1. Prawo UE
Rynek� miejsce spotkań popytu i podaży~
� regulacje, które określają zachowania uczestników rynku~
� instytucje, które ułatwiają funkcjonowanie rynku
Energia� szczególnego rodzaju przedmiot relacji cywilno�prawnych~
� różne formy energii: elektryczna, cieplna, mechaniczna~
� infrastruktura techniczna dla generowania i przesyłania energii
Regulacje prawne:
� prawo UE (zbiór aktów normatywnych, które tworzą system prawny UE)
� prawo Krajowe
Prawo pierwotne� tworzone w ramach umowy między państwami
Prawo wtórne� tworzone przez organy UE (na podstawie upoważnienia w prawie
pierwotnym)~ w przypadku konfliktu, państwo ma prawo pierwotne
Etapy integracji gospodarczej:
� strefa wolnego handlu (zniesienie ceł i opłat)
� unia celna (+wspólna zewnętrzną politykę handlową)
� wspólny rynek (+ujednolicenie stosowania ceł)
� rynek wewnętrzny (+obszar bez granic wewnętrznych� wolny przepływ towarów,
osób, usług i kapitału)
� unia gospodarcza i walutowa
� jednolity obszar gospodarczy
Przykłady pełnej integracji: polityka celna, polityka pieniężna
Wyzwania: zbudowanie infrastruktury energii, wspólnej dla całej UE
2. Implementacja trzeciego punktu energetycznego w Polsce
Podstawowe z
ródła prawa energetycznego w Polsce:
� prawo energetyczne
� ustawa o biokomponentach i biopaliwach ciekłych
� ustawa o zasadach pokrywania kosztów powstałych u wytwórców w związku z
przedtermionowym rozwiązaniem umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii
� o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego
� ustawa o efektywności energetycznej
III pakiet energetyczny (3 marca 2011 r)
� pogłębione zmiany w regulacjach dla energetyki w krajach UE
� rozwiązania służące liberalizacji i budowania wspólnego rynku w UE
Nowelizacja ustawy Prawo energetyczne
� brak czasu na doprowadzenie projektów zawartych w  dużym trójpaku
� problemy z posługiwaniem się Prawem energetycznym po zmianach
Nowa ustawa o OZE
Ustawa węglowodorowa
� nowe regulacje odnośnie poszukiwania i eksploatacji złóż węglowodorów
� w szczególności chodziło o wodory niekonwencjonalne
3. Polityka gospodarcza, a polityka energetyczna
Polityka gospodarcza� świadome oddziaływanie państwa na gospodarkę narodową
Podmioty polityki gospodarczej:
� państwo i jego agenty
� budżet jako instrument realizacji zadań państwa
� samorząd terytorialny
� inne: związki zawodowe, korporacje, organizacje międzynarodowe
Zadania państwa wg klasycznej teorii liberalnej:
� obrona granic, tworzenie prawa, sądownictwo, administracja
� kształtowanie systemu pieniężnego
� edukacja
Polityka energetyczna� świadome oddziaływania państwa na sektor energetyczny, na jego
strukturę i rozwój
Podstawowe kierunki polskiej polityki pieniężnej:
� poprawa efektywności energetycznej
� wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii
� dywersyfikacja wytwarzania energii elektrycznej
� rozwój wykorzystywania odnawialnych z
ródeł energii
� rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii
Rynek doskonale konkurencyjny:
� wiele podmiotów lub dostawców usług
� niskie bariery wejścia na rynek
� przedsiębiorstwa nie mają wpływu na cenę (cenę reguluje popyt)
Monopol naturalny w energetyce:
� powstawały ewolucyjnie lub w efekcie nacjonalizacji
� istotna część działalności w energetyce jest związana z budowa i utrzymaniem sieci
� inwestycje w energetyce są bardzo kosztowne (duże potrzeby kapitałowe)
� brak ekonomicznego uzasadnienia dla budowy równoległych systemów sieciowych
Ograniczenie skutków monopolu w energetyce:
� zakaz dyskryminacji klientów � obowiązek przyłączenia do sieci
� podział sądowy monopoli � tworzenie warunków dla konkurencji
� upublicznienie (wprowadzenie na giełdę)� kontrola przez inwestorów i społeczeństwo
� kontrola administracyjna� ceny maksymalne, taryfy
Zasady sprawowania kontroli nad monopolem
Prezes URE (Urząd Regulacji Energetyki)� Maciej Bando~ podstawa prawna� prawo
energetyczne~ kadencja trwa 5 lat~ powołany przez Prezesa Rady Ministrów
Przyczyny odwołania Prezesa URE przed upływem kadencji:
� rażące naruszenie prawa
� skazanie prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienia przestępstwa umyślnie
� choroba trwale uniemożliwiająca wykonywanie zadań
� złożenie rezygnacji przez Prezesa URE
Kierunki działania Prezesa URE:
� tworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju
� zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego
� oszczędne i racjonalne użytkowanie paliw i energii
� rozwój konkurencji
� uwzględnienie ochrony środowiska naturalnego
� wykorzystywanie zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych
� równoważenie interesów przedsiębiorstw energetycznych oraz odbiorców paliw i
energii
!!
