1. Systemy energetyczne w Europie i główne obszary sterowania:
Systemy to: UCTE, NORDEL, RAO  UES of Russia , UK (UKTSOA- Wielka Brytania i ATSOI- Irlandia oba uległy likwidacji
w 2009 r).
Obszary sterowania: UCTE South i UCTE North (jest to główny podział na strefy sterowania) wewnątrz niego (North)
jest CENTREL w którym jest między innymi Polska, Czechy, Słowacja Węgry i Ukraina (częściowo), w South znajduje
siÄ™ np. FEP (Francja) i JEL (cholera wie).
2. Największe energetyczne firmy europejskie i ich moce zainstalowane:
Nazwa przedsiębiorstwa (od największego) Kraj Moc zainstalowana (szacunkowa)
EDF (Électricité de France) Francja 120 000 MW
ENEL ( Ente Nazionale per l'Energia eLettrica) WÅ‚ochy 58 000MW
RWE Niemcy 32 000MW
E. ON Niemcy 30 000MW
National Power UK 30 000MW
Endesa (Empresa Nacional de Electricidad) Hiszpania 20 000MW
Powergen Austria (?) 17 000MW
Ibedrola Hiszpania 17 000MW
Electrabel Belgia 17 000MW
Vattenfall Szwecja 17 000MW
3.Relacja między PKB i zużyciem energii oraz prognozy wzrostu zużycia energii elektrycznej
BAU- Business as usual
EE- Energy efficiency- jakaÅ› agencja ratingowa
4. Główne polskie elektrownie
Elektrownia Moc Właściciel Paliwo
zainstalowana
Bełchatów 5 170 MW PGE SA Węgiel brunatny
PKE (A
agisza, A
aziska, 4 105 MW TAURON SA Węgiel kamienny (?)
Jaworzno, Siersza, Stalowa
wola)
Kozienice 2 750 MW ENEA SA Węgiel kamienny
PAK 2 040 MW ZE PAK SA Węgiel brunatny
GDF SUEZ Energia Polska S.A
Połaniec 1 800 MW Węgiel kamienny
Dolna odra 1 782 MW PGE SA Węgiel kamienny
Rybnik 1 720 MW EdF Węgiel kamienny
Turów 1 703 MW PGE SA Węgiel brunatny
Opole 1 490 MW PGE SA Węgiel kamienny
Ostrołęka 600 MW ENERGA SA Węgiel kamienny
5. Główne firmy energetyczne w Polsce i obszary ich działania
Nazwa grupy Obszar
PGE S.A. Polska wschodnia oraz część środkowej
PKE S.A Śląsk oraz małopolska
Enea S.A. Północno zachodnia część kraju
Energa S.A Północna oraz środkowa część kraju
Vattenfall Niewielka część śląska
6. Produkcja i sprzedaż energii elektrycznej w głównych przedsiębiorstwach energetycznych (krajowych?)
Nazwa grupy Produkcja [TWh] Sprzedaż [TWh]
PGE S.A. 41 29
Tauron S.A. 17 25,5
Enea S.A. 9 15,5
Energa S.A 2 15
Vattenfall 2,4 10
RWE 0 5
7. Główne zasady rynkowe  rozdział działalności i zasada TPA
Zasada TPA(Third Party Access)- (zasada dostępu stron trzecich) daje prawo odbiorcy energii do jej zakupu od
dowolnie wybranego sprzedawcy energii. Pierwszą stroną jest właściciel sieci (dystrybutor), drugą  odbiorca, a
trzecią stroną  sprzedawca energii. Zasada TPA jest jedną z najważniejszych zasad, na której opiera się
zliberalizowany rynek energii.
Unbundling- (z ang. wydzielenie, podział) w sektorze energetycznym
oznacza rozdział działalności dystrybucyjnej (usług dystrybucji
realizowanych przez dystrybutora) od działalności wytwórczej
(produkcja energii przez elektrownie) oraz działalności związanej z
handlem energiÄ… (sprzedawcy).
8. Cechy energii elektrycznej i ich wpływ na handel energią
Energia elektryczna jest wyrobem, którego na ten moment nie możemy magazynować, a więc produkcja i zużycie
musi być zbilansowane w każdej minucie. Handel energią elektryczną ma charakter wirtualny i nie pociąga za sobą
przepływu energii. Energia jest nabywana w jednogodzinnych przedziałach, a każdy odbiorca może zakupić energie
od dowolnego sprzedawcy. Ilość energii zużytej przez nabywcę może różnić się od ilości energii nabytej.
9. Struktura rynku bilansujÄ…cego i przekazywane informacje oraz oferty
Uczestnikami rynku bilansujacego mogą być:
-wytwórcy i odbiorcy energii elektrycznej, które są
podłączone do sieci objętej obszarem działania rynku
bilansujacego
-przedsiębiorstwa obrotu, które posiadaja w swojej
ofercie możliwość zawarcio kontraktów zakupu lub
sprzedaży energi elektryczniej z fizyczną dostawą
poprzez sieć
-giełdy energi elektrycznej, na których istnieje
możliwość zawierania kontraktów na fizyczna dostawę
energii elektrycznej.
Każdy uczestnik RB ma obowiązek zgłaszania do OSP
zbilansowanych dobowo-godzinowych grafików dostaw
energii w dniu poprzedzajacym dobÄ™. Producent ma
możliwość złożenia ofert przyrostowych, zakładający
określony wzrost produkcji energii elektrycznej. Główna formą handlu detalicznego i hurtowego sa kontrakty
dwustronne, jego warunki handlowe znane sÄ… tylko stronom kontraktu. Kontrakty bilateralne natomiast sÄ…
zawierane w celu zmniejszenia poziomu ryzyka związanego z dużymi zmianami cen oraz wielkościami
zapotrzebowania. W tych kontraktach ustala się cenę na każdą godzinę każdego dnia okresu handlowego, a
transakcje mogą dotyczyć najbliższych godzin, dni, tygodni, a nawet lat.
10. Struktura ofert bilansujÄ…cych i zawarte w nich informacje
W ofertach bilansujących każdy wytwórca
przedstawia ile energii jest w stanie wyprodukować w
danym generatorze jednostce rozliczeniowej, oraz ile
w tym czasie jest w stanie wysłać do sieci przesyłowej
po odliczeniu zapotrzebowania wewnętrznego, a
także ile kosztować będzie każda MWh
wyprodukowanej energii. W ofertach zawarte sÄ…
także wartości mocy które dana jednostka może
wyprodukować dodatkowo i które może dostarczyć
do systemu w przypadku większego zapotrzebowania.
11. Bilansowanie i płatności, kiedy zapotrzebowanie jest większe
od kontraktów
Jeżeli zapotrzebowanie na energię elektryczną w systemie
energetycznym jest większe niż energia sprzedana na podstawie
kontraktów to operator sieci przesyłowej kupuje energie od
elektrowni po cenach oferowanych przez elektrownie i sprzedaje tÄ…
energię odbiorcom po cenach średnioważonych od poszczególnych
odbiorców.
12. Bilansowanie i płatności, kiedy zapotrzebowanie jest mniejsze od
kontraktów
Kiedy Kontraktów zawartych przez producentów jest więcej niż
zapotrzebowanie na energie elektrycznÄ… operator sieci odkupuje
nadmiar od odbiorców po cenach zawarcia kontraktu, a następnie
sprzedaję ten nadmiar elektrowniom, które płacą do operatora sieci
po stawkach ustalonych z góry.
13. System cen i bilansowanie ofert na giełdzie energii
Są dwa system cen używane na rynku energii:
-Cena krańcowa- kosz wyprodukowania kolejnej porcji energii , jest ona ustanawiana przez ostatnią zaakceptowana
ofertÄ™. Wszystkie oferty zaakceptowane otrzymujÄ… takÄ… samÄ… cenÄ™.
-Cena ofertowa- oferenci otrzymujÄ… cenÄ™ ze swoich ofert.
Wszystkie ofert ustawiane są w kolejności cenowej oraz ustalane w zależności od ceny wyprodukowania oraz w
kolejności nabycia, a następnie ustała się cenę równowagi i dzieli się ofert.
14. Główne parkiety giełdy energii
Główne parkiety handlowe:
-rynek dnia następnego
-rynek terminowy
-rynek dnia bieżącego
-rynek praw majÄ…tkowych- certyfikaty za produkcje ze z
ródeł odnawialnych i w skojarzeniu z ciepłem
-rynek pozwoleń na emisje CO2
Rynek dnia następnego składa się z 24 rynków godzinnych, dodatkowo do ofert na każdą godzinę można składać
oferty blokowe: (PASMO- dostarczanie energii w ciągu całych 24h; Euroszczyt  dostaw energii w godzinach
szczytu; Offpeak- dostawy energii poza godzinami szczytowymi)
Rynek terminowy typy kontraktów : weekly, monthly, Quarterly, yearly
Rynek praw majątkowych sprzedaż certyfikatów:
Zielone certyfikaty  odnawialne z
ródła energii
Żółte certyfikaty  kogeneracja z gazu
Czerwone certyfikaty  kogeneracja z węgla
Fioletowe certyfikaty  kogeneracja z metanu
15. Kategorie odbiorców, typowe ceny i wielkość opłat przesyłowych
W Polsce odbiorców energii elektrycznej można podzielić na 4 grupy:
Grupa A- odbiorcy wysokich napięć
Grupa B- odbiorcy średnich napięć
Grupa C- odbiorcy niskich napięć prowadzący działalność gospodarczą
Grupa G- gospodarstwa domowe
W zależności od wartości napięcia pobieranego przez odbiorcę stosuje się różne wartości cen za 1MWh w
której skład wchodzi także opłata za przesył energii:
Grupa Odbiorców Cena w zł/MWh Opłata za przesył
Grupa A 309 65
Grupa B 362 96
Grupa C 534 223
Grupa G 477 209
16. Technologie subsydiowane i systemy subsydiów
Jako technologie subsydiowane określa się :
OZE
-Wiatr: onshore & off-shore
-Słońce: PV & cieplne
-Biomasa & biogaz
-PÅ‚ywy & fale morskie
-gaz wysypiskowy & Gaz z oczyszczalni ścieków
KOGENERACJA:
-Węgiel
-Gaz
-Metan
Subsydiowanie OZE:
Taryfy gwarantowane- ustalona cena na okres 15-20 lat, poziom tych taryf określany jest przez Urząd Regulacji
Energetyki
Zielone certyfikaty- finansowe prawa do dodatkowego dochodu oprócz sprzedaży na rynku energii
Gwarancje Pochodzenia- jak zielone certyfikaty ale ważne we wszystkich krajach Unii Europejskiej
Subsydia dla kogeneracji:
Kogeneracja otrzymuje subsydia w formie certyfikatów:
-czerwone dla węgla
-żółte dla gazu
-fioletowe dla metanu
Podobnie jak zielone certyfikaty jako prawa finansowe- dodatkowy dochód do sprzedaży energii na rynku.
Zapotrzebowanie na certyfikaty jest tworzone poprzez nałożenie obowiązku na sprzedawców posiadania określonej
ilości certyfikatów w proporcji do energii sprzedanej. Obowiązek ten jest formułowany w % energii sprzedanej. Jeśli
sprzedawca nie posiada odpowiedniej ilości certyfikatów to podlega karze, jednak można uniknąć kary poprzez
wpłacenie opłaty zastępczej na fundusz ochrony środowiska.
17. Rodzaje kosztów wchodzących w skład kosztu energii elektrycznej
Całkowity koszt energii elektrycznej składa się czterech głównych składników:
Capex- koszty inwestycyjne przeliczona na 1MWh produkcji
Opex- koszty utrzymania ( remonty, płace, opłaty za środowisko)
Paliwo
CO2- koszt zakupu pozwoleń na emisje CO2
Jeżeli 1000MW kosztuje 1,6 mld Euro to 1MW kosztuje 1 600 000 Euro
Roczna spłata wynosi 14,9% kosztu inwestycji, a więc roczny koszt 1MW wynosi: 1 600 000*14,9%= 220 800Euro
Generator pracuje 6000h a więc 1MW rocznie produkuje 6000MWh
Koszt Capex na 1MWh wynosi 220 800 Euro/6000MWh = 40Euro/MWh
18. Rodzaje kosztów inwestycyjnych i wysokość tych kosztów dla typowych technologii
Kategorie kosztów inwestycyjnych:
Procurement Cost  koszty nabycia wyposażenia
Turn  key Cost  koszt jaki musi być poniesiony aby instalacja została uruchomiona
Overnigt Cost  Koszt gdyby instalacja została uruchomiona w ciągu jednej nocy, bez kosztu kapitału liczonego w
czasie budowy
19. Prognozy zużycia energii elektrycznej
Dwie główne metody prognozowania:
-Budowa prognozy od dołu. Prognoza jest budowana jako suma zużycia w poszczególnych sektorach.
-Makroekonomiczne. Zużycie energii proporcjonalne do dochodu narodowego PKB.
-Wzrost zużycia energii elektrycznej w proporcji co: Chiny 1,7; Hiszpania 1,3; Irlandia-0,7; Polska-0,5-0,3;
- Założenia do zużycia energii w Polsce  1%/a
20. Wydobycie gazu ze złóż niekonwencjonalnych
Wydobywanie gazu Å‚upkowego.
21. Konsumpcja gazu w Polsce, zasoby, kierunki importu i ceny
Obecna konsumpcje gazu w Polsce określa się na około 14 miliardów m3 rocznie z czego aż 10 miliardów jest
importowane z Rosji. Obecny kontrakt podpisany z Rosją kończy się w roku 2020 a w jego ramach płacimy 500
USD/1000m3. Krajowe wydobycie jest w granicach 4 miliardów m3. Bardzo dobre dla polski mogą okazać się złoża
gazu łupkowego których wartość szacuje się na 400-800 miliardów m3, niektórzy naukowcy twierdza że nasze złoża
mogą zawierać nawet 3000 miliardów m3 gazu. W USA cena za 1000m3 waha się w granicach 90 USD natomiast w
zachodniej Europie gaz z Rosji jest tańszy niż u nas.
