Rachunek ekonomiczny wyboru konsumenta
Wyk. Justyna Dmowska
Nr albumu 227875
FiR III gr 2
Spis treści
1. Wstęp & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. str 3
2. Rachunek ekonomiczny & & & & & & & & & & & & & & & & ...& & .. str 4
2.1 Preferencje konsumentów & & & & & & & & & & & & & .& & str 7
2.2 Krańcowa stopa substytucji & & & & & & & & & & & & & .& . str 8
2.2 Krańcowa użyteczność & & & & & & & & & & & & & & & .& .. str 9
3. Podsumowanie & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. str 11
4. Spis literatury & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & str 12
5. Inne z
ródła & & & & & & & .& & & & & & & & & & & & & & & & & str 12
Strona 2 z 12
1. Wstęp
By zacząć dyskusję na temat wyboru konsumenta należy najpierw wyjaśnić kilka pojęć.
Na wstępie trzeba wyjaśnić kim jest rzekomy konsument. Otóż w ekonomii jest to osoba,
która  reprezentuje stronę popytową rynku, jednakże jest podmiotem gospodarczym
specyficznym, gdyż z jednej strony dostarcza przedsiębiorcom usługi czynników produkcji,
otrzymując w zamian wynagrodzenie, z drugiej zaś otrzymane dochody przeznacza na zakup
wytworzonych w przedsiębiorstwach dóbr i usług w celu zaspokojenia potrzeb
konsumpcyjnych. 1 Natomiast w polskim prawie pojęcie konsumenta określone jest
w kodeksie cywilnym, w którym czytamy, że  za konsumenta uważa się osobę fizyczną
dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub
zawodową. 2
Kolejnym pojęciem potrzebnym do przeanalizowania tematu jest pojęcie rachunku
ekonomicznego. Jest to  porównywanie nakładów i wyników działalności gospodarczej;
w warunkach ograniczonych zasobów czynników produkcji (ziemi, pracy, kapitału) i przy
możliwych alternatywnych ich zastosowaniach. Rachunek ekonomiczny jest podstawą
podejmowania decyzji ekonomicznych .3 Zgodnie z inną definicją rachunek ekonomiczny
traktowany jest jako jedna z podstawowych kategorii ekonomicznych. Jest to porównanie
nakładów związanych z podejmowanymi działaniami i efektów, jakie jednostka zamierza
osiągnąć. Zakłada się, że jednostki działają racjonalnie, czyli podejmując decyzje nie kierują
się intuicją czy emocjami, ale analizują dostępne informacje. Jest to założenie upraszczające
i nie zawsze tak musi być w rzeczywistości. Rachunek ekonomiczny można podzielić na
rachunek ekonomiczny konsumenta i rachunek ekonomiczny producenta. W pierwszym
przypadku polega on na maksymalizacji korzyści z konsumpcji. Z kolei z punktu widzenia
firmy celem jest maksymalizacja zysku będącego różnicą między całkowitymi przychodami,
a całkowitymi kosztami
Jeśli chodzi o samą teorię wyboru konsumenta, to jest to teoria powstała na polu
ekonomii tłumacząca za pomocą narzędzi matematycznych zachowania indywidualnych
konsumentów na rynku oraz proces kształtowania się cen i działania mechanizmu rynkowego
w zakresie dystrybucji dóbr i usług. Powstała na początku XX wieku na gruncie ekonomii
neoklasycznej.
1
T. Zelga, Mikroekonomia, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego,
Warszawa 2008, S. 116
2
Kodeks Cywilny Art. 221.
3
Www.Encyklopedia.Pwn.Pl
Strona 3 z 12
2. Rachunek ekonomiczny
Rachunek ekonomiczny można rozpatrywać na 2 sposoby:
Pierwszy z nich to maksymalizowanie efektów przy danych nakładach(np. kapitału, pracy
czy ziemi). Jest to tzw. wariant efektywnościowy. Drugi sposób nazywany często
wariantem oszczędnościowym polega on na minimalizacji nakładów potrzebnych do
osiągnięcia założonego celu.
