24
Mieczysław Pajewski
O co chodzi w sporze o ewolucję? *
inęło 150 lat od publikacji jemnie powiązanych twierdzeń, latach 60. XX wieku większość
Mksiążki Karola Darwina z których każde popierane jest geologów przyjmowała teorię
O powstawaniu gatunków, przy pomocy specyficznych ar- geosynklin jako wyjaśnienie
a teoria ewolucji pozostaje na- gumentów. Tylko prześledzenie kształtowania się pasm gór-
dal w centrum intensywnej pu- procesu odkrywania, przepro- skich. Po okresie sporów więk-
blicznej kontrowersji. Czasami wadzanych rozważań i rozu- szość uczonych przyjęła teorię
trudno powiedzieć, czego doty- mowań, jakich uczeni używają, tektoniki płyt, ponieważ da-
czy ta kontrowersja, zwłaszcza pozwala ocenić jakość odpo- wała ona lepsze wyjaśnienie
jeśli opieramy się na codzien- wiedzi, jakich udzielają oni większej liczby obserwacji na-
nych doniesieniach prasy, radia na pytania naukowe. Okazuje ukowych. Dzisiaj ciągle mamy
i telewizji. Nie brakuje nagłów- się wówczas, że odpowiedzi te ważne i nierozstrzygnięte kon-
ków, informujących o skraj- nie zależą wyłącznie od zebra- trowersje naukowe w wielu
nie przeciwnych twierdzeniach nych wcześniej faktów. Zależą gałęziach nauki. Na przykład
jednej lub drugiej strony sporu. one także od interpretacji tych w klimatologii uczeni spierają
Ta tendencja przedstawiania faktów. A dane empiryczne się na temat globalnego ocie-
problemów w przerysowanej można interpretować na wiele plenia  czy jest to zjawisko
postaci, która może zaciekawić różnych spo-
zwykłego czytelnika i słucha- sobów i do-
cza, nie zawsze pomaga w zna- piero żmudne
lezieniu odpowiedzi na pytanie, wieloaspek-
kto ma rację w tym sporze. towe analizy,
Media kształtują obraz po- porównywa-
ważnych i naukowych ewo- nie alterna-
lucjonistów oraz niekompe- tywnych ujęć
tentnych i motywowanych i konsekwen-
religijnie kreacjonistów. W ten cji, do któ-
sposób pomija się pewne real- rych prowa-
ne i bardzo interesujące spo- dzą, pozwala
ry naukowe na temat ewolucji tymczasowo,
 czym jest współczesna teo- hipotetycznie
ria darwinowska oraz dlacze- uznać wyż-
go wielu uczonych uważa ją za szość tej lub
przekonującą, podczas gdy in- innej inter-
ni uczeni kwestionują jej klu- pretacji.
czowe aspekty.
W istocie rzeczy nie powin- Kontrower-
niśmy mówić o teorii ewolu- sje istnieją
cji, jakby była to pojedyncza w wielu gałę-
idea. W rzeczywistości teoria ziach nauki.
Darwina składa się z kilku wza- We wczesnych
DUCH CZASÓW nr 3-4/2010
14
Kreacjonizm  O co chodzi w sporze o ewolucję?
naturalne, czy raczej problem wyjaśnić niewidoczne wyda- weryfikować swoich twierdzeń
wywołany przez człowieka, jak rzenia, jak pochodzenie roślin na temat przeszłych wydarzeń.
wielki jest to problem i co, je- i zwierząt  albo pochodzenie Na szczęście chociaż nie może-
śli w ogóle cokolwiek, nale- naszego gatunku, Homo sa- my bezpośrednio weryfikować
ży z nim zrobić. W fizyce teo- piens. Zadanie takie może być tych twierdzeń, możemy je te-
retycznej uczeni toczą spory trudne, ponieważ nie było ni- stować. Porównujemy rywali-
na temat znaczenia i ważności kogo, kto mógłby obserwować zujące teorie w świetle tego, jak
teorii strun. te wydarzenia. Na szczęście, dobrze wyjaśniają one dostęp-
A współczesna teoria ewo- brak naocznych świadków nie ny materiał empiryczny.
