Warszawa, 28.05.2010 r.
Wojciech Ferenc
Opisz i scharakteryzuj umowę dotyczącą licencji GPL
General Public License jest to Powszechna Licencja Publiczna GNU. Stworzona
w 1983 r. jako licencja wolnego i otwartego oprogramowania. Jest wolną, opartą na
zasadzie  copyleft , licencją na oprogramowanie i na innego rodzaju utwory. Przez lata
modyfikowana, dziś funkcjonuje w wersji nr 3, zatwierdzonej w roku 2007, inaczej 
GPLv3 i tej terminologii pozwolę sobie używać.
W dzisiejszych czasach obserwujemy dynamiczny rozwój i wzrost popularności
wolnego oprogramowania. Wszelkie licencje na większość programów komputerowych
i na inne utwory zostały stworzone po to, aby ograniczyć swobodę dzielenia się nimi
i dokonywania w nich zmian. Natomiast celem Powszechnej Licencji Publicznej GNU
jest zagwarantowanie swobody udostępniania i zmieniania wszystkich wersji programu
 sprawienie, by oprogramowanie pozostało wolnym dla wszystkich użytkowników.
Jako osoba prywatna tworząca programy, gry w C, C++ czy Java, także mogę stosować
powyższą licencję do swoich programów. Kiedy mówimy o wolnym oprogramowaniu,
chodzi nam o swobodę, nie o cenę.
Licencja GPL zakłada, że:
Każdy użytkownik może użyć dzieła w dowolny sposób, a autor nie jest
odpowiedzialny za ewentualne szkody wyrządzone w czasie użytkowania jego działa.
Dozwolone jest rozpowszechnianie egzemplarzy dzieła. Użytkownik ma wgląd w
z
ródła programu. Dozwolone jest ingerowanie w kod, zmienianie go do własnych
potrzeb i rozpowszechnianie modyfikacji. Nie można jednak użyć patentów do
pozbawienia wolności oprogramowania.
Celem licencji GNU GPL jest przekazanie użytkownikom czterech
podstawowych wolności:
1. wolność uruchamiania programu w dowolnym celu
2. wolność analizowania, jak program działa i dostosowywania go do swoich
potrzeb
3. wolność rozpowszechniania niezmodyfikowanej kopii programu
4. wolność udoskonalania programu i publicznego rozpowszechniania własnych
ulepszeń, dzięki czemu może z nich skorzystać cała społeczność
Powszechna Licencja Publiczna chroni programistów i twórców, wyraz
nie
stwierdzając, że na wolne oprogramowanie nie jest udzielana żadna gwarancja. Dla
dobra zarówno użytkowników, jak i twórców, Powszechna Licencja Publiczna wymaga,
aby zmodyfikowane wersje zostały oznaczone jako zmienione, aby problemy z nimi nie
zostały omyłkowo przypisane twórcom poprzednich wersji.
Twórcy oprogramowania korzystający z Powszechnej Licencji Publicznej GNU
chronią swoje prawa dwuetapowo: zastrzegają prawa autorskie do oprogramowania
oraz oferują niniejszą Licencję, udzielając prawnego zezwolenia na kopiowanie,
rozpowszechnianie lub modyfikację tego oprogramowania.
Z preambuły zatem można się dowiedzieć najważniejszych rzeczy dotyczących
licencji. Zwykłemu użytkownikowi wystarczy przeczytanie wstępu aby dowiedzieć się
na jakich zasadach jest zawierana umowa miedzy twórca programu a jego
użytkownikami. Właściwa część dokumentu zawiera ściśle sprecyzowane wszystkie
aspekty umowy. Poniżej przedstawiam dokładne zasady i warunki dopuszczalnego
kopiowania, rozpowszechniania i modyfikacji.
0. Definicje
 Niniejsza Licencja odnosi się do wersji 3 Powszechnej Licencji Publicznej GNU.
 Prawo autorskie oznacza także inne prawa na dobrach niematerialnych, zbliżone do
prawa autorskiego, jak na przykład ochrona topografii układów scalonych.
 Program odnosi się do wszelkich utworów podlegających prawu autorskiemu,
licencjonowanych na podstawie niniejszej Licencji.
 Licencjobiorcy oraz  odbiorcy mogą być osobami fizycznymi lub organizacjami.
1. Kod z
ródłowy
 Kod z
ródłowy utworu oznacza formę utworu preferowaną do wprowadzania do niej
modyfikacji.  Kod wynikowy oznacza utwór w formie niebędącej formą z
ródłową.
2. Podstawowe zezwolenia
Wszelkie prawa przyznane niniejszą Licencją udzielone są na okres obowiązywania
majątkowych praw autorskich do Programu i są nieodwołalne, z zastrzeżeniem
spełnienia określonych poniżej warunków. Niniejsza Licencja wyraz
nie potwierdza
nieograniczone prawo do uruchamiania niezmodyfikowanego Programu oraz prawa
wynikające z dozwolonego użytku lub podobnych uprawnień wynikających
z odpowiednich przepisów prawa autorskiego.
3. Ochrona praw użytkowników przed zabezpieczeniami technicznymi utworów
Żaden utwór objęty licencją nie zostanie uznany za  skuteczny środek techniczny na
podstawie jakiegokolwiek właściwego przepisu prawa spełniającego zobowiązania.
Przekazując utwór objęty licencją, właściciel zrzeka się wszelkich praw do tego, by
zakazać obchodzenia środków technologicznych.
4. Przekazywanie wiernych kopii
Można przekazywać wierne kopie kodu z
ródłowego Programu w otrzymanej formie
i na dowolnym nośniku pod warunkiem, że w widoczny i odpowiedni sposób na każdej
kopii zamieszczone zostaną odpowiednie informacje o prawie autorskim. Za każdą
przekazaną kopię można, pobrać cenę zakupu. Dozwolone jest także oferowanie
płatnych usług wsparcia lub płatną ochronę gwarancyjną.
5. Przekazywanie zmodyfikowanych wersji y
ródła
Zezwala się przekazać utwór oparty na Programie lub modyfikacje niezbędne do
stworzenia tego utworu z Programu w formie kodu z
ródłowego na zasadach
określonych w punkcie 4, z zastrzeżeniem, że spełnione są także poniższe warunki:
Utwór musi zawierać dobrze widoczną informację o tym, że zmodyfikowałeś go oraz
o dacie modyfikacji, że został rozpowszechniony zgodnie z niniejszą Licencją. Należy
udzielić licencji na cały utwór każdej osobie, która wejdzie w posiadanie jego kopii.
Jeżeli utwór posiada interaktywne interfejsy użytkownika, to w każdym z tych
interfejsów muszą być wyświetlane Zastrzeżenia Prawne. Połączenie utworu objętego
licencją z innymi oddzielnymi, niezależnymi utworami, które ze swojej natury nie są
rozszerzeniem utworu objętego licencją i które nie są z nim połączone tak, by tworzyły
większy program, na jednym nośniku, na którym jest on przechowywany lub
rozpowszechniany, zwana jest  agregatem , pod warunkiem że takie połączenie
i wynikające z niego prawo autorskie nie są używane do ograniczania dostępu ani praw
użytkowników tego połączenia w zakresie większym niż dozwolony przez
poszczególne utwory.
6. Przekazywanie form niebędących z
ródłem
Zezwala się przekazać utwór objęty licencją w formie kodu wynikowego na zasadach
określonych w punktach 4 i 5. Ten punkt wyjaśnia w jaki sposób można przekazać lub
udostępnić użytkownikom kod z
ródłowy. Otóż można go załączyć jako integralna część
programu wynikowego, lub w postaci oddzielnych plików na tym samym nośniku co
program. Można
tez rozpowszechniać sam program bez z
ródła, ale trzeba wskazać lokalizacje (np.
serwera internetowego) z której można za darmo pobrać kod z
ródłowy. Ostatnia
alternatywa jest możliwość przekazania użytkownikowi pisemnego zobowiązania, ze na
jego życzenie zostanie mu przekazane z
ródło programu. Co ważne, do kodu z
ródłowego
nie muszą być dołączane wszystkie biblioteki
z których program korzysta. Punkt szósty umowy licencyjnej nakazuje również, żeby do
kodu z
ródłowego dołączyć informacje w jaki sposób zainstalować zmodyfikowany
program na sprzęcie do tego przeznaczonym.
7. Warunki dodatkowe
 Dodatkowe zezwolenia to postanowienia, które uzupełniają warunki niniejszej
Licencji, wprowadzając wyjątki od jednego lub wielu jej postanowień. Dodatkowe
zezwolenia dotyczące całego Programu będą traktowane tak, jakby były włączone do
niniejszej Licencji w zakresie, w jakim są one ważne i skuteczne zgodnie z przepisami
właściwego prawa. Jeżeli dodatkowe zezwolenia dotyczą tylko części Programu, to
część ta może być używana oddzielnie na podstawie tych zezwoleń, przy czym całość
Programu podlega niniejszej Licencji bez uwzględniania tych dodatkowych zezwoleń.
8. Wygaśnięcie
Poza przypadkami wyraz
nie wskazanymi w niniejszej Licencji, nie można propagować
ani modyfikować utworu objętego licencją. We wszystkich pozostałych przypadkach,
każda próba propagowania lub modyfikacji jest nieważna i powoduje automatycznie
wygaśnięcie praw wynikających z niniejszej Licencji (w tym wszelkich licencji
patentowych udzielonych zgodnie z trzecim akapitem punktu 11).
9. Brak wymogu akceptacji przy otrzymaniu kopii
Nie trzeba zaakceptować tej Licencji, aby otrzymać lub uruchomić kopię Programu.
Analogicznie, propagowanie pomocnicze utworu objętego licencją, następujące
wyłącznie w konsekwencji uzyskania kopii drogą transmisji peer-to-peer, także nie
wymaga akceptacji. Niemniej jednak tylko niniejsza Licencja zezwala na propagowanie
lub modyfikowanie utworów objętych licencją.
10. Automatyczne udzielenie licencji kolejnym odbiorcom
Za każdym razem, gdy autor przekazuje utwór objęty licencją, odbiorca automatycznie
uzyskuje od pierwotnych licencjodawców licencję na uruchamianie, modyfikowanie i
propagowanie tego utworu na warunkach określonych w niniejszej Licencji.
 Transakcja podmiotu to transakcja przenosząca kontrolę organizacji lub generalnie
wszystkich aktywów jednej organizacji bądz
transakcja podziału organizacji lub
transakcja połączenia organizacji. Nie można narzucać dodatkowych ograniczeń na
korzystanie przez odbiorcę z praw udzielonych w niniejszej Licencji lub przez nią
potwierdzonych.
11. Patenty
 Kontrybutor to posiadacz prawa autorskiego udzielający niniejszą Licencją prawa do
używania Programu lub utworu, na którym oparty jest Program. Utwór, na który udziela
się w taki sposób licencji, nazywany jest  wersją kontrybutora .
 Zasadnicze prawa patentowe kontrybutora to wszystkie prawa patentowe będące
własnością lub znajdujące się pod kontrolą kontrybutora, uzyskane przed datą
niniejszego dokumentu lub póz
niej, które zostałyby naruszone przez pewien,
dozwolony przez niniejszą Licencję, sposób wykonywania, używania lub sprzedaży
wersji kontrybutora, przy czym nie obejmują one praw, które zostałyby naruszone tylko
w konsekwencji dalszej modyfikacji wersji kontrybutora.
Każdy kontrybutor udziela niewyłącznej, ważnej na całym świecie i zwolnionej z
honorarium autorskiego licencji patentowej, na mocy zasadniczych praw patentowych
kontrybutora, do wykonywania, używania, sprzedaży, oferowania na sprzedaż,
importowania oraz innego uruchamiania, modyfikacji i propagowania treści wersji
kontrybutora.
Aktywiści ruchu wolnego oprogramowania należą do najzacieklejszych przeciwników
udzielania ochrony patentowej wynalazkom, których poziom wynalazczy miałby
wynikać z zastosowanego oprogramowania (tzw.  patenty na oprogramowanie ). W
największym skrócie, ochrona taka jest wyraz
nie dopuszczona w USA od lat 90.
podczas gdy w Europie skłania się ku niej praktyka Europejskiego Urzędu Patentowego
(EPO). Jednak z uwagi na odrzucenie projektu dyrektywy UE o wynalazkach
realizowanych komputerowo, egzekucja patentów przyznanych przez EPO w
poszczególnych państwach europejskich w praktyce kształtuje się rozmaicie. Zmianę
tego może przynieść wprowadzenie patentu wspólnotowego przez UE, którego projekt
znajduje się obecnie w fazie konsultacji. Projektodawcy GPLv3 dostrzegają możliwość
objęcia programów ochroną patentową. Ponieważ jednak uważają oni, że wpływa ona
niekorzystnie na 4 wolności użytkownika, zdecydowali się zawrzeć w projekcie
postanowienie wyraz
nie chroniące przed patentami. I tak, rozpowszechnianie utworu
opartego na programie na GPLv3 oznacza udzielenie licencji patentowej na wszelkie
działania określone w GPLv3. Jest to licencja niewyłączna, nieodpłatna oraz
nieograniczona terytorialnie, a także obejmuje wszelkie patenty posiadane przez
licencjobiorcę dokonującego rozpowszechniania. GPLv3 zobowiązuje ponadto
licencjobiorcę do ochrony użytkowników przed roszczeniami z patentów osób trzecich,
z których on sam korzysta na podstawie licencji. Powyższe postanowienie wpisuje się w
całokształt rozwiązań GPLv3, skierowanych przeciwko obserwowanym obecnie
trendom rozszerzania zakresu praw wyłącznych na dobrach niematerialnych. Jest to
jednak rozwiązanie podobne do wykorzystywanych w obrocie technologiami
własnościowymi. Producenci tych technologii dość często tworzą przecież wspólne
przedsięwzięcia ( joint-ventures ), w ramach których zobowiązują się wzajemnie do
niedochodzenia roszczeń patentowych, a wręcz korzystają nawzajem ze swoich
wynalazków aby wytworzyć nową jakość (tzw.  patent pools ). GPLv3 Sec. 11 można
odczytywać jako próbę stworzenia podobnego przedsięwzięcia pomiędzy
użytkownikami wolnego oprogramowania. Zresztą, na takiej zasadzie działa już
przecież GPLv2, której klauzula  copyleft jest odpowiednikiem znanych już od dawna
klauzul  grantback .
12. Zakaz ograniczania praw (wolności) osób trzecich
Jeżeli narzucone zostaną warunki sprzeczne z warunkami niniejszej Licencji, to taka
okoliczność nie zwalnia z obowiązku przestrzegania postanowień niniejszej Licencji.
13. Używanie z Powszechną Licencją Publiczną GNU
Niezależnie od innych postanowień niniejszej Licencji, można powiązać lub połączyć
każdy utwór objęty licencją z utworem objętym wersją 3 Powszechnej Licencji
Publicznej GNU, w jeden połączony utwór, oraz przekazywać utwór, który powstał w
ten sposób.
14. Poprawione wersje niniejszej Licencji
W miarę potrzeb Fundacja Wolnego Oprogramowania może publikować poprawione
oraz nowe wersje Powszechnej Licencji Publicznej GNU.
15. Zastrzeżenia dotyczące gwarancji
w zakresie dozwolonym przez właściwe przepisy prawa, program nie jest objęty
gwarancją.
16. Ograniczenie odpowiedzialności
Jeżeli obowiązujące prawo nie stanowi inaczej albo czegoś innego nie uzgodniono w
formie pisemnej, żaden posiadacz praw autorskich ani inna strona modyfikująca oraz
przekazująca program zgodnie z powyższymi zezwoleniami w żadnym wypadku nie
będzie odpowiedzialna za szkody wynikłe z użycia.
Krytycy GPL często określają licencję jako "wirusową", ze względu na to, że
wszelkie prace bazujące na dziele objętym GPL muszą również być oparte o tę licencję.
Tak więc GPL oddziałuje na każdy program, który korzysta z kodu GPL. Krytyka tego
przymusu najczęściej jest kierowana ze strony zwolenników mniej restrykcyjnych
licencji, jak na przykład licencja BSD.
Istnieje wiele rożnych licencji wolego oprogramowania, mniej lub bardziej
restrykcyjnych. Najpopularniejsza, choć stawiająca wiele wymagań i posiadająca liczna
grupę przeciwników ale również zwolenników, jest właśnie licencja GPL. Mam
nadzieję że Free Software Foundation będzie czuwać nad jej jakością. Dzięki temu, w
przyszłości być może powstaną m.in. świetne programy, które przysłużą się dobru
wszystkim, a szczególnie pokoleniom.