Kompetencje Prezesa URE � art. 23 Prawo energetyczne:
� udzielanie i cofanie koncesji
� zatwierdzanie i kontrolowanie stosowania taryf paliw gazowych, energii elektrycznej i
ciepła pod względem zgodności z zasadami określonymi w ustawie i przepisach
wykonawczych
� ustalanie okresu obowiązujących taryf i współczynników korekcyjnych
� opracowywanie wytycznych i zaleceń zapewniających jednolitą formę planów
rozwoju
Przykładowe ustawy określające zadania Prezesa URE:
� prawo zamówień publicznych
� ustawa o biopaliwach i biokomponentach
� ustawa o zapasach obowiązkowych
� ustawa o odnawialnych z
ródłach energii
Rynek energii elektrycznej
Rynek energii w Polsce:
� podmiotem jest energia elektryczna
� energia jest szczególnym dobrem/towarem
� odbiorcy płacą za energię oraz za usługę przesyłu
� od 1.07.2007 r. nabywca ma prawo zmienić sprzedawcę energii
Uczestnicy rynku energii:
� zgodnie z ustawą Prawo energetyczne: wytwarzanie, przemysł, dystrybucja
� klienci
Przedsiębiorstwa wytwarzające energię elektryczną:
� elektrownie i elektrociepłownie
� paliwa służące do wytwarzania energii
Przesył energii elektrycznej:
� Operator Systemu Przesyłowego (OSP)� jeden podmiot
� PSE Operator S.A. (Polskie Sieci Elektroenergetyczne) � 100% akcji należy do
Skarbu Państwa
Dystrybucja (lokalny przesył) energii:
� OSD� Operator Systemów Dystrybucyjnych
� wielość podmiotów �  zalążek prawidłowej konkurencji
Popyt na energię elektryczną:
� odbiorcy przemysłowi (A i B)
� odbiorcy biznesowi ( C )
� gospodarstwa domowe (D)
Rynek giełdowy:
� obowiązek publicznej sprzedaży energii elektrycznej wyprodukowanej przez
przedsiębiorstwa wytwórcze
Główni dystrybutorzy:
� Tauron
� ENEA
� PGE
� RWE
OZE w produkcji energii:
� hydroenergetyka
� farmy wiatrowe
� fotowoltaika
� biomasa (spalanie biomasy w blokach energetycznych)
Sieci energetyczne:
� sieci przesyłowe (wysokie napięcia) zarządzane przez OSP
� sieci dystrybucyjne (niskie napięcia) zarządzane przez OSD
� współfinansowane budowy połączeń międzysystemowych z funduszy UE
Rynek gazownictwa
Rynek gazu ziemnego w Polsce:
� przedmiotem handlu jest gaz ziemny
� gaz ziemny jest jednocześnie paliwem i surowcem w przemyśle
� odbiorcy płacą za paliwa gazowe oraz usługę ich przesyłu
Paliwa gazowe:
� gaz ziemny
� skroplony lub sprężony gaz ziemny (LNG, CNG)
� propan�butan, biogaz rolniczy
Sieci gazowe:
� przesyłowe (wysokie ciśnienia, za ruch odpowiada OSD
� dystrybucyjne (wysokie/średnie/niskie ciśnienie, za ruch odpowiadają liczne podmioty
OSD)
Uczestnicy rynku gazu ziemnego:
� wytwarzanie, przesył, dystrybucja, obrót, skraplanie, magazynowanie
� klienci
� od 1.08.2014 rozliczenia paliw gazowych dokonywane są w jednostkach energii
Podaż gazu:
� wydobycie krajowe
� import
System gazowy:
� sieci gazowe, instalacje magazynowe
� przykładowe urządzenia i instalacje
Tranzyt gazu ziemnego przez Polskę:
� gazociąg jamalski (Rosja� Europa zachodnia)
� Nord Stream (Gazociąg północny� dno morza bałtyckiego)
� Projekt budowy South Stream (Gazociąg południowy po dnie morza Czarnego
Paliwa gazowe:
� LNG ( płynny gaz ziemny), CNG (
Liquefied Natural Gas�  Compressed Natural Gas�
sprężony)
� propan�butan
� gaz ziemny