Warto zaznaczyć tu, że nie jest możliwe jednoczesne zwiększanie efektów
i minimalizowanie nakładów. Rachunek ekonomiczny sprowadza się do zadania sobie
pytania: Jak najlepiej wykorzystać posiadane zasoby, które są zawsze ograniczone do
realizacji nieograniczonych potrzeb.
Powstały pewne zasady, które zostały sformułowane na podstawie obserwacji
zachowań konsumentów. Jedna z nich to zasada optymalności, według której ludzie
starają się wybrać najlepszą konsumpcję, na jaką mogą sobie pozwolić. Oznacza to, że
całkowita wartość konsumowanych dóbr nie powinna być wyższa niż wartość naszego
dochodu. Sytuację taką nazywamy ograniczeniem budżetowym.
x1p1+x2p2+& +xnpnd"m4
Iloczyny p1x1, p2x2 itd. Oznaczają ilość pieniędzy, którą konsument przeznacza na każde
z tych dóbr.
Dla uproszczenia można założyć, że konsument nabywa tylko dwa dobra, przy czym
dobro drugie to tzw. dobro złożone, które reprezentuje wszystko inne poza dobrem
pierwszym, co tylko konsument mógłby chcieć spożywać. Tak, więc linia budżetu jest
zbiorem takich koszyków konsumpcyjnych, których wartość jest taka sama jak wartość
dochodu. Linia budżetu oznaczona na rysunku kolorem czerwonym obrazuje takie
koszyki, które kosztują dokładnie  m . Natomiast zbiór budżetowy zawiera wszystkie
koszyki, które są dostępne przy danych cenach i dochodzie. Punkt przecięcia z osią
pionową jest wyznaczany przez podzielenie dochodu konsumenta przez cenę dobra
drugiego i pokazuje ile jednostek dobra drugiego konsument mógłby mieć gdyby
wszystkie swoje pieniądze przeznaczył na to dobro. Podobnie wyznaczamy punkt
przecięcia z osią poziomą. Połączenie tych dwóch punktów utworzy linię ograniczenia
budżetowego, której nachylenie wyraża koszt alternatywny konsumpcji dobra pierwszego.
4
Stefan Forlicz, Maciej Jasiński, Mikroekonomia, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu,
Poznań 2010, str 43
Strona 4 z 12
Rysunek1 Zbiór budżetowy
y
ródło HR Varian  Mikroekonomia5
Linia budżetu może przesuwać się na skutek zmian cen i dochodu. Na przykład wzrost
dochodu przy niezmienionych cenach dóbr powoduje przesunięcie linii ograniczenia
budżetowego na zewnątrz układu współrzędnych. Wyżej położona linia budżetu oznacza
zwiększenie zbioru budżetowego, tak więc sytuacja konsumenta się poprawia. Sytuacja
odwrotna pogorszy sytuację konsumenta.
Wzrost ceny dobra pierwszego przy stałym dochodzie i przy stałej cenie dobra
drugiego powoduje zmianę punktu przecięcia z osią poziomą tak, że nowa linia budżetu
będzie bardziej stroma. Proporcjonalny wzrost cen i dochodu nie zmienia sytuacji
konsumenta. Po takiej zmianie nadal może spożywać takie same ilości dóbr jak wcześniej.
5
H. R. Varian, Mikroekonomia. Kurs średni- ujęcie nowoczesne, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2002
str 51
Strona 5 z 12
Rysunek 2 Wzrost dochodu
y
ródło HR Varian  Mikroekonomia 6
Rysunek 3 Wzrost ceny
y
ródło HR Varian  Mikroekonomia 7
6
Ibidem str 54
7
Ibidem str 55
Strona 6 z 12
2.1 Preferencje konsumentów
Ważną rolę w rachunku ekonomicznym odgrywają preferencje konsumentów.
Preferencje konsumentów polegają na uszeregowaniu pewnych koszyków dóbr według
stopnia ich pożądania. Polega to na tym, że w sytuacji wyboru spośród licznych dóbr
oferowanych na rynku klienci potrafią porównywać ze sobą każde koszyki dóbr
i wybierać te, które najbardziej im odpowiadają. W założeniu o preferencjach mamy
3 możliwe przypadki.
