System polityczny
1. Różne koncepcje definiowania systemu politycznego.
Termin SYSTEM POLITYCZNNY upowszechniony został dopiero w ostatnich
dziesięcioleciach. Wcześniej dla określenia tego, co nazywamy dzisiaj systemem
politycznym, używano innych określeń takich jak rząd, naród czy państwo. Zmiana
terminologii jest następstwem znacznie szerszego niż dawniej pojmowania słowa
POLITYKA. Państwo, rząd, naród  to pojęcia użyteczne do opisywania niektórych tylko
aspektów rozwoju politycznego. Termin SYSTEM POLITYCZNY odnosi się do całego
zakresu działań politycznych społeczeństwa i zastępuje panujące wcześniej określenie
SYSTEM RZ
DÓW (government). Zmiana ta była praktyczną odpowiedzią na rozwój
nowoczesnych społeczeństw przemysłowych, na ich różnorodność i dynamiczne
przemiany, jakim podlegają.
SYSTEM POLITYCZNY  ogół organów państwowych, partii politycznych oraz
organizacji i grup społecznych (formalnych i nieformalnych), uczestniczących w
działaniach politycznych w ramach danego państwa oraz ogół generalnych zasad i norm
regulujących wzajemne stosunki między nimi
2. Charakterystyka instytucjonalnego wymiaru systemu politycznego.
W wymiarze instytucjonalnym sprowadza się system polityczny do całokształtu instytucji
politycznych oraz relacji zachodzących między nimi, a także zasad działania i systemów
normatywnych, na których podstawie działają. System w tym wymiarze obejmuje ogół
osób, grup i organizacji, w ich wzajemnych powiązaniach i współdziałaniu, podmiotów
posiadających dominujący wpływ na wypracowanie, wprowadzanie w życie i
interpretację norm reglamentujących życie wewnętrzne danego społeczeństwa. Obejmuje
różnorodne struktury organizacyjne, do najważniejszych należą:
- aparat państwowy
- partie polityczne
- zinstytucjonalizowane grupy interesów
Podsystem ten spełnia rolę inicjującą w stosunku do pozostałych systemów i całego
systemu politycznego, zapełniając sobą całą strukturę systemu politycznego, w
rozstrzygającym stopniu określa jego treść, podstawowe kierunki działalności, charakter
obowiązujących norm
3. Charakterystyka funkcjonalnego wymiaru systemu politycznego.
W wymiarze funkcjonalnym traktuje się system polityczny jako proces polityczny
dokonujący się w ramach poszczególnych wspólnot, takich jak państwo, związki
zawodowe, zrzeszenia przedsiębiorstw itd.
PODSYSTEM FUNKCJONALNY  składa się z ogółu funkcji i ról wypełnianych przez
poszczególne elementy podsystemu instytucjonalnego oraz przez system polityczny w
całości; funkcje, jakie system polityczny pełni wobec otoczenia
FUNKCJA  każde działanie, które przyczynia się do zachowania systemu, w
długotrwałym okresie, tzn. zmierzające do podtrzymania istniejącego stanu, jak i dalszego
jego rozwoju.
OTOCZENIE SYSTEMU POLITYCZNEGO
- WEWN
TRZNE (to, co nie jest polityką, a jest wewnątrz państwa)
- społeczeństwo (struktura socjalna)
- gospodarka (typ własności środków produkcji, charakter gospodarowania)
- kultura
- ZEWN
TRZNE (na zewnątrz państwa)
- inne państwa
- organizacje międzynarodowe
+ coś pomiędzy: środowisko naturalne
Otoczenie z jednej strony zasila system polityczny, z drugiej strony pozostaje pod silnym jego
wpływem. Pośrodku otoczenia jest środowisko naturalne (bo jest zarówno zewnętrzne, jak i
wewnętrzne).
FUNKCJE pełnione wobec otoczenia (wszystkie naraz)
a.) ADAPTACYJNA  przystosowywanie się systemu politycznego do zmian zachodzących w
otoczeniu (bo jest ono niestałe np. Irak), np. usprawnienie działania instytucji
b.) REGULACYJNA- kreowanie zmian w otoczeniu, kierunku zmian według reguł przyjętych w
danym systemie politycznym (bo system polityczny ma ambicje nie tylko się przystosowywać do
zmian, ale i je kreować np. Polska uznała niepodległość Ukrainy) Komentarz [M1]: działa do otoczenia
zewnętrznego!!!
c.) INNOWACYJNA  działa, kieruje się do wewnątrz, jest to funkcja pomocnicza w stosunku do
dwóch poprzednich, ma przystosowywać system polityczny do tego, by mógł on efektywnie
spełniać obie te funkcje; polega na wprowadzaniu do otoczenia nowych reguł i mechanizmów
działania (np. wprowadzenie do Konstytucji RP konstruktywnego wotum zaufania  wskazanie
nowego premiera przed rozwiązaniem rządu). Komentarz [M2]: działa do otoczenia
wewnętrznego!!!
4. Charakterystyka normatywnego wymiaru systemu politycznego.
PODSYSTEM NORMATYWNY (REGULACYJNY)  ogół norm, za pośrednictwem
których regulowane są stosunki społeczno-polityczne; obejmuje:
- Normy prawneą� mieszczące się w konstytucji, ustawach, aktach organów wykonawczych i
Komentarz [M3]: to, co pochodzi od
orzeczeniach sadowych.
organów publicznych
- Normy pozaprawne (autonomiczneą� występują w aktach (statutach, regulaminach,
Komentarz [M4]: to, co pochodzi od
zarządzeniach) przyjmowanych przez organizacje niepaństwowe, np. partyjne, grupy interesu.
grup społecznych, a jednocześnie nie
- Reguły nienormatywneą� to m.in. narodowe i polityczne tradycje, kultura polityczna,
od władzy publicznej
świadomość społeczna, idee prawne itp.
Komentarz [M5]: to, co nie jest
uregulowane prawo, czyli normy
zwyczajowe, religijne, moralne
5. Charakterystyka racjonalnego wymiaru systemu politycznego.
PODSYSTEM KOMUNIKACYJNY (RELACYJNY, RELECJONALNY, dot. relacji) 
obejmuje ogół związków i stosunków istniejących między różnymi strukturalnymi
elementami podsystemu instytucjonalnego; relacje między instytucjami, oparte na normach
- parlament  rząd (wotum nieufności)
- prezydent  parlament (rozwiązanie parlamentu przez prezydenta, zawetowanie ustawy)
- koalicja
- opozycja
Komentarz [M6]: ja nie rozumie lol :D
RELACJE dzielimy na:
a.) FUNKCJONALNE  utrwalają system polityczny, nie naruszają jego podstaw tzn
opierają się na konstytucji
- przesłanka: czy jest centrum polityczne ? (powinno być ! w Polsce nie ma, tylko SLD)
b.) DYSFUNKCJONALNE  naruszają podstawy systemu politycznego (np. w Republice
Weimarskiej).
Racjonalny system polityczny to taki system, który reaguje na wszystkie zmiany, racjonalne
podejmowanie decyzji jest jedną z głównych płaszczyzn teorii polityki.
Funkcje systemu politycznego: regulacyjne, mediacyjne, adaptacyjne, innowacyjne.
6. Geneza konstytucji pisanej.
v� Termin KONSTYTUCJA pochodzi od łacińskiego słowa constituere tj. urządzać, ustanawiać
v� Constituo  ustanawiać, organizować
v� Historycznie terminem KONSTYTUCJA posługiwano się w różny sposób, określając nim np.
- prawa fundamentalne państwa
- reguły życia zakonnego
- ustawy sejmowe (Polska szlachecka)
- faktyczny ustrój państwa
- podstawowe zasady ustroju politycznego
- czynniki kształtujące ustrój państwa, środowisko geograficzne (Monteskiusz), układ sił
społecznych (Lasalle)
v� Również współcześnie termin ten nie jest rozumiany jednoznacznie.
ROZUMIENIE KONSTYTUCJI  4 ZNACZENIA (pierwsze dwa sposoby pojmowania
konstytucji mają charakter jurydyczny / prawny)
1.) KONTYNENT EUROPEJSKI (poza krajami skandynawskimi; ale w Finlandii tak)  jest to
ustawa zasadnicza, która musi mieć 3 cechy, odróżniające ją od innych ustaw
a.) SZCZEGÓLNA TREŚĆ Komentarz [M7]: czyli dotyczy
podstawowych kwestii w państwie
 ustawa ta reguluje podstawowe kwestie dla państwa i społeczeństwa
 zakres spraw regulowanych konstytucją pozwala wyróżnić
1. konstytucje pełne
2. konstytucje niepełne (małe)
b.) SZCZEGÓLNA MOC PRAWNA  nadrzędna nad innymi aktami
- konstytucja zajmuje najwyższe miejsce w systemie z
ródeł prawa (tzn. nie ma w
państwie norm prawnych, które byłyby nadrzędne lub chociażby równorzędne
normom zawartym w ustawie zasadniczej)
- normy zawarte w innych aktach nie mogą być sprzeczne z konstytucją
- akty prawne w państwie służą realizacji postanowień konstytucji
c.) SZCZEGÓLNY TRYB UCHWALENIA I ZMIANY Komentarz [M8]: trudno ją zmienić,
gwarantuje to stabilność w państwie, bo
- oznacza procedurę odmienną od stosowanej przy uchwalaniu i zmianach ustaw
nowa ekypa z niebieskiego dżipa sobie
zwykłych
nie skroi nowej konsty pod siebie
- trudniej zmienić konstytucję niż normalne ustawy, trudniej też jest ją zmienić niż
uchwalić, jest to sposób skomplikowany i utrudniony
- np. Austria, Belgia, Holandia, Polska  zmiany te są dokonywane kwalifikowaną
większością 2/3 głosów deputowanych
- np. Dania, Szwajcaria, Irlandia  procedura zmiany obejmuje referendum
konstytucyjne
2.) KRAJE ANGLOSASKIE (WB, Nowa Zelandia)  konstytucja oznacza tu całe prawo
konstytucyjne obejmujące
a.) normy pisane, pomieszczone w różnych aktach prawnych i nie mające szczególnej mocy
prawnej Komentarz [M9]: ustanowione
historycznie, bardzo łatwo je zmienić,
- np. ustawy historyczne (Wielka Brytania  27  od XIII w. do 1999 r. gdy o Izbie
więc konsta anglosaska jest elastyczna
Lordów, Izrael  48)
- ustawy te nie mają szczególnej mocy, nie są nadrzędne, zmienia się je tak samo
jak zwykłe ustawy (nie mają SZCZEGÓLNEJ MOCY ani SZCZEGÓLNEGO
TRYBU) ?
b.) normy niepisane, występujące w postaci
- zwyczaje
- konwenanse konstytucyjne
- precedensy sądowe (case law)
3.) KRAJE SKANDYNAWSKIE  konstytucja jako szereg ustaw pochodzących z różnych okresów
historycznych, mających też opisane wyżej 3 cechy Komentarz [M10]: kontynentalna, ale
nie spisana w jednym akcie prawnym
a.) SZCZEGÓLNA TREŚĆ
b.) SZCZEGÓLNA MOC
c.) SZCZEGÓLNY TRYB UCHWALENIA I ZMIANY
ą� Szwecja  m.in. ustawy: o tronie, o rządzie, o parlamencie, o kobietach, o konsumentach
4.) USA (Stany Zjednoczone Ameryki, Japonia, Australia)  konstytucja to ustawa zasadnicza +
orzecznictwo sądowe
+ W nauce prawa występuje też pojęcie KONSTYTUCJI FAKTYCZNEJ, tzn. realnego
(występującego w praktyce) sposobu urzeczywistniania władzy państwowej.
7. Ewolucja konstytucji pisanej.
�� ETAPY ROZWOJU KONSTYTUCJONALIZMU
1.) ETAP PIERWSZY  koniec XVIII w.  do końca I Wojny Światowej
- dlaczego dopiero wówczas ? PRZYCZYNY
1. zapotrzebowanie na konstytucję po doświadczeniach z oświeceniem (tzn. Biblia
już nie wystarcza)
2. okres wielkich socjalnych przeobrażeń (odejście od feudalizmu do kapitalizmu 
wg marksistów, odejście od społeczeństwa wiejskiego do miejskiego  wg
liberałów)
3. od początku XIX w. rozwój pozytywizmu prawniczego (to jest ważne, co jest
napisane)
- wówczas kształtuje się podstawowy KATALOG SPRAW, które miały wejść do
konstytucji
1. forma państwa
2. system organów państwowych
3. prawa i wolności osobiste
- a od  Rerum Novarum dochodzą jeszcze:
4. system gospodarowania (zwłaszcza typ własności środków produkcji)
5. sposób zmiany konstytucji
- pojawiają się dwie WZORCOWE KONSTYTUCJE
A.) KONSTYTUCJA USA z 1787 r.  z niej czerpią wzorce następujące państwa
- kraje Ameryki Środkowej i Południowej
- Grecja
- Portugalia
- Bośnia i Hercegowina
- kraje postradzieckie (oprócz nadbałtyckich)
B.) KONSTYTUCJA III REPUBLIKI FRANCUSKIEJ z 1775 r.  czerpią z niej
kraje europejskie
2.) ETAP DRUGI  okres międzywojenny, od końca I WŚ do początku II WŚ Komentarz [M11]: konstytucje now
zawierają prawa polityczne,
- powstaje 28 nowych konstytucji (po rozpadzie wielkich mocarstw)
doświadczenia po sufrażystkach etc.
- do treści, KATALOGU SPRAW dołączono kolejny punkt
6. prawa i wolności polityczne
3.) ETAP TRZECI  po II Wojnie Światowej Komentarz [M12]: prawo traktatowe
zaczyna mieć szczególne znaczenie,
- do treści, KATALOGU SPRAW dołączono
integracja Europy, regulacje co by
7. nadrzędność prawa międzynarodowego (zewnętrznego) nad prawem krajowym
partie polityczne se w kule nie leciały z
totalitaryzmem
8. uregulowanie pozycji partii politycznych (po doświadczeniach z faszyzmem i
komunizmem, aby nie dopuścić do odejścia od pluralizmu)
9. prawa socjalne i ekonomiczne
- KONSTYTUCJE, które przyjęły punkt 9:
- IV Republiki Francuskiej  1946
- Włochy  1947
- Japonia  1948
- Niemcy  1949
- Dania - 1953
- Portugalia  1976
- Hiszpania - 1978
- Grecja - 1983
- WAŻNE !  z tego katalogu spraw podpunkty 1-7 muszą być w konstytucji, zaś podpunkty
8-9 mogą ! Komentarz [M13]: W CHUJ WAŻNE!
8. Konstytucja sztywna  cechy charakterystyczne i przykłady.
Konstytucja sztywna  ustawa zasadnicza wymagająca specjalnej procedury w przypadku
przeprowadzania zmian, np. kwalifikowanej większości głosów. Do konstytucji sztywnych
należą m.in. konstytucje Austrii, Belgii, Grecji, Hiszpanii oraz Holandii.
Nazywamy sztywną taką konstytucje która ma trudny tryb zmiany np. konstytucja USA (2/3
reprezentantów za 2/3 w senacie, � wszystkich kongresów stanowych). Niektóre konstytucje
zawierają nawet zakaz zmiany pewnych postanowień (np. w Konstytucji Francji z 1958 r. 
zakaz uchylania zasady republikańskiej formy rządu).
9. Konstytucja elastyczna  cechy charakterystyczne i przykłady.
Ustawa zasadnicza, której zmiana nie wymaga szczególnych procedur, lecz ma taki sam
przebieg jak w przypadku zwykłych ustaw. Przykładem państwa, w którym występuje tego
rodzaju konstytucja jest Wielka Brytania i Izrael. To taka, dla której zmiany nie są
przewidziane szczególne wymogi. Może ona być zmieniana w tym samym trybie
postępowania, co ustawy zwykłe. W konsekwencji, każda ustawa dotycząca materii
konstytucyjnej uchyla lub zmienia ustawę zasadniczą.
Komentarz [M14]: małe konstytucje
10. Mała konstytucja  zakres przedmiotowy i funkcje.
to konsty niepełne, zawierają tylko
jakieśtam przejściowe uregulowania,
Konstytucje małe są uchwalane zazwyczaj w nowopowstałych państwach lub znajdujących
które dają podstawę prawną do
się w okresie transformacji ustrojowych. Zawierają zwykle treści dotyczące ustroju
uchwalenia konstytucji pełnej.
naczelnych organów państwowych oraz regulują sposób ich zmiany. (konstytucje polskie z
1947 i z 1992 r.).
11. Funkcje konstytucji.
FUNKCJE KONSTYTUCJI  Konstytucja jako akt prawny o szczególnym znaczeniu w
państwie spełnia kilka istotnych funkcji. Są to zwłaszcza następujące funkcje:
1.) PRAWNA  konstytucja stanowi podstawę całego systemu prawa w każdym
Komentarz [M15]: jest po prostu
państwie konstytucyjnym
podstawą systemu prawnego
2.) INTEGRACYJNA  służy integracji całego społeczeństwa, gdyż zwykle
Komentarz [M16]: jednoczy
stanowi wyraz szerokiego konsensusu społecznego
społeczeństwo
3.) ORGANIZATORSKA  odgrywa rolę statutu organizacyjnego państwa, gdyż
określa zasady organizacji i funkcjonowania państwa oraz jego strukturę
Komentarz [M17]: organizuje życie
wewnętrzną
społeczne i to jak państwo funkcjonuje
4.) PROGRAMOWA  określa kierunki rozwoju państwa
Komentarz [M18]: wytycza politykę
5.) WYCHOWAWCZA  jest odzwierciedleniem pewnego systemu wartości i
rozwojową państwa
przekonań politycznych, zawiera określone idee i dąży do ich realizacji
Komentarz [M19]: wyraża jakieś
powszechnie akceptowane przez
społeczeństwo zasady
12. Zasada podziału władzy  istota i płaszczyzny jej występowania we
współczesnych systemach politycznych.
Zasada ta jest typowa dla państwa demokratycznego. Jej istota przejawia się nie tylko w
wyraz
nym rozdziale władz, ale także w ochronie niezawisłości sędziów, roli mass mediów
wyrażających opinie publiczną ( czwarta władza ), federalistycznej budowie panstwa,
autonomii terytorialnej, silnej parlamentarnej opozycji i w praktykowanym pluralizmie
zorganizowanych grup interesu.
ą� ZASADA PODZIAA
U WA
ADZY (inaczej: separacji)  to jedna z koncepcji
budowy aparatu państwowego, jest typowa dla państwa demokratycznego, a jej istota
przejawia się w:
1. wyraz
nym rozdziale władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej
2. ochronie niezawisłości sędziów
3. roli mass mediów wyrażających opinię publiczną (czwarta władza)
4. federalistycznej budowie państwa
5. autonomii terytorialnej
6. silnej parlamentarnej opozycji
7. praktykowanym pluralizmie zorganizowanych grup interesu
ą� ZASADA TRÓJPODZIAA
U WA
ADZ  jest najstarszą historycznie zasadą
podziału władzy, z punktu widzenia organizacyjnego oznacza ona, że
1. istnieją trzy władze, odpowiadające trzem wyodrębnionym funkcjom
państwa tj. funkcji ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej
2. każda z tych władz, funkcji jest realizowana przez odrębny, inny organ
państwowy
Komentarz [M20]: na dobrą sprawę to
3. mechanizm powiązań między władzami powinien zapewniać ich wzajemne
istotne jest to, że monarcha jest funkcją
ograniczanie się
tradycyjną i nie może praktycznie nic.
Mimo tego jest to jednostka autonomiczna,
- USA, część państw Ameryki Środkowej i Południowej Ł separacja
często pełni funkcję dożywotnio i
- Demokracje europejskie Ł współdziałanie i wzajemne hamowanie się
dziedzicznie (może być albo elekcyjny -
rzadko albo dziedziczny). Prawie nigdy nie
legislatywy i egzekutywy
ponosi odpowiedzialności PRAWNEJ, a jak
13. Istota i rodzaje głowy państwa.
już ma ponieść to inne ciało musi wyrazić
zgodę, co jest trudne blablabla. Głównie
Instytucja głowy panstwa powstała w póz
nofeudalnym systemie politycznym. Może być to
reprezentacyjny i przez to, że niektóre
organ jednoosobowy (monarcha/ prezydent) lub kolegialny (Rada Panstwa w PRL).
państwa mają sentyment do tego, że się je
napierdala berłem po głowie
Monarcha jest w zasadzie nieusuwalny a jego władza jest autonomiczna i samorodna, często
Komentarz [M21]: prezydent jest już
dziedziczna i dożywotnia. Jest on zazwyczaj symbolem jedności narodu oraz potencjalnym
organem, który ZAWSZE pochodzi z
arbitrem w poważnych konfliktach społecznych.
wyboru. Ma szereg jakichś tam prerogatyw,
często chuja wartych (o czym przeczytacie
Prezydent jest w odróżnieniu od monarchy wybierany na określoną kadencję poprzez: wybory
niżej), za to łatwiej go usunąć, ponosi
bezpośrednie/ pośrednie (przez elektorów lub parlament).
odpowiedzialność PRAWN
, ale też trzeba
wyrazić na to zgodę. W zasadzie oprócz
braku korony, elekcyjności i tego, że ma na
pewno większy wpływ na politykę, nie
różni się od monarchy.
14. Funkcje głowy państwa w systemach parlamentarnych.
W tym systemie prezydent jest tylko głową panstwa, szefem rządu zaś jest premier, a
Komentarz [M22]: a jak mówiłem, że
dowództwo wojskowe w rzeczywistości należy do ministra obrony i sztabu generalnego
chuja warte to nikt mnie nie chciał słuchać
(Austria, Irlandia, RFN, Włochy).
:D
15. Funkcje głowy państwa w systemach prezydialnych.
W tym systemie prezydent jest głową panstwa, szefem rządu, najwyższym zwierzchnikiem sił
Komentarz [M23]: tutaj prezio ma
zbrojnych i w USA pełni on tez rolę przywódcy swojej partii.
większe znaczenie, ale z racji zasad
16. Bikameralizm i jego funkcje.
demokratycznych i tak jest to mocno
temperowane, vide modele władzy
W większości rozwiniętych krajów zachodnich funkcjonuje rozwinięty parlament
prezydenta we Francji jak premier jest z tej
(bikameralizm). FUNKCJE
samej albo z innej opcji politycznej
17. Struktura parlamentu i funkcje jego części składowych.
Komentarz [M24]: bikameralizm czyli
�� Struktura organizacyjna parlamentu, jego pełnomocnictwa oraz porządek pracy są dwuizbowość parlamentu. Doskonałe
rozwiązanie w państwach federalnych,
określone w konstytucji i w specjalnym prawodawstwie.
gdzie jedna izba reprezentuje całość
- Parlament pracuje zwykle na sesjach zwyczajnych lub nadzwyczajnych państwa, a druga elementy federacji i to jest
jego funkcja. U nas też występuje
- Posiedzenia zwoływane są z reguły przez większość deputowanych lub
bikameralizm. Wiecie skąd go mamy? Stąd,
przez władzę wykonawczą że po 89 wzięliśmy przykład z najbardziej
demokratycznego państwa świata, jakim
- Posiedzenia parlamentu są z reguły publiczne.
jest U-Es-Ej. Nawet senatorów mamy tyle
samo, bo U-Es-Ej wysyła po dwóch z
każdego stanu. Szkoda tylko, że Polska nie
�� W praktycznej działalności parlamentu ważną rolę odgrywają jego organy
jest federacją i nie ma 50 województw,
stanów czy czegośtam. Kurwa.
1.) ORGANY KIEROWNICZE
a.) mogą być jednoosobowe (np. speaker w WB Izbie Gmin, w Komentarz [M25]: Marszałek,
Prezydium, Konwent?
USA w Izbie Reprezentantów)
b.) mogą być kolektywne, kompletowane na podstawie
proporcjonalnej reprezentacji frakcji partyjnych (np. we Francji)
2.) ORGANY POMOCNICZE  są nimi komisje
a.) KOMISJE STAA
E  są tworzone na początku każdej kadencji i
działają w całym okresie pełnomocnictw parlamentu
b.) KOMISJE NADZWYCZAJNE  są powoływane w celu rozpatrzenia
określonej sprawy lub kompleksu spraw (np. komisja ds. młodzieży w
niektórych parlamentach państw europejskich)
c.) KOMISJE ŚLEDCZE  są tworzone np. w celu wyjaśnienia faktu
naruszenia prawa przez urzędników państwowych
�� Deputowani gromadzą się w KLUBACH (FRAKCJACH) PARTYJNYCH.
Samodzielną frakcję tworzy od kilku do kilkudziesięciu deputowanych
- np. 8 w japońskiej Izbie Reprezentantów
- np. 30 w Zgromadzeniu Narodowym Francji
- np. 15 w polskim Sejmie
18. Funkcje parlamentu.
Parlament spełnia 4 funkcje:
1.) FUNKCJA USTROJODAWCZA  polega na określeniu ustroju państwa, zwłaszcza
poprzez uchwalenie konstytucji Komentarz [M26]: uchwala konstę
2.) FUNKCJA USTAWODAWCZA  istotnym elementem działalności parlamentu jest
tworzenie prawa. Z funkcją ustawodawczą wiążę się PROCES USTAWODAWCZY,
który obejmuje kolejno: Komentarz [M27]: uchwala akty
prawne
a.) inicjatywę ustawodawczą
b.) debatę nad projektem na posiedzeniach plenarnych
c.) rozpatrzenie projektu przez izbę
d.) przesłanie projektu ustawy do drugiej izby
e.) sankcjonowanie przez głowę państwa
f.) promulgację, czyli opublikowanie ustawy w oficjalnym organie w
określonym ustawowo terminie
3.) FUNKCJA KREACYJNA Komentarz [M28]: obsadza stanowiska
państwowe
- polega na uczestnictwie parlamentu w formowaniu organów państwowych i w
kontroli działalności władzy wykonawczej
- w wielu krajach o republikańskiej formie rządów (poza republikami
prezydenckimi) parlamenty decydują lub współdecydują o wyborze głowy państwa
4.) FUNKCJA KONTROLNA Komentarz [M29]: skoro obsadza
stanowiska państwowe to też je kontroluje.
- W systemach parlamentarnych rządy są formowane z poparciem większości
Warto pamiętać, że często jeśli organ
parlamentarnej
wybiera kogoś, to ten ktoś wisi na organie
(hehe) i organ w każdej chwili może go
- Parlamenty wykonują swoją funkcję kontrolną wobec rządów za pomocą
odciąć  vide gabinet wisi na parlamencie
zróżnicowanych środków oddziaływania
w systemie parlamentarno-gabinetowym.
�� w systemie parlamentarnym są to: Aha, odpowiedzialność przed parlamentem
to odpowiedzialność POLITYCZNA!
a.) debata wstępna tzn. dyskusja nad proponowaną polityką
rządu
b.) sprawozdania z realizacji zadań
c.) komisje parlamentarne
d.) komisarz parlamentarny (ombudsman), kontrolujący decyzje
z punktu widzenia ich legalności i trafności
e.) pytania i interpelacje poselskie
f.) wniosek o wotum nieufności
�� w systemie prezydenckim zasadniczą formą kontroli administracji są
różnego rodzaju
- komisje parlamentarne
- podkomisje parlamentarne
Komentarz [M30]: Ta. Tak się mówi. U
19. Parlamentaryzm zracjonalizowany.
nas system jest popierdolony. Po
transformacji ustrojowej jeden idiota z
Kompetencje dwuizbowego parlamentu i rządu są w miarę zrównoważone, a prezydent jest
drugim idiotą wpadł na pomysł, że
odseparowany od bieżących sporów politycznych i pełni funkcje wyłącznie reprezentacyjne.
będziemy zgapiać sobie ustroje z
wszelakich państw. I tak mamy system
Taki system (parlamentarno- gabinetowy zracjonalizowany) w myśl Konstytucji z 1997
-kanclerski (konstruktywne wotum
występuje na przykład w Polsce.
nieufności, szkoda tylko, że rząd
mniejszościowy nie ma prawa uzyskać
20. Struktury współczesnych rządów.
zaplecza, bo się jeden młot z drugim
Zdaniem hiszpańskiego politologa Antonio Bara hierarchicznej strukturze rządu należy
młotem w Sejmie tłuką& )
-palamentarno-gabinetowy  bo mamy
wyróżnić trzy poziomy:
plankton polityczny, nie rządzą tylko dwie
- politycznyą�gabinet+ sekretarze stanu, podsekretarze+ sekretarze generalni.
partie
-półprezydencki  bo Prezydent nie jest
- pośrednią� tworzy go grupa dyrektorów generalnych (szefów departamentów)
odsunięty z wyboru gabinetu
- administracyjno- technicznyą� urzędnicy ministerialni.
Szkoda tylko, że jeden młóc z drugim
młócem co to tworzyli ustrój nie pomyśleli,
że Polska nie posiada na tyle wysokiej
kultury politycznej, żeby to wszystko
funkcjonowało i dlatego te same fejsy
21. Kompetencje rządu.
widzimy nieustannie w telewizji. Ale
Główne działania rządu to:
napiszcie Kebebowi, że parlamentarno-
gabinetowy zracjonalizowany.
- kierowanie aparatem administracyjnym.
- wykonywanie parlamentarnych aktów prawnych. Komentarz [M31]: Każde ministerstwo
dzieli się na departamenty, które wykonują
- wpływanie na działalność prawodawczą parlamentu, zwłaszcza poprzez występowanie z
jakieśtam powierzone im przez ministra
inicjatywą ustawodawczą. funkcje, co by to wszystko sprawniej
działało a minister tylko reklamował resort
- tworzenie prawa (ustawodawstwo delegowane, akty normatywne wydane na podstawie
buz
ką. Na czele departamentów stoją
upoważnienia i w celu wykonania ustaw). dyrektorzy generalni i to oni tworzą ten
szczebel pośredni.
- opracowywanie i realizacja budżetu oraz polityki zagranicznej państwa.
Komentarz [M32]: Pomniejsze
22. Odpowiedzialność rządu w różnych systemach politycznych.
urzędasy. Te panie z okienek, które drą na
W systemie parlamentarnym rząd ponosi solidarnie odpowiedzialność polityczną przed
Was ryje, że śmieliście podejść do okienka
z formularzem B0120241-123-2011 na 20
parlamentem za swoją działalność, a także za akty normatywne głowy państwa. Rząd ponosi
minut przed rozpoczęciem przez nie
odpowiedzialność konstytucyjną.
siódmej przerwy obiadowej.
W systemie prezydenckim premier i jego ministrowie nie są politycznie odpowiedzialni przed
Komentarz [M33]: W CHUJ
WAŻNE!!! Odpowiedzialność
parlamentem.
POLITYCZN
! Czyli odpowiada za
W systemie parlamentarno- komitetowym rząd jest wybierany bezpośrednio przez parlament.
SWOJ
politykę przed organem, który go
wybrał. Sankcja jest taka, że można rząd
Jest on jego komitetem wykonawczym i jest przed nim politycznie odpowiedzialny.
odwołać i& tyle. Solidarna = za działanie
23. Rola organów ochrony prawnej we współczesnym systemie politycznym.
całego gabinetu, więc to nie wszędzie jest!
Pamiętajcie  to NIE jest odpowiedzialność
System organów ochrony prawnej obejmuje organy wymiaru sprawiedliwości oraz organy
prawna  tę ponoszą najwyżsi urzędnicy
kontroli przestrzegania prawa. Organy wymiaru sprawiedliwości to (na przykładzie Polski):
państwowi, jak Prezydent czy premier za
złamanie prawa, naruszenie konstytucji,
- Sąd Najwyższy, powszechny i sądy szczególne.
przekroczenie uprawnień etc. i to występuje
- Trybunały: TK, Trybunał Stanu. To sądy o szczególnym znaczeniu. Trybunały można
już wszędzie! Odpowiedzialność prawna
może być sankcjonowana karnie, czyli
porównać z sądownictwem ze względu na niezawisłość sędziowską ich członków oraz
pierdlem lub w inny sposób.
niezależność od innych organów. Odróżniają je od sądownictwa wypełniane funkcje i
Komentarz [M34]: Trybunały orzekają,
charakter orzeczeń. Trybunały w swoim orzecznictwie są niezależne od Sądu Najwyższego.
a nie karzą, to je różni od sądów
- Krajowa Rada Sądownictwa. Stoi na straży niezależności sądów oraz niezawisłości sędziów
w orzekaniu.
Praworządne działanie administracji jest kontrolowane przez sądownictwo administracyjne.
(w Polsce Naczelny Sąd Administracyjny).
24. Organy nadzoru konstytucyjnego we współczesnym państwie  typologia i funkcje.
25. Europejski (kontynentalny) model badania zgodności prawa z konstytucją.
TRYB EUROPEJSKI  przez organy quasi-sądowe np. Trybunał Konstytucyjny , Rada Konstytucyjna
- wada: z reguły stanowiska te są upolitycznione, sędziowie tych organów są powoływani przez parlament (a de
facto przez rząd, który ma większość)
Komentarz [M35]: na kontynencie
mamy model francuski  właśnie te organy
- np. w PORTUGALII kadencja tego organu równa jest kadencji parlamentu (w 1976 roku konstytucja
quasi-sądownicze i one pociągają do
Portugalii uchwalona przez lewicę zawierała zapis w rodzaju, że  Portugalia jest państwem ludzi pracy,
odpowiedzialności. Są bardzo kompetentne,
planowanie pracy, uspołecznienie środków produkcji , po wyborach centroprawica rozwiązała spółdzielnie, na
nieusuwalność sędziów gwarantuje ich
niezawisłość, (bo sędzia nie trzęsie
to lewica zaskarżyła, że nastąpiło naruszenie konstytucji, a nowa Rada Konstytucyjna wykręciła kota ogonem,
portkami, że parlament jak go powołał tak
że dobro ogólne)
go odwoła), jednakże właśnie powołuje ich
- FRANCJA  członek Rady Konstytucyjnej mianowani przez trzy z
ródła (prezydent, Zgromadzenie Narodowe,
parlament (czyli organ jest upolityczniony).
Sędziów powołuje się na kadencję
Senat)
parlamentu, czyli nowa ekipa powołuje
- POLSKA  parlament mianuje, ale inne kadencje (Trybunał Konstytucyjny 9 lat), zatem różne siły polityczne
nowych sędziów, parlament też stawia w
(np. teraz rząd lewicowy, a TK centroprawicowy)
stan oskarżenia.
A teraz najdoskonalsza metoda. Jest tak
26. Amerykański model badania zgodności prawa z konstytucją.
doskonała, że żaden kraj w Europie jej nie
TRYB AMERYKAC
SKI  przez Sąd Najwyższy USA
ma. Mianowicie  sędziów powinien
powoływać Sąd Najwyższy (bo się zna) i
- zaleta: to trzecia władza bada, nie jest koniunkturalna (sędziowie wybierani przez
powinien powoływać ich dożywotnio.
Prezydenta za zgodą Senatu, dożywotnio, duża pensja 40 tys. $ miesięcznie, nie są
Wtedy będą najbardziej kompetentni i
najbardziej niezawiśli. Metoda ta to
upolitycznieni), sądownictwo powszechne
przekształcenie modelu francuskiego, a nie
- Japonia, Australia podobnie
sprawdza się, bo żadna ekipa rządząca by
tego nie chciała.
27. Pozycja i funkcje służby cywilnej we współczesnym państwie.
28. Amerykański model służby cywilnej.
Określany jako  system łupów . Ten który wygra, przenosi ze sobą cała administrację. Nie
ma stałej fachowej administracji (?)
29. Brytyjski model służby cywilnej.
W Wielkiej Brytanii służba cywilna ograniczona jest do personelu ministerstw i licznych
agencji. Administracja publiczna rozumiana jest jednak bardzo szeroko, choć nie jest
podzielona na rozmaite formy służby, jak to ma miejsce we Francji. Nie ma też jasnego
rozróżnienia między stanowiskami obejmowanymi na podstawie kontraktu politycznego i
prywatnego.
30. Francuski model służby cywilnej.
We Francji służba cywilna definiowana jest bardzo szeroko i obejmuje trzy tak zwane funkcje
publiczne: funkcję publiczną państwa, funkcję publiczną terenową i funkcje publiczną szpitalną. Te
podstawowe funkcje publiczne obejmują z kolei setki korpusów. We Francji sędziowie stanowią część
służby cywilnej ze specjalnym statusem.
Wymogi związane z obejmowaniem stanowisk w administracji zostały określone w ustawie z 1959 r.
wraz z póz
niejszymi modyfikacjami. Zgodnie z art. 5 ustawy z 1959 roku urzędnikiem nie może być
ten, kto:
- nie jest obywatelem państwa francuskiego
- nie korzysta z pełni praw publicznych (droits civiques)
- popełnił przestępstwo
- nie ma uregulowanych zobowiązań związanych ze służbą wojskową
- nie spełnia wymogów zdrowotnych w sprawowaniu urzędu
31. Niemiecki model służby cywilnej.
W Niemczech w gestii rządu federalnego leżą sprawy zagraniczne, obronne i administracja
fiskalna, zaś za pozostałe sfery spraw publicznych odpowiedzialne są zasadniczo kraje
związkowe i gminy. W Niemczech sędziowie nie są częścią służby cywilnej.
Z TYMI MODELAMI TO TO JAKIEŚ DZIWNE JEST I NIE WIEM CZY O TO
Komentarz [M36]: ja niestety też nie L�
CHODZILO MISTRZOWI.
32. Zasada suwerenności jako zasada ustrojowa  historyczny rozwój zasady.
Podmiot władzy (suweren) ulegał zmianom wraz z rozwojem panstwa. Pojęcie suwerenności,
które wykształciło się na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych, ulegało znaczącym
przeobrażeniom, zarówno ze względu na podmiot suwerenności, jak i jej treść. Początkowo
dotyczyło ono określenia władzy królewskiej- pierwotnej, najwyższej, niezawisłej. Pierwszej
istotnej modyfikacji takiego rozumienia zasady suwerenności dokonano w Anglii. W okresie
walki o ograniczenie władzy królewskiej przyjęto tam kompromisowa formułę, iż podmiotem
suwerenności są król i parlament równocześnie (The King in Parlament). Tylko ich wspólne,
zgodne rozstrzygniecie ma charakter suwerenny. Takie rozumienie zasady suwerenności jest
charakterystyczną cechą ustroju Wielkiej Brytanii również w czasach współczesnych.
Dominujące dzisiaj rozumienie zasady suwerenności wywodzi się od Rousseau i jego
koncepcji umowy społecznej. Suwerenem stał się naród. Ta zmiana podmiotu suwerenności
nadała jej nową treść. Przez suwerenność narodu rozumie się najwyższą władzę narodu,
przejawiającą się w decydowaniu i ostateczną. Zasada suwerenności narodu określa cele
władzy państwowej i znajduje swoją praktyczną realizacje poprzez zgodność rozstrzygnięć
organów państwowych z oczekiwaniami społecznymi.
33. Uwarunkowania zasady suwerenności narodu.
34. Formy przejawiania się suwerenności narodu.
Formuła, że władza należy do narodu, jest urzeczywistniona we współczesnym państwie za
pomocą form demokracji pośredniej i bezpośredniej. Suweren uczestniczy w sprawowaniu
władzy lub oddziałuje na środki ja sprawujące za pomocą różnych form. Należą do nich w
szczególności:
- referendum;
- tworzenie poprzez wybór niektórych organów państwowych;
- uczestnictwo w rządzeniu za pomocą zinstytucjonalizowanych form reprezentacji interesów,
zwłaszcza partii politycznych i grup nacisku;
- wyrażanie opinii o sprawowaniu władzy.
35. Referendum, istota, rodzaje, sens ustrojowy. Przykłady.
REFERENDUM  głosowanie za projektem określonego politycznego rozstrzygnięcia lub przeciw niemu;
najlepsza instytucja, najlepsza forma demokracji bezpośredniej, najbardziej znaczący udział ludności w
wykonywaniu władzy; jest najbardziej charakterystyczną cechą ustroju Szwajcarii.
1.) zarzut PERSONALIZACJI REFERENDUM  niestety dla społeczeństwa mniej liczy się wówczas
problem, a człowiek albo siła polityczna, która stoi za każdym rozwiązaniem
- np. 1962 dzień szakala ;) zamachu na de Gaulle a  miał większość senatu przeciwko sobie,
za 2 lata miały być wybory prezydenckie, a de Gaulle wiedział, że je przegra, gdyż Ciało Elektorów
składa się w 2/3 z senatorów
- wówczas de Gaulle wystąpił w TV mówiąc, że  oto mógł zginąć prezydent Francji i
zaproponował, aby odejść od dotychczasowego trybu wyboru prezydenta i aby ludzie wybierali
prezydenta
- de Gaulle ogłosił referendum na ten temat (szantażując jednocześnie, że jeżeli jego projekt
nie przejdzie, to zrzecze się stanowiska prezydenta), a w referendum 80% zgoda  bo de Gaulle tak
chciał, a nie ze względu na problem !
- oskarżono de Gaulle a, że nie zapytał parlamentu, jak nakazuje konstytucja (wykpił się, że
to w końcu naród jest suwerenem)
- potem koniec lat  60  de Gaulle zaproponował, aby znieść senat i posłużył się tym samym
fortelem
- ale w referendum 80% wypowiedziało się za pozostawieniem senatu i de Gaulle ustąpił
- dlaczego w drugim przypadku personalizacja nie zadziałała ? bo de Gaulle nie był już tak
popularny
2.) OGRANICZENIE - Nie wszystkie kwestie mogą być poddane referendum (np. moralności nie można
przegłosowywać; kara śmierci, aborcja)
Komentarz [M37]: no spoko, ale
3.) Referendum daje OGRANICZONE MOŻLIWOŚĆI WYBORU (tak-nie)
referendum z założenia ma wyrażać zgodę
4.) Referendum jest DROGIE (oj droga inwestycja)
albo niezgodę. Czy na pytanie  Czy
RÓŻNE DZIWNE PRZYPADKI, GDZIE JEST JAKIE REFERENDUM..
zgadzasz się na& ? można odpowiedzieć
 poziomki ?
�� USA  na szczeblu federalnym nie ma referendum, jest na szczeblu stanowym
�� RFN  jest tylko jeden przypadek, gdy może być referendum na szczeblu federalnym (co
wynika z historii, doświadczeń Republiki Weimarskiej, tam 3 referenda i 2 wybory ą� faszyzm) 
ew. zmiana granic landów i 1998 tak się stało (referendum dotyczyło połączenia Berlina i
Brandenburgii, w Berlinie 78% tak, a w Brandenburgii 56 % nie, zatem wynik negatywny i
następne referendum może się odbyć za 10 lat)
�� SZWAJCARIA  na co dzień, ponad 600 razy rocznie (w tym na szczeblu gminy, kantonu,
ogólnofederalnym  to 2, 3 razy rocznie), zawsze jest mała frekwencja (kilka do kilkunastu %)
TYPY REFERENDUM
1.) ze względu na okres przeprowadzania
a.) PRZEDPARLAMENTARNE
b.) POPARLAMENTARNE
c.) POZAPARLAMENTARNE
2.) ze względu na znaczenie
a.) REFERENDUM KONSTYTUCYJNE  wysondowanie opinii
b.) REFERENDUM ROZSTRZYGAJ
CE
3.) ze względu na przedmiot
a.) REFERENDUM KONSTYTUCYJNE
b.) REFERENDUM USTAWODAWCZE
36. Inicjatywa ludowa, istota, sens ustrojowy. Przykłady.
INICJATYWA LUDOWA  polega na tym, że określona prawnie liczba osób może wszcząć postępowanie
administracyjne (ustawodawcze); inicjatywa prawodawcza wywodząca się od społeczeństwa
- Polska, Szwajcaria, Włochy, Irlandia, Islandia, Norwegia, Estonia, Gruzja, Tadżykistan, Macedonia,
Austria, niektóre stany USA.
- projekt ustawy musi być podpisany przez określoną liczbę osób, póz
niej trafia do parlamentu, który albo
ustawę przyjmuje, albo jej nie przyjmuje (wówczas automatycznie referendum  poza Polską i
Tadżykistanem)
- np. Włochy  do 1965 nie było możliwości rozwodów, więc jez
dzili za granicę, w końcu zebrało się dużo
ludzi (wymogiem jest 200 tys., a ich było aż 435 tys.), ustawę rozwodową skierowano do parlamentu, ale
parlament nie uchwalił ! wówczas automatycznie doszło do referendum (udział 39 mln Włochów, za
rozwodami 18 tys. więcej głosów niż przeciw rozwodom)
37. Veto ludowe  istota, sens ustrojowy. Przykłady.
- Włochy, Irlandia, Islandia, Norwegia, Estonia, Gruzja, Macedonia
- To uprawnienie określonej prawnie liczby członków narodu do wystąpienia przeciwko uchwalonej ustawie.
Jego skutkiem zwykle jest konieczność przeprowadzenia referendum. Co ważne, jest ono stosowane
przeciwko już uchwalonej ustawie.
- Np. w Norwegii przeciwko wejściu do EWG (wymóg 20 tys. osób), parlament odrzucił weto, referendum.
38. Samorząd społeczny, istota, rodzaje, sens ustrojowy.
SAMORZ
DY SPOA
ECZNE
1.) TERYTORIALNE  ludność np. gminy, powiatu, bo samorząd terytorialny w gminie to jego
mieszkańcy, zaś rada miejska, czy burmistrz to tylko organy
2.) FUNKCJONALNE  organizacje skupiające np. stowarzyszenie dziennikarzy, samorząd
lekarski, pielęgniarki itp.
39. Prawa i wolności polityczne jako wyraz suwerenności narodu.
 część przyznana wszystkim, a związane z udziałem w życiu publicznym przyznane tylko
obywatelom;
 PRAWA ZWI
ZANE Z UDZIAA
EM W ŻYCIU PUBLICZNYM to:
- prawo głosowania w wyborach i referendach (art. 62);
- prawo kandydowania w wyborach (art. 99 i art. 127 ust. 3);
- prawo inicjatywy ustawodawczej (art. 118 ust. 2);
- prawo dostępu do służby publicznej (art. 60)  dot. też wojska, a kontrola odmowy przez
sądy;
- prawo uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób
pełniących funkcje publiczne (art. 61);
- prawo petycji, wniosków i skarg w interesie publicznym, własnym, osoby trzeciej za jej
zgodą (art. 63);
- wolność zgromadzeń (art. 57)  wg. TK warunkiem jest pokojowy charakter zgromadzeń;
40. Formy instytucjonalizacji prawnej wyborów.
Społeczeństwo uczestnicząc w wyborach, może mieć wpływ na skład organów sprawujących władzę.