lucji? Okazuje się, że napraw- znaczy, że nie jesteśmy w sta- Przypuśćmy dla przykładu,
dę istnieją ważne naukowe nie badać historii życia. Znaczy że zasnęliśmy w pewne gorą-
kontrowersje na temat kluczo- to tylko, że musimy przyjąć od- ce popołudnie na tapczanie
wych twierdzeń teorii ewolu- mienną strategię. podczas oglądania w telewi-
cji i na temat argumentów, ja- Uczeni, którzy próbują zre- zji jakiegoś nudnego filmu. Po
kich się używa, by twierdzenia konstruować przeszłość, na- obudzeniu się wychodzimy na
te poprzeć. Jak napisałem wy- wet względnie niedawną zewnątrz i widzimy:
żej, teoria Darwina składa się przeszłość, muszą używać od- fakt 1  Podjazd do domu lśni od
z kilku idei, z których każda miennych metod niż ucze- wody,
poparta jest jakimiś argumen- ni pracujący w laboratorium. fakt 2  Samochód na podjez
dzie jest
tami. Każdy z tych argumen- Eksperymentatorzy mogą ob- także mokry.
tów znajduje swoich zwolenni- serwować zjawiska w kontro- Co możemy wywnioskować
ków i krytyków. Jedni i drudzy lowanych warunkach. Jednak z tych dwu faktów czyli kawał-
na poparcie swojego stanowi- historycy, jak archeologowie ków materiału empirycznego?
ska przytaczają materiał em- i paleontologowie, muszą od- Może padało, gdy się zdrzem-
piryczny. Przy czym jest tak, że tworzyć to, co zdarzyło się nęliśmy? Może włączyły się
krytyk jednego argumentu mo- w przeszłości, bez korzysta- automatyczne zraszacze? Jeśli
że być zwolennikiem innego nia z bezpośredniej obserwa- mamy tylko te dane, że pod-
argumentu. cji przeszłości. Działają oni jazd i samochód są mokre, oba
Współczesna teoria ewolu- bardziej jak detektywi, obser- te wyjaśnienia są równie dobre
cji ma swoje korzenie w książ- wujący i badający wskazówki, i trudno się opowiedzieć za jed-
ce Darwina O powstawaniu pozostawione przez dawne wy- nym z nich.
gatunków drogą doboru na- darzenia. Próbują na ich pod- Załóżmy jednak, że widzisz,
turalnego. (Tytuł książki jest stawie zrekonstruować historię co następuje:
tak długi, że najczęściej mówi świata przyrody, używając wie- fakt 3  Trawnik i ulica są doskonale
się o niej po prostu jako O po- dzy na temat materiału empi- suche,
wstawaniu gatunków. W rze- rycznego i związków przyczy- fakt 4  Na niebie nie ma ani jednej
czywistości pełny tytuł jest na- nowo-skutkowych. Nieżyjący chmurki.
wet dłuższy: O powstawaniu już paleontolog z Harvardu, Co wtedy możemy wywnio-
gatunków drogą doboru na- Stephen Jay Gould, kiedyś wy- skować? Chociaż  teoria zra-
turalnego czyli o utrzymaniu jaśniał, że w nauce historycz- szacza i  teoria deszczu są
się doskonalszych ras w wal- nej  należy wnioskować o hi- nadal możliwe, wyjaśnienia te
ce o byt.) Wiele kontrower- storii z jej skutków .1 w świetle dodatkowego świa-
sji związanych z teorią ewolu- Czasami odkrywamy, że ten dectwa empirycznego (faktu 3
cji ma filozoficzny, polityczny, sam materiał empiryczny moż- i 4) są już dużo mniej prawdo-
a nawet teologiczny charak- na wyjaśniać w więcej niż jeden podobne.
ter. Istnieją jednak także waż- sposób. Gdy mamy do czynie- Załóżmy teraz, że przygląda-
ne spory naukowe. nia z rywalizującymi teoriami, my się nieco dokładniej i wi-
nawet rozsądni ludzie mogą nie dzimy:
Nauka historyczna zgadzać się (i nie zgadzają się) fakt 5  Stojące za samochodem
Wszystkie teorie pochodze- na temat, która teoria najlepiej wiadro z mydlaną wodą i gąbką.
nia mają do czynienia z wy- wyjaśnia ten materiał. Ponadto Gdy otrzymujemy ten ostat-
jaśnianiem nieobserwowalnej w naukach historycznych żadna ni kawałek danych, oczywi-
przeszłości. Teorie te próbują ze stron nie może bezpośrednio ste staje się nowe i lepsze wy-
DUCH CZASÓW nr 3-4/2010
15
Kreacjonizm  O co chodzi w sporze o ewolucję?