22. Protokół z Kyoto i post-Kyoto
Protokół z Kyoto został podpisany w grudniu 1997 i obowiązywał do 2012, przyjęło go 197 krajów, a ustanawiał on
zobowiązania krajów uprzemysłowionych do redukcji emisji gazów cieplarnianych. Stany Zjednoczone podpisały
protokół ale go nie ratyfikowały. Kraje sygnatariuszy zgodziły się na redukcję gazów cieplarnianych o 5,2% w
stosunku do roku 1990.
Protokół post Kyoto zapisywał zamiar obniżenia emisji CO2 o 80%. Za podpisaniem były kraje europejskie i kraje II
świata, które miały otrzymać 100mld$, przeciwko były Chiny, Indie, Brazylia i ostatnio Japonia po tragedii w
Fukushima. Za a nawet przeciw były USA i Rosja a nie zainteresowana była Kanada.
23. Europejski system handlu emisjami (EU ETS)
Celem handlu emisjami miała być redukcja CO2 poprzez obowiązek nabywania pozwoleń. Cały okres handlu można
podzielić na 3 podokresy a 2005-2007, b 2008-2012, c 2013-202. W pierwszych dwóch pozwolenia były przedzielana
za darmo natomiast od roku 2013 wszystkie elektrownie muszą nabywać te pozwolenia. ETS dotyczy tylko tzw.
wysokiej emisji ,a energochłonny przemysł otrzymuje pewną ilość darmowych pozwoleń do 2020 roku.
Polska wynegocjowała pewna ilość darmowych pozwoleń 70% w roku 2013 zmniejszającą się co roku o 10% aż do 0
w 2020 roku. Jednakże darmowe pozwolenia można otrzymać o ile zainwestuje się co najmniej równowartość w
obniżanie emisji. Na ten moment system ETS nie działa tak jak to było zakładane jest to związane z kryzysem
ekonomicznym a przez to spadkiem zapotrzebowania na energie, promocja OZE oraz nadmiarem pozwoleń poprzez
przeszacowanie zapotrzebowania.
24. Zdolności przesyłowe połączeń
transgranicznych
Połączenia transgraniczne (moim zdaniem z tego
wystarczy pamiętać do jakiego kraju jakie
poziomy napięć są doprowadzane):
Do tego:
Total Transfer Capacity (TTC)  maksymalna zdolność przesyłowa
Transmission Reliability Margin (TRM)  margines rezerw
Net Transfer Capacity (NTC)  zdolność przesyłowa dla handlu NTC=TTC-TRM
Already Allocated Capacity (AAC) - zdolności już przydzielone
Available Transfer Capacity: (ATC=NTC-AAC) - Zdolność przesyłowa dostępna  >
wystawiana na aukcjach
Jak ktoś potrzebuje bardziej zrozumiale to więcej jest tutaj:
25. Ceny energii na rynkach izolowanych i połączonych
Krzywe na wykresach to zaproksymowane wykresy ceny i produkcji. Unia europejska chciałaby aby cena (linia
kropkowana) dla wszystkich rynków była taka sama. Z natury jest to trudne do osiągnięcia bo w niektórych krajach
jest nadpodaż energii elektrycznej i cena energii jest stosunkowo niska (market B). Na rynku A cena energii jest
wysoka. Różnica między tymi cenami rynkowymi to Delta Price. Aby uzyskać wspólną cenę (w miarę wspólną) to
rynek B sprzedaje część energii na export do rynku A (skutkuje to wzrostem senny w rynku B). Rynek A kupuje (część
energii)  import - i na tym rynku cena się obniża. Poprzez taką  manipulację można uzyskać wspólną cenę  single
price. Sytuacja ta jest możliwa tylko wtedy gdy nie uwzględni się ograniczeń przepustowości linii.(rys 3.)
Rysunek 1. Cena na rynkach połączonych z pominięciem ograniczeń przepustowości.
Realna przepustowość to ok 10 % zdolności przesyłowych połączenia.
Przy ograniczeniach w zdolnościach przesyłowych cena  delta price nie
zależy już od cen na poszczególnych rynkach lecz zależy też od przesyłu. Z
rynku B może wypłynąć ATC a rynek A może kupić tylko ATC co w efekcie
sprawi że różnica w cenach delta price zmniejszy (rys4.) się ale nadal
będzie różna od 0 (nie będzie wspólnej ceny).
Rysunek 2. Cena przy ograniczonych zdolnościach przesyłowych.