Praktyka wykazuje, że w drodze wyborów wyłaniane są:
1.) IZBY NIŻSZE  zazwyczaj
2.) IZBY WYŻSZE PARLAMENTU w niektórych krajach np. Polska, USA
3.) PREZYDENT  w republikach prezydenckich, ale i w republikach parlamentarnych np.
Polska, Irlandia, Austria
4.) ORGANY SAMORZ
DOWE REGIONALNE I LOKALNE  różne rady
5.) LOKALNE ORGANY WYKONAWCZE  np. burmistrzowie w Niemczech, merowie we
Francji, prezydent miasta w Polsce
41. Zasady dotyczące sposobu głosowania  ogólna charakterystyka.
ZASADY DOTYCZ
CE SPOSOBU GA
OSOWANIA:
1.) POWSZECHNEą� zapewnienie praw wyborczych jak najszerszej grupie
Komentarz [M38]: o tym póz
niej
obywateli i niewystępowanie niedopuszczalnych cenzusów
2.) RÓWNE ą� formalnie, każdy wyborca ma taką samą liczbę głosów. Materialnie
Komentarz [M39]: jak tego nie ma to
choćby skały srały wybory nie będą
głos każdego wyborcy ma taką samą moc.
demokratyczne. Przeciwieństwem równych
3.) TAJNE ą� wyborcom należy zapewnić anonimowość przy głosowaniu. wyborów są wybory pluralne.
4.) BEZPOSREDNIE ą� głosuje się na osobę, która będzie pełniła funkcję na którą
Komentarz [M40]: tajność jest
przywilejem, tj. jeśli wypełnię blankiecik
jest wybierana
przed mordą pana z komisji bo mogę, to
42. Powszechność prawa wyborczego  sens historyczny i współczesny, ograniczenia.
wybory nie zostaną unieważnione.
Historycznie powszechność prawa wyborczego była ograniczana poprzez:
Komentarz [M41]: tylko
bezpośredniość daje demokratyczność, o
- bezpośrednie wyłączenie z głosowania określonych grup społeczeństwa (cenzus płci,
czym za chwilę.
rasowy);
- warunek, aby wyborca wykazał się posiadaniem określonych środków materialnych (cenzus
majątkowy);
- konieczność legitymowania się określonym wykształceniem (cenzus wykształcenia).
Nie można wprowadzać cenzusów dyskryminujących:
�� cechy elitarne (c. majątkowy, wykształcenia, urodzenia,
pochodzenia
�� cenzusy rasistowskie (rasa, kolor skóry, pochodzenie etniczne)
�� innych (wyznanie, religia, płeć, preferencje seksualne)
Za to można wprowadzić sobie takie cenzusiki:
Komentarz [M42]: ale na racjonalnym
�� wieku
poziomie! jak będziemy mieć 70%
�� obywatelstwa (co się powoli kruszy; cenzus domicylu w UK)
obywateli w wieku <80 lat i 30% w wieku
80+, to jak prawo wyborcze ustawimy na
80 lat to wybory raczej powszechne nie
Inne ograniczenia
będą. Wiek musi być ustawiony tak, żeby
większość społeczeństwa mogła głosować,
�� indywidualne (wynikające z jakichś osobistych ograniczeń)
ale przyjmuje się, że 18 lat bo wówczas
�� cywilne (ograniczenie lub odebranie zdolności do czynności osiąga się pełną dojrzałość.
prawnej. Trzeba tu złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie,
biegły musi orzec, czy słusznie i sąd musi wydać prawomocny
wyrok)
�� karne  orzeczenie karne, które dodatkowo ogranicza nam
prawa publiczne. Przy biernym prawie wyborczym często
Komentarz [M43]: Aha, immunitet
występuje cenzus o niekaralności, więc i to trafia szlag.
oczywiście nie chroni nas jeśli popełniliśmy
43. Równość w prawie wyborczym  sens historyczny i współczesny, gwarancje i
przestępstwo przed uzyskaniem mandatu.
ograniczenia.
�� RÓWNOŚĆ  oznacza, że
1.) każdy wyborca ma taką samą liczbę głosów  równość FORMALNA, fundament! Komentarz [M44]: jak tego nie ma, to
wybory nie są demokratyczne. basta.
2.) głos każdego wyborcy znaczy tyle samo  równość MATERIALNA
- nie chodzi o to, że każdy ma jeden głos (bo czasami ma się więcej), tylko że każdy ma
taką samą moc Komentarz [M45]: tego nie musi być,
vide Rada Unii Europejskiej
- np. w Polsce głosuje się na tylu senatorów, w ilomandatowym okręgu się jest, czyli
czasami na więcej niż jednego
- w Niemczech 2 głosy do Bundestagu
- w Argentynie w głosowaniu na kandydatów do Zgromadzenia każdy oddaje 3 głosy
Historycznie ograniczeniami równości prawa wyborczego były: system pluralnego głosowania oraz
system kurialny.
�� WYJ
TKI OD ZASADY RÓWNOŚCI w krajach demokratycznych
1.) Ograniczanie tego, że  każdy wyborca ma taką samą liczbę głosów - ZASADA
PLURALNEGO GA
OSOWANIA  we Francji do lat 20 XX w. oraz w Anglii (Angol z 11
dziećmi głosował za siebie, z tytułu posiadania żony, z tytułu posiadania córek, synów, w
miejscu zamieszkania, na polu golfowym, w pubie itp.). Po prostu określona część wyborców
dysponowała dodatkowymi głosami.
2.) Ograniczanie tego, że  głos każdego wyborcy znaczy tyle samo  SYSTEM KURIALNY,
ale inaczej kiedyś, a inaczej dziś
a.) kiedyś  np. Austro- Węgry, Prusy  obywatele podzieleni na trzy grupy i każda
grupa, mimo zdecydowanie różnej liczebności, wybierała 1/3 składu parlamentu
1. osoby nie płacące podatków (koło 80%)
2. płacący średnie podatki (14%)
3. płacący duże podatki (3%)
b.) dziś  nierówność ze względu na migrację ludności  są kraje, gdzie raz na ileś lat
są zmieniane granice okręgów wyborczych np. Wielka Brytania na 15 lat, a nie
przed każdymi wyborami, a po tych 15 latach są różnice np. 1:7, dlatego okręgi
jednomandatowe o nierównej liczbie mieszkańców.
44. Tajność w prawie wyborczym  gwarancje.
Wyborca głosuje w warunkach gwarantujących, że treść jego głosu nie zostanie ujawniona.
Jest TAJNOŚĆ AKTU WYBORCZEGO  odpowiednio intymne warunki dla podjęcia
Komentarz [M46]: obowiązkiem jest
decyzji np. kabin, nikt nie może kontrolować tego, na co głosujemy.
jedynie zapewnienie nam warunków do
tajnego głosowania. Tajność wyborów to
NAJWAŻNIEJSZA GWARANCJA
Jeśli wybory nie są tajne to wcale nie musi oznaczać, że są jawne. Jawność wyborów
DEMOKRACJI
wymaga złożenia protokołu kto jak głosował, czyli wyobraz
my sobie, że przychodzę przed
komisję i melduję się dowodem. Podnoszę rękę i mówię  Ja, Michał Kuszak, z dziada
pradziada Polak, głosuję na Romana Giertycha bo on wielkim prawnikiem jest. , a w komisji
siedzi sobie miły pan protokolant, zapisuje co mówię i nara, następny. Jeżeli wybory nie są
tajne, to mogą być też nieważne. Oznacza to, że komisja wyborcza nie zbudowała nam ze
sztachet i firanki powieszonej na kiju od szczoty kabiny do głosowania, nie zapewniła nam
warunków do tajnego głosowania, więc wybory są nieważne.
45. Zasady dotyczące sposobu ustalania wyników wyborów  ogólna
charakterystyka.
Prawo wyborcze zna dwa podstawowe sposoby podziału mandatów oraz trzeci powstały z
tamtych dwóch.
1.) PROPORCJONALNYą� w okręgach wielomandatowych głosuje się na listy partii
politycznych, a następnie dzieli się mandaty proporcjonalnie do liczby uzyskanych przez te
listy głosów
2.) WI
KSZOŚCIOWY ą� kraj dzielimy na równej wielkości (pod względem ludności, rzecz
jasna) okręgi wyborcze, najlepiej jednomandatowe, w których przeprowadzamy wybory w
myśl zasady  zwycięzca bierze wszystko
Komentarz [M47]: chuj. dupa. cycki.
3.) MIESZANY
NIE MA CZEGOŚ TAKIEGO!!! Jest
46. Zasada większości  większość względna i bezwzględna  istota i konsekwencje
system większościowy i proporcjonalny.
Ten cały mieszany to sobie operon chyba
ustrojowe. Przykłady.
wymyślił. Chcecie to piszcie, że istnieje
trzeci, mieszany. Szkoda tylko, że nie jest
�� WI
KSZOŚCIOWY SYSTEM WYBORCZY - bardzo dobry system wg Wojtaszczyka :D  on żadną odmianą systemu wyborczego,
tylko połączeniem obu powyższych BEZ
polega na tym, że mandaty otrzymuje tylko ta partia, która zebrała określoną prawem większość
ŻADNEJ MODYFIKACJI.
głosów w danym okręgu
Komentarz [M48]: i ma rację.
- np. wybory parlamentarne USA, WB, Francja
- np. wybory do Senatu w Polsce
�� WARUNKI WST
PNE
1.) OKR
GI JEDNOMANDATOWE (najczęściej, ale są wyjątki)  różne kryteria ustalania
okręgów np. liczba ludności, ile wpływa do budżetu
- np. Wielka Brytania - tak
- np. Polska przy Senacie  nie, 2 mandaty,
- np. Japonia  nie, od 3 do 5 mandatów - przy tym to, ile dany okręg daje pieniędzy do
budżetu i czy mieszkają w nim rody, te rzeczy decydują o liczbie mandatów
2.) Głosujemy na KANDYDATÓW, a wszyscy kandydaci są na jednej liście w porządku
alfabetycznym (tzn. każda partia wystawia w okręgu tylko jednego kandydata i wyborca
oddaje swój głos na tę lub inną partię)
�� Taki system eliminuje lub zmniejsza reprezentacje partii małych, zapewnia jednak zazwyczaj
stabilność rządów poprzez formowanie się w wyniku wyborów silnej większości parlamentarnej.
�� SYSTEM WI
KSZOŚCIOWY Komentarz [M49]: system ten w
systemie parlamentarno-gabinetowym
1.) WI
KSZOŚCI WZGL
DNEJ
powoduje NATYCHMIASTOWE
 np. USA, Wielka Brytania
przekształcenie w gabinetowo-
parlamentarny
 wygrywa kandydat, który uplasował się na pierwszym miejscu
2.) WI
KSZOŚCI BEZWZGL
DNEJ
 np. Francja, Polska (wybory prezydenckie)
 zwycięża ten, który uplasował się na pierwszym miejscu, ale musi zdobyć co najmniej
50% + 1 głosów (II tura ?)
WADY SYTEMU WI
KSZOŚCIOWEGO
1) większość społeczności może być w ogole nie reprezentowana w parlamencie, albo
reprezentowana przez nie swojego kandydata, parlament przestaje więc być rzeczywistą
reprezentacją tego jakie społeczeństwo ma preferencje polityczne
2) partia, która dostała mniej głosów w danym okręgu może dostać więcej głosów w skali
kraju
3) pojawia się elektorat negatywny, czyli ten, który wybiera mniejsze zło
4) można bardzo łatwo manipulować elektoratem zmieniając okręgi wyborcze
5) dyskryminuje to małe partie i wprowadza system dwupartyjny (rzadziej trójpartyjny).
6) opozycja przestaje mieć duże znaczenie
ZALETY SYSTEMU WI
KSZOŚCIOWEGO
1) znikają listy wyborcze, a za nimi  konie ,  kucyki ,  kolesie etc. Komentarz [M50]: o tym niżej.
2) każdy mandat jest autentycznie zdobyty przez kandydata, nie jest tak, że inny kandydat
 wciąga go do parlamentu
3) małe okręgi, więc głosuje się na człowieka, którego się zna. Znika anonimowość
kandydata, wyborcy wiedzą o nim wszystko i jak się coś nie spodoba to drugi raz nie
zagłosują
4) w okręgach wyborczych wystawia się ludzi o szerszych horyzontach, dobiera się ludzi
bardziej inteligentnych, a co za tym idzie bardziej niezależnych
5) partie przestają być wodzowskie, bo od lidera partii nie zależy miejsce na liście wyborczej
 partie stają się bardziej demokratyczne!
6) posłowie mają większy wzgląd na wyborców
7) eliminacja planktonu wyborczego
47. Zasada proporcjonalności  istota, różne zasady podziału mandatów,
konsekwencje ustrojowe. Przykłady.
SPOSÓB PODZIAA
U MANDATÓW PROPORCJONALNY
�� System ten był powszechny jeszcze przed II WŚ.
�� Po II WŚ niektóre kraje przestały go stosować, obecnie występuje jeszcze w państwach skandynawskich,
Belgii, Holandii, Luksemburgu, Hiszpanii, Portugalii, Grecji, większości Europy Wschodniej, w Polsce w
przypadku Sejmu
�� podział mandatów między partie dokonywany jest odpowiednio do liczby głosów zebranych przez każdą z
partii
WARUNKI, które muszą zostać spełnione przy SYSTEMIE PROPORCJONALNYM
1.) WIELOMANDATOWE OKR
GI WYBORCZE (z danego okręgu wybiera się więcej niż jednego
deputowanego)
2.) Głosujemy na LISTY KANDYDATÓW (każdy komitet wyborczy ma oddzielną listę)
a.) LISTY OTWARTE  np. Polska, Europa Wschodnia  głosujemy na partię i konkretnego
człowieka
- lista alfabetyczna
- lista preferencyjna
b.) LISTY ZAMKNI
TE  państwa skandynawskie, Hiszpania, Grecja, Portugalia  głosuje się tylko
na listę, a nie na osoby (partia szereguje, kogo preferuje)
�� Jest 7 PROPORCJONALNYCH SYSTEMÓW WYBORCZYCH, które odpowiadają na pytanie, jak
podzielić mandaty, gdy jest ich więcej niż 1 ? Są to m.in.:
- SYSTEM D HONDTA
- SYSTEM HARE-NIEMAYERA
- SYSTEM HAGENBACHA - BISCHOFFA
�� Najczęściej stosowanym sposobem określenia liczby wyborczej jest SYSTEM D HONDTA
 Pierwszy raz zastosowano w Belgii w 1893, do dziś przyjęła go większość krajów
 Liczby głosów uzyskane przez poszczególne partie dzielimy przez kolejne liczby całkowite co
najmniej tyle razy, ile jest mandatów do podziału, a uzyskane w ten sposób największe ilorazy
wykażą kolejność przydziału mandatów.
 Przykład ! na liczbach !
PLUSY - ZALETY SYSTEMU D HONDTA
- w parlamencie reprezentowane mogą być nie tylko duże, ale i małe grupy społeczne
(demokratyczność)
- wierna reprezentacja preferencji społeczeństwa
MINUSY
ż� PÓA
PLUS  możemy uznać, że nastroje polityczne wyborców są w miarę wiernie
odzwierciedlane
ż� ale ! gdy parlament zacznie pracować, to ten półplus zamieni się w MINUSA !
ż� jeden kandydat może zdobyć kilka mandatów, o czym niżej
ż� wyborca nie ma wpływu na to kto wejdzie do parlamentu, bo decyduje o tym lider
partii ustalając kolejność na listach:
o na liście   koń , zyskuje zazwyczaj najwięcej mandatów, bo jest
rozpoznawalną facjatą, często kontrowersyjny
o miejsce   kucyk , mniej kontrowersyjny, trochę mniej znany,
zazwyczaj zgarnia trochę mniej mandatów niż koń
o ostatnie miejsce  jakiś  koleś , który wiedzie do parlamentu na
mandatach konia i kucyka tylko dlatego, że wyborcy nie chcą głosować na
liderów list i głosują na ostatnie miejsce na liście. Nikt go nie zna, a głosują
ludzie na niego, bo chcą nowej twarzy.
o podobnie miejsca 3., 4. etc.  kolejni  kolesie , którzy wjadą do
parlamentu na mandatach zebranych przez konia i kucyka.
Komentarz [M51]: nomenklatura moja
: )
ż� ciągle te same ryje w telewizji
ż� partie są wodzowskie, bo kto podliże się liderowi ten wyżej na liście  zjawisko
selekcji negatywnej  mierny, ale wierny
ż� posłowie są mało kompetentni, vide Beger co to skończyła podstawówkę, ale za to
elitarną.
ż� dyscyplina partyjna  skrajnie niedemokratyczna rzecz, zaprzeczenie mandatowi
wolnemu posła.
ż� plankton polityczny, jakieś Partie Przyjaciół Szreka etc.
ż�  Efekt konia jest tym większy im większe są okręgi
Włochy
- do 1993 miały system proporcjonalny
- w roku 1980 wyniki wyborów: chadecy 34%, komuniści 28%, socjaliści 9% i jeszcze 11
małych ugrupowań
- Jak utworzyć w takiej sytuacji rząd ? chadecja nie ma z kim połączyć się w koalicję
(komunistów nie chcą też inne państwa, socjaliści dzielą się na 6 frakcji i chcą premiera
oraz 5 ministrów i realizacji swojego programu, do tego dochodzą małe partie), w efekcie
chadecja ma 2 ministrów i tyle, a do rządu wchodzi 8 partii
- I to nie był kompromis, a blokowanie się nawzajem
- Zatem w konsekwencji ujawniają się MINUSY
1.) Brak klarownego programu rządu (wiele partii tworzy rząd, a każda ma
inny program)
2.) Wystarczy odejście jednego członka koalicji, a rząd upada
- np. we Włoszech było 56 upadków rządu między 1946 a 1993
3.) Słabość w podejmowaniu decyzji (ciężko utworzyć koalicję)
4.) Mało stabilne rządy
5.) Problem odpowiedzialności za rządzenie, za decyzje (rozmywa się)
�� OGRANICZANIE NEGATYWNYCH NAST
PSTW SYSTEMU PROPORCJONALNEGO ą�
KLAUZULA ZAPOROWA - oznacza, że partia, która nie zebrała określonego prawem minimum głosów
(Turcja 10%, Szwecja 3%, Polska, RFN 5%) nie jest dopuszczana do uczestnictwa w podziale miejsc i
głosów
1.) NA SZCZEBLU OKR
GU (np. Grecja 11% w skali wszystkich głosów; jeżeli nie, to inna partia
może przejąć te mandaty)
2.) NA SZCZEBLU KRAJU (np. Polska)
- Polska w 1993  65 mandatów w pierwszym podejściu nie zostało obsadzonych ! bo
lewica zjednoczona, a prawica w 17 ugrupowaniach dostała by w sumie te 65, ale nie
przekroczyli zapory, więc nie dostali nic, a 65 mandatów podzielono między te partie,
które zaporę przeszły i dostały się do parlamentu (SLD, PSL, UW, UP)
- Zatem w konsekwencji głosy prawicowe poszły na lewicę !!! (uniezależnienie się głosów
od wyborców) ą� BARDZO WAŻNE
Komentarz [M52]: CO.TO.
48. Mieszany system wyborczy - istota i konsekwencje ustrojowe. Przykłady.
KURWA.JEST.
�� pomysł Niemców, którzy po raz pierwszy zastosowali ten system w 1949 w Konstytucji
�� 1993  Włochy (z systemu proporcjonalnego na mieszany)
�� 1992  Węgry
ą� MIESZANY SYSTEM WYBORCZY - jest to połączenie dwóch systemów poprzednich
system proporcjonalny + system większościowy = system
mieszany
Komentarz [M53]: no właśnie.
połączenie. jak ja połączę deskę i gwoz
dzia
ą� np. Niemcy  każdy ma 2 głosy, jest 16 okręgów (bo 16 landów), różna liczba mandatów (np. Kraj
to będę miał śmigło? nie, będę miał gwóz
dz

Saary- 3, Bawaria- 18).
wbity w deskę!
a.) I warunek  a la SYSTEM PROPORCJONALNY (konkretnie SYSTEM D HONDTA) 
partia musi zdobyć mandaty i przejść 5% próg
b.) II warunek równolegle  a la SYSTEM WI
KSZOŚCIOWY  na każdy okręg przypada 1
mandat, obowiązuje większość względna, a konieczne jest zdobycie minimum 3 mandatów
przez partię
ą� przykład z partią PDS, która jest popularna w Niemczech wschodnich, a na zachodzie nie.
a.) zdobyła 7 mandatów w systemie proporcjonalnym, ale w skali całych Niemiec nie miała 5%
b.) zdobyła 4 mandaty w systemie większościowym i spełniła tym samym II warunek
- zatem w sumie PDS dostało 11 mandatów (przez to, że spełnili drugi warunek, uratowali też
mandaty z pierwszego)
- gdyby im się to nie udało i np. a.) 7 mandatów b.) 2 mandaty, to liczba posłów do parlamentu
byłaby mniejsza o 9
49. Strukturalne deformacje aktu wyborczego  konsekwencje.
50. Koniunkturalne deformacje aktu wyborczego  konsekwencje.
Akt wyborczy jest odzwierciedlenie postaw i poglądów wyborców wyrażone poprzez określone Komentarz [M54]: no czyli wybory po
prostu. To tak samo jak  akt pieczenia
głosowanie i wybór na przykład odpowiednich przedstawicieli do określonego organu. Akt wyborczy
chleba &
nosi znamiona aktu dwustronnego, stosunek prawny, który się przez to zawiązuje trwa przez okres
całej kadencji. Akt wyborczy to jednak nie tylko akt desygnacji, nie jest on także tylko aktem
głosowania i nie jest ograniczony czasowo. Bowiem dalsza część aktu wyborczego realizowana jest
poprzez wybranych przedstawicieli, którzy mają za zadanie nas reprezentować, a więc dalej
decydować w naszym imieniu.
�� OKR
GI MARGINALNE
 w demokracjach ustabilizowanych wyborcy w kolejnych wyborach zachowują się tak
samo, są z zasady konserwatywni (w sensie stałości poglądów)
 dlatego kampania wyborcza dotyczy tylko okręgów marginalnych, czyli miejsc, gdzie
ludzie nie wiedzą, jak głosować, są niezdecydowani (jest ich 7% Włochy, 2,5% WB, 3%
Norwegia)
 często przesądza to o wyniku wyborów, te parę procent decyduje
 w Polsce nie ! koło 60% zmienia zdanie Komentarz [M55]: w Polsce to rząd
sobie zawsze sam wpierdol spuści.
 ale nawet w demokracjach ustabilizowanych zdarzają się niespodzianki
1.) WB w latach 70 w Partii Pracy zwyciężył nurt tradeunionistyczny i wydali
oni nowy program taki lib-dem-soc, że wyborcom się to nie spodobało i
okręg marginalny podskoczył z 1,5% do 40%, dużo osób odeszło do Partii
Konserwatywnej; dopiero w latach 90 gdy Partia Pracy powróciła do
starego programu, udało im się dostać do żłobu i objąć władzę
2.) USA wybory prezydenckie 1980  63 demokratów przeniosło się na
republikanów (Reagan)
�� GERMANDERKA = GEOMETRIA WYBORCZA (nazwa od gubernatora Geri 1867 w USA)
- manewrowanie granicami okręgów wyborczych, aby uzyskać więcej, niż by to wynikało Komentarz [M56]: to ma bardzo duże
znaczenie w systemie większościowym.
- np. jeden okręg, w którym skupieni są przeciwnicy, tak aby w innym chociaż wygrać
Pod koniec kadencji zmieniamy kształt
- np. Francja
okręgu, tylko tak, żeby nam się liczba
mieszkańców zgadzała, i dzięki temu
 w centrum Paryża w większości są robotnicy, rządzi centroprawica, a o granicach
możemy w tym okręgu zdobyć mandat
okręgów wyborczych decyduje większość parlamentarna
 wiedzą, że w Paryżu przegrają, bo robole to przeciwnicy
 na przedmieściach Paryża są bogatsi zwolennicy, zatem długość okręgu należy tak
zmienić, aby zwolennicy przeważyli (i okręg zaczyna się w Paryżu, a ciągnie się
aż na wieś, taki długi i cienki)
 typowy przykład uniezależniania się od wyborców (to ordynacja wyborcza
zadecydowała o wyniku) !!!!
- np. PRL
- problem z wyborami, gdy Ursus chciał je zbojkotować, a rządzący chcieli mieć
frekwencję
- połączono zatem Ursus z Ochotą, gdzie mieszkała bardziej koniunkturalna
inteligencja i dali im więcej mandatów
51. Przymus wyborczy, istota, przykłady i konsekwencje.
W prawie wyborczym niektórych krajów przewidziany jest przymus wyborczy np. Australia, Belgia,
Holandia, Grecja, Luksemburg, Turcja) Wyborca jest więc zobligowany do wzięcia udziału w
głosowaniu w wyborach lub referendach etc. W momencie jego wprowadzenia w krajach gdzie
przewidziano konkretne sankcje lub uprzywilejowania, nastąpiło znaczne zwiększenie udziału w
wyborach np. w Australii z 59% (1922) do 91% (1925). Współcześnie nie ma jednak zasadniczej
różnicy we frekwencji wyborczej między krajami stosującymi przymus wyborczy a tymi, które tego
nie robią. Badania pokazują, że przymus wyborczy nie powoduje drastycznych zmian w rozkładzie
głosów gdyż ci zmuszeni do pójścia do wyborów glosują w większości na partie marginalne lub
skrajne. Poza tym kara za brak udziału w wyborach jest na tyle niska lub wykluczenie z udziału w
następnych wyborach jest na tyle nieskuteczne dla kogoś kto i tak nie głosuje, że wiele to nie zmienia.
52. Pluralizm i monizm polityczny w systemie politycznym  ogólna charakterystyka.
Pluralizm czyli różnorodność to zasadnicza cecha państwa demokratycznego.
Termin pluralizm polityczny zakłada istnienie różnorodnych sił politycznych(parti, grup interesu),
konkurujących w ramach przyjętych w danym państwie reguł.
Pluralizm można podzielić tak:
- pluralizm społeczny- wielka liczba konkurujących, zróżnicowanych grup
- pluralizm polityczny- wolna gra sił politycznych, prawo do wypowiadania i do
prezentowania własnych poglądów
- pluralizm ekonomiczny- mechanizmy rynkowe i konkurencyjne
- pluralizm ideologiczny wielość konkurujących ze sobą idei
Monizm polityczny-typowy dla państwa totalitarnego i częściowo także dla państwa autorytarnego.
Jego podstawowe założenie to kierowanie wszystkimi dziedzinami życia społecznego z jednego
centrum.
53. formy pluralizmu politycznego we współczesnym państwie  ogólna
charakterystyka.
Do form pluralizmu we współczesnym państwie możemy zaliczyć, różnorodność partii politycznych, i
innych ugrupowań pozarządowych. Do jego ważnych cech zaliczyć można takie kwestie jak:
- granice między grupami interesów są dobrze zdefiniowane
- w państwie występuje zgoda na postępowanie rządu ale nie zawsze na cele, które rząd
sobie stawia
- wysoka jest autonomia grup i interesów
- wpływ na różnego rodzaju decyzje zapadające w państwie jest otwarty
54. Pluralizm tradycyjny (liberalny)  sens i konsekwencje dla systemu politycznego.
W większości wariantów pluralistycznych kładziony jest nacisk na konflikt. W pluralizmie
klasycznym żadna grupa interesu bez własnej woli nie jest wyłączona z systemu. Ekonomiczna i
polityczna rola różnych grup społecznych jest ograniczona. Aktywność polityczna sprowadza się
przede wszystkim do postulatów wysuwanych przy wyborze przywódców oraz agitacji na rzecz
swoich interesów za pomocą różnych zorganizowanych form reprezentacji
Pluralizm nie wytycza sobie żadnego celu, zakłada że głównym problemem jest pluralistyczny
proces, z którego powinna wynikać optymalna polityka.
55. Neokorporacjonizm  sens i konsekwencje dla systemu politycznego.
Neokorporacjonizm jest typem stosunków politycznych i teorią społeczną, tendencją w dojrzałych demokracjach liberalnych,
polegającą na przyznaniu uprzywilejowanej pozycji określonym grupom społecznym i reprezentującym je grupom interesu w
dostępie do procesu decyzyjnego. W neokorporacyjnym typie stosunków politycznych szczególna rola przypada 2
opozycyjnym grupom  pracodawców oraz robotników (związki zawodowe). Są to tzw. partnerzy socjalni, których
reprezentantom państwo zapewnia monopol w dostępie do sfery przetargów publicznych. Powstaje zinstytucjonalizowany
system powiązań między grupami interesu a rządem.
Strony dążą do stworzenia stabilnych mechanizmów i procedur kooperacji w procesie tworzenia i wprowadzania w życie
polityki publicznej. Wyrazem koncentracji staje się stworzenie zamkniętej formy prowadzenia przetargów politycznych,
określanej mianem tripartizmu. Jest to konfiguracja instytucji i agend reprezentujących rząd, związki zawodowe i
przedsiębiorców, w ramach której toczą się konsultacje i przetargi, dotyczące zwłaszcza polityki przemysłowej państwa (np.
kwestie płac, cen, ubezpieczeń, zasiłków, polityki dochodowej).
Neokorporacjonizm mógł się rozwijać w warunkach powiększającej się roli państwa w gospodarce (interwencjonizm) oraz w
warunkach wzrostu gospodarczego, co ułatwiało godzenie sprzecznych interesów. A
ączy się z rozbudową reprezentacji
interesów kosztem partii politycznych i parlamentu, rozbudową i instytucjonalizacją form współpracy między organizacjami
zbiorowych interesów a administracją rządową, głównie przez niezależne agencje rządowe oraz ciała doradcze i pomocnicze
administracji. W Austrii, Norwegii oraz Szwecji istnieje tzw. silny neokorporacjonizm; proces decyzyjny jest
scentralizowany, uczestniczą w nim oprócz rządu najwyższe władze każdej z 2 ekonomicznych grup interesu; zachowują one
znaczny zakres autonomii organizacyjnej, stając się częścią struktury administracji publicznej. Umiarkowany
neokorporacjonizm występuje m.in. w Niemczech i Holandii; przetargi kolektywne dotyczą określonych sfer polityki
przemysłowej i pojawiają się z reguły jako sposób przezwyciężenia kryzysów gospodarczych; tzw. słaby neokorporacjonizm
istnieje np. we Francji i Włoszech; układ grup interesu jest sfragmentaryzowany, a zakres stosowania kolektywnych form
przetargów bardzo wąski.
A więc reasumując: n e o k o r p o r a t y w i z m, występujący w wielu współczesnych państwach demoliberalnych
(najsilniej w Austrii, Szwecji oraz Norwegii, w stosunkowo szerokim zakresie także w Niemczech, Belgii, Holandii, Danii,
Finlandii i Polsce). Grupy interesu - związki zawodowe i organizacje pracodawców - zostały tu włączone do systemu
politycznego, zyskując niejednokrotnie formalny status quasi-publicznych organów państwa, zwłaszcza znaczny wpływ na
procesy legislacyjne. Struktura powiązań pomiędzy nimi a państwem ma często (również w Polsce) charakter trójstronnych
ciał negocjacyjnych (rząd + związki zawodowe + organizacje pracodawców), ustalających w procedurach przetargowych
kwestie płacowe, cenowe, podatkowe etc. W rzeczywistości tak rozumiany "k." - opierający się na przesłankach utylitaryzmu
i egoizmu grupowego oraz na naturalistycznej antropologii - jest zaprzeczeniem idei "klasycznego" k. organicznego i
chrześcijańskiego, który stany zawodowe pojmował jako solidarną wspólnotę, a nie jako mechaniczne zsumowanie interesów
pracobiorców i pracodawców.
Neokorporatyzm jest kontynuacją pluralizmu. Uwypukla on lub wprowadza zupełnie nowe pojęcia do koncepcji pluralizmu
należą do nich:
- polityka państwa nie zawsze jest następstwem pressure politics, lecz stanowi również consensus między
państwem i związkami interesu.
- związki interesu mogą jednocześnie uczestniczyć w wykonywaniu tak skoncentrowanej polityki.
- państwo bierze udział w różnym zakresie w organizacji interesów społecznych, zachowując autonomię
w formułowaniu i realizacji polityki.
- zaznacza się zwiększoną ingerencję państw w kształtowaniu stosunków związkow interesu do swoich
członków
- zaznacza się zależność między organizacją społecznych interesów, a makroekonomicznym rozwojem
nowoczesnych demokracji.
Neokorporatyzm to według mnie teoria, która po prostu mówi o tym, że w zamian za stabilizacje finansową państwo
oczekuje od obywateli świętego spokoju w sprawach politycznych.
W środku tej koncepcji leży teoria zakładająca istnienie społeczeństwa współzależnych interesów, która zakłada możliwość
pogodzenia różnych interesów pod hasłem będzie jeszcze lepiej ziomek.
Podstawą idei Neokorporacjonizm jest koncepcja społeczeństwa współzależnych interesów,
pozostająca w wyraz
nej opozycji do wizji społeczeństwa  konfliktowych interesów .
56. Państwo prawa jako zasada ustrojowa  konsekwencje dla systemu politycznego.
Państwo prawne, a więc jak sądzę państwo prawa to państwo konstytucyjne, tzn. państwo
praworządne, w którym stosunki między organami państwowymi a obywatelami określone
są przez stabilne normy prawne. W państwie prawnym najwyższe miejsce w hierarchii aktów
prawnych zajmuje ustawa, która obok konstytucji jest najważniejszym aktem prawnym
regulującym na zasadzie wyłączności: sytuację prawną obywateli, tryb działania organów
państwa, szersze i kompetentne normowanie stosunków społecznych w państwie, budżet
państwa i inne. W takim państwie ma miejsce sądowa kontrola administracji, oceniająca czy
administracja działa na podstawie ustaw. Granicą działalności państwa prawnego są prawa
człowieka. Oznacza to również, że w takim państwie przestrzegana jest zasada zaufania
obywatela do prawa.
Cechy państwa prawa:
- zabezpieczenie wolności
- równość wobec prawa
- pewność prawna
- podział władzy: egzekutywa, legislatywa, sądownictwo.
Główne prawne gwarancje rządów prawa.
1) Ustrojowe:
- podział władzy
- legalna i swobodnie działająca opozycja
- niezbywalność wolności obywatelskich
- niezawisłość sądów
2) Legislacja:
- hierarcha aktów prawnych
- nadrzędność konstytucji
- rozgraniczenie kompetencji prawotwórczych
3) Proceduralne:
- wieloinstancyjność trybu rozstrzygania spraw
- zasada odpowiedzialności indywidualnej
- domniemanie niewinności oskarżonego
- prawa oskarżonego w procesie karnym np. prawo do obrony
- badanie zgodności decyzji administracyjnych z praw
57. Różne podziały systemów politycznych  kryteria i przykłady.
Ze względu na charakter reżimu politycznego:
�� Państwo demokratyczne;
�� Państwo totalitarne;
�� Państwo autorytarne.
Ze względu na zasady organizacji aparatu państwowego:
�� Monarchia i republika;
�� Systemy prezydialne i parlamentarne;
�� Systemy: parlamentarno- gabinetowy, gabinetowo- parlamentarny,
prezydencki, mieszany, parlamentarno- komitetowy.
Ze względu na struktury terytorialno- administracyjne państwa:
�� Państwo unitarne;
�� Państwo złożone;
�� Autonomia.
58. Parlamentarne systemy polityczne  istota i rodzaje.
Taki system opiera się na tzw. podwójnej egzekutywie, tzn. na rozdzieleniu funkcji głowy państwa i
szefa rządu. W systemie tym łączenie funkcji w rządzie i w parlamencie jest politycznie dozwolone i
koniecznie.( z wyjątkiem Francji). Rząd ustępuje po otrzymaniu votum nieufności w parlamencie.
Głowa państwa ma prawo do rozwiązywania parlamentu albo bez ograniczeń (np. w W.B.) albo z
ograniczeniami ( np. instytucja konstruktywnego votum nieufności w RFN).
Parlamentarne systemy występują obecnie w formie monarchicznej i republikańskiej charakteryzują
się one:
- Monarchiczna: dominacja lub hegemonia premiera (np. W.B. lub Szwecja)
- Republikańska: egzekutywa kooperująca np. III i IV republika, dominacja lub
hegemonia kanclerza np. RFN, dominacja lub hegemonia prezydenta np. V
Republika, Finlandia, Grecja., dominacja parlamentu np. system rządów według
konstytucji jakobińskiej.
Parlamentaryzm oznacza system rządów, w którym parlament odgrywa rolę ustawodawcy, rozstrzyga
kwestie związane z budżetem i ma uprawnienia w zakresie kontroli rządu. Ukształtowana w praktyce
przewaga parlamentu nad rządem lub gabinetu nad parlamentem wskazuje dwa modele rządów
parlamentarnych: parlamentarno-gabinetowy, gabinetowo-parlamentarny.
System parlamentarny opiera się na następujących zasadach:
- rząd jest powoływany przez głowę państwa
- król lub prezydent powołuje premiera
- na wniosek premiera powołuje resztę ferajny
- rząd aby działać zabiega o zaufanie i poparcie parlamentu
- głowa państwa nie jest politycznie odpowiedzialna za swoje działania
- rząd ponosi solidarnie odpowiedzialność polityczną przed parlamentem
- wszyscy ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną
- jedna z odmian rządów parlamentarnych jest system kanclerski.
Do systemów parlamentarnych można jeszcze zaliczyć system mieszany, nazywany także
pólprezydenckim V Republika. Jest to system który stanowi połączenie systemu parlamentarnego i
prezydenckiego.
Jest jeszcze system parlamentarno-komitetowy (rządy Zgromadzenia Konwentu). Występował on w
jakobińskiej konstytucji z 1973. Jest to system polityczny współczesnej Szwajcarii. Opiera się na
zasadzie jednolitości władzy państwowej. Parlament jest najwyższym organem reprezentującym naród
i wykonującym w jego imieniu władzę na zasadzie wyłączności. Wolno mu wszystko i on jest
właściwie wszystkim.
59. Prezydialne systemy polityczne  istota i rodzaje.
TRZY MODELE SYSTEMÓW PREZYDIALNYCH
1.) system prezydencki w USA  głowa państwa, szef rządu i minister
2.) w Ameryce A
acińskiej - głowa państwa, szef rządu, ale ograniczony przez gabinet
3.) system kolegialny w Szwajcarii  7-osobowa Rada Związkowa, będąca również rządem
60. Prezydencki system rządów  istota i rodzaje.
SYSTEM RZ
DÓW  wyodrębniony ze względu na relację między głową państwa, rządem i
parlamentem
�� USA, elementy też w Ameryce Środkowej, Ameryka Południowa, Finlandia, Francja, Grecja,
Nowa Jugosławia, kraje postradzieckie poza nadbałtyckimi, Rosja
�� CECHY  wszystkie cechy wskazują na silną pozycję prezydenta oprócz jednej
�� SILNA POZYCJA PREZYDENTA  CECHY FORMALNOPRAWNE
1.) Prezydent pochodzi z WYBORÓW POWSZECHNYCH w społeczeństwie
- prezydent wybierany przez społeczeństwo jest równorzędnym z parlamentem
reprezentantem narodu, ma legitymację narodu i to większą niż np. każdy
parlamentarzysta z osobna
- prezydent może się na to powoływać, stąd ew. konflikty z parlamentem
a.) WYBORY BEZPOŚREDNIE  Meksyk, Ameryka Południowa, Finlandia,
Francja, kraje postradzieckie, Nowa Jugosławia
b.) WYBORY POŚREDNIE  USA
2.) Prezydent ma ZAPLECZE POLITYCZNE
- w USA nie jest to tak ważne, bo zakazana jest tam dyscyplina partyjna (bo
posłowie niby są reprezentacją narodu, nie partii); często w praktyce jest podział
głosów Północ-Południe, a nie różnopartyjny
- ale ważne dla prezydentów europejskich (np. Mitterand z dużym zapleczem
sprywatyzował wszystko ?)
- gesty prezydentów, że nie są partyjni (np.  prezydent wszystkich Polaków )
3.) Prezydent jest GA
OW
PAC
STWA i SZEFEM RZ
DU jednocześnie
- np. w USA jeszcze do tego jest ministrem, bo sekretarze stanu formalnie nie mają
roli ministra, tylko rolę doradczą; prezydent może z nimi robić co chce, może ich
odwołać itp.; prezydent rządzi sam  zamknięta egzekutywa
- np. Francja  posiedzenia strategiczne rządu pod przewodnictwem prezydentem,
posiedzenia techniczne z premierem (mniej ważne)
- np. Finlandia
4.) Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej, ale ponosi odpowiedzialność prawną
- ODPOWIEDZIALNOŚĆ POLITYCZNA - w czasie kadencji nie może być przez
nikogo odwołany z powodów politycznych (w pewnym sensie jednak
odpowiedzialność polityczna jest np. Wałęsie nie udało się zostać wybranym na
prezydenta po raz drugi)
- prezydent Meksyku  na jedną 7-letnią kadencję, po której ustępuje, ale
jednocześnie wskazuje, na kogo głosować
- ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNA  można postawić prezydenta w stan
oskarżenia i skazać go za naruszenie prawa w związku z pełnioną funkcją
- w USA  Impeachment (wniosek Izby Reprezentantów, sądzi Senat)  zdarzyło
się to dwukrotnie (Nixon ustąpił dobrowolnie ! po uchwaleniu wniosku przez IR)
1.) Bill Clinton (afera rozporkowa)
2.) 1868 Andrew Johnson postawiony w stan oskarżenia pod zarzutem
mianowania sekretarza skarbu bez zgody Senatu (Senat go uniewinnił
jednym głosem)
- Argentyna  o mało co M. E. Peron (bo minister ds. socjalnych tzw. minister
dobroczynności przelał na jej konto dużo pieniędzy, ale partia opozycyjna też z
tego korzystała, więc tylko uchwała, że 24 h na opuszczenie stanowiska
prezydenta i w ciągu 2 tygodni wyjazd; Peron wyjechała na 3 lata i wróciła)
- inny sposób  Białoruś, Polska, Wenezuela - parlament może uznać, że prezydent
nie może pełnić funkcji ze względu na stan zdrowia
- w Polsce wprowadzono, aby Jaruzelski nie rządził za długo, ale potem
chciano to wykorzystać przeciwko Wałęsie
- na Białorusi  1996  chcieli A
ukaszenkę, wynik 63% tak, ale 37% nie
(remont parlamentu, wyrzucono tych co głosowali na tak, a prezydent
uznał, że parlamentem jest tylko te 37%; wyrzuceni zaskarżyli prezydenta
do TK, ale prezydent wymienił tam 3 osoby i wygrał, że w konstytucji coś
o racji stanu, że prezydent może unieważniać akty?)
5.) Prezydent jest SZEFEM SIA
ZBROJNYCH
6.) Prezydent jest KREATOREM POLITYKI ZAGRANICZNEJ
- USA  umowy (a protokoły nawet nie wymagają ratyfikacji przez Senat)
- Francja  dominuje prezydent nad premierem
7.) Prezydent NIE MOŻE ROZWI
ZAĆ PARLAMENTU, ponieważ musi być względna
równowaga trójpodziału władzy
�� INNE, NIE FORMALNOPRAWNE UWARUNKOWANIA POZYCJI PREZYDENTA
�� Np. charyzma prezydenta  miał ją Tito (zapis w konstytucji, że  dożytwotnim
prezydentem Jugosławii jest Josif Bros Tito)
�� Prezydent Islandii (kobieta) przez 38 lat non-stop rządziła, bo w Islandii gdy tylko jeden
kandydat, to wygrywa bez wyborów
�� Prezydent Finlandii U.K. Kekkonen (ten od układu Mołotow-Paasiviki-Kekkonen) rządził
24 lata 1956-1981
61. Parlamentarno-gabinetowy system rządów  istota i rodzaje. Przykłady.
�� SYSTEM PARLAMENTARNY
Parlamentaryzm oznacza system rządów, w którym
1.) PARLAMENT odgrywa rolę ustawodawcy, rozstrzyga o budżecie i ma uprawnienia w
zakresie kontroli rządu.
2.) opiera się on na TZW. PODWÓJNEJ EGZEKUTYWIE tzn. na rozdzieleniu funkcji
głowy państwa i szefa rządu.
3.) łączenie funkcji w parlamencie i rządzie jest dozwolone i konieczne (z wyjątkiem Francji)
4.) RZ
D ustępuje po otrzymaniu wotum nieufności
5.) GA
OWA PAC
STWA ma prawo do rozwiązania parlamentu.
�� Mamy dwa systemy rządów parlamentarnych
1.) SYSTEM PARLAMENTARNO-GABINETOWY  przewaga parlamentu nad rządem 
Europa kontynentalna
2.) SYSTEM GABINETOWO-PARLAMENTARNY  Wielka Brytania
�� ZASADY
- rząd powoływany przez głowę państwa
- głowa państwa nie jest politycznie odpowiedzialna za swoją działalność
- rząd ponosi odpowiedzialność polityczną przed parlamentem za swoją działalność i akty
normatywne głowy państwa
�� Równowaga między parlamentem a gabinetem (nie ma dominacji tylko lekka przewaga), osiągana
przez:
a.) środki kontroli parlamentu nad rządem
b.) środki oddziaływania rządu na parlament
�� ŚRODKI KONTROLI PARLAMENTU WOBEC RZ
DU
1.) DEBATA WST
PNA
2.) KOMISJE PARLAMENTARNE
3.) OMBUDSMAN
4.) INTERPELACJE I ZAPYTANIA POSELSKIE
5.) WOTUM NIEUFNOŚCI
�� Ad. 1.) DEBATA WST
PNA  inna rola w krajach skandynawskich, inna w pozostałych
- polega na tym, że rząd wysyła do parlamentu praprojekt ustawy lub jakiegoś
przedsięwzięcia, aby dowiedzieć się, co parlament (zwłaszcza opozycja) o tym sądzi
przed ostatecznym sformułowaniem projektu
- wówczas przyjmuje się fikcję prawną, że wszyscy posłowie się zamieniają w jedną
komisję (bo komisja nie może uchwalić wotum
a.) Kraje skandynawskie
- Rząd przesyła praprojekt ustawy, i jest otwarty na uwagi opozycji
- Praprojekt ze zmianami powraca i rząd uwzględnia maksymalnie możliwie
poprawki opozycji w projekcie
- Projekt idzie do parlamentu, opozycja się cieszy, bywa nawet jednomyślność
(przy >60% ustaw)
b.) Inne kraje
- rząd szpikuje praprojekt bardzo radykalnymi pomysłami, których sam nawet nie chce
- opozycja wnosi dużo poprawek np. 50
- rząd uwzględnia np. 47 z tych poprawek, które są tak naprawdę nieważne, nie
uwzględnia 3, które są clue programu
- opozycja się orientuje i głosuje przeciw
- rząd w mediach oskarża opozycję o nieracjonalność, w ten sposób następuje
ograniczenie opozycji przez rząd
�� Ad. 2.) KOMISJE PARLAMENTARNE
- 3 rodzaje:
1. STAA
E - na całą kadencję,
a.) wg kryterium branżowego (odpowiada ministerstwu np. Polska) lub
b.) problemowego (problemy te wysuwane są na pierwszym posiedzeniu
parlamentu zwłaszcza takie chroniczne, np. kraje skandynawskie, USA,
Hiszpania, Finlandia)
2. AD HOC  powołane dla rozwiązania określonej sprawy (WB)
3. ŚLEDCZE  dla oceny działalności wysokich urzędników państwowych
- np. w Polsce była próba powołania jej w sprawie Oleksego
- w RFN 6 razy
- po raz pierwszy w 1949, bo dyskusja nad stolicą (Monachium czy Bonn), a
partia Bawarii za Bonn (absurd), więc było podejrzenie korupcji; komisja nic
nie stwierdziła
- w RFN także w latach 80 tzw. afera Flicka (koncern przemysłowy zamawiał
ekspertyzy u rządu, aby dać im kasę, dostawał w zamian korzystne decyzje);
powołano komisję, składającą się z posłów, którzy związani byli z tą aferą, po
roku do komisji dokooptowano zielonych; komisja działała 2,5 roku (17
samobójstw, 49 rezygnacji ze stanowisk) i ostatecznie uchwalono zmienioną
ustawę o partiach politycznych rozszerzoną o kolejne środki ochrony
- 2 sposoby kontroli
a.) PRZESA
UCHANIA W KOMISJI PARLAMENTARNEJ
b.) WIZJA LOKALNA
�� Ad. 3.) INSTYTUCJA OMBUDSMANA
-  ombudsman  słowo szwedzkie, ale pomysł turecki
- 1807 Turcy uchwalili ustawę o Rzeczniku Ludowym, ale nie weszła ona w życie
- 1826 Szwedzi po raz pierwszy wprowadzili ten pomysł w życie
- Współcześnie ombudsman bada, czy rząd i administracja (w Norwegii: rząd, w Polsce,
WB: rząd i administracja) nie naruszają prawa i woli parlamentu.
- Nie może nic rozstrzygać, może tylko wydawać opinie (wyjątek: tylko w Norwegii może
zgłaszać wniosek o wotum nieufności !).
- Gdy ma miejsce debata nad absolutorium dla rządu, ombudsman wygłasza mowę
- 3 SPOSOBY ORGANIZACJI OMBUDSMANA
1. Jedna organizacja  np. WB, Norwegia, Hiszpania, Portugalia
2. Kilku ombudsmanów
 np. Szwecja  o. generalny, ds. środków masowego przekazu, ds.
konsumentów, ds. kobiet, ds. dzieci
 podobnie jest w Polsce  o. generalny czyli Rzecznik Praw
Obywatelskich, ale jest też Rzecznik Ds. Dzieci, a od 2005 będzie
Rzecznik Ss. naruszania praw i wolności obywateli w wojsku (?)
3. Tak jak w Lichtenstein i RFN  jest tu tylko parlamentarny komisarz ds. naruszania
praw obywatelskich w wojsku (w innych dziedzinach nie ma)
�� Ad. 4.) INTERPELACJE I ZAPYTANIA POSELSKIE
- Pytanie, jakie parlament (tzn. grupa posłów, komisja itp.) może skierować do rządu (tzn.
premiera, ministra, kilku ministrów, całego rządu) może mieć dwie formy:
a.) INTERPELACJA  cechy
1. Interpelacja musi być na piśmie
2. Odpowiedz
na interpelację jest obowiązkowa ! gdy nie, to interpelowana
osoba może być pociągnięta do odpowiedzialności prawnej
3. Jeżeli parlamentowi się nie spodoba odpowiedz
, to albo nic nie robi, albo
może uchwalić rządowi wotum nieufności
b.) ZAPYTANIE  cechy
1. Zapytanie w dowolnej formie
2. Odpowiedz
jest fakultatywna
3. Jeżeli odpowiedz
nastąpi, to w dowolnej formie
4. A gdy nie ma odpowiedzi lub parlamentowi nie jest usatysfakcjonowany,
wówczas albo parlament nie robi nic, albo formułuje to samo pytanie jako
interpelację
�� Ad. 5.) WOTUM NIEUFNOŚCI
- (+) najbardziej skuteczny środek, bo może doprowadzić do ustąpienia rządu
- (-) ale są też pewne koszty, równocześnie jest niebezpieczny, bo może powodować
anarchię (wypaczenie) np. Polska 1993  rząd Suchockiej dostał wotum nieufności,
prezydent rozwiązał parlament, rząd nadal rządził przez 3,5 miesiąca do wyborów
nowego składu, bez legitymacji ku temu i nie mając w tym czasie nad sobą żadnej
kontroli ! w tym czasie podpisano konkordat z Watykanem, czyli ważna decyzja podjęta
została przez rząd, który nie miał poparcia społeczeństwa
- Dlatego są pewne OGRANICZENIA STOSOWANIA WOTUM NIEUFNOŚCI
1. Wyznaczenie okresu między zgłoszeniem wniosku a debatą i
głosowaniem
 nie może być od razu po wniosku debata i głosowanie
 jest to czas na namysł, ew. kompromis
 najczęściej jest to 48 h, 3 dni
 Japonia  6 miesięcy (za długo)
 Rosja  7 dni od wniosku, przy czym rząd nie upada od razu, w ciągu
miesiąca musi nastąpić ta sama procedura
 np. za Jelcyna próbowano 9 razy w ten sposób obalić rząd, ale bez
skutku
 Pucz w Moskwie  2 razy wotum nieufności dla rządu, prezydent
ogłasza, że rozwiązuje parlament, ten tego nie uznaje i zaczyna
okupować
2. Wniosku o wotum nieufności nie może zgłaszać 1 poseł
- najmniej w Belgii: 10 posłów
- najwięcej w RFN: 23% posłów
3. Posłowie nie są skłonni do zgłaszania wotum nieufności w I, II roku
kadencji, chętniej w III, IV  boją się, aby nie został rozwiązany
parlament
4. Jest to raczej środek opozycji przeciwko partii rządzącej
- ale zdarzają się wyjątki, kiedy partia rządząca uchwala wotum
nieufności własnemu rządowi
- np. Wielka Brytania lata  80 - od 1979 rządzi M. Thatcher z Partii
Konserwatywnej, dobre reformy, poparcie rządu 17%, za rok wybory,
nagle konflikt o Falklandy i popularność rządu rośnie do 83%,
wówczas partia rządząca zgłasza wniosek o wotum nieufności, rząd
upada, odbywają się nowe wybory, zwycięża Partia Konserwatywna
większością 50,3% (był to podstęp w celu przyspieszenia wyborów)
- np. Polska lata  90  SLD i PSL chciały się pozbyć Pawlaka, aby
premierem został Oleksy, zatem uchwalono wotum, upadł rząd
Wałęsa, nadeszła era Oleksego
5. Konstruktywne wotum nieufności
- nie ma okresu przerwy, gdy rządzi rząd bez legitymacji, bo od razu
trzeba przegłosować nowego premiera
- pierwsze Niemcy 1949 (do kanclerza)
- reszta do rządu: 1978 Hiszpania, 1983 Grecja, 1997 Polska, 2002
Turcja
- np. Grecja  kara dla opozycji, jeżeli nieudane wotum nieufności,
przez 6 miesięcy nie może wnosić kolejnego wotum
- np. Niemcy 1982  SPD 48% i FDP 9% miały razem 57% miejsc w
parlamencie, w opozycji były CDU, CSU, raptem nastąpił konflikt na
tle socjalnym, FDP w czasie debaty budżetowej opuszcza rząd i
przechodzi do opozycji, która w ten sposób ma już 52% i może
powiedzieć kanclerzowi  nie , ale jest problem z podziałem łupów i z
nowym kanclerzem czy Kohl, czy Strauss (ostatecznie zostaje nim
Kohl)
- instytucja ta ma jednak również swoje minusy, pewne skutki uboczne
- np. trzeba było znosić rząd Buzka, bo brak kontrkandydata (choć
znalazłaby się większość wymagana do uchwalenia wotum)
- ale zanim wprowadzono tę instytucję
- np. Polska 1923  rząd upadł 17 razy
- np. Polska 1992  rząd upadł 3 razy
�� ŚRODKI ODDZIAA
YWANIA RZ
DU NA PARLAMENT
1.) INICJATYWA USTAWODAWCZA
2.) GILOTYNA
3.) KANGUR
4.) PRAWODAWSTWO DELGOWANE
5.) PRAWODAWSTWO POWIELACZOWE
6.) NADZWYCZAJNE UPRAWNIENIA WA
ADZY WYKONAWCZEJ W STANACH
WYJATKOWYCH
�� Ad. 1.) INICJATYWA USTAWODAWCZA
- w systemie parlamentarnym: rząd, prezydent, posłowie, druga izba, ew. jeszcze inni
- ale w praktyce w krajach europejskich ponad 60% to inicjatywy rządowe (coś w rodzaju
planowania pracy parlamentu)
�� Ad. 2.) GILOTYNA  rząd wysyła projekt ustawy do parlamentu i określa jednocześnie czas
debaty w parlamencie (urwanie czasu debaty np. Francja, WB, Belgia Holandia, od 2002
Turcja)
�� Ad. 3.) KANGUR  rząd określa procedurę debaty nad projektem ustawy np. kolejność
debatowanych artykułów - najpierw art. 7, potem art. 8, a potem art. 1 (to może być w
interesie rządu np. na początek artykuł kontrowersyjny, bo jak to przejdzie, to wszystko
przejdzie, albo od najłatwiejszego  różne taktyki)
�� Ad. 4.) PRAWODAWSTWO DELEGOWANE - za zgodą parlamentu (tylko !) władza
wykonawcza przejmuje uprawnienia stanowienia prawa, do wydawania aktów prawnych
równych ustawom
- np. ordynanse prezydencko-rządowe we Francji (obszary, w których mogą być
wydawane, są wyszczególnione w konstytucji)
- np. dekrety prezydenckie we Włoszech
�� Ad 5. ) PRAWODAWSTWO POWIELACZOWE
 przepisy wykonawcze niższej rangi (np. okólniki, regulaminy)
 powinny one tylko technicznie regulować, ale praktyka jest taka, że idą za daleko i
dokonują one merytorycznej interpretacji ustaw (zawężającej lub rozszerzającej), choć nie
powinny
 tym samym niejako wnikają w działanie parlamentu
 Polska ma ponad 120 mln takich aktów prawnych (trudno sprawdzić ich zgodność, czy są
bez błędu, sprawdza się jedynie ustawy).
62. Gabinetowo-parlamentarny system rządów  istota i rodzaje. Przykłady.
To system rządów, który charakteryzuje przewaga gabinetu nad parlamentem, a głowa
państwa pełni jedynie funkcję reprezentacyjną.
�� oparty na dwupartyjności
�� rząd jest powoływany przez parlament
�� nie istnieje zasada separacji władzy
�� wybór premiera występuje automatycznie poprzez wybór zwycięskiej partii
�� premier może wystąpić z wnioskiem o rozwiązanie parlamentu
63. System rządów Zgromadzenia  istota.
�� SYSTEM RZ
DÓW ZGROMADZENIA (bo dominuje parlament)
=DYREKTORIATU= KONWENTU (odwołanie do konstytucji 1793 Francji)
=SYSTEM PARLAMENTARNO-KOMITETOWY (bo rząd jest komitetem wykonawczym
parlamentu? )
�� GDZIE?
- współcześnie występuje tylko w Szwajcarii (konstytucja z 1874)
- Salwador przepisał od nich konstytucję, ale po roku się wycofał
- podobnie Turcy przepisali od Szwajcarii KC, ale też ta próba przeniesienia okazała się
nieudana
- system ten występował w jakobińskiej konstytucji z 1793 roku, w Komunie Paryskiej, w
ustrojach europejskich, a także niektórych azjatyckich państwach realnego socjalizmu
�� CECHY CHARAKTERYSTYCZNE
- Brak trójpodziału władzy ! System ten opiera się na zasadzie jednolitości władzy
państwowej z dominacją parlamentu.
- Parlament jest najwyższym organem i to jemu podporządkowane są wszystkie organy.
- Rząd jest wybierany bezpośrednio przez parlament.
- Głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu przed końcem jego kadencji.
1.) REFERENDUM
RZ
D ZGROMADZENIA:
2.) RZ
D SZWAJCARSKI - skład wynosi 7 osób, a z praktyki wynika, że jest to  magiczna
siódemka
a.) zawsze od 80 lat bez względu na wynik wyborów parlamentarnych do  magicznej
siódemki wchodzą te same partie i zawsze mają taką samą liczbową reprezentację (z
reguły mają ministrów po kilkanaście lat, najdłużej zdarzyło się 37 lat, a od 1874 było
tylko 92 ministrów)
ą� socjaldemokraci: 2
ą� ludowcy (chadecy): 2
ą� liberałowie: 2
ą� Partia Niezależnych: 1
b.) wszyscy muszą mieć czynną znajomość francuskiego, niemieckiego, włoskiego,
retoromańskiego
c.) muszą być obecne dwie religie szwajcarskie (skoro jest 7 osób, to nie może być parytetu,
dlatego na zmianę, raz jest 4 katolików i 3 protestantów, raz 3 katolików i 4 protestantów)
d.) musi być reprezentacja 3 kantonów szwajcarskich (historycznie największych  Berno,
Zurych, Genewa)
e.) rząd rozstrzyga jednomyślnie !
f.) na czele stoi prezydent
- jest jednocześnie szefem rządu i głową państwa
- tylko technicznie kieruje obradami rządu (nie może decydować)
- reprezentuje kraj na zewnątrz i wewnątrz
- jest rotacyjny tzn. przez 1 rok ktoś z każdej partii (socjaldemokrataą� ludowiecą� liberał
ą� PN)
g.) jeszcze coś, ale już nieaktualne, bo do 1999  nie mogło być w  magicznej siódemce
kobiety (wcześniej dwukrotnie socjaldemokracji próbowali wprowadzić do rządu kobietę,
ostatecznie 1999 kobieta-socjaldemokratka weszła do rządu i w dodatku została
prezydentem, bo akurat była ich kolej)
3.) PARLAMENT
a.) zazwyczaj znajdują się w nim tylko 4 główne partie (tzn. stanowią one 80%, prawie nigdy
małe partie nie mają więcej niż 15%), a Szwajcarzy nigdy nie dają żadnej partii więcej niż
50%
b.) W konstytucji jest wotum nieufności, ale praktycznie nie stosowane, bo upadłby rząd i
kolejny byłby nie do końca magiczny bez reprezentacji
- Np. 1984 socjaldemokraci (47%) + liberałowie (19%)  socjaldemokraci chcieli, aby
liberałowie oddali im 1 miejsce w rządzie, skoro mają taką przewagę w parlamencie,
ale liberałowie się nie zgodzili i inne partie też nie (groziło by im wotum, a to przecież
niemożliwe, bo rząd jest reprezentacją wszystkich partii)
- Ale socjaldemokratów było dużo w komisjach parlamentarnych
- Szczególna rola komisji parlamentarnych (małe rządy branżowe)  one opracowują
strategie wykonawcze, a nie rząd; decyzje podejmuje się większościowo, a nie
jednomyślnie, a szef komisji ma mocniejszy głos
64. Państwo unitarne  charakterystyczne cechy.
Takie państwo jest wewnętrznie jednolite. Jego jednostki administracyjno-terytorialne są
ściśle podporządkowane organom centralnym i nie mają żadnej politycznej samodzielności.
Współcześnie jest to najbardziej rozpowszechniona forma państwa.
Jej charakterystyczne cechy to:
- jednolity system prawa materialnego i formalnego
- jednolite obywatelstwo
- jednorodny system organów sądowych oraz prawodawczych i
wykonawczych
- podział kraju na jednostki administracyjno terytorialne z równoczesnym
podporządkowaniem organów lokalnych organom centralnym
Państwa unitarne możemy podzielić na podgrupy ze względu na stopień centralizacji władzy:
- państwa zdecentralizowane
- państwa scentralizowane
W państwach zdecentralizowanych organy regionalne formowane są niezależnie od organów
centralnych (np. Japonia, Nowa Zelandia, Wielka Brytania). W krajach o ustroju
scentralizowanym podporządkowanie osiąga się dzięki wyznaczonym przez władzę centralną
urzędnikom np. Holandia, Finlandia.
65. Państwo złożone  rodzaje i charakterystyczne cechy.
W państwach złożonych ich części składowe zachowują pełny lub ograniczony zakres
suwerenności. Każda z nich ma określone kompetencje i swój własny system organów
prawodawczych, wykonawczych i sądowniczych. To państwo składające się z części
zwanych stanami, landami, które posiadają pełną autonomię. Każda z części składowych
państwa ma własny system prawny i administracyjny. Państwa złożone dzielą się na:
federacje, konfederacje oraz unie (realną, personalną).
66. Państwo federacyjne  istota i rodzaje.
Federacja ma następujące cechy:
1) Terytorium takiego państwa pod względem polityczno-administracyjnym nie
jest jednolitą całością: składa się ono z terytoriów podmiotów federacji,
pozbawionych prawa pełnego uczestnictwa w stosunkach międzynarodowych i
z reguły nie mających prawa secesji.
2) Podmioty rozporządzają władzą ustrojodawczą i ustawodawczą, tzn. mają
prawo przyjęcia własnej konstytucji, mogą uchwalać inne ustawy
obowiązujące na własnym terytorium. Zgodnie z zasadą subordynacji akty te
powinny być zgodne z ustawodawstwem federacji. Federalne organy mogą
ponadto wydawać akty prawne dla poszczególnych członków federacji.
3) Części składowe federacji mogą mieć własny system prawny i sądowy
4) Istnieje podwójne obywatelstwo: każdy obywatel w większości państw jest
obywatelem związku i odpowiedniej części składowej federacji np. Austria,
RFN, Szwajcaria, USA.
5) Parlament związkowy jest dwuizbowy: interesy podmiotów federacji
reprezentuje izba wyższa. Występują dwie zasady reprezentowania części
składowej, jeden to zasada równego przedstawicielstwa np. USA po dwóch
senatorów z każdego stanu, drugi to zasada zróżnicowanego
przedstawicielstwa w zależności od liczby ludności np. Australia, RFN,
Kanada.
6) Istnieje podział kompetencyjny pomiędzy federację i jej części składowe.
Praktyka ustrojowa krajów federacyjnych wskazuje na trzy rodzaje rozwiązań
w takich państwach.
- dualistyczny federalizm np. USA, Szwajcaria, Meksyk, Brazylia,
Australia. Konstytucja państwa związkowego wyznacza mu granice
działalności ustawodawczej tzn. mówi jakiego rodzaju ustawy są w
wyłącznej gestii państwa federalnego, a co może sobie podmiot takiego
państwa sam ustalać.
- zasada wyłącznej kompetencji związku i sfery tzw. konkurencyjnych
kompetencji np. Austria, RFN.
- trójczłonowy system rozgraniczania kompetencji, polegający na
wyróżnieniu wyłącznych kompetencji związku, wyłącznych kompetencji
części składowych związku i władz podmiotów federacji np. Indie.
Wśród ponad 160 państw członkowskich ONZ jedynie około 30 to różne formy państw
złożonych.
67. Konfederacja  istota i rodzaje.
To tzw. federalizm międzypaństwowy. W państwach złożonych ich części składowe
zachowują pełny lub ograniczony zakres suwerenności. Każda z nich ma określone
kompetencję i swój własny system organów prawodawczych, wykonawczych i
sądowniczych. Możemy wyróżnić następujące rodzaje takich państw:
1) Unia personalna- jest związkiem dwóch lub więcej państw poprzez osobę
wspólnej głowy państwa, z zachowaniem odrębnego systemu instytucji
państwowych np. unia polsko-węgierska za czasów Ludwika
Andegaweńskiego po śmierci Kazimierza Wielkiego w 1370 r. czy liczne unie
polsko-litewskie.
2) Unia realna- jest związkiem dwóch lub więcej państw będących podmiotem
prawa międzynarodowego. W ramach unii realnej sprawy zagraniczne,
wojskowe, finansowe dotyczą wszystkich państw; tai charakter miała Unia
Lubelska, zawarta między Polską a Litwą w 1569 r.
3) Konfederacja- jest związkiem państw powołanym w celu realizacji
określonych zamierzeń. Organy konfederacji wykonują władzę za
pośrednictwem państw członkowskich. Konfederacja prawie nie ogranicza
suwerenności poszczególnych państw, ale pewne funkcje zobowiązują się one
wypełniać wspólnie. Państwa wchodzące w skład konfederacji zachowują
kompetencje kompetencji tzn. prawo do ustalania własnej kompetencji, jak i
kompetencji wszystkich jednostek polityczno-prawnych we własnym obrębie,
Pozostają państwami suwerennymi i utrzymują swoją osobowość
międzynarodowa. Stosunki między członkami konfederacji mają charakter
prawnomiędzynarodowy. Najczęściej powoływany jest wspólny organ w
formie zgromadzenia parlamentarnego, w którym części składowe związku są
równoprawne w glosowaniu, tzn. mają po jednym glosie, niezależnie od
wielkości państwa, liczby mieszkańców, bogactw materialnych itp. np. Unia
Europejska podobno jest konfederacją ale inne przykłady to np. Szwajcaria
1803-1848, Związek Niemiecki1815-1866, USA 1778-1787, a więc dawno i
nieprawda.
4) Federacja- to państwo związkowe, jego części mają samodzielność prawną i
określony zakres samodzielności politycznej. Części składowe ( stany,
kantony, prowincje, państwa) są podmiotami federacji i mają własny podział
administracyjno-prawny. Współcześnie jest to najczęściej występująca forma
państwa złożonego. federacje tworzą się głównie:
- w ramach ograniczania uprawnień państw członków w ramach
konfederacji tak było w Szwajcarii czy USA.
- dobrowolnej umowy między państwami
- wcielania terytoriów np. Nowa Funlandia do Kanady
- dekoncentracji jednolitego państwa np. w 1988 parlament Belgii przyjął
ustawę, mówiącą że królestwo Belgii przeobrazi się w państwo
federacyjne złożone z Brukseli, Flandrii, Walonii.
68. Autonomia  uwarunkowania, istota, przykłady.
Autonomia to wewnętrzne  samozarządzanie częścią terytorium państwa na podstawie
kompetencji ustawodawczych, dotyczących spraw o lokalnym znaczeniu. Przyczyny
tworzenia autonomii są zróżnicowane. Wśród najważniejszych można wymienić:
- uwarunkowania geograficzne np. Wyspy Teterskie w składzie Danii,
Wyspy Alandzkie w składzie Finlandii
- uwarunkowania ekonomiczne-jako konsekwencja relatywnego
 nadrozwoju np. kraj Basków, Flandria, Katalonia lub relatywnego
niedorozwoju np. Sycylia, Bretania, Walia, Walonia.
- uwarunkowania historyczne np. Szkocja, niektóre rejony Włoch
- uwarunkowania narodowościowe np. Baskonia, Katalonia,
- etniczne, językowe i religijne
Autonomia oznacza ograniczoną tylko samodzielność. Status autonomii, czyli akt
normatywny będący prawną podstawa działalności organów autonomicznych jest
ustanawiany lub zatwierdzany przez organ ogólnopaństwowy. Prawa regionalne mogą być
zmieniane przez organy centralne, jeśli zostały naruszone państwowe interesy.
Autonomiczne organy czy rządy, parlamenty prowadzą działalność pod nadzorem organów
centralnych, które wyznaczają swojego specjalnego pełnomocnika np. gubernator w
Finlandii czy komisarz w Danii.
69. Wizja i cele transformacji systemowej w Europie Wschodniej.
70. Uwarunkowania transformacji systemowej w Europie Wschodniej.
71. Etapy rozwoju transformacji systemowej w Europie Wschodniej.
Występują 3 główne etapy transformacji ustrojowej tzn.
1) Upadek starego systemu: w drodze rewolucji(Rumunia) lub  refolucji np.
Polska, Węgry nie funkcjonalność socjalizmu np. Bułgaria, Rumunia, erozja
socjalizmu np. Polska, Węgry, innowacja w socjalizmie np. pierestrojka w
ZSRR, załamanie socjalizmu i przejęcie władzy przez przeciwną elitę np.
CSRS, NRD.
2) Budowanie instytucji nowego sytemu: czyli budowanie instytucji liberalnej
demokracji tego etapy to; transformacja, czyli wprowadzanie liberalnych
zasad, instytucji i mechanizmów, zniesienie cenzury, wprowadzenie
wielopartyjności, gwarancja praw obywatelskich, drugi etap to: stabilizacja
czyli, nowa konstytucja i prawo wyborcze rozwój samorządu lokalnego, nowa
elita polityczna, stabilna koalicja na rzecz demokracji.
3) Etap trzeci to konsolidacja demokracji: stabilne partie polityczne i system
partyjny oraz demokratyczna kultura polityczna.
72. Typologia systemów politycznych w Europie Wschodniej.
Występujące tutaj rozwiązania ustrojowe nie mogą być uporządkowane według typowych
kategorii i to nie ze względu na okres transformacji, ale dlatego, że nie ma żadnych idealnych
modeli. Z normalnego punktu widzenia warianty demokratyczne oscylują między systemem
quasi-prezydenckim (Rosja) a różnymi systemami parlamentarno-gabinetowymi (pozostałe
kraje). Zmiany systemowe są zaawansowane w różnym stopniu. W Polsce, Republice
Czeskiej, Słowacji, Słowenii, na Węgrzech są one najbardziej zaawansowane. Bułgaria,
Rumunia, Albania to wciąż jeszcze opóz
nione w rozwoju dauny. W książce KAW
znajdujemy taka o to klasyfikację:
1) Demokracja- Polska, Czechy
2) Anokracja- czyli forma rządów mieszana zawierająca elementy zarówno
autorytaryzmu, jak i demokracji to np. Rosja, Chorwacja, Ukraina, Białoruś,
Rumunia
3) Autorytaryzm- Republiki Centralnej Azji, Albania, Kazachstan.
73. Parlamenty w krajach Europy Wschodniej  ogólna charakterystyka.
74. Głowa państwa w krajach Europy Wschodniej  ogólna charakterystyka.
Prezydenci ogólnie:
1) Albania- prezydenta wybiera parlament, ma on słabą władzę
2) Bułgaria- wybierany w wyborach powszechnych, ma średnią władzę
3) Chorwacja- wybory powszechne, ma silną władzę
4) Czechy- wybiera parlament, ma słabą władzę
5) Polska- wiemy jak wybierany, władza słaba
6) Słowacja- wybiera parlament, ma słabą władzę
7) Węgry- wybiera parlament ma słabą władzę
Polska Prezydent:
Wybierany jest w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i tajnych na okres 5 lat.
Kandydat musi mieć ukończone 35 lat i mieć pełne prawa wyborcze nie może być karany. To
ogólnie a jego kompetencje to: czuwa nad przestrzeganiem konstytucji, strzeże suwerenności
i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności jego terytorium, ratyfikuje i wprowadza
umowy międzynarodowe( musi o tym zawiadomić sejm i senat), mianuje i odwołuje
przedstawicieli dyplomatycznych, ma prawo łaski, jest najwyższym zwierzchnikiem sił
zbrojnych, mianuje szefa sztabu generalnego, nadaje obywatelstwo polskie, zarządza wybory
do sejmu i senatu, zarządza referendum, ma inicjatywę ustawodawczą, podpisuje akty ustaw,
może odmówić, przyjmuje dymisje rządu, desygnuje premiera, powołuje sędziów i to tyle
reszta w pytaniach dotyczących konkretnie tego zagadnienia.
Prezydent Rosja:
Kadencja 4 lata z możliwością jednej reelekcji, frekwencja wyborcza musi być wyższa niż
50%, musi być więcej niż jeden kandydat, kieruje polityką wewnętrzną i zewnętrzna,
powołuje i odwołuje najwyższe dowództwo sił zbrojnych, zarządza wybory do Dumy,
referenda, corocznie wygłasza orędzia do Zgromadzenia Federalnego, kieruje polityką
zagraniczną, prowadzi rokowania, podpisuje porozumienia zagraniczne, jest zwierzchnikiem
sił zbrojnych, wydaje akty prawne, dekrety, rozporządzenia, powołuje premiera i może go
odwołać, jest arbitrem w sporach między organizacjami państwowymi, Rada ministrów to
organ należący do prezydenta.
Prezydent Ukrainy:
Jest głową państwa i zwierzchnią władzą w państwie oraz najwyższym przedstawicielem
reprezentującym Republikę Ukrainy w stosunkach międzynarodowych. Pozycja ustrojowa
prezydenta w stosunkach wewnętrznych wynika z określenia w konstytucji jego roli
ustrojowej jako gwaranta suwerenności państwa i integracji terytorialnej Ukrainy, gwaranta
przestrzegania Konstytucji Ukrainy oraz praw, wolności człowieka i obywatela. Prezydent
jest zwierzchnikiem i głównodowodzącym Sił Zbrojnych Ukrainy oraz przewodniczącym
Rady Bezpieczeństwa i Obrony Narodowej Ukrainy. Prezydenta Ukrainy wybierają na 5 lat
obywatele Ukrainy na podstawie powszechnego, równego i bezpośredniego prawa
wyborczego, w głosowaniu tajnym. Prezydentem Ukrainy może zostać obywatel Ukrainy,
który ukończył 35 lat, posiada czynne prawo wyborcze, zamieszkuje na Ukrainie przez
ostatnie 10 lat przed dniem wyborów i włada językiem państwowym. Posiada wpływ na
tworzenie ustawodawstwa przez ukraiński Parlament, posiada konstytucyjne uprawnienia do
podpisywania ustaw z prawem ich wetowania, ma bardzo ograniczone prawo rozwiązania
Rady Najwyższej, zobowiązany jest do przedkładania Radzie Najwyższej corocznych albo
nadzwyczajnych orędzi o stanie państwa. Tak więc na Ukrainie pozycja prezydenta jest
stosunkowo silna, gdyż oprócz wymienionych kieruje on polityką zagraniczną państwa i ma
decydujący głos w kwestii bezpieczeństwa państwa.
Na Białorusi mniej więcej wiadomo jak jest. Generalnie moim zdaniem to zasadniczo w
zasadzie to pozycja głów państwa ogólnie rzecz ujmując jest stosunkowo silna na wschodzie,
co wynika z uwarunkowań historycznych i geopolitycznych.
75. Nowe tendencje w rozwoju systemów politycznych  ogólna charakterystyka.