Magazynowanie gazu ziemnego (funkcje*)
� wyrównanie podaży gazu w związku z sezonowymi wahaniami popytu
� dostarczanie gazu w momentach szczytowego dobowego zapotrzebowania
� utrzymanie rezerw strategicznych i handlowych
*sposoby magazynowania:
� pojemność maszynowa gazociągów
� podziemne magazyny gazu ziemnego
� zbiorniki na skroplony gaz ziemny
Rynek ciepła w Polsce:
� ciepło (energia cieplna w wodzie lub parze)
� cele: grzewcze, bytowe, podtrzymywanie procesów technologicznych
Charakterystyka:
� brak możliwości przepływu ciepła na duże odległości
� lokalny charakter sieci ciepłowniczych
� na obszarach wiejskich indywidualne systemy grzewcze
Uczestnicy:
� wytwarzanie, przemysł, dystrybucja, odbiór
� klienci: przedsiębiorstwa, odbiorcy komunalni, gospodarstwa domowe
Wytwarzanie ciepła:
� metody tradycyjne: surowce nieodnawialne, energia jądrowa
� odnawialne z
ródła energii: farmy wiatrowe, biopaliwa
Kogeneracja� wspólne i równoczesne wytwarzanie ciepła i energii elektrycznej lub
mechanicznej w trakcie jednego procesu technologicznego
Przemysł i dystrybucja:
� przesył: transport siecią ciepłowniczą do odbiorców przyłączonych do tej sieci
� dystrybucja: rozdział ciepła do odbiorców
4. Polityka energetyczne Polski
� świadome oddziaływanie państw na sektor energetyczny
� import ok 90% zapotrzebowania ropy
� przyjmowanie przez rząd strategii zawierających opis działań mających rozwiązania
bieżące i długoterminowe problemy energetyczne
�  Polityka energetyczna Polski do 2013r
Transport:
� rurociągi lądowe
� transport globalny� transport morski
Ustawa� prawo energetyczne (uPE)
� art. 1� ustawa określa zasady kształtowania polityki energetycznej państwa, zasady i
warunki zaopatrzenia i użytkowania paliw i energii
� cele ustawy(art. 1 ust. 2) � celem ustawy jest tworzenie warunków do
zrównoważonego rozwoju kraju, zapewnienie bezpieczeństwa, oszczędnego i
racjonalnego użytkowania
Zatwierdzanie polityki energetycznej państwa
� Ministerstwo Gospodarki� Ministerstwo Energii
� Rada Ministrów na wniosek Ministra Energii przyjmuje politykę energetyczną
państwa
Zadania Ministra Energii (art. 12 ust 2 uPE):
� przygotowywanie założeń polityki energetycznej oraz koordynowanie jej realizacji
� określanie szczegółowych warunków planowania i funkcjonowania w paliwa i energię
� nadzór nad funkcjonowaniem krajowych systemów energetycznych
Cele polityki energetycznej (art 13 uPE):
� zapewnianie bezpieczeństwa Energetycznego kraju
� wzrost konkurencyjności gospodarki i jej efektywności energetycznej
� ochrona środowiska naturalnego
�
5. Bezpieczeństwo energetyczne
cele Ministerstwa Energii odnośnie bezpieczeństwa:
� poprawa efektywności energetycznej
� wzrost wykorzystywania energii z OZE
� wzrost efektywności funkcjonowania górnictwa węgla kamiennego
� zabezpieczenie potrzeb obronnych państwa
� budowa infrastruktury dla energetyki jądrowej
Bezpieczeństwo w energetyce (art 3 pkt 16 uPE)� To stan gospodarki umożliwiający
pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w
sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony przy zachowaniu wymagań ochrony
środowiska
Podmioty mające kompetencje w zakresie bezpieczeństwa energetycznego:
� Minister Energii
!!
� Rada Ministrów, Prezes URE, wojewodowie oraz samorządy wojewódzkie i gminne
� Ministerstwo Skarbu Państwa, Ministerstwo Obrony Środowiska, Ministerstwo
Infrastruktury i Rozwoju
Zadanie gminne w zakresie zaopatrzenia w energię, ciepło i paliwo gazowe:
� planowanie organizacja zaopatrzenia w ciepło, energie elektryczną i paliwa gazowe
na terenie gminy
� planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg na terenie gminy
� planowanie i organizacja działań mających na celu racjonalizację zużycia energii na
obszarze gminy
Opracowanie projektu założeń do planu zaopatrzenia:
� za przygotowanie projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię i paliwa
gazowe odpowiada wójt
� projekt założeń sporządzony jest na min. 15 lat i podlega aktualizacji raz na 3 lata
Elementy projektu założeń:
� ocena stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię
i paliwa gazowe
� działania racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych
� możliwość wykorzystania nadwyżek lokalnych zasobów paliw i energii
� zakres współpracy z innymi gminami
Projekt planu:
� jest opracowywany dla całego obszaru gminy lub jej części
� opracowany jest na podstawie założeń i musi być z nimi zgodny
� Rada Gminy uchwala plan zaopatrzenia w ciepło, energie i paliwa gazowe
� gmina może zawierać umowy z przedsiębiorstwami energetycznymi w celu realizacji
planu zaopatrzenia
6. Giełda energii
Ustawa z dnia 26.10.2000r o giełdach towarowych:
� funkcjonowanie giełd towarowych i obrót towarami
� zasady tworzenia ustroju organizacyjnego i działalność giełdy towarowej
� działalność maklerów i domów maklerskich
Giełda towarowa� zespół osób, urządzeń i środków technicznych, który zapewnia wszystkim
uczestnikom obrotu jednakowe warunki zawierania transakcji giełdowych i jednakowy dostęp
do informacji rynkowych
Rodzaje giełd:
� pieniężne� papiery wartościowe, dewizy, kruszce
� towarowe� towary masowe z ustalonymi cenami typowymi
� usługowe� ubezpieczenia, frachty (usługi przewozowe)
Kategorie dóbr dopuszczonych do obrotu giełdowego:
� rzeczy oznaczone co do gatunku
� różne rodzaje energii i paliwa gazowe
� limity wielkości produkcji lub emisji zanieczyszczeń
� prawa majątkowe wynikające ze świadectw pochodzenia energii
Obrót transgraniczny� obrót energii elektrycznej lub paliwami gazowymi dokonywany przez
użytkowników systemu z użytkownikami innych systemów przesyłowych
elektroenergetycznych lub gazowych na podstawie umów dwustronnych lub transakcji
zawieranych w ramach łączenia rynków
7. Efektywność energetyczna
Energochłonność� kategoria dot. produktu , przedsiębiorstw i gospodarki narodowej~ relacja
zużycia energii pierwotnej do wartości wytwarzanego produktu krajowego
Efektywność energetyczna:
� relacja uzyskanej wielkości efektu użytkowego danego obiektu, urządzenia
technicznego lub instalacji w typowych warunkach ich użytkowania do ilości zużycia
energii przez ten obiekt, urządzenie techniczne lub instalację niezbędnej do
uzyskania tego obiektu
� ilość zaoszczędzonej energii, która jest ustalana w drodze przemian zużycia przed
wdrożeniem środka mającego na celu poprawę efektywności energetycznej i po jego
wdrożeniu
Efektywność energetyczna � regulacje UE: Dyrektywa PE i Rady nr 2006/32/WE
Regulacje krajowe (ustawa z 15.04.2011 o efektywności energetycznej) ustala:
� krajowy cel w zakresie oszczędnego gospodarowania energią
� zadania jednostek sektora publicznego w zakresie efektywności energ.