jaśnienie obserwacji 1-5: ktoś wskazówki, by otrzymać moż- ziemi, pochodzą od jakiejś
prawdopodobnie mył samo- liwe wyjaśnienia. Sam Darwin wspólnej formy wyjściowej .2
chód. rozważał wiele różnych zespo- Nazywa się ją teorią uniwersal-
Przykład ten wydaje się łów świadectwa empirycznego, nego wspólnego pochodzenia,
przykładem myślenia zdro- gdy budował swoją teorię. Brał ponieważ według niej każdy
worozsądkowego i takim rze- pod uwagę biogeografię (jak or- organizm ziemski jest związa-
czywiście jest. Jest on także ganizmy rozmieszczone są na ny z tym samym drzewem ży-
przykładem wyprowadzania powierzchni Ziemi). Przyglą- cia, zakorzeniony w tym sa-
wniosku o przeszłości w rozu- dał się anatomii porównawczej mym wspólnym przodku.
mowaniu historycznym. Spa- (jak gatunki wzajemnie są do
liśmy, gdy coś się działo na siebie podobne) oraz embrio- Teoria ta rysuje obraz histo-
podjez
dzie. To były zdarzenia logii (jak organizmy się rozwi- rii życia na Ziemi jako wielkie-
z przeszłości, teraz są one tylko jają). Darwin także badał ska- go rozgałęziającego się drzewa.
historią. Zostały jedynie ślady mieniałości  zmineralizowane Darwin wyobrażał sobie, że
po nich: znaki lub wskazów- szczątki dawniej żyjących orga- to  Drzewo Życia miało po-
ki (mokre miejsca, suche miej- nizmów. czątek w postaci prostego jed-
sca, warunki pogodowe, wia- Używając śladów z każdej nokomórkowego organizmu,
dra, gąbki, mydlana woda itd.). z tych dziedzin, Darwin sfor- który stopniowo rozwijał się
Naszym zadaniem jest pora- mułował swoją teorię. i zmieniał przez wiele poko-
dzić sobie z wyjaśnieniem, któ- leń w nowe i bardziej złożone
re tworzyłoby sensowną całość Wprowadzenie do teorii formy żywe. Pierwszy jednoko-
ze wskazówkami, jakie widzi- Darwina
mórkowy organizm reprezen-
my. Rozpoczynając od tego
W O powstawaniu gatun- tował korzeń lub pień Drze-
materiału empirycznego i uży- ków Karol Darwin sformuło- wa Życia; nowe formy, jakie się
wając wszystkiego, co wiemy z niego rozwinęły, to gałęzie.
wał teorię z dwoma głównymi
o świecie (np. samochody nale- twierdzeniami.
Drugie główne twierdzenie
ży od czasu do czasu myć, a ich tej teorii dotyczy procesu bio-
Pierwsze twierdzenie stało
właściciele często robią to na
się znane jako teoria uniwer- logicznego, który miał powo-
swoich podjazdach), cofamy dować, że istniejące organizmy
salnej wspólnoty pochodzenia.
się w czasie do tego, co praw- Jest to myśl, że każdy organizm
żywe się zmieniają i wyłaniają
dopodobnie wydarzyło się, kie- na Ziemi ostatecznie pochodzi
się nowe. Darwin nazwał ten
dy nie mogliśmy tego widzieć.
od jednego wspólnego przod- mechanizm doborem natural-
Najlepsze wyjaśnienie to takie,
ka, żyjącego gdzieś w odle- nym i argumentował, że miał
które wyjaśnia więcej świadec- głej przeszłości.
twa empirycznego niż jakiekol- Darwin postrze-
wiek inne. Tak, to możliwe, że
gał ten proces
padało. Ale tylko nad podjaz-  pochodzenia
dem? I nie ma chmurki na nie- z modyfikacją
bie? I czy teoria deszczu wyja- jako trwający
śnia, dlaczego stoi tam wiadro
tak długo, aż po-
z mydlaną wodą?
wstaną wszyst-
Karol Darwin użył tej sa- kie widoczne
mej metody rozumowania hi- dzisiaj organi-
storycznego, kiedy postano- zmy. W znanym
wił wyjaśnić, jak powstawało
fragmencie pod
nowe życie na Ziemi. Chociaż
koniec swojej
obecnie otaczają nas organi- głównej książ-
zmy żywe, nikt nie widział
ki Darwin argu-
pierwszej rośliny lub zwierzę- mentował, że
cia, jakie zaczęły istnieć. Ale
 wszystkie isto-
mamy mnóstwo wskazówek.
ty organiczne,
Uczeni z bardzo różnych dzie- jakie kiedykol-
Rysunek 1. Darwinowskie Drzewo Życia.
dzin próbują zebrać razem te
wiek żyły na tej
DUCH CZASÓW nr 3-4/2010
16
Kreacjonizm  O co chodzi w sporze o ewolucję?
on moc tworzenia fundamen-
talnie nowych form życia. Jak większe większe
dobór naturalny mógłby tego
prawdopodobieństwo prawdopodobieństwo
=
dokonać?
przetrwania rozmnażania się
Darwin zauważył, że po-
szczególne organizmy tego sa-
" Odmiany powstają przypadkowo
mego gatunku nie są identycz-
" Przyroda  wybiera odmiany przystosowane (czyli pomyślne)
ne. Krowy z tego samego stada
" Organizmy posiadające cechę przystosowującą przeżywają
różnią się. Nawet szczeniaki
i rozmnażają się
w tym samym miocie nie są
" Potomstwo prawdopodobnie odziedziczy te pomyślne
identyczne. Innymi słowy Dar-
przystosowania
win spostrzegł, że organizmy
" Odziedziczone przystosowania w końcu powodują, że
różnią się jakimiś cechami. Od
populacje się zmieniają
czasu do czasu w trudnych oko-
licznościach te z reguły niewiel-
dować trwałe zmiany w gatun- Definicje kluczowych terminów
kie różnice między organizma-
ku i może w końcu być przy- Bliższe przyjrzenie się teorii
mi odgrywają olbrzymią rolę
czyną powstania nowych form
Darwina pokazuje, że pewne
w decydowaniu, jacy członko-
życia.
kluczowe terminy znaczą dla
wie grupy przeżywają.
A
ącznie idee Uniwersalnej
różnych ludzi co innego. Mo-
Wspólnoty Pochodzenia oraz
że to prowadzić do nieporozu-
Przypuśćmy na przykład, że
doboru naturalnego kształtu- mień. Używane słowa należy
dramatycznie podnosi się po-
ją rdzeń Darwinowskiej teorii
wyraz
nie zdefiniować, bo uży-
ziom mórz. Przy wysokich
ewolucji. Zostały one najpierw
wanie ich na wiele sposobów
przypływach słona woda wpły-
sformułowane szczegółowo
prowadzi do błędu zwanego
wa na pobliskie moczary, któ-
w O powstawaniu gatunków
ekwiwokacją.
re poprzednio zawierały tylko
i można je znalez
ć w każdym
słodką wodę. Sól jest śmiertel-
podręczniku biologii.
Przyjrzyjmy się humory-
nym zagrożeniem dla większo-
stycznemu przykładowi ekwi-
ści życia roślinnego, ale niektó-
Ale sama teoria Darwi- wokacji danemu przez Tade-
re rośliny są w stanie tolerować
na zmieniła się od 1859 roku.
usza Kotarbińskiego:
taki poziom zasolenia, jaki
Darwin i inni biologowie XIX
Mysz gryzie książkę.
mógłby zabić inne organizmy.
wieku nie rozumieli, jak ce-  Mysz jest rzeczownikiem.
W nowym słonym środowisku
chy genetyczne są przekazywa- A więc: rzeczownik gryzie książkę.
organizmy tolerujące sól będą
ne z pokolenia na pokolenie.
Inny przykład:
prawdopodobnie pozostawiać
W pierwszych dekadach XX
Sąd lub sejm mogą unieważnić
więcej potomstwa w następ-
wieku biologowie dowiedzieli
każde obowiązujące prawo.
nym pokoleniu niż te, które soli
się o mechanizmach dziedzicz- Spadanie ciał zachodzi pod
nie tolerują (czyli martwe rośli-
ności (czyli o tym, jak cechy
wpływem prawa grawitacji.
ny). Potomstwo tych tolerują-
przekazywane są od rodziców
A więc: sąd lub sejm mogą
cych sól roślin przypuszczalnie
do potomstwa) oraz o muta- unieważnić spadanie ciał.
odziedziczy cechę tolerancji na
cjach (o szczególnego rodzaju
sól i cecha ta prawdopodobnie
zmienności, przypadkowo po- Oczywiście, oba te wnioski
będzie przenoszona z kolei na
wstających zmianach materia- są błędne (pierwszy jest nawet
ich potomstwo.
łu genetycznego). Nowoczesna
bezsensowny), a winą należy
teoria ewolucji, zwana neo- obciążyć ekwiwokację.
Większe prawdopodobień-
darwinizmem, akceptuje idee
Ekwiwokacja wkradła się
stwo przetrwania skutkuje
Uniwersalnej Wspólnoty Po- także do dyskusji nad ewo-
większym prawdopodobień-
chodzenia oraz twórczej mo- lucją. Niektórzy ludzie uży-
stwem rozmnażania się. Ten
cy doboru naturalnego i doda- wają słowa  ewolucja , mó-
proces, zwany czasami  zróż-
je do nich tę nowszą wiedzę na
wiąc o czymś tak prostym jak
nicowaną przeżywalnością
temat dziedziczności i mutacji,
niewielkie zmiany rozmiarów
i zróżnicowaną reprodukcją ,
jakiej brakowało Darwinowi.
dziobów ptaków. Inni używa-
według Darwina może spowo-
DUCH CZASÓW nr 3-4/2010
17
Kreacjonizm  O co chodzi w sporze o ewolucję?
ją tego samego słowa do ozna- genetycznych nazywane są ge- aby uniknąć póz
niej kłopotów.
czenia dużo większych zmian. netyką populacyjną. Ludzie czasami przyjmują męt-
Użycie w pierwszym znacze- ne definicje, przeskakując od
niu nie jest w ogóle kontro- Ewolucja nr 2:  Uniwersalna
jednej do drugiej w trakcie ro-
wersyjne. Użycie w tym drugim zumowania i dyskusji. Mamy
wspólnota pochodzenie
znaczeniu jest mocno dysku- Niektórzy uczeni łączą sło- nadzieję, że wyraz
ne zdefinio-
towane. Używane w wielu zna- wo  ewolucja z myślą, że
wanie terminów pomoże unik-
czeniach słowo  ewolucja jest nąć takiego zamieszania.
wszystkie organizmy, jakie
zbyt nieprecyzyjne, aby było Dyskusja staje się także nie-
dzisiaj widzimy, wywodzą się
użyteczne w dyskusji nauko- z jednego wspólnego przod- porozumieniem, kiedy ktoś
wej. Poświęcimy teraz trochę bierze dowody na rzecz ewo-
ka, żyjącego gdzieś w odległej
czasu na zdefiniowanie trzech lucji nr 1 i uważa, że popiera-
przeszłości. Ewolucja w tym
głównych sensów słowa  ewo- drugim sensie jest ideą, jaką
ją one ewolucję nr 2. I prze-
lucja w nadziei, że pomoże to
już wspominaliśmy: teorią uni- ciwnie, ktoś może dostrzegać
ujrzeć, czego naprawdę doty- wersalnego wspólnego pocho- problem z ewolucją nr 3 i za-
czy omawiana niezgoda i aby kładać, że musi odrzucić rów-
dzenia. Teoria ta stwierdza, że
pomóc uniknąć póz
niej niepo- wszystkie współczesne formy
nież ewolucję nr 1. Tak po pro-
trzebnych sporów.
życia wyłoniły się i stopnio- stu nie należy wnioskować. Od
wo rozwinęły z pierwszego jed- tej pory kiedy zobaczymy sło-
Ewolucja nr 1:  Zmiana wo  ewolucja , powinniśmy
nokomórkowego organizmu.
zapytać, której z trzech defini-
w czasie Ponieważ wszystkie dzisiejsze
Po pierwsze,  ewolucja mo- organizmy żywe na Ziemi we- cji użyto?
O którym rodzaju ewolucji
że znaczyć, że formy życia, ja- dług tej teorii posiadają tego
mówił Darwin? Sam Darwin
kie dzisiaj widzimy, są odmien- samego przodka, historię życia
ne od tych form życia, jakie najlepiej przedstawia obraz po- nazwał książkę O powstawa-
istniały w odległej przeszło- jedynczego drzewa, posiadają- niu gatunków jako  długi sze-
ści. Uczeni badają zapis kopal- cego wiele gałęzi, ale tylko je- reg dowodzeń 3 na rzecz jego
teorii pochodzenia z modyfi-
ny, aby odkryć, jakie rośliny den pień lub korzeń.
kacją. Teoria pochodzenia to
i zwierzęta istniały w różnych
ewolucja nr 2, a modyfikacja
okresach historii Ziemi.
Ewolucja nr 3:  Moc twórcza
to ewolucja nr 3. Czyli Darwin
Odkrywają, że demografia ule- doboru naturalnego
przez pochodzenie rozu-
gła zmianie. Większość roślin
Niektórzy używają termi-
miał Uniwersalną Wspólnotę
i zwierząt, jakie uległy fosyli- nu  ewolucja odnosząc go
Pochodzenia, a przez modyfi-
zacji w nowszych warstwach
do przyczyny lub mechanizmu
kację  mechanizm doboru na-
skalnych, jest odmienna od ro- zmiany. Kiedy się go używa
turalnego, działający na przy-
ślin i zwierząt sfosylizowanych
w ten sposób, zwykle odnosi
padkowe zmienności.
w starszych skałach. W tej de- się on do mechanizmu dobo-
finicji ewolucji  zmiana w cza- ru naturalnego (działającego
Przegląd spornych kwestii
sie odnosi się do zmian w po- na przypadkowe zmienności
pulacji jako całości. Naodarwinizm jest obecnie
i mutacje). To trzecie użycie ter-
Ewolucja jako  zmiana najpowszechniej utrzymywa-
minu  ewolucja głosi, że me-
nym poglądem na temat hi-
w czasie może także odno- chanizm doboru naturalnego
sić się do mniejszych zmian storii życia. Czy wszyscy ucze-
i mutacji zdolny jest stworzyć
cech pojedynczych gatunków  ni akceptują wszystkie aspekty
nowe formy żywe i że w ten
neodarwinizmu? w żadnym
zmian, jakie zachodzą w krót- sposób utworzył większe zmia-
kich okresach czasu. Wielu wypadku. Jakie więc są kwestie
ny dostrzegane w historii życia
biologów uważa, że ten rodzaj sporne?
(co reprezentuje Darwinowskie
ewolucji (czasami nazywany
Drzewo Życia).
mikroewolucją) jest skutkiem a) twórczy czy konserwatywny?
zmiany proporcji występowa-
Jasność myślenia i jasność
nia odmiennych wariantów ja- Po pierwsze, niektórzy ucze-
dyskusji
kiegoś genu wewnątrz popu- ni kwestionują to, by dobór
Poświęciliśmy tyle czasu na
lacji. Badania takich zmian naturalny mógł utworzyć tyle
definicje słowa  ewolucja ,
DUCH CZASÓW nr 3-4/2010
18
Kreacjonizm  O co chodzi w sporze o ewolucję?
zmian, ile wymaga scenariusz autora, zdolnego do prawdzi- utrzymują, że  pojedyncze
Darwinowskiego drzewa ży- wej twórczości i innowacji. Na Drzewo Życia z wieloma gałę-
cia. Niemal wszyscy biologo- przykład neodarwinowski bio- ziami jest najdokładniejszym
wie zgadzają się, że dobór na- log, Francisco Ayala, uważa, że obrazem historii życia. Inni
turalny może utworzyć pewne  twórczy duet mutacji i dobo- uczeni wątpią, by wszystkie or-
zmiany w gatunkach i że dzi- ru naturalnego może utworzyć ganizmy wywodziły się z jed-
siejsze życie różni się od tego,  organizację istot żywych .5 nego  i tylko jednego  wspól-
jakie istniało w przeszłości (jest Zoolog Ernst Mayr pisze, że do- nego przodka. Twierdzą oni, że
to ewolucja nr 1). Istotnym py- bór naturalny jest  pozytywną, materiał empiryczny rzeczywi-
taniem jest jednak, jaką ilość konstruktywną siłą oraz doda- ście pokazuje, że pewna ilość
zmiany może utworzyć do- je, że  można pójść nawet jesz- rozgałęziania się miała miej-
bór naturalny? Niektórzy ucze- cze dalej i nazwać dobór natu- sce w ramach każdej z więk-
6
ni postrzegają dobór naturalny ralny siłą twórczą . Należy szych grup organizmów, ale nie
jako posiadający realne  choć pamiętać, że gdy neodarwini- między tymi grupami. Według
ograniczone  moce twórcze.4 ści mówią o twórczej sile dobo- tych uczonych historii życia nie
Wielu z tych uczonych zaczę- ru naturalnego, to nie twierdzą powinno się przedstawiać ja-
ło wątpić, czy dobór natural- oni, że dobór naturalny  pró- ko pojedyncze drzewo, ale ja-
ny może utworzyć fundamen- buje stworzyć coś konkretne- ko szereg równoległych linii,
talnie nowe formy życia czyli go. Zamiast tego myślą oni, że reprezentujących sad złożony
większe nowości w anatomicz- niekierowany mechanizm do- z oddzielnych drzew. W ujęciu
nej strukturze zwierząt (w ich boru naturalnego, działający na sadu każde drzewo ma odręb-
 planach budowy ciała ). Po- przypadkowo powstałe odmia- ny początek.
strzegają oni działanie doboru ny, może utworzyć fundamen- Który z obrazów najlepiej
naturalnego jako coś w rodzaju talnie nowe struktury i formy ilustruje historię życia? Ucze-
redaktora, odsiewającego szko- życia, że właśnie do tego  zdol- ni żywią różne poglądy, a te ry-
dliwe odmiany w projekcie cia- ny jest dobór naturalny w pro- walizujące poglądy mają swo-
ła, jednocześnie utrzymującego jektowaniu organizmów .7 je nazwy. Uczeni, którzy sądzą,
odmiany korzystne. że historię życia najlepiej re-
Inaczej neodarwiniści. Wi- b) drzewo czy sad? prezentuje pojedyncze rozga-
dzą oni także działanie doboru łęzione drzewo, przyjmują uję-
naturalnego jako coś w rodzaju Po drugie, neodarwiniści cie monofiletyczne ( mono
Rysunek 2. Ujęcie polifiletyczne (sadu): rozgałęzianie się występuje w ramach większych grup, ale nie ma między nimi
powiązań.
DUCH CZASÓW nr 3-4/2010
19
Kreacjonizm  O co chodzi w sporze o ewolucję?
znaczy jedno lub pojedyncze). liczba oddzielnych drzew.9 niejących organizmów? W kil-
Uczeni, którzy przyjmują uję- W tym miejscu należy wpro- ku następnych tekstach z tego
cie polifiletyczne ( poli zna- wadzić ważne rozróżnienie mię- cyklu przyjrzymy się argumen-
czy wiele), uważają, że historia dzy terminami  wspólne po- tom uczonych, którzy udzielają
życia wygląda bardziej jak sad chodzenie oraz  Uniwersalne wzajemnie niezgodnych odpo-
oddzielnych drzew. Wspólne Pochodzenie . Może wiedzi na te pytania. Materiał
się wydawać, że terminy te zna- empiryczny, który wyda-
Uczeni, popierający uję- czą to samo. Ale tak nie jest. je się przekonujący dla jedne-
cie polifiletyczne, różnią się Jak już widzieliśmy, można my- go uczonego, dla innego może
w sprawie, jak wiele drzew na- śleć, że pewne organizmy ma- wydawać się niewystarczają-
leży oczekiwać w  sadowni- ją wspólnego przodka, nie my- cy. Porównanie rywalizujących
czym ujęciu życia. Niektórzy, śląc jednocześnie, że wszystkie wyjaśnień zgodnie ze staro-
jak mikrobiolog Carl Woese organizmy pochodzą od poje- rzymską zasadą  audiatur et
z Uniwersytetu Illinois, argu- dynczego wspólnego przodka. altera pars pozwoli nam dojść
mentują, że  życie na Ziemi do wniosku, która teoria da-
pochodzi nie z jednego, ale * * * je najlepsze ujęcie dostępnego
z trzech wyraz
nie odmiennych materiału empirycznego.
typów komórek .8 Inni, w tym Czy wszystkie żywe orga-
Malcolm Gordon z University nizmy, dawne i obecne, ma- Mieczysław Pajewski
of California at Los Angeles oraz ją wspólnego przodka? Czy
[e-mail]
Christian Schwabe z Medical dobór naturalny jest w stanie
www.creationism.org.pl/Members/
University of South Carolina, utworzyć fundamentalnie no-
miepaj
sądzą, że musi istnieć większa we organizmy z wcześniej ist-
* w tekście wykorzystałem materiał How the Leopard Changed Its Spots: cells , Proceedings of the National
książki: Stephen Meyer, Scott Minnich, The Evolution of Complexity, Charles Academy of Sciences 2002, vol. 99,
Jonathan Moneymaker, Paul A. Nelson Scribner s Sons, New York 1994; s. 8746 [8742-8777].
and Ralph Seelke, Explore Evolution. George L. Gabor Miklos and Bernard 9 Malcolm S. Gordon,  The concept
The Arguments for and against Neo- John,  From Genome to phenotype , of monophyly: a speculative essay ,
Darwinism, Hill House Publishers, w: K.S.W. Campbell and M.F. Day Biology and Philosophy 1999, vol. 14,
Melbourne & London 2007, s. 1-11. (eds.), Rates of Evolution, Allen and s. 331-348; Leo S. Berg, Nomogenesis
Unwin, London 1987; George L. Gabor or Evolution Determined By Law,
Litratura: Miklos,  Emergence of organizational The M.I.T. Press, Cambridge 1969;
1 Stephen Jay Gould,  Evolution and complexities during metazoan Christian Schwabe and Gregory W.
the triumph of homology: Or, why evolution: perspectives from molecular Warr,  A poliphyletic view of evolution:
history matters , American Scientist biology, palaeontology and neo- the genetic potential hypothesis ,
1986, no. 74, s. 61. Darwinism , Memoirs of the Association Perspectives in Biology and Medicine
2 Karol Darwin, o powstawaniu of Australasian Palaeontologists 1993, 1984, vol. 27, s. 465-485; Christian
gatunków drogą doboru naturalnego vol. 15, s. 7-41; G. Webster and B.C. Schwabe,  Genomic potential
czyli o utrzymaniu się doskonalszych Goodwin,  The origin of species: hypothesis of evolution: a concept of
ras w walce o byt, DeAgostini, Altaya, a structuralist approach , Journal of biogenesis in habitable spaces of the
Warszawa 2001, s. 555. Gdzie indziej Social and Biological Structures 1982, universe , The Anatomical Record 2002,
Darwin dopuszczał możliwość, że vol. 5, s. 15-47. vol. 268, s. 171-179; Christian Schwabe,
życie mogło rozwinąć się z jednej lub 5 Francisco Ayala, Creative Evolution,  Theoretical limitations of molecular
z kilku pierwotnych form życia (Darwin, ed. by J.H. Campbell and J.W. Schopf, phylogenetics and the evolution of
o powstawaniu..., s. 560). Jones and Bartlett, Sundberg, Mass. relaxins , Comparative Biochemistry and
3 Darwin, o powstawaniu..., s. 529. 1994, s. 4-5. Physiology 1994, vol. 107B, s. 167-177;
4 Marc Kirschner and John Gerhart, 6 Ernst Mayr,  Introduction , w: Michael Syvanen,  Recent emergence of
The Plausibility of Life: Resolving Charles Darwin, On the Origin of the modern genetic code: a proposal ,
Darwin s Dilemma, Yale University Species, Harvard University Press, Trends in Genetics 2002, vol. 18,
Press, New Haven 2005; Wallace Arthur, Cambridge, Mass. 1964 [Facsimile of the s. 245-248; Carl R. Woese,  A new
Biased Embryos and Evolution, First Edition, 1859], s. xvii; oraz Ernst biology for a new century , Microbiology
Cambridge University Press, Cambridge Mayr,  Accident or Desgn, The Paradox and Molecular Biology Reviews 2004,
2004; Wallace Arthur, The Origin of Evolution , w: G. Leeper (ed.), vol. 68, s. 173-186; G. Webster and
of Anbimal Body Plans: a Study in The Evolution of Living Organisms, B.C. Goodwin,  The origin of species:
Evolutionary Developmental Biology, Cambridge University Press, Cambridge a structuralist approach , Journal of
Cambridge University Press, Cambridge 1962, s. 1-8. Social and Biological Structures 1982,
1997; Scott F. Gilbert, John M.l Opitz, 7 Richard Dawkins, Ślepy zegarmistrz vol. 5, s. 15-47; D arcy Wentworth
and Rudolf A. Raff,  Resynthesizing czyli, jak ewolucja dowodzi, że Thompson, On Growth and Form,
evolutionary and developmental świat nie został zaplanowany, PIW, Dover Publications, Inc., New York
biology , Developmental Biology 1996, Warszawa 1994, s. 157. 1992.
vol. 173, s. 357-372; Brian Goodwin, 8 Carl Woese,  On the evolution of
DUCH CZASÓW nr 3-4/2010
20