Pierwszy zapis oznacza, że koszyk x1x2 jest ściśle preferowany w porównaniu z y1y2.
Tak, więc w sytuacji, kiedy oba koszyki są dostępne, a konsument musi wybierać
pomiędzy nimi to zawsze wybierze on koszyk x1x2.
W sytuacji drugiej konsumentowi jest obojętne to który koszyk wybierze. Jego
satysfakcja ze spożycia koszyka pierwszego jest taka sama jak ze spożycia koszyka
drugiego.
Trzecia sytuacja oznacza, że koszyk x1x2 jest słabo preferowany względem y1y2.
Preferencje na przykładzie doskonałych substytutów oraz dóbr doskonale
komplementarnych.
Rysunek 4 Substytuty doskonałe
y
ródło HR Varian  Mikroekonomia 8
8
Ibidem str 68
Strona 7 z 12
Rysunek 5 Dobra idealnie komplementarne
y
ródło HR Varian  Mikroekonomia 9
W przypadku doskonałych substytutów, jakimi są ołówki niebieskie oraz czerwone dla
konsumenta nie jest ważny ich kolor. Istotna jest jedynie całkowita ilość ołówków.
Doskonałe substytuty charakteryzuje stałe nachylenie krzywej obojętności.
Mówimy, że dobra są doskonale komplementarne wtedy, gdy są one zawsze
konsumowane razem w stałej proporcji. Przykładami takich dóbr są np. prawy i lewy but
czy kawa i cukier. Krzywe obojętności dla takich dóbr mają kształt litery L. Przesunięcie
na wyższą krzywą obojętności wystąpi jedynie wtedy, gdy konsument będzie miał więcej
butów przy zachowaniu proporcji 1:1.
2.2 Krańcowa stopa substytucji
Przy omawianiu rachunku ekonomicznego ważną kwestią jest pojęcie krańcowej stopy
substytucji.
Krańcowa stopa substytucji oznaczana jako MRS mierzy stopę, według której
konsument jest skłonny zamienić jedno dobro na drugie. Jeżeli zabierzemy konsumentowi
odrobinę dobra pierwszego to, aby pozostawić go na tej samej krzywej obojętności
musimy dodać mu pewną ilość dobra drugiego tak, aby zrekompensować mu jego stratę
w konsumpcji dobra pierwszego.
9
Ibidem str 69
Strona 8 z 12
Rysunek 6 Krańcowa stopa substytucji
y
ródło HR Varian  Mikroekonomia 10
Gdy "x1 potraktujemy jako bardzo małą zmianę zwaną zmianą krańcową to "x2/"x1
mierzy krańcową stopę substytucji zamiany dobra pierwszego na drugie. Tak więc MRS
wyraża nachylenie krzywej obojętności. Krańcowa stopa substytucji ma nachylenie
ujemne. Ruch na lewo od punktu A oznacza wymianę dobra pierwszego na drugie,
natomiast ruch na prawo od punktu A oznacza wymianę dobra drugiego na dobro
pierwsze.
2.3 Krańcowa użyteczność
Kolejną ważną kwestią jest użyteczność krańcowa. Obliczenie krańcowej użyteczności
dobra pierwszego pozwala odpowiedzieć na pytanie: Jak zmieni się użyteczność
konsumenta jeżeli damy mu trochę więcej dobra pierwszego? W tym rachunku
przyjmujemy, że ilość dobra drugiego jest stała. Tak więc:
W teorii użyteczności krańcowej zastosowanie mają dwa prawa Gossena:
1. W miarę wzrostu konsumpcji danego dobra użyteczność krańcowa każdej kolejnej
jednostki maleje. Prawo to znane jest także pod nazwą prawa malejącej krańcowej
użyteczności.
10
Ibidem str 77
Strona 9 z 12
 2. W celu osiągnięcia największej sumy zadowolenia konsument stara się tak podzielić
dostępne mu środki, aby stosunki użyteczności krańcowych poszczególnych dóbr do ich
cen były sobie równe. Prawo to znane jest także pod nazwą prawa wyrównywania
użyteczności krańcowych.
