UNIWERSYTET MEDYCZNY
im. KAROLA MARCINKOWSKIEGO W POZNANIU
Hanna Bartylak, Joanna Karolewska, Magdalena Ratajczak, Anna Froelich
PRZEWODNIK DO ĆWICZEC
Z RECEPTURY APTECZNEJ
DLA STUDENTÓW III ROKU KIERUNKU FARMACJA
Poznań 2013
Ćwiczenie 1
WIADOMOÅšCI WST
PNE, WAŻENIE, FARMAKOPEE, ROZTWORY LECZNICZE
I Recepta (układ recepty, rodzaje recept, ważność recepty)
0215000000007791355086
Superscriptio
Poradnia Lekarza Rodzinnego NZOZ
61-285 Poznań, ul. Bydgoska 112
tel. [phone]
NIP: 779-13-55-016, REGON: 635170443
Jan Kowalski
Nomen aegroti
15
ul. Grunwaldzka 6
60-780 Poznań
x
Praepositio
65090811807
Ammonii anisati spiritus 5,0
Praescriptio
Natrii benzoici 1,0
Altheae sir. 50,0
Aquae destillatae ad 200,0
M. f. mixt.
D.S. 3 x dziennie łyżka
Datum
Ksawery Iksiński
15.09.2012
lekarz medycyny
Nomen medici
8539473
x
Ryc.1. Wzór recepty
2
1. Rodzaje recept
recepty na środki z kategorii dostępności Rp (w tym zwykłe recepty białe oraz recepty
weterynaryjne onaczone zielonym paskiem)
recepty na środki z kategorii dostępności Rpw (leki odurzające z grupy I-N oraz
substancje psychotropowe z grupy II-P)
Tabela 1. Terminy ważności różnego rodzaju recept*
Termin ważności Rodzaj recepty
recepty
7 dni
recepta na antybiotyki do podania doustnego i
parenteralnego
14 dni
recepta na środki odurzające z grupy I-N oraz substancje
psychotropowe z grupy II-P
30 dni
pozostałe
90 dni
recepta na preparaty immunologiczne, wytwarzane dla
indywidualnego pacjenta
recepta na leki lub wyroby medyczne sprowadzane z
120 dni
zagranicy w ramach importu docelowego dla
indywidualnego pacjenta
*
Na podstawie RozporzÄ…dzenia Ministra Zdrowia w sprawie recept lekarskich
(wersja ujednolicona obowiÄ…zujÄ…ca od 8.03.2012 r.)
NFZ - Narodowy Fundusz Zdrowia
Ryc.2. Obieg recepty
3
2. Nazewnictwo, skróty i sposób zapisywania poszczególnych składników, stosowane w
opisie leku recepturowego
Tabela 2. Wykaz skrótów i terminów stosowanych najczęściej w opisie leku
recepturowego
Skrót Termin łaciński Znaczenie polskie
aa ana partes aequales po równych częściach
ad do
ad us. ext. ad usum externum do użytku zewnętrznego
ad us. int. ad usum internum do użytku wewnętrznego
Aq. dest./pur. Aqua destilata/purificata woda destylowana/oczyszczona
conct. concentratus stężony
d. da, detur, dentur daj
d.t.d. dentur tales doses daj takich dawek
dil. dilutus, dilutio rozcieńczony, rozcieńczenie
div. in part. aeq. divide in partes aequales podziel na równe części
e. ex z
ex temporae doraz
nie, w miarÄ™ potrzeby
fluidus płynny
gtt. guttae krople
liquidus płynny
M.D.S misce da signaturam zmieszaj, oznacz
m.f& misce fiat....& zmieszaj, zrób & & .
q.s. quantum satis ile potrzeba
s. signa oznacz
sicc. siccus suchy
trit. trituratio, tritus roztarcie, roztarty
Tabela 3.Postaci leku i sposoby ich zapisywania na recepcie
Nazwa polska Nazwa łacińska
Liczba poj. Liczba mnoga II przyp. l. poj. skrót
Roztwór Solutio solutiones solutionis Sol.
PÅ‚yn Liquor Liquores Liquoris Liq.
Nalewka Tinctura Tincturae Tincturae Tct. Tint. T-ra
WyciÄ…g Extractum Extracta Extracti Extr.
Odwar Decoctum Decocta Decocti Dec.
Napar infusum Infusa Infusi Inf.
Maceracja Maceratio Macerationes Macerationis Mac.
Mieszanka Mixtura Mixturae Mixturae Mixt.
Kropla Gutta Guttae Guttae Gtt. Gutt.
Syrop Sirupus Sirupi Sirupi Sir.
Emulsja Emulsio Emulsiones Emulsionis Emuls.
Zawiesina Suspensio Suspensiones Suspensionis Susp.
Mazidło Linimentum Linimenta Linimenti Lin.
Proszek Pulvis Pulveres Pulveris Pulv.
Czopek Suppositorium Suppositoria Suppositorii Supp. Suppos.
Globulka Globulus Globuli Globuli vaginalis Glob. vag.
dopochwowa vaginalus vaginales
4
Maść Unguentum Unguenta Unguenti Ung.
Pasta Pasta Pastae Pastae -
0215000000007791355086
Poradnia Lekarza Rodzinnego NZOZ
61-285 Poznań, ul. Bydgoska 112
tel. [phone]
NIP: 779-13-55-016, REGON: 635170443
Jan Kowalski
15
ul. Grunwaldzka 6
60-780 Poznań
x
65090811807
Ammonii anisati spiritus 5,0
Basis, remedium cardinale
Adiuvans Natrii benzoici 1,0
Corrigens
Altheae sir. 50,0
Vehiculum
Aquae destillatae ad 200,0
Subscriptio
M. f. mixt.
Signatura
D.S. 3 x dziennie łyżka
Ksawery Iksiński
15.09.2012
lekarz medycyny
8539473
x
Ryc. 3. Sposób zapisywania leku recepturowego na recepcie
5
3. Opisywanie gotowego preparatu
- rodzaje sygnatur, etykiet i piktogramów
- informacje, które muszą być umieszczone na opisywanym preparacie
II Odważanie
1. Rodzaje wag (szalkowe i elektroniczne, tarowe i proszkowe)
2. Zasady odważania
III. Informacje zawarte w poszczególnych farmakopeach
(monografie ogólne i szczegółowe, rodzaje dawek i wykazy substancji leczniczych )
Pytania:
1. W jakim przypadku lekarz powinien napisać na recepcie wiek pacjenta?
2. W którym miejscu recepty lekarz zaznacza uprawnienia inwalidy wojennego/wojskowego?
3. W jakiego rodzaju etykietę należy zaopatrzyć preparat do stosowania wewnętrznego?
4. Co oznaczajÄ… dodatkowe polecenia na recepcie:  cito ,  NZ ?
5. Co zawierają części recepty określane jako Superscriptio i Praescriptio?
6. Co powinny zawierać części recepty określane jako Subscriptio i Signatura?
7. Co oznaczają określenia: adiuvans, corrigens, vehiculum i remedium cardinale?
8. Jaka jest ważność recepty na antybiotyk i substancje narkotyczne?
9. Jak wyglÄ…da recepta weterynaryjna?
10. Gdzie można znalez
ć informacje o działaniu substancji leczniczych stosowanych w
recepturze?
Wzór protokołu
6
 ...... Rp.
3% Olivae salicylatae 150,0
Synonimy:
Olej rycynowy: Oleum Palmae Christi, Ricini oleum, Castor Oil
Olej rzepakowy: Rapae oleum
Obliczenia:
3,0g  100,0g obliczenie masy kwasu
x - 150,0g salicylowego w 150,0g
x = 4,5g Acidum salicylicum preparatu
1,0  10,0
4,5  x obliczenie masy
x = 45,0 Oleum Ricini rozpuszczalników
potrzebnych do wykonania
150,0  (45,0 + 4,5 ) = 100,5 Oleum Rapae przepisanego preparatu
Opis wykonania:
Odważony olej rycynowy (45,0g) ogrzano w parownicy na łaz
ni wodnej do temp. ok. 50oC,
rozpuszczono w nim kwas salicylowy (4,5g) po czym uzupełniono do 150,0g olejem
rzepakowym (100,5g).
Dawkowanie lub dopuszczalne stężenia :
Acidum salicylicum  substancja należy do wykazu B sprawdzenie dawek dla
zew. przeciwbakteryjne 1-10%, substancji z wykazu A i B
keratolityczne 10-20%
Maksymalne stężenie (FP IX): 10% antyseptycznie;20% keratolitycznie
Działanie i zastosowanie:
antyseptycznie, keratolicznie
Ćwiczenie 2
7
ROZTWORY WODNE
1. Sposoby zapisywania roztworów na recepcie
Rp.
3% Sol. Acidi borici 100,0
Rp.
Acidi borici 3,0
Aq. dest. 97,0
Rp.
Acidi borici 3,0
Aq. dest. ad 100,0
Rp.
Sol. Acidi borici 3,0/100,0
Rp.
Sol. Acidi borici 3:100 100,0
2. Obliczenia z zastosowaniem  złotej reguły mieszania
Przykład:
Rp.
1% Sol. Hydrogenii peroxydati 50,0
Substancją wyjściową do sporządzenia tego preparatu jest perhydrol (30% roztwór H2O2)
stężenie H2O2 część wagowa 30%
w roztworze H2O2
rozcieńczanym
30 1
1
0 29
30
stężenie H2O2 stężenie H2O2 Część wagowa
w rozpuszczalniku w roztworze rozpuszczalnika
(w wodzie) przygotowywanym
Do sporządzenia 30,0g (części) 1% roztworu nadtlenku wodoru należy użyć 1,0g (część)
30% roztworu. Za pomocą proporcji można obliczyć ile gramów 30% roztworu nadtlenku
8
 wodoru należy użyć do sporządzenia 50,0g1% roztworu H2O2
.
30,0g  1,0g 50,0 · 1,0
50,0g - x x =
= 1,67g (30%)
30,0
3. Zasady sporządzania roztworów
a. Pojęcie  roztwór oznacza zawsze roztwór wodny.
b. Sprawdzenie (dla substancji z wykazu A i B) czy nie jest przekroczone maksymalne
stężenie (do użytku zewnętrznego) lub maksymalne dawki (do użytku wewnętrznego)
c. Określenie rozpuszczalności wg FP.
d. Odważenie Solvendum -od najmniejszych ilości jeżeli rozpuszczanych jest kilka
składników
e. Rozpuszczenie Solvendum w części rozpuszczalnika (Menstruum, Solvens)
f. Przesączenie do wytarowanej butelki i uzupełnienie rozpuszczalnikiem do określonej
masy
g. Jeżeli substancja powinna być rozpuszczana w podgrzanym rozpuszczalniku należy
ogrzać rozpuszczalnik do określonej temperatury i następnie dodać Solvendum. Po
rozpuszczeniu, przesączeniu i ostudzeniu uzupełnić rozpuszczalnikiem do
określonej masy.
Sporządzanie roztworów poprzez rozcieńczenie roztworów o wyższym stężeniu
odważenie rozcieńczanego
preparatu
bezpośrednio do butelki
odważenie rozpuszczalnika
bezpośrednio do butelki
wymieszanie
Ryc. 4. Schemat wykonywania roztworów przez rozcieńczenie preparatów płynnych
Preparaty galenowe i leki recepturowe
9
1. Rp.
1% Sol. Hydrogenii peroxydati 50,0
2. Rp.
3% Sol. Hydrogenii peroxydati 40,0
3. Rp.
0,05% Sol. Hibitani 100,0
4. Rp.
10% Sol. Formalini 20,0
S. 10 kropli na pół szklanki wody do stóp
5 . Rp.
30% Sol. Acidi lactici 25,0
S. 1 łyżka na litr wody
Sporządzanie roztworów poprzez rozpuszczenie substancji w wodzie
odważenie rozpuszczalnika do zlewki
odważenie substancji na
pergaminowej podkładce
rozpuszczenie substancji w
rozpuszczalniku w zlewce
przesÄ…czenie roztworu do wytarowanej
butelki
uzupełnienie rozpuszczalnikiem do
określonej masy
Ryc. 5. Schemat wykonywania preparatów przez rozpuszczenie substancji stałych w
wodzie
Preparaty galenowe i leki recepturowe
10
6 Rp.
3% Sol. Acidi borici 60,0
7. Rp.
1% Sol. Acidi borici 70,0
8. Rp.
10% Sol. Natrii tiosulfurici 30,0
9. Rp.
1% Sol. Calcii chlorati 100,0
S. Do jonoforezy
10. Rp
10 Sol. Rivanoli 50,0
11. Rp.
Sol. Kalii hypermanganici 1:5000 100,0
12. Aqua Calcis 50,0 (wg FP IV)
13. Rp.
Sol. Iodi Lugoli 20,0 (wg FP VI)
14.Rp.
2% Sol. Ammonii sulfobituminici 50,0
15. Rp.
Argenti proteinici 0,02
Aq. dest ad 20,0
16. Rp.
3% Sol. Hydrogenii peroxydati 180,0 ( PÅ‚ukanka Parmy)
Liq. Aluminii acetici 30,0
Aq. Menthae 10,0
S. łyżka na szklankę wody
17. Rp.
1% (2%) Sol. Gentianae viol. 10,0
Należy wykonać 2 preparaty (wersja obowiązkowa) lub 3 preparaty (wersja rozszerzona)
Pytania
1. Ilu procentowy jest następujący roztwór: Sol. Acidi borici 2:200?
11
2. Ilu procentowy jest perhydrol, a ilu woda utleniona?
3. Jakie jest stężenie glukonianu chlorheksydyny w preparacie handlowym?
4. Jakie zastosowanie ma glukonian chlorheksydyny ?
5. Ilu procentowy jest roztwór wyjściowy formaldehydu, jakie ma zastosowanie?
6. Jakie jest zastosowanie kwasu mlekowego i jakie jest jego stężenie wg obowiązującej
farmakopei?
7. Ilu procentowe są: stężony roztwór wodorotlenku amonu i kwasu solnego?
8. Jaka jest rozpuszczalność kwasu bornego?
9. Dlaczego kwas borny nie powinien być stosowany u małych dzieci?
10. Jakie zjawisko zachodzi podczas rozpuszczania tiosiarczanu sodu?
11. Wymień substancje, które należy rozpuszczać w podgrzanym rozpuszczalniku.
12. Dlaczego woda wapienna musi być przechowywana nad osadem i w szczelnie
zamkniętej butelce?
13. Jakie jest pH i stężenie % wodorotlenku wapnia w wodzie wapiennej?
14. Jakie właściwości lecznicze wykazuje woda wapienna?
15. Jakie substancje znajdujÄ… siÄ™ w butelce z wodÄ… wapiennÄ…?
16. Ilu procentowy roztwór jodu jest w płynie Lugola?
17. Jakie zastosowanie ma płyn Lugola?
18. W jakim celu stosuje się jodek potasu w płynie Lugola?
19. W jaki sposób przygotowuje się roztwory ichtiolu?
20. Do jakich substancji należy ichtiol i jakie wykazuje działanie farmakologiczne?
21. Wymień związki srebra dające roztwory koloidalne, jaki jest odczyn tych roztworów?
22. W jaki sposób rozpuszcza się koloidalne roztwory srebra?
Zadania
1. Ile należy odważyć kwasu mlekowego, aby otrzymać 40,0g 40% roztworu ?
2. Ile otrzyma siÄ™ wody utlenionej z 400,0g perhydrolu?
3. Ile gramów 1% roztworu glukonianu chlorheksydyny, a ile 20% roztworu tej
substancji należy użyć aby otrzymać 300,0g roztworu 5% glukonianu chlorheksydyny
Synonimy
1. Hydrogenium peroxydatum 3% FPIV, Hydrogenium peroxydatum solutum,
Hydrogenii peroxidum 3% FPVI, Hydrogenii peroxidum 3 per centum FPIX,
Hydrogenium hyperoxydatum solutum, Woda utleniona, Roztwór nadtlenku
wodoru
2. Hydrogenium peroxydatum 30% FPIV, Hydrogenii peroxydum 30% FPV,
Hydrogenii peroxidum 30% FPVI, Hydrogenii peroxidum 30 per centum FPIX
Hydrogenium peroxydatum solutum concentratum, Perhydrol
3. Chlorhexidini gluconici solutio FPV, Chlorhexidini gluconatis solutio FPVI,
Chlorhexidini digluconatis solutio FPIX, Hibitan, Chlorhexidinum gluconicum,
Glukonian chlorheksydyny
4. Formalinum, Formaldehydum 40% FPIV, Formaldexydi Solutio(35 per centum)
FP IX, Solutio Formaldexydi, Formaldexydum solutum, Formalina
5. Natrium thiosulfuricum FPIV, Natrii thiosulfas FPIX, Tiosiarczan sodu
6. Aethacridinum lacticum FPIV, Ethacridini lactas FPVI, Ethacridini lactas
monohydricus FPIX Rivanolum, Riwanol
7. Kalium hypermanganicum FPIV, Kalii permanganas FPIX, Nadmanganian
Potasu
8. Aqua Calcis FPIV, Calcium hydricum solutum, Solutio Calcii hydroxydi, Aqua
Calcariae, Woda wapienna
12
9. Solutio Iodi aquosa FPIV, Iodi solutio aquosa FPV, FPVI, Solutio Iodi Lugoli, Iodi
Lugoli solutio, PÅ‚yn Lugola
10. Ammonii bituminosulfonas FPV, FPVI, Ichtyolum, Ammonium sulfobituminicum,
Ammonium sulfoichtyolicum, Ichtammol, Ichtiol
11. Argentum proteinicum FPIV, FPV, FPVI, Prorgol, Protargol, Proteinian srebra
12 . Pyoctaninum coeruleum Methylrosanillini chloridum, Methylrosanillinum chloratum,
Methylviolett, Cristalviolett, Violetum Gentianae, Fiolet gencjanowy, Pioktanina
Ćwiczenie 3
ROZTWORY ETANOLOWE
1. Rozcieńczenia etanolu
Przykład : Ile należy użyć etanolu 96o aby otrzymać 500,0g etanolu 45o ?
96o ( % objętościowy)  93,82 ( % wagowy)
45o ( % objętościowy)  37,83 ( % wagowy)
93,82 37,83 Sposób obliczenia analogiczny
37,83 jak dla przykładu
0 55,99 przedstawionego na str. 6
93,82
93,82 (45o) - 37,83 (96o)
500,0 - x x = 201,6g
Odpowiedz
: W celu otrzymania 500,0g etanolu 45o należy odważyć 201,6g etanolu 96o
i dodać 298,4g wody.
Preparaty galenowe (wg FP VI)
18. Sol. Iodi spir. 20,0
19. Spir. Salicylati 100,0
20. Spir. Camphorati 80,0
21. Ammonii anisati spir. 30,0
22. Spir. Saponis kalini 100,0 Skład spirytusu mydlanego
Sapo kalinus 50,0
Spir. Vini 49,0
Ol. Lavandulae 1,0
Leki recepturowe
13
23. Rp.
3% Spir. Resorcini 40,0 (Resorcinolum, Ethanolum 70o)
24. Rp.
Acidi salicylici
Resorcini aa 2,0
Capsici tct. 5,0
Ethanoli 60o ad 100,0
25. Rp.
Detreomycini 1,0
Acidi salicylici
Resorcini aa 2,0
Arnicae tct. 5,0
Ethanoli 70o ad 100,0
26. Rp.
Gentianae viol. 0,01
Etanoli 70o ad 10,0
M.f.sol.
27. Rp.
Formalini 40% 5,0
Spir. Salicylici
Camphorae aa 3,0
60% Spir. Vini ad 100,0
M.f.sol.
Należy wykonać 2 preparaty (wersja obowiązkowa) lub 3 preparaty (wersja rozszerzona)
Pytania
1. Ilu procentowy jest roztwór jodu w jodynie?
2. Jakie zastosowanie ma jodyna?
3. W jakim celu stosuje siÄ™ jodek potasu w jodynie?
4. Jakie jest stężenie substancji czynnych w spirytusie salicylowym i kamforowym, jakie
zastosowanie majÄ… wymienione preparaty?
5. Jaki jest skład jakościowy, sposób wykonania oraz zastosowanie kropli anyżowych ?
6. W jakim celu dodaje się talk w trakcie wykonywania kropli anyżowych?
7. Jakie jest stężenie etanolu w spirytusie rezorcynowym i jakie jest zastosowanie tego
preparatu?
8. Jaka jest kolejność dodawania składników w receptach 24 i 25 ?
9. Jakie zastosowanie majÄ… roztwory fioletu krystalicznego?
Zadania:
1. Ile należy użyć etanolu 96º a ile wody, aby uzyskać 90,09g etanolu 70º?
2. Ile należy użyć etanolu 90º a ile etanolu 40º, aby otrzymać 120,0g etanolu 60º?
3. Ile gramów etanolu 25º otrzyma siÄ™ z 70,0g etanolu 80º?
Synonimy
14
1. Aethanolum 95º FPIV, Ethanolum 760g/l FPV, Ethanolum 96ºFPVI, Ethanolum (96
per centum) 96% FPIX, Spiritus 95º, Spiritus Vini rectificatus,
Spiritus concentratus, Alkohol 95º
2. Aethanolum 70º, Spiritus 70º, Spiritus Vini dilutus, Spiritus Vini 70º, Spiritus
dilutus, Alcohol dilutus, Ethanolum 70º, Alkohol 70º
3. Solutio Iodi spirituosa FPIV, Iodi solutio spirituosa FPVI, Tinctura Iodi,
Jodyna, Nalewka jodowa
4. Spiritus Ammonii anisatus FPIV, Ammonii anisati spiritus FPV , Ammonii anisatus
spiritus FPVI, Liquor Ammonii anisatus, Krople anyżowe
5. Rezorcinolum FPV, Resorcinolum FP IX, Resorcinum, Rezorcyna , Rezorcynol
6. Chloramphenicolum FP IX, Detreomycinum, Chloromycetinum, Detreomycyna
7. Sapo kalinus, Sapo viridis, Mydło potasowe
Ćwiczenie 4
ROZTWORY GLICERYNOWE, OLEJOWE I NA BAZIE KOLODIUM
1. Monografia glicerolu wg FP IX
(postać, właściwości jako rozpuszczalnika, stężenie)
2. Oleje stosowane w recepturze (wymienione w  Liście surowców farmaceutycznych )
- Ol. Lini
- Ol. Rapae
- Ol. Ricini
3. Wymagania stawiane olejom ( liczba nadtlenkowa, jodowa, kwasowa)
4. Monografia kolodium wg FP VI
(skład, właściwości)
Collodium elasticum  zawiera 3% dodatek oleju rycynowego
Skład: Colloxylinum 4,0
Ol. Ricini 3,0
Ethanolum 11,6
Ether ethylicus 81,4
Preparaty galenowe (wg FP VI) i leki recepturowe
28. Rp. Aphtini 20,0
29. Rp.
1% (2-5%) Sol. Acidi salicylici oleosae 40,0
30. Oleum Camphoratum 20,0
31. Solutio contra clavos 10,0
32. Rp.
15
 Acidi salicylici
Acidi lactici aa 3,0
Collodii elastici ad 10,0
33. Rp.
Acidi salicylici
Acidi lactici aa 1,0
Collodii elastici ad 10,0
Należy wykonać 2 preparaty
Pytania
1. Jaki jest skład jakościowy, ilościowy oraz zastosowanie preparatu aftin?
2. Jakie jest pH aftinu i dlaczego?
3. Co wchodzi w skład preparatu, jaki jest sposób wykonania oraz zastosowanie Sol.
Acidi salicylici oleosae?
4. Jaka jest rozpuszczalność kwasu salicylowego w oleju rzepakowym i oleju
rycynowym?
5. Jaki jest skład, sposób wykonania oraz zastosowanie olejku kamforowego?
6. Jaka jest kolejność dodawania składników w receptach 30, 31 i 32?
7. Jaka jest różnica między Collodium a Collodium elasticum?
8. Do jakich roztworów powinno użyć się butelki większej o jeden rozmiar i dlaczego?
Synonimy
1. Glycerolum 86% FPIV, FPV, FPVI, Glycerolum 85% FP IX, Glycerinum, Glicerol
2. Natrium tetraboricum FPIV, Natrii tetraboras FPVI, Natrium biboricum, Borax,
Boraks
5. Oleum Ricini FPIV, Ricini oleum FPV, Ricini oleum virginale FP IX, Oleum Palmae
Christi, Castor Oil, Olej rycynowy, Olej rÄ…cznikowy
Ćwiczenie 5
WODY AROMATYCZNE, PREPARATY Z SUROWCÓW ROŚLINNYCH
I Wody aromatyczne
1. Metody sporządzania wód aromatycznych:
Tabela 4. Liczba kropli olejków eterycznych zawartych w 1g olejku i masa 1 kropli
Olejek Liczba kropli w 1 g Masa 1 kropli[mg]
anyżowy, koprowy 42 23
cytrynowy, miętowy, tymiankowy 51 19
Åšrednia masa 1 kropli olejku eterycznego  20mg
16
odważenie i przeniesienie talku do
parownicy
dodanie (kroplami) olejku eterycznego
i roztarcie
dodanie wody i przeniesienie
zawartości parownicy do butelki I
intensywne wytrzÄ…sanie (3x10min)
przesączenie zawartości butelki I do
butelki II
Ryc. 6. Schemat sporządzania wód aromatycznych
II Preparaty z surowców roślinnych
1. Metody ekstrakcji surowców roślinnych (maceracja i perkolacja, oraz ich
modyfikacje)
2. Ogólne zasady sporządzania nalewek i wyciągów etanolowych oraz przykłady
odstępstwa od reguły
3. Preparaty złożone otrzymywane z surowców roślinnych ( krople żołądkowe, gorzkie,
nasercowe, Cardiol C)
4. Wymagania farmakopealne (FP IX) stawiane preparatom z roślin leczniczych, wyciągi
standaryzowane i kwantyfikowane
5. Obliczanie ilości surowca potrzebnego do otrzymania określonej masy preparatu.
Przykład:
Ile surowca należy użyć aby sporządzić 750,0g nalewki walerianowej?
Nalewka walerianowa wykonywana jest z korzenia kozłka lekarskiego, który zaliczany
jest do surowców słabo działających, dlatego też przygotowuje się ją w stosunku surowca
do rozpuszczalnika 1:5. Ponieważ po ekstrakcji surowiec odrzuca się, na 1cz. surowca używa
się 5cz rozpuszczalnika (5+1), a nie jak w przypadku roztworów 4 cz. (1:5 = 1+ 4)
17
 1,0g  5,0g
x  750,0 g x = 150,0g
Odpowiedz
: W celu otrzymania 750,0g nalewki walerianowej należy użyć 150,0g
korzenia kozłka lekarskiego i 750,0g etanolu 70o.
rozdrobnienie surowca i przesianie
przez odpowiednie sito
odważenie surowca i przygotowanie
rozpuszczalnika
zalanie surowca rozpuszczalnikiem
i pozostawienie zwykle przez 7 dni
odcedzenie i wyciśnięcie surowca
standaryzowanie lub
kwantyfikowanie otrzymanych
preparatów
Ryc. 7. Schemat sporządzania preparatów z surowców roślinnych metodą maceracji
18
rozdrobnienie surowca i przesianie
przez odpowiednie sito
odważenie surowca i przygotowanie
rozpuszczalnika
zwilżenie surowca ok. 30 cz.
rozpuszczalnika i pozostawienie
przez 2-3 godz.
załadowanie perkolatora
zalanie surowca rozpuszczalnikiem i
pozostawienie przez 24h
perkolacja właściwa
Nalewki WyciÄ…gi
standaryzowanie lub
zebranie głowy perkolatu
kwantyfikowanie otrzymanych
frakcja I - 85cz.
preparatów
perkolacja do wyczerpania surowca
frakcja II
zagęszczenie frakcji II i połączenie z
frakcjÄ… I
standaryzowanie lub
kwantyfikowanie otrzymanych
preparatów
Ryc.8. Schemat sporządzania nalewek i wyciągów metodą perkolacji
19
Preparaty
34. Menthae Aqua
80,0
35. Foeniculi Aqua 100,0
36. Valerianae Tinctura 80,0
37. Menthae Tinctura 200,0
38. Balladonnae Tinctura 150,0
39. Crataegi Tinctura 100,0
40. Belladonnae Extractum fl. 40,0
41. Thymi Extractum fl. 90,0
Należy wykonać 1 preparat indywidualnie i 1 lub 2 zespołowo
Pytania
1. W jaki sposób wykonuje się wody aromatyczne (4 metody)?
2. W której farmakopei można znalez
ć monografie szczegółowe wód aromatycznych?
3. Dlaczego do sporządzania wód aromatycznych używa się ciepłej, świeżo
przegotowanej wody?
4. W jakim celu i w jakiej ilości stosuje się talk w technologii wód aromatycznych?
5. Wymień czynniki wpływające na szybkość ekstrakcji substancji czynnych z surowców
roślinnych.
6. Jakie surowce roślinne powinny być przed ekstrakcją sproszkowane?
7. Jakimi metodami sporządza się nalewki z surowców słabo i silnie działających?
8. Co to jest perkolacja?
9. Wymień modyfikacje maceracji i perkolacji.
10. Podaj ogólne zasady sporządzania nalewek i wyciągów.
11. Wymień rodzaje wyciągów.
12. Jakie surowce ekstrahuje się etanolem o stężeniu wyższym niż 70o, a jakie o tężeniu
niższym niż 70o?
13. Podaj skład jakościowy kropli żołądkowych, nasercowych i nalewki gorzkiej?
Synonimy
1. Tinctura Valerianae FPIV, Valerianae tinctura FPIX, Tinctura Polemoni, Krople
walerianowe, Nalewka z kozłka
2. Tinctura Menthae FP IV, Menthae tinctura FP VI, Krople miętowe
20
Ćwiczenie 6
PREPARATY Z SUROWCÓW ROŚLINNYCH, SYROPY
I wyciÄ…gi wodne
1. Metody sporządzania wyciągów wodnych z surowców roślinnych .
Tabela 5. Warunki sporządzania wyciągów wodnych.
Wyciąg Temp. wody, którą Czas ogrzewania na Czas ekstrakcji bez
zalano surowiec Å‚az
ni wodnej[min] ogrzewania [min]
odwar pokojowa 30 (lub 45) -
napar wrzÄ…ca 15 15
maceracja pokojowa - 30
2. Substancje pomocnicze stosowane w przygotowaniu w/w preparatów
rozdrobnienie surowca i
przesianie przez odpowiednie
sito
przeniesienie surowca do
infuzorki i zalanie wodÄ… o
odpowiedniej temperaturze
Ogrzewanie na Å‚az
ni wodnej i
pozostawienie bez ogrzewania
(napary)
przecedzenie do butelki
uzupełnienie wodą do określonej
masy
Ryc. 9. Schemat otrzymywania odwarów i naparów.
21
Preparaty
42. Decoctum Ipecacuanhae radicis 0,5/100,0
43. DecoctumValerianae radicis 5,0/150,0
44. Decoctum Quercus corticis 10,0/200,0
45. Decoctum Salviae folii 6,0/200,0
46. Decoctum Senegae radicis 1,0/150,0
47. Decoctum Saponariae radicis 4,0/120,0
48. Decoctum Primulae radicis 1,2/200,0
49. Maceratio Lini seminis 5,0/150,0
II Syropy
1. Metody sporządzania i kontroli syropów
2. Substancje pomocnicze stosowane w przygotowaniu syropów
odważenie rozpuszczalnika do
zlewki i ogrzanie do temp.
bliskiej wrzenia
dodanie sacharozy i mieszanie
do jej rozpuszczenia
utrzymywanie w stanie wrzenia
ok. 2min
cedzenie do wytarowanej
butelki i ostudzenie
pomiar gęstości i uzupełnienie
rozpuszczalnikiem do gęstości
wymaganej przez farmakopeÄ™
Ryc.10. Schemat sporzÄ…dzania syropu przez rozpuszczenie sacharozy w
rozpuszczalniku
22
Preparaty
50. Sirupus Simplex 150,0
51 Althaeae Sirupus 120,0
52. Thymi Sirupus comp. 100,0
Należy wykonać 2 preparaty indywidualnie i ewentualnie 1 zespołowo
Pytania
1. Które surowce roślinne powinny mieć największy, a które najmniejszy stopień
rozdrobnienia?
2. Z jakich surowców roślinnych sporządza się maceracje, a z jakich powinno się
sporządzać napary?
3. Jakie są ogólne zasady sporządzania odwarów, naparów i maceracji?
4. Jakie środki konserwujące można dodawać do odwarów?
5. Jaka jest trwałość wodnych wyciągów z surowców roślinnych?
6. Dlaczego w trakcie ekstrakcji niektórych surowców zakwasza się albo alkalizuje
rozpuszczalnik?
7. W jaki sposób można wykonać preparat 42, jeśli nie dysponuje się korzeniem
wymiotnicy?
8. Podaj definicjÄ™ syropu.
9. Jakie są metody sporządzania syropów? Syropy sporządzane którą metodą mają
większą gęstość?
10. Jaki jest skład, wykonanie i zastosowanie syropu prostego?
11. Co to znaczy  Sirupus compositus ?
12. Jaką rolę pełni kwas benzoesowy w syropie prawoślazowym?
13. Które syropy nie powinny być podawane małym dzieciom i dlaczego?
14. Wymień substancje pomocnicze stosowane w technologii syropów.
Ćwiczenie 7
ROZTWORY DO UŻYTKU WEWN
TRZNEGO I MIESZANKI
1. Definicja i zasady sporzÄ…dzania mieszanek
Mieszanka - płynna, wieloskładnikowa, niedozowana postać leku przeznaczona do użytku
wewnętrznego, przepisywana zwykle w ilości 60,0  250,0, zażywana łyżką lub łyżeczką
a. Sprawdzenie i ewentualna korekta dawek
b. Analiza pod kątem niezgodności
c. Dobranie odpowiedniej butelki
d. Rozpuszczenie w wodzie (w zlewce) substancji stałych
- odważenie od ilości najmniejszych do największych
23
 - roztarcie w moz
dzierzu i ewentualnie zawieszenie substancji trudno
rozpuszczalnych lub nierozpuszczalnych, grubokrystalicznych, wyciągów
suchych
e. Odważenie bezpośrednio do butelki: syropy, wyciągi, nalewki
- jeżeli dwie nalewki zapisane są w tej samej ilości, jako pierwszą odważa się
silniej działającą
- jeżeli nalewka i wyciąg zapisane są w tej samej ilości, jako pierwszy odważa
siÄ™ wyciÄ…g
f. Dodanie środków poprawiających smak i zapach
g. Opisanie preparatu na odpowiedniej sygnaturze i zaopatrzenie w niezbędne
informacje (np.  zmieszać przed użyciem ,  przechowywać w chłodnym miejscu )
2. Obliczanie dawek w mieszankach
Mdj  maksymalna dawka jednorazowa (odczytana z farmakopei)
Mdd  maksymalna dawka dobowa (odczytana z farmakopei)
dj  dawka jednorazowa substancji przepisanej na recepcie
d.d. - dawka dobowa substancji przepisanej na recepcie
Przykład A: Rp. Mdj Mdd
Ephedrini hydrochlorici 0,5 0,05g 0,15g
Natrii benzoici 1,0
Thymi sir. 30,0
Aquae dest. ad 200,0
S. 3x 1 łyżka
200,0g mieszanki zawiera 0,5g chlorowodorku efedryny 200,0g  0,5g
jedna łyżka zawiera 15,0g mieszanki ( roztwór wodny) 15,0g  xg
15,0 0,5
x
200,0
x = 0,0375g chlorowodorku efedryny przyjąłby pacjent w jednej łyżce mieszanki
dj = 0,0375g
dd 3x dawka jednorazowa = 3·0,0375 = 0,1125g
Obliczone dawki chlorowodorku efedryny sÄ… mniejsze od maksymalnych dawek
jednorazowej i dobowej, można więc wykonać mieszankę przepisaną na recepcie.
Przykład B: Rp. Mdj Mdd
Ephedrini hydrochlorici 0,5 0,05g 0,15g
Natrii benzoici 1,0
Thymi sir. 30,0
Aquae dest. ad 200,0
S. 3x 1 łyżka dla dziecka 5 lat
24
Dawka maksymalna dla dziecka 5  letniego obliczana jest za pomocÄ… wzoru Younga
W  wiek dziecka w latach
Mdj x W
Mdj - maksymalna dawka dla osoby dorosłej
Mdj =
W + !2
0,05 5 0,15 5
Mdj 0,015 Mdd 0,044
g g
5 12 5 12
Pacjent przyjąłby w jednej łyżce mieszanki
d.j. = 0,0375g
d.d. = 0,1125g
Należy przeprowadzić korektę recepty ponieważ obliczone dawki chlorowodorku
efedryny są większe od maksymalnych dawek jednorazowej i dobowej dla dziecka, .
Mdj. dla dziecka 5 letniego = 0,015g
Mdd = 0,044g
Pacjent może przyjąć jednorazowo (w jednej łyżce) 0,015g - 15,0g
W takim razie w całości preparatu może być x x - 200,0g
x = 0,2g chlorowodorku efedryny
Należy sprawdzić czy po korekcie do dawki jednorazowej nie zostanie przekroczona
dawka dobowa.
Leki recepturowe
53. Rp.
Sol. Kalii iodati 5,0/200,0
S. 2x łyżka
54. Rp
Morphini hydrochlorici 4,0
Aq. dest ad 100,0
M.f.sol. S. 2ml co 6godzin
Mieszanki receptariuszowe
55. Rp.
Mixt. Nervinae 100,0 Skład: Kalii bromidum 4,0
Natrii bromidum 2,0
Ammonii bromidum 2,0
Aq. dest. ad 100,0
56. Rp.
Sol. Sal. Erlenmeyeri 100,0 Skład: Kalii bromidum 4,0
Natrii bromidum 4,0
Ammonii bromidum 2,0
Aq. dest. ad 100,0
25
57. Rp.
Mixt. pepsini 200,0 Skład: Acidum hydrochloridum dil. 2,0
Pepsinum 5,0
Auranti amarae tinct. 5,0
Aq. dest. ad 200,0
58. Rp.
Liquoris pectorales 200,0 Skład: Ammonii anisatus spir. 5,0
Althaeae sir. 30,0
Aq. dest. ad 200,0
59. Rp.
Mixt. Pawłowa 200,0 Skład: Phenobarbitalum natricum 0,2
Valerianae tinct. 8,0
Adonidis vernalis tinct. 4,0
Chlorali hydras
Natrii bromidum aa 4,8
Aq. dest. ad 200,0
Należy wykonać 2 preparaty (wersja obowiązkowa) lub 3 preparaty (wersja rozszerzona)
Pytania
1. Jaka jest definicja mieszanki, w jakich ilościach jest ona zwykle przepisywana?
2. Jaka jest trwałość mieszanek?
3. Podaj ile gramów wody i syropu zawierają podstawowe miary domowe?
4. Podaj kolejność składników dodawanych do mieszanek.
5. Dlaczego nalewki i wyciągi dodaje się do mieszanek na końcu?
6. Jaki jest skład Mixtura Nerwinae i Sol. Sal. Erlenmeyeri?
7. Na czym polega różnica między Sol. Sal. Erlenmeyeri i Sal. Erlenmeyeri?
8. Jakie są maksymalne dawki dla bromków i jakie jest ich zastosowanie ?
9. W jaki sposób oblicza się dawki dla dzieci?
10. W jaki sposób wykonuje się Mixt. Pepsini i dlaczego?
11. Podaj kolejność dodawania składników w Liq. Pectoralis
12. W jaki sposób wykonuje się Mixt. Pawłowa i dlaczego?
13. Gdzie można odszukać składy omawianych mieszanek?
14. Jaka jest trwałość mieszanek?
Synonimy
1. Kalium iodatum FPIV, Kalii iodidum FPIX, Jodek potasu
2. Natrium ( Kalium, Ammonium ) bromatum FPIV, Natrium ( Kalium, Ammonium)
sedativum, Natrii ( Kalii, Ammonii ) bromidum FPIX, Bromek sodu
( potasu, amonu )
3. Phenobarbitalum Natrium FPIV, Phenobarbitalum natricum FPIX, Luminalum
Natrium, Aephenalum Natrium, Gardenalum Natrium, Natrium
phenylaethylbarbituricum, Fenobarbital sodu, Luminal sodu
4. Chloralum hydratum FPIV, Chlorali hydras FPIX, Chloralhydrat, Wodzian
chloralu
26
Ćwiczenie 8
MIESZANKI II
Leki recepturowe
1. Wykonywanie mieszanek, w skład których wprowadza się dodatkowy
rozpuszczalnik
Jeżeli mieszanka nie zawiera wody można składniki stałe rozpuścić bezpośrednio w
syropie (jeśli są rozpuszczalne) lub wprowadzić dodatkowy rozpuszczalnik (wodę) w
ilości nie przekraczającej 5%. Jeżeli istnieje konieczność rozpuszczenia substancji w
etanolu należy użyć jego jak najmniejszą ilość.
60. Rp.
Codeini phosphatis 0,3
Pini Sir. ad 200,0
M.f.mixt.
S. 3x1 łyżeczka dla dziecka lat 4
61. Rp.
Ephedrini hydrochloridi 0,3
Thymi Sir. ad 200,0
M.f.mixt.
S. 3x1 łyżeczka dla dziecka lat 5
62. Rp.
Ephedrini hydrochloridi 0,3
Sir. Tussipecti ad 200,0
M.f.mixt.
S. 3x1 łyżeczka dla dziecka lat 5
63. Rp.
Natrii benzoici 1,0
Sir. Thiocoli ad 200,0
M.f.mixt.
S. 3x1łyżeczka dla dziecka 8 miesięcy
64. Rp.
Codeini phospatis 0,4
Sir. Althaeae ad 100,0
M.f.mixt.
S. 3x1 łyżka
2. Wykonywanie mieszanek, zawierających wyciągi suche z surowców
roślinnych oraz odwar z korzenia wymiotnicy
Należy zapoznać się z monografiami preparatów roślinnych zamieszczonymi w FP IV,
FP VI i FP IX
27
Jeśli apteka nie dysponuje preparatem przepisanym jako składnik leku recepturowego,
albo ze względów technologicznych lepiej jest użyć inny preparat niż przepisany można
zamienić go bez konsultacji z lekarzem. Zamiany tej można dokonać tylko na preparat
otrzymany z tego samego surowca roślinnego, z uwzględnieniem zawartości składników
aktywnych.
Extr. Belladonnae siccum = 3 x Extr. Belladonnae fluidum
Extr. Belladonnae fluidum = 10 x Tct. Belladonnae
Extr. Belladonnae siccum = 30 x Tct. Belladonnae
Extr. Ipecacuanhae siccum = 10 x Tct. Ipecacuanhae
Radix Ipecacuanhae = Extr. Ipecacuanhae siccum
Radix Ipecacuanhae = 10 x Tct. Ipecacuanhae
65. Rp.
Ipecacuanhae sicc. extr. 0,1
Liq. Pectorales ad 100,0
M.f.mixt.
S. 3x1 łyżeczka dla dziecka 2lata
66. Rp.
Extr. Belladonnae sicc. 0,2
Natrii bromati 2,0
Tct. Polemonii 5,0
Aq. dest. ad 100,0
M.f.mixt.
S. 3x1 łyżeczka
67. Rp.
Decocti Radicis Ipecacuanhae 0,5/130,0
Natrii benzoici 1,0
Sir. Altaeae ad 150,0
M.f.mixt.
S. 3x1 łyżeczka dla dziecka 5 lat
3. Wykonywanie mieszanek ze zamianÄ… formy nierozpuszczalnej
substancji leczniczej na formÄ™ rozpuszczalnÄ…
Forma kwasowa fenobarbitalu jest trudno rozpuszczalna w wodzie, dlatego należy
korzystając z masy cząsteczkowej przeliczyć ile gramów soli sodowej fenobarbitalu
odpowiada wartości gramów formy kwasowej przepisanej na recepcie.
28
68. Rp.
Phenobarbitali 0,5
Tct. Valerianae
Tct. Crataegi aa 4,0
Sir. Simpl. 20,0
Aq. dest ad 100,0
M.f.mixt.
S. 3x1 łyżka
Preparaty recepturowe
69. Rp.
Codeini phosphatis 0,25
Valerianae tct. 25,0
Convallariae tct. 4,0
Neospasmini ad 250,0
M.f.mixt.
S. 2x1 łyżka
70. Rp.
Sol. Sal. Erlenmeyeri 8,0/100,0
Tct. Valerianae 5,0
Neospasmini ad 150,0
M.f.mixt.
S. 3x1 łyżka
71. Rp.
Sol. Natrii bicarbonici 2,0/70,0
Natrii benzoici 0,2
Sir. Althaeae ad 100,0
M.f.mixt.
S. 3x1 łyżeczka dla dziecka 10 lat
72. Rp.
Codeini phosphorici
Ephedrini hydrochlorici aa 0,1
Sir. Pini 30,0
Aq. dest ad 100,0
M.f.mixt.
S. 3x1 łyżka
73. Rp.
Tct. Crataegi 5,0
Tct. Valerianae 10,0
Aephenali Natrii 0,5
Neospasmini 50,0
Sol. Sal. Erlenmayeri ad 125,0
M.f.mixt.
S. 3x1 łyżka
29
74. Rp.
Luminali Natrii 0,3
Kalii bromati 5,0
Tct. Adonidis vernalis
Tct. Convalariae maialis
Intr. Valerianae aa 10,0
Neospasmini 50,0
Aq. dest. ad 200,0
M.f.mixt.
S. 3x1 łyżka
Należy wykonać 2 preparaty (wersja obowiązkowa) lub 3 preparaty (wersja rozszerzona)
Pytania
1. Jakie substancje silnie działające wchodzą w skład syropów Pini i Tussipect ?
2. Jaka jest rozpuszczalność w wodzie fosforanu kodeiny, chlorowodorku efedryny
i wodorowęglanu sodu?
3. Wymień substancje, wykazujące działanie wykrztuśne i przeciwkaszlowe.
4. Dlaczego korzeń wymiotnicy można zastąpić w równych ilościach wyciągiem suchym
z tego surowca?
Zadania
1. JakÄ… dawkÄ™ jednorazowÄ… i dobowÄ… fenobarbitalu sodu i fosforanu kodeiny przyjmie
pacjent?
Rp. Codeini phosph. 0,3
Luminali Natrii 0,2
Sir. Pini
Aq. dest. aa ad 100,0
M.f.mixt.
S. 2 x1 łyżka (dziecko 6 lat)
2. Jaka jest maksymalna dawka jednorazowa i dobowa wymienionych substancji dla
pacjenta przyjmującego mieszankę, wykonaną wg powyższej recepty?
3. Ile poszczególnych bromków przepisano w recepcie ? Jaka jest maksymalna dawka
bromków? Jeśli zachodzi konieczność skoryguj receptę.
Rp. Sal. Erlenmayeri 8,0
Luminali Natrii 1,0
Neospasmini
Aq. dest aa ad 150,0
M.f.mixt.
S. 2 x1 łyżka
Synonimy
1. Codeinum phosphoricum FP IV, Codeini phosphas FP V,
Codeini phosphas hemihydricus FP IX, Kodeiny fosforan półwodny
2. Ephedrinum hydrochloricum FP IV, Ephedrini hydrochloridum FP V, Ephedrini
racenici hydrochloridum FP IX, Ephetoninum, Ephedrosan
3. Sirupus Kalii guaiacolosulfonici, Sir. Thiocoli
4. Natrium benzoicum FP IV, Natrii benzoas FP IX
5. Natrium hydrocarbonicum FP IV, Natrii hydrocarbonas FP V, Natrii
hydrogenocarbonas FP IX, Natrium bicarbonicum, wodorowęglan sodu, soda
30
Ćwiczenie 9
INTERAKCJE FARMACEUTYCZNE W LEKACH PA
YNNYCH DO UŻYTKU
WEWN
TRZNEGO
I Niezgodności wynikające ze zmiany pH
Tabela 6. Odczyn roztworów niektórych składników mieszanek
Składniki mieszanek zakwaszające Składniki mieszanek alkalizujące
Acidum hydrochloricum Natrium carbonicum
Papaverinum hydrochloricum Ammonium hydricum sol.
Morphinum hydrochloricum Phenobarbitalum natrium
Codeinum phosphoricum Euphyllinum 1%
Aethylmorphinum hydrochloricum Natrium hydrocarbonicum
Ammonium bromatum, chloratum Natrium benzoicum 1%
Kwaśne syropy
Chloralhydratum
Cardiamidum
Tincturae
Atropinum sulfuricum
Ephedrinum hydrochloricum
Tabela 7. Interakcje fenobarbitalu sodu z wybranymi substancjami lub preparatami.
Substancje powodujące obniżenie pH Fenobarbitalu sodu
chlorowodorek morfiny, chlorowodorek papaweryny niezgodny w każdym stężeniu
niezgodny w stężeniach
chlorowodorek etylomorfiny
odpowiadajÄ…cych dawkom maks.
niezgodny w pewnych zakresach stężeń
fosforan kodeiny
0,5%
0,3%
0,3%
0,5%
chlorowodorek efedryny, siarczan atropiny zgodny
niezgodny w pewnych zakresach stężeń
bromek i chlorek amonu
0,5%
2%
0,3%
5%
niezgodny w pewnych zakresach stężeń
wodzian chloralu
powyżej 0,2%
niezgodny w pewnych zakresach stężeń
Syropy: Salbutamol, Hydroxyzyna, Diphergan
powyżej 50%
Syropy: Neospasmina, Passispasmina zgodny
31
Tabela 8. Interakcje aminofiliny z wybranymi substancjami lub preparatami
Substancje powodujące obniżenie pH Aminofylina
chlorowodorek morfiny, chlorowodorek papaweryny niezgodny w każdym stężeniu
niezgodny w pewnych zakresach stężeń
fosforan kodeiny
0,5%
0,3%
2%
poniżej 0,1%
chlorowodorek efedryny, siarczan atropiny zgodny
niezgodny w pewnych zakresach stężeń
bromek i chlorek amonu
0,5%
3%
2%
poniżej 1%
niezgodny w pewnych zakresach stężeń
Syropy: Salbutamol, Hydroxyzyna, Diphergan
powyżej 50%
II Niezgodności wynikające z reakcji podwójnej wymiany
1. Interakcje soli alkaloidów - wytrącają się nierozpuszczalne bromo- i jodowodorki
alkaloidów
Tabela 8. Interakcje soli alkaloidów z bromkami i jodkami
Sole alkaloidów bromki i jodki
fosforan kodeiny bromki jodki
powyżej 0,25% 5% 4%
chlorowodorek papaweryny bromki i jodki
powyżej 0,1% powyżej 2%
2. Interakcje soli wapnia i magnezu
Niezgodne z siarczanami, benzoesanami, węglanami, wodorowęglanami, fosforanami,
salicylanami
Przykład
Rp. Mdj Mdd
Codeini phosphorici 0,5 0,06 0,12
Luminali Natrii 0,6 0,3 0,6
Mixturae Nervinae 1,0
Neospasmini aa ad 250,0
M.f.mixt. S 2 x 1 łyżka
1. Sprawdzenie czy nie sÄ… przekroczone dawki maksymalne dobowe i jednorazowe
" obliczenie ile Mixt. Nervina znajduje siÄ™ w mieszance: [250,0 -(0,5+0,6)]: 2 = 124,45g
32
" obliczenie zawartości bromków w Mixt. Nervina i sprawdzenie czy nie jest przekroczona
maksymalna dawka dobowa
8,0g  100,0g
x g - 124,45g x = 9,95g
1 łyżka zawiera ok. 17,5g mieszanki
250,0g mieszanki  9,95g (suma bromków)
35,0 (2 x łyżka)  x
x = 1,39 dawka dobowa sumy bromków
Dawka dobowa bromków, którą przyjąłby pacjent przekracza maksymalną dawkę dobową
" korekta dawkowania 1,0g (Mdd)  35,0g(2 x łyżka)
x - 250,0g mieszanki
x = 7,14g (suma bromków)
" obliczenie masy poszczególnych bromków wchodzących w skład Mixt. Nervina
KBr 2cz
NaBr 1cz
NH4Br 1cz
KBr 4cz - 2cz NaBr/ NH4Br 4cz - 1cz
7,14cz - x1 x1 = 3,57g KBr 7,14 cz - x2 / x3 x2 = 1,78 NaBr
x3 = 1,78 NH4Br
" obliczenie czy nie sÄ… przekroczone dawki fosforanu kodeiny (x4) i luminalu sodu (x5)
fosforan kodeiny luminal sodu
250,0g  0,5g 250,0g  0,6g
17,5g  x4 x4 = 0,035 dj. 17,5g  x5 x5 = 0,042 dj
2 x x4 = 0,07 dd. 2 x x5 = 0,084 dd
Dawki fosforanu kodeiny i luminalu sodu nie przekraczajÄ… dawek maksymalnych
2. Analiza recepty pod kątem możliwości wystąpienia niezgodności
" wskazanie substancji, które mogą powodować powstanie niezgodności
- przy zmianie pH roztworu
luminal sodu  fosforan kodeiny
- bromek amonu
- w wyniku reakcji podwójnej wymiany
fosforan kodeiny  bromki
" obliczenie stężeń procentowych składników mieszanki
luminal sodu fosforan kodeiny
250,0g  0,6g 250,0g  0,5g
100,0  x 100,0 - x
x = 0,24% x = 0,2%
- nie wystÄ…pi interakcja miedzy luminalem sodu i fosforanem kodeiny (tab. 6)
33
 bromek amonu suma bromków
250,0g  1,78g 250,0g  7,14g
100,0  x 100,0  x
x = 0,71% x = 2,86%
- nie wystÄ…pi interakcja miedzy luminalem sodu i bromkiem amonu (tab. 6)
- nie wystÄ…pi interakcja miedzy fosforanem kodeiny i bromkami (tab. 8)
3. Wykonanie recepty w taki sposób, aby maksymalnie rozdzielić reagujące ze sobą
składniki
Substancje stałe rozpuszcza się w wodzie pochodzącej z Mixt. Nervina (117,3)
W części wody (ok. 20,0g) w zlewce rozpuścić fosforan kodeiny i przelać (przesączyć) do
wytarowanej butelki, dodać do butelki Neospasminę (124,45g). Rozpuścić w zlewce (w ok.
20,0g) luminal sodu, dodać do mieszanki. Następnie pojedynczo rozpuszczać w ok. 20,0g
wody (w zlewce) poszczególne bromki i przenosić do butelki. Mieszankę uzupełnić wodą do
250,0g.
Leki recepturowe
75. Rp.
Luminali Natrii 0,3
Pyralgini 3,0
Papaverini hydrochlor. 0,4
Passispasmini 100,0
Mixt. Nervinae ad 200,0
M.f.mixt.
S. 2 x1 łyżka
76. Rp.
Tct. Valerianae
Tct. Crataegi aa 10,0
Aephenali N. 0,2
Papaverini hydrochlor 0,4
Natrii bromati 2,0
Aq. dest. ad 200,0
M.D.S.
S. 3 x1 łyżka
77. Rp.
Sol. Sal. Erlenmayeri 8,0/150,0
Luminali N. 0,4
Codeini phosphorici 0,3
Neospasmini 50,0
M.f.mixt.
S. 2 x1 łyżka
34
78. Rp.
Pyralgini 3,0
Luminali Natrii 1,0
Coff. n. benz. 1,5
Sir. Salbutamoli
Aq. dest. aa ad 150,0
M.f.mixt.
S. 3 x1 łyżka (dziecko 10 lat)
79. Rp.
Calcii bromati 5,0
Codeini phosphorici 0,3
Aq. dest. ad 150,0
M.D.S. 2x 1 łyżka
80. Rp.
Sol. Calcii bromati 5,0/50,0
Coff. n. benz. 2,0
Sir. Pini ad 100,0
M.f.mixt.
S. 3x1 łyżeczka (dziecko 5 lat)
81. Rp.
Sal. Erlenmayeri
Tct. Crataegi
Tct. Valerianae aa 10,0
Codeini phoshatis 0,2
Luminali n. 0,3
Aq. dest. ad 200,0
M.D.S. 3 x 1 łyżka
82. Rp.
Aminophylini 3,0
Phenobarbitali 0,6
Coff. n. benz. 1,0
Tct. Adonidis vernalis 6,0
Mixt. Nervinae
Neospasmini aa ad 200,0
M.D.S. 2x 1 łyżka
83. Rp.
Luminali n. 0,5
Natrii bromati 4,0
Tct. Valerianae 7,0
Cardiamidi 4,0
Sir. Simpl. 30,0
Aq. dest. ad 200,0
M.f.mixt.
S. 3 x1 łyżka
35
84. Rp.
Aminophylini 2,0
Ephedrini h/ch 0,1
Codeini phosph. 0,3
5% Sol. Kalii iodati 100,0
Sir. Pini ad 300,0
M.f.mixt.
S. 3 x1 łyżka
85. Rp.
Aminophylini 3,0
Codeini phosphatis 0,3
Pyralgini 5,0
Neospasmini 120,0
Aq. dest. 100,0
Sir. Pini ad 250,0
M.f.mixt.
S. 3 x1 łyżka
86. Rp.
Tct. Crataegi 10,0
Tct. Valerianae 20,0
Aephenali Natrii 0,5
Neospasmini 50,0
Sol. Sal. Erlenmayeri ad 250,0
M.f.mixt.
S. 2 x1 łyżka
87. Rp.
Aephenali n. 0,5
Mixt. Nervinae
Sir. Hydroxyzini aa ad 200,0
M.f.mixt.
S. 2 x1 łyżka
88. Rp.
Tct. Crataegi
Tct. Valerianae aa 10,0
Sol. Sal. Erlenmayeri 12,0/150,0
Menthovali 5,0
M.D.S. 3 x łyżka
Należy wykonać 2 preparaty
Pytania
1. Jakie mogą być przyczyny niezgodności w fazie farmaceutycznej ?
2. Wymień składniki mieszanek o odczynie kwaśnym i zasadowym.
3. Z jakimi substancjami mogą być niezgodne sole alkaloidów?
4. Które z soli alkaloidów przepisane w dawkach terapeutycznych, nie wykazują
niezgodności?
36
5. Przy jakich stężeniach może zajść niezgodność luminalu sodu z fosforanem kodeiny i
bromkiem amonu? Jaka jest przyczyna tej interakcji?
6. Dlaczego chlorowodorek papaweryny nie może być przepisany razem z substancjami
podwyższającymi pH roztworu?
7. Wymień substancje niezgodne z jonami wapnia.
8. W jaki sposób można rozwiązywać problemy recepturowe, wynikające ze
wzajemnego oddziaływania składników?
9. Omów niezgodności aminofiliny.
10. Jaka jest rozpuszczalność (w wodzie i etanolu) luminalu i luminalu sodu?
11. Jaka jest rozpuszczalność chlorowodorku papaweryny?
Synonimy
1. Coffeinum Natrium benzoicum FP IV, Coffeini et Natrii benzoas FP VI,
Kofeinobenzoesan sodu
2. Aminophyllinum FP IV, Theophyllinum et ethylenediaminum FP IX, Euphyllinum
Theophyllinum cum aethylenodiamine
3. Pyralginum, Metamizolum natricum FP IX, Noraminophenazonum
methanosulfonicum natrium FP IV, Analgin, Novalgin
4. Cardiamidum, Nicethamidum FPIX, Niketamid
Ćwiczenie 10
KROPLE DO UŻYTKU WEWN
TRZNEGO
1. Ogólne zasady sporządzania kropli do użytku wewnętrznego
a. Sprawdzenie dawek (Mixturae concentratae)
b. Dobór odpowiedniej butelki (objętość, nakrętka)
c. Odważenie składników i sposób postępowania ze składnikami kropli:
- składniki płynne (jeżeli nie występują w recepcie składniki stałe) 
bezpośrednio do butelki
- roztwory wodne  w pierwszej kolejności
- składniki stałe  rozpuszczenie w mieszaninie składników płynnych
- substancje grubokrystaliczne i nierozpuszczalne w wodzie  roztarcie w
moz
dzierzu
- możliwość stosowanie roztworów zapasowych sporządzonych  ex temporae w
celu dokładniejszego odważenia
d. Roztwory rzeczywiste  przesÄ…czenie
2. Obliczanie dawek w kroplach do użytku wewnętrznego
Tabela 9. Masa 1 kropli wybranych preparatów i liczba kropli w 1g .
substancja/preparat masa 1 kropli [mg] liczba kropli
w 1g
woda 50 20
nalewka 19 53
etanol 95o 16 65
roztwór kardiamidu 33 30
37
Przykład
Rp. M.d.j.[g] M.d.d [g]
Phenobarbitali 0,6 0,3 0,6
Convalariae maialis Tct. 4,0 1,5 5,0
Valerianae Tct. 8,0
M.f.gtt. S. 3x 20 kropli
" obliczenie całkowitej liczby kropli: w preparacie przepisano w sumie 12,0 nalewek.
1,0 g nalewki  53 krople
12,0 g nalewek - x kropli
x = 636 kropli
" obliczenie zawartości poszczególnych substancji w dawce jednorazowej i dobowej
W całym preparacie, czyli w 636 kroplach rozpuszczone jest 0,6g fenobarbitalu,
pacjent powinien zaś przyjąć jednorazowo 20 kropli a dobowo 3x20 czyli 60 kropli.
dawka jednorazowa (d.j.)
636 kropli - 0,6 fenobarbitalu 636 kropli  4,0 nalewki z konwalii
20 kropli - x1 fenobarbitalu 20 kropli - y1 nalewki z konwalii
x1 = 0,019g M.d.j. y1 = 0,126g M.d.j.
dawka dobowa (d.d.)
636 kropli - 0,6 fenobarbitalu 636 kropli  4,0 nalewki z konwalii
60 kropli - x2 fenobarbitalu 60 kropli - y2 nalewki z konwalii
x2 = 0,057g M.d.d y2 = 0,377g M.d.j.
Dawki fenobarbitalu i nalewki z konwalii nie przekraczajÄ… dawek maksymalnych
Leki recepturowe
89. Rp
Valerianae Tct.
Crataegi Tct
Adonidis vernalis Tct aa 6,0
M.f. gtt. S 2 x 20 kropli
90. Rp.
Sol. Nicethaminidi 2,0
Tct Belladonnae
Tct Valerianae aa ad 15,0
M.f. gtt. S 3 x 25 kropli
91. Rp.
Phenobarbitali n. 0,2
Convalariae maialis tct 5,0
Valerianae tct 10,0
M.f. gtt. S 3 x 30 kropli
38
92. Rp.
Papaverini hydrochlor. 0,3
Tct Belladonnae
Tct Valerianae aa 8,0
M.f. gtt. S 2 x 30 kropli
93. Rp.
Papaverini hydrochlor.
Luminali natrii aa 0,2
Tct Belladonnae
Tct Valerianae aa 8,0
M.f. gtt. S 3 x 25 kropli
94.Rp
Tct Ammii visnagae 3,0
Tct Convalariae 4,0
Tct Adonidis vernalis 5,0
M.f. gtt. S 3 x 25 kropli
95. Rp.
Atropini sulfatis 0,005
Papaverini hydrochloridi 0,1
Aq. pur. ad 10, 0
M.f. gtt. S 3 x 20 kropli
Należy wykonać 2 preparaty praktycznie i 1 teoretycznie (obliczenia i protokół)
Pytania
1. Podaj liczbÄ™ kropli w 1,0g wody, nalewki, etanolu i kardiamidu.
2. W jakim opakowaniu wydaje siÄ™ krople?
3. Jakie substancje mogą wchodzić w skład kropli?
4. Czy można luminal sodu rozpuszczać w nalewkach?
Ćwiczenie 11
EMULSJE I ZAWIESINY DO UŻYTKU WEWN
TRZNEGO
I Emulsje
1. Emulgatory stosowane w emulsjach do użytku wewnętrznego
2. Rodzaje i trwałość emulsji
3. Metody sporzÄ…dzania emulsji (angielska i kontynentalna)
4. Ogólne zasady sporządzania emulsji do użytku wewnętrznego
a. Zawsze wykonuje siÄ™ emulsje typu o/w
b. Jeżeli nie jest podane na recepcie stężenie fazy olejowej wykonuje się
emulsje z 10% zawartością fazy olejowej.
39
c. Rozpuszczenie w fazie wodnej substancji rozpuszczalnych w wodzie przed
wemulgowaniem
d. Rozpuszczenie w fazie olejowej substancji rozpuszczalnych w oleju przed
wemulgowaniem
e. Dodanie do gotowej emulsji substancji poprawiajÄ…cych smak i zapach,
nalewek, wyciągów, syropów.
f. Umieszczenie na opakowaniu informacji  zmieszać przed użyciem
odważenie do parownicy oleju,
dodanie gumy arabskiej, wody i
dokładne roztarcie
dodawanie małymi porcjami
pozostałej fazy wodnej
dodanie innych składników emulsji
(nalewki ,wyciÄ…gi, syropy)
przeniesienie koncentratu emulsji uzupełnienie emulsji całą ilością
do butelki i uzupełnienie wodą wody i przeniesienie do butelki
(przepłukując parownicę)
Ryc. 11. Schemat sporzÄ…dzania emulsji metodÄ… kontynentalnÄ…
II Zawiesiny
1. Wymagania stawiane zawiesinom (wielkość cząstek, trwałość)
2. Substancje pomocnicze stosowane w technologii zawiesin do użytku wewnętrznego
a. substancje wielkoczÄ…steczkowe (polimery):
- w przypadku zawieszania substancji słabo działającej stosuje się gumę
arabską w ilości równej masie substancji zawieszanej
- w przypadku zawieszania substancji silnie działającej stosuje się gumę
arabską w ilości 6-10 x większej niż masa substancji zawieszanej
b. fazy rozpraszajÄ…ce ORA®
40
 Preparat zagęszczający
ORA - PLUS®
+ +
Preparat poprawiajÄ…cy smak Bezcukrowy preparat
ORA - SWEET® poprawiajÄ…cy smak
ORA - SWEET® SF
= =
Preparat zagęszczający Bezcukrowy preparat
i poprawiający smak zagęszczający i poprawiający smak
ORA - BLEND® ORA - BLEND® SF
3. Ogólne zasady sporządzania zawiesin do użytku wewnętrznego
a. Obliczenie i odważenie składników stałych (nierozpuszczalnych) w
kolejności od najmniejszej do największej
b. Roztarcie substancji leczniczych w moz
dzierzu
c. Dodanie substancji zwilżających lub zwiększających lepkość
d. Przygotowanie koncentratu o konsystencji pasty przez dodatek części fazy
rozpraszajÄ…cej
e. Jeżeli w skład zawiesiny wchodzą substancje stałe rozpuszczalne w fazie
rozpraszajÄ…cej  rozpuszczenie ich
f. Dodanie do koncentratu małymi porcjami przygotowanej fazy płynnej przy
stałym mieszaniu
g. Przeniesienie zawiesiny do opakowania (ewentualnie przepłukując
pozostałą ilością fazy rozpraszającej)
h. Dodanie syropów, nalewek i składników lotnych
i. Umieszczenie na opakowaniu informacji  zmieszać przed użyciem
41
Zawiesina z tabletek Zawiesina z substancji
rozkruszenie i roztarcie odważenie substancji
w moz
dzierzu tabletek zawieszanych
odważenie odpowiedniej roztarcie odważonych
ilości roztartych tabletek składników zawieszanych
dodanie substancji
zwiększających lepkość
(guma arabska)
utworzenie koncentratu
z fazÄ… rozpraszajÄ…ca
przeniesienie koncentratu
do wytarowanej butelki
uzupełnienie do określonej
masy lub objętości
Ryc.12. Schemat sporządzania zawiesin do użytku wewnętrznego
Przykład
Rp. Captoprili 0,75mg/ml 120,0ml
M.f. susp.
S. 2x 2ml (dziecko 3 lata, 12kg)
1. Sprawdzenie czy nie sÄ… przekroczone dawki maksymalne dobowe i jednorazowe
Dawki wg FP VIII: Mdj = 150 mg Mdd = 300mg
Dawki wg: K. Bożkowa, H. Siwińska-Gołębiowska J. Prokopczuk; Dawkowanie
leków u noworodków dzieci i młodzieży; PZWL, 2006
0,3 mg/kg mc./24h w 3 dawkach, maksymalnie 3 mg/kg mc./24h
wyjÄ…tkowo stosowana, maksymalna dawka 6 mg/kg mc./24h
42
 0,3mg x 12 (masa dziecka) = 3,6 mg dawka dobowa zwykle stosowana
dla dziecka o masie 12kg
3,6mg : 3 = 1,2mg dawka jednorazowa zwykle stosowana
dla dziecka o masie 12kg
3mg x 12 (masa dziecka) = 36 mg dawka maksymalna dobowa dla dziecka o masie 12kg
36 mg: 3 = 12mg dawka maksymalna jednorazowa
dla dziecka o masie 12kg
Pacjent przyjÄ…Å‚by jednorazowo 0,75mg x 2ml = 1,5 mg oraz 3 mg dobowo
Dawki Captoprilu nie przekraczajÄ… dawek maksymalnych przewidzianych dla danego
pacjenta i są zbliżone do dawek zwykle stosowanych u dzieci.
W razie wątpliwości związanych z dawkowaniem leku zawsze należy skonsultować
siÄ™ z lekarzem!
2. Obliczenie ilości tabletek potrzebnych do wykonania preparatu
Stężenie Captoprilu przepisane w recepcie 0,75 mg/1 ml
Przepisana objętość leku 120,0 ml
0,75mg x 120 = 90 mg Captoprilu należy użyć do wykonania recepty
W aptece dostępne są tabletki zawierające 12,5 mg, 25mg i 50mg Captoprilu
Do wykonania recepty zastosowano tabletki o zawartości 50 mg substancji czynnej,
o masie 100 mg. Różnica ta wynika z zastosowania substancji pomocniczych w
technologii tabletkowania.
masa 2 tabletek (100mg substancji czynnej) wynosi 200mg
przepisana ilość substancji czynnej - 90mg
100mg - 200mg
90mg  x x = 180mg
W celu wykonania zaordynowanej objętości preparatu należy odważyć 180mg (0,18)
sproszkowanych tabletek Captopril 50mg .
Leki recepturowe
96. Rp
Emulsionis Olei Ricini 100,0
97. Rp.
Emulsjonis Olei Ricini 10,0/200,0
98. Rp.
Olei Ricini 20,0
Gummi arabici 10,0
Olei Menthae pip. gtt III
Aq dest. ad 100,0
43
99. Rp.
Ol. Rapae 5,0
Aq.dest ad 50,0
100. Rp.
Olei Ricini 2,0
Bismuthi subnitrici 1,5
Saloli
Gumi arabici aa 1,0
Extr. Belladonnae sic. 0,3
Aq dest. ad 100,0
M.f.Mixtura agitanda
S. 3x łyżeczka
101. Rp.
Tct. Belladonnae 4,0
Natrii bicarbonici 6,0
Anaesthesini 0,3
Luminali n. 0,5
Mixturae Nervinae
Aq. dest. aa ad 200,0
M.f.Mixtura agitanda
S. 3x łyżka
102. Rp.
Calcii carbonatis 4,0
Magnesii oxydi 2,0
Gummii arabici mucilag. 10,0
Aq. dest. ad 50,0
M.f.Mixtura agitanda
S. 2x łyżeczka
103. Rp.
Spironoli 0,01/ml 100,0 ml
M.f. susp.
S. 2x 1ml (dziecko 6 miesięcy 8kg)
104. Rp.
Captoprili 1mg/ml 120,0 ml
M.f. susp.
S. 2x 1,5ml (dziecko 6 lat 18kg)
105. Rp.
Propranololi 0,002/ml 120,0 ml
M.f. susp.
S. 2x 2ml (dziecko 3 lata 14kg)
106. Rp.
Diazepami 0,2mg/ml 120,0 ml
M.f. susp.
S. 3x 2,5ml (dziecko 10 lat 34kg)
44
107. Rp.
Hydrocortisoni 0,005/ml 120,0 ml
M.f. susp.
S. 2x 1ml (dziecko 5 lat 20kg)
Należy wykonać 2 preparaty
Pytania
1. Jakie emulgatory stosuje się w emulsjach do użytku wewnętrznego, jakiego typu
otrzymuje siÄ™ emulsje?
2. Podaj regułę Bankrofta.
3. Jakie są rodzaje emulsji w zależności od stopnia dyspersji fazy rozproszonej?
4. Jakie sÄ… metody sporzÄ…dzania emulsji w recepturze aptecznej?
5. Jaki jest skład jądra emulsji otrzymywanej podczas sporządzania emulsji metodą
kontynentalnÄ…?
6. Ile należy użyć fazy lipofilowej w emulsji do użytku wewnętrznego, jeżeli jej ilość nie
jest podana na recepcie?
7. Które substancje dodajemy do utworzonej już emulsji?
8. Wymień czynniki wpływające na trwałość emulsji.
9. Które substancje polimerowe rozpuszcza się na zimno, a które na gorąco?
10. Omów etapy destabilizacji emulsji.
11. Jaka powinna być wielkość cząstek w zawiesinach do użytku wewnętrznego?
12. Co jest Mixtura agitanda ?
13. Jakie czynniki wpływają na trwałość zawiesin?
14. Wymień substancje pomocnicze stosowane w technologii zawiesin.
15. Do czego sÅ‚użą produkty ORA® i czym siÄ™ różniÄ…?
16. Jakie są wskazania do sporządzenia zawiesiny do użytku wewnętrznego?
Synonimy
1. Bismutum subnitricum FP IV, Bismuthi subnitras ponderosus FP IX, Bizmutu azotan
zasadowy ciężki, Bismuthi subnitras FP VI, Magisterium Bismuthi, Bismuthum
nitricum Basicum
2. Gummi arabicum FP VI, Acaciae gummi FP IX
Ćwiczenie 12
ZAWIESINY DO UŻYTKU ZEWN
TRZNEGO, MAZIDA
A
I Zawiesiny do użytku zewnętrznego (pudry płynne)
1. Substancje stosowane w pudrach płynnych.
2. Ogólne zasady sporządzania zawiesin do użytku zewnętrznego
a. Roztarcie substancji stałych w moz
dzierzu
- niektóre substancje (np. mentol, tymol, kamfora) rozpuszczenie w kilku
kroplach etanolu i utarcie do odparowania rozpuszczalnika - postać trit
45
 b. Odważenie substancji miałko sproszkowanych (talk, tlenek cynku) bezpośrednio
do parownicy
c. Odważenie bezpośrednio do parownicy glicerolu lub oleju i roztarcie na jednolitą
masę z substancjami stałymi
d. Dodanie do parownicy wody porcjami, cały czas mieszając
e. Dodanie etanolu i olejków eterycznych jako ostatnich składników
f. Z reguły nie dodaje się substancji polimerowych, zwiększających lepkość
fazy zewnętrznej
g. Wydanie zawiesiny w butelce z szeroką szyjką, opatrzoną informacją  zmieszać
przed użyciem
II Mazidła
1.Rodzaje mazideł
2. Substancje stosowane do sporządzania mazideł i mechanizm ich powstawania
Leki recepturowe
108. Rp.
Mentoli 0,1
Zinci oxydati
Talci aa 20,0
Glicerini 10,0
1% Sol. Acidi borici ad 100,0
M.f.susp.
109. Rp.
Hydrargyri sulf. rubri 1,0
Zinci oxydati
Talci aa 15,0
Glicerini 10,0
2% Sol. Acidi borici
Aq. Calcis aa ad 100,0
110.Rp.
Sulfuris ppt. 5,0
Ichtioli 2,0
Zinci oxydati
Talci aa 20,0
Glicerini 10,0
2% Sol. Acidi borici
Aq. Calcis aa ad 100,0
M.f.susp.
111. Rp.
Tumenoli 2,0
Zinci oxydati
Talci aa 15,0
Glicerini 10,0
Aq. dest. ad 100,0
M.f.susp.
46
112. Rp.
Ichtioli 3,0
Sulfuris ppt. 5,0
Zinci oxydati
Talci aa 20,0
Glicerini 10,0
Aq. Calcis ad 100,0
M.f.susp.
113.
Rp.
Sulfuris ppt. 5,0
Zinci oxydati
Talci aa 15,0
Glicerini
Spir. Salicylati aa 10,0
Aq. dest ad 100,0
M.f.susp
114. Rp.
Aquae Kumerfeldi 100,0
Skład Aqua cosmetica Kumerfeldi: Sulfur ppt 20,0
Camphora 6,0
Gum. arab. 6,0
Aq. Calcis ad 200,0
115. Rp.
Hydrocortisoni 1,0
Dermatoli 24,0
Gummi arab. mucilag. qs ad 100,0
MDS 1x 100,0 we wlewie doodbytniczym
116. Rp.
Zinci oxydati 10,0
Glyceroli 40,0
Gelatinae albae 15,0
Aq. dest ad 100,0
Mf Kleina (do opatrunku usztywniajÄ…cego)
117. Rp.
Linimenti Calcarei 100,0
Skład Linimentum Calcareum: Oleum Lini
Aqua Calcis aa ad 100,0
118. Rp.
Zinci oxydati
Olei Rapae
Aq. Calcis aa ad 100,0
M.f. lin.
47
119. Rp.
Zinci oxydati
Olei Rapae
Aq. dest. aa ad 100,0
M.f. lin.
120. Rp.
Ichtioli 5,0
Zinci oxydati
Olei Rapae
Aq. Calcis aa ad 100,0
M.f. lin.
Należy wykonać 2 preparaty
Pytania
1. Jaka powinna być wielkość cząstek w zawiesinach do użytku zewnętrznego?
2. W jaki sposób zmniejsza się sedymentację substancji zawieszonych w zawiesinach do
użytku zewnętrznego?
3. Z jakimi substancjami jest niezgodny ichtiol?
4. Czym różni się tumenol od ichtiolu, jakie są wartości pH obu substancji?
5. Jakie jest działanie farmakologiczne ichtiolu i w jakich stężeniach może być
stosowany?
6. Gdzie można znalez
ć skład Aqua Kumerfeldi i jakie działanie wykazuje ten preparat?
7. W jaki sposób wprowadza się kamforę do zawiesin?
8. Co to jest kleina i jak pacjent ma ją wykorzystać?
9. Jakie substancje stałe są najczęściej przepisywane jako składniki pudrów płynnych?
10. Jakie jest zastosowanie mazideł?
11. Wymień rodzaje mazideł.
12. Na jakiej zasadzie łączą się składniki mazideł w receptach 117-119?
13.
Synonimy
1. Bismuthum subgallicum FP IV, Dermatolum, Bismuthi subgallate FP VIII, Bismuthi
subgallas FP IX, Bizmutu galusan zasadowy
2. Gelatina FP IX, Gelatina alba, Gelatina animalis, żelatyna
Ćwiczenie 13
KROPLE DO UŻYTKU ZEWN
TRZNEGO, PODSUMOWANIE MATERIAA
U
1. Rodzaje kropli do użytku zewnętrznego
2. Wymagania stawiane kroplom do użytku zewnętrznego w zależności od miejsca
podania
3. Rozpuszczalniki stosowane w technologii kropli do użytku zewnętrznego w zależności
od miejsca podania
48
 Leki recepturowe
Krople do uszu (Guttae otologicae)
121. Rp.
3% Sol. Acidi borici spir 70o 10,0
122. Rp.
Acidi borici 0,3
3% Hydrogenii peroxydati ad 15,0
S. Krople do ucha
123. Rp.
Acidi borici 0,3
Spir. Vini
3% Hydrogenii peroxydati aa ad 15,0
S. Krople do ucha
124. Rp.
Natrii bicarbonici 0,25
Glycerini ad 10,0
M.f.gtt.
S. 2 x dziennie po 2 krople do ucha
125.Rp.
Hydrocortisoni 0,05
Spir. Vini 70o ad 10,0
M.f.gtt. S. Krople do uszu
Krople do nosa (Guttae rhinologicae)
126. Rp.
Ephedrini hydrochlorici 0,1
0,9% Sol. Natrii chlorati 10,0
M.f.gtt. 3x1kropla do nosa
127. Rp.
Hydrocortisoni 0,1
Neomycini sulfurici 0,4
0,9% Sol. Natrii chlorati ad 20,0
M.f.gtt. 3x1kropla do nosa
128. Rp
0,5% Sol. Ephedrini hydrochlorici 10,0
S. krople do nosa
49
Krople do płukania (Guttae gