Mechanizmy i skutki działania systemu totalitarnego (na wybranych przykładach).

Totalitaryzm - system rzadów uznający wyższość państwa nad jednostką;
podporzadkowuje sobie społeczeństwo za pomocą terroru, rozbudowanych tajnych
służ, propagandy, narzucając wszystkim jedną oficjalną ideologię; jest to
system rządów dyktatorskich, tłumiący wszelkie przejawy idywidualizmu.
Literatura traktująca o systemach totalitarnych to: literatura łagrowa i
lagrowa - obozy niemieckie i łagry sowieckie były potwornym wytworem systemów
totalitarnych; obozy są wyrazem dążeń totalitaryzmu do pełnego zapanowania nad
jednostką, podporządkowania jej myśli, uczuć i działań władzy.
"Inny świat" Gustaw Herling - Grudziński "Inny świat" to jedna z najbardziej
wstrząsających książek literatury łagrowej. Głównym założeniem utworu jest
ukazanie roli obozów w państwie totalitarnym. Wyodrębnia on ich dwie funkcje: *
eliminowanie ze społeczeństwa jednostek uznanych za "szkodliwe" lub wrogie,
poddawanie ich procesowi resocjalizacji przez wpajanie im norm moralności
socjalistycznej, utrzymywanie przez komunistów monopolu na władzę; *
dostarczenie taniej siły roboczej podczas realizacji gigantycznych inwestycji
przemysłowych. "Medaliony" Zofia Nałkowska Celem zbioru jest ukazanie ogromu
zbrodni hitlerowskich oraz oddanie hołdu wszystkim pomordowanym ofiarom fałszu.
O okrucieństwie hitlerowców i wyrządzonym przez nich złu świadczy nie tylko
treść wspomnień świadków i ofiar, ich przeżycia, ale również sposób mówienia o
przeszłości, będący dowodem zmian w psychice tych ludzi, zmian, jakie zaszły
pod wpływem wojennych doświadczeń. Z jednej strony widać u nich porażenie
śmiercią, zrezygnowanie, brak chęci do życia, z drugiej oswojenie ze zbrodnią,
zobojętnienie na krzywdę, otepienie psychiczne. Nieludzkie traktowanie,
wstrząsające przeżycia, zetknięcie ze śmiercią, która stała się codziennością,
doprowadziły do zaniku elementarnego instynktu moralnego. Autorka przeprowadza
rzeczową analizę celów, jakim służył hitlerowski system ludobójstwa. Wskazuje
funkcję ideologiczną - wyniszczenie "gorszych" ras i narodów, polityczną -
uwolnienie pewnych terenów od ich mieszkańców, by tymi terenami zawładnąć, i
wreszcie funkcję ekonomiczną - uzyskanie ogromnych dochodów z odbieranych
więźniom kosztowności, przedmiotów codziennego użytku, z ich pracy, a nawet
ciał. Wszystkie te korzyści płynące z ludzkiej męczarni, upodlenia i śmierci są
oskarżeniem zbrodniarzy. "Opowiadania" Tadeusz Borowski "Opowiadania"
Borowskiego dają rzeczową i dokładną analizę działania systemu obozowego. Obóz
koncentracyjny stwarza ekstremalne warunki (śmierć, zbrodnia, wyzysk, zadawanie
bólu). Nadrzędnym celem staje się przeżycie i jemu podporządkowane jest
zachowanie ludzi. Wartość zyskują cechy takie jak: cwaniactwo, spryt, egoizm,
uległość wobez prześladowców. Zamierają naturalne odruchy uczuciowe i
solidarność między ludźmi, godność ludzka. Człowiek traci wrażliwość na zło i
wartości moralne. Bezmiar zbrodni i masowe mordy powodują otępinie moralne,
zobojętnienie i degradację psychiki. "Kto ma żarcie, ten ma siłę" - wyraz
surowego prawa walki o byt. "Folwark zwierzęcy" George'a Orwella Przedstawione
zdarzenia i postacie mają znaczenie alegoryczne, są wyobrażeniem państwa
totalitarnego. Utwór ten jest analizą systemu tego państwa, jego kształtowania
się i rozwoju. Przedstawiono tutaj schemat narodzin państwa totalitarnego. Stąd
wiele tu uwag dotyczących działania władzy i reakcji obywateli znanych z
historii faszyzmu czy komunizmu. Utwór jest parabolą - ostrzeżeniem przed
totalitaryzmem, pokazuje ułomność natury ludzkiej, zachęca do stworzenia
doskonalszych rozwiązań współżycia w społeczeństwie. Proponuje układ opatry na
partnerstwie eliminujący krzywdę drugiego człowieka. Rozwój systemu
totalitarnego prowadzi do coraz większego zastraszenia społeczeństwa i
wyniszczenia ekonomicznego. "Początek" Andrzej Szczypiorski Jest to powiesc,
która wśród wielu tematów podejmuje i prezentuje narodziny i rozwój
totalitaryzmu w XX wieku. Ludzkie losy wplątane w koło dziejowe świata okazują
zię zależne od historii, a historia okazuje się procesem powtórzeń. Powieść -
refleksja zatrzymuje się nad analizą czynów człowieka, który wciąż odnowa dąży
do władzy, używa metod przemocy, zabija - zmieniają się tylko daty i mundury.