Jeżeli:
1) to należy zwiększyć ilość dobra pierwszego, a zmniejszyć ilość
drugiego.
2) to należy zmniejszyć ilość dobra pierwszego, a zwiększyć ilość
drugiego;
3) to kombinacja ilościowa dóbr pierwszego i drugiego jest optymalna.
Rachunek ekonomiczny konsumenta składa się z dokonywanych przez niego
wyborów. Maksymalne zadowolenie z konsumpcji ma miejsce wtedy kiedy wybór ten jest
optymalny. Aby wybór był optymalny linia budżetu musi być styczna do krzywej
obojętności.
Rysunek 7 Wybór optymalny
y
ródło: Stefan Forlicz, Maciej Jasiński  Mikroekonomia 11
Na wykresie sytuacja ta ma miejsce w punkcie B i wiąże się z konsumpcją x1*
jednostek dobra pierwszego oraz x2* jednostek dobra drugiego. Koszyki znajdujące się na
11
Stefan Forlicz, Maciej Jasiński, op. cit., s. 54
Strona 10 z 12
wyższych krzywych obojętności niż ta, która jest styczna do linii budżetu są niedostępne
dla konsumenta. Jeżeli wez
mie się pod uwagę wyjątki takie jak łamane krzywe gustów
oraz optimum brzegowe to można stwierdzić, że aby wybór był optymalny to krzywe
obojętności nie mogą przecinać linii budżetu.
W przypadku substytutów doskonałych jeżeli cena jednego z dóbr jest niższa to
konsument będzie nabywał wyłącznie dobro tańsze. Jeżeli ceny tych substytutów są
jednakowe to konsumpcja dobra pierwszego znajdzie się w przedziale(0; m/p1).
W przypadku dóbr doskonale komplementarnych są one konsumowane w jednakowej
proporcji niezależnie od poziomu cen. Tak więc sytuacja konsumenta wygląda tak jakby
nabywał on pierwsze dobro, które ma cenę p1+p2.
W przypadku dóbr neutralnych i niechcianych konsument nabywa jedynie dobro,
które lubi, nie konsumuje natomiast dobra niechcianego i neutralnego.
3. Podsumowanie
Warunki posługiwania się rachunkiem ekonomicznym:
1. Mierzalność efektów;
2. Efekty można zdefiniować w jednakowych jednostkach miary;
3. Posiadanie jednoznacznego kryterium wyboru.
Aby rachunek ekonomiczny mógł być możliwy do wyznaczenia muszą być spełnione
wyżej wymienione warunki. Mierzalność efektów oznacza możliwość określenia efektów,
a co za tym idzie i nakładów w określonych jednostkach miary. Aby dokonać analizy
i optymalnego wyboru jednostki te muszą być takie same, w przeciwnym wypadku
zastosowanie modeli, wszelkiego rodzaju technik porównywania często może być
niemożliwe. Jednoznaczne kryterium wyboru determinuje ostateczne decyzje.
Przy podejmowaniu decyzji za pomocą rachunku ekonomicznego, zasadniczą rolę
odgrywają czynniki ekonomiczne, natomiast kryteria społeczne, polityczne, czy kulturowe
nie powinny mieć wpływu na decyzje.
W większości wypadków w realnym świecie decyzje społeczno-gospodarcze nie mogą
być oparte na precyzyjnym rachunku ekonomicznym.
Strona 11 z 12
 Spis literatury:
1. T. Zelga, Mikroekonomia, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania
Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008,
2. Stefan Forlicz, Maciej Jasiński, Mikroekonomia, Wydawnictwo Wyższej Szkoły
Bankowej w Poznaniu, Poznań 2010, str 43
3. H. R. Varian, Mikroekonomia. Kurs średni- ujęcie nowoczesne, Wydawnictwo
naukowe PWN, Warszawa 2002 str 51
Inne z
ródła:
1. Kodeks Cywilny
2. Www.encyklopedia.pwn.pl
Strona 12 z 12