� zasady uzyskania i umorzenia świadectwa efektywności energ
� zasady rozporządzania audytu efektywności energ
Krajowy cel: Uzyskanie do 2016 r oszczędności energii w ilości nie mniejszej niż 9%
średniego krajowego zużycia tej energii w ciągu roku
Ministerstwo energii:
� nadzoruje realizację krajowego celu w zakresie oszczędnego gospodarowania
energią na podstawie badań statystycznych i audytów
� co 2 lata przedstawia Radzie Ministrów do zatwierdzenia raport, który dot. m.in.
realizacji krajowego celu i krajowego planu działania
Efekt użytkowy� efekt uzyskujemy w wyniku dostarczania energii do danego obiektu,
urządzenia lub instalacji w szczególności wykonującego pracę mechaniczną, zapewniającą
komfort cieplny, oświetlenie
Białe certyfikaty� świadectwa efektywności energetycznej, wsparcie dla działań
podnoszących efektywność energetyczną
Jednostka sektora publicznego ma stosować minimum 2 środki poprawy efektywności
energetycznej realizując swoje zadania~ informuje o zastosowanych środkach poprawy
efektywności energetycznej
Środki poprawy efektywności energetycznej (art 10 ust 2 uEF)
�Jednostka sektora publicznego, realizując swoje zadania, powinna stosowaćco najmniej dwa środki poprawy
efektywności energetycznej
:
� umowa, której przedmiotem jest realizacja i finansowanie przedsięwzięcia służącego poprawie
efektywności energetycznej
� nabycie nowego urządzenia, instalacji lub pojazdu, charakteryzujących sięniskim zużyciem energii oraz
niskimi kosztami eksploatacji;
� wymiana eksploatowanego urządzenia, instalacji lub pojazdu na urządzenie, instalacjęlub pojazd
charakteryzujących sięniskim zużyciem energii oraz niskimi kosztami eksploatacji, albo ich modernizacja
� nabycie lub wynajęcie efektywnych energetycznie budynków lub ich części albo przebudowa lub remont
użytkowanych budynków
8. Odnawialne z
ródła energii
OZE:
� z
ródła energii, których wykorzystywanie nie wiąże się z długotrwałym deficytem
� są praktycznie niewyczerpalne np. woda, wiatr, słońce, prądy morskie, geotermia
biopaliwa, biomasa, biogaz
Argumenty na rzecz OZE:
� ochrona środowiska naturalnego
� ograniczenie wykorzystywania nieodnawialnych z
ródeł energii
� sukcesywnie obniżane są koszty technologii wykorzystywanych OZE
� podniesienie poziomu bezpieczeństwa energetycznego
Kontrowersje związane z OZE:
� wysokie koszty wytwarzania energii z OZE
� niestabilność produkcji energii i jej dostaw
� dodatkowe koszty ekologiczne np. problem upraw pod biopaliwa
� rozwój OZE uzależniony jest od pomocy publicznej (zastój telekomunikacji)
Wsparcie OZE:
� prezes URE 5 rodzajów świadectw pochodzenia energii (zielone certyfikaty dla
energ. elektrycznej, brązowy dla biogażu )
9. Energia atomowa
Spór o wykorzystywanie energii atomowej:
� energia atomowa jako OZE� reaktory powielające
� problem deficytu energii� zwiększenie udziału OZE i gazu ziemnego
�
10. Bezpieczeństwo energetyczne� magazynowanie energii
Magazynowanie� ciepłownictwo:
� akumulatory energii cieplnej
� przechowywanie również chłodu
� utrzymywanie zapasów paliw służących do wytwarzania ciepła
� integracja w sieciach inteligentnych
Magazynowanie� paliwa płynne:
� zbiorniki naziemne
� podziemne magazyny
� pojemności rurociągów
Magazynowanie� elektroenergetyka:
� EFS
� dominująca rola elektrowni szczytowo�pompowych
� sieci inteligentne
Magazynowanie� gazownictwo:
� zbiorniki naziemne
� zbiorniki LNG
� podziemne magazyny gazu (PMG)
� wykorzystywanie wodoru� sieci inteligentne
Hydroenergetyka:
� w elektrowniach energia elektryczna generowana jest dzięki energii grawitacyjnej
wody
� hydroelektrownie są wykorzystywane do magazynowania energii elektrycznej
� największy udział w produkcji energii elektrycznej z OZE mają hydroelektrownie
Elektrownie szczytowo�pompowe w Polsce:
� w Żarnowcu, Porąbka zar, Żydowo, Solina�Myczkowce
11. Inteligentne sieci energetyczne (magazynowanie energii w elektroenergetyce)
Inteligentne sieci energetyczne (ISE)� to takie sieci, które są w stanie efektywnie integrować
zachowanie i działanie wszystkich połączonych do nich użytkowników� wytwórców,
konsumentów� w celu stworzenia oszczędnego pod względem gospodarczym systemu
energetycznego charakteryzującego się niskim poziomem strat, wysoką jakością i
bezpieczeństwem dostaw
Cechy ISE:
� łączy zaawansowane systemy teleinformatyczne i energetyczne
� wykorzystują nowoczesne technologie
� integracje zachowania i oddziałania wszystkich jej uczestników
� zapewnia zrównoważone ekonomicznie oraz bezpieczne działanie sieci
� mobilizuje odbiorców energii do zwiększenia aktywności i angażuje ich również w
proces wytwarzania energii
12. Magazynowanie gazu ziemnego:
� Operator Systemu Magazynowego Sp. z.o.o. (OSM)
Cechy OSM:
� niezależny w zakresie swojej formy prawnej
� niezależny w zakresie organizacji
� jest częścią przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo
� niezależność odnośnie podejmowania decyzji
Zadania OSM:
� bilansowanie dostaw i poboru gazu dzięki magazynowaniu nawyżek
� zapewnienie stabilnej pracy kopalń gazu ziemnego przez odbiorców gazu bez
względu na zapotrzebowanie
� utrzymywanie zapasów zgodnie z wymogami ustawy o  zapasach obowiązkowych
� optymalizacja transakcji zakupów i sprzedaży gazu ziemnego pod kątem pojemności
jego cen
13. Bezpieczeństwo energetyczne Polski� dywersyfikacja kierunków gazu ziemnego
Działania związane z dywersyfikacja:
� budowa łączników między systemowych zwłaszcza w UE
� budowa terminala LNG w Świnoujściu
� Korytarz Północ�Południe
Korytarz Norweski:
� początek stworzenia realnej alternatywy dla gazu z Rosji
� połączenie polskiego systemu gazowego z systemem skandynawskim
� przepustowość 7mld m3 rocznie
� szacowana rozpoczęcie dostaw� 2022 r
Korytarz północ� południe:
� połączenie systemów przesyłowych w krajach Europy Środkowo�Wschodniej
� na północy terminal w Świnoujściu
� Na południu terminal ADRIA w Chorwacji
� przepustowość 7,5mld m3� 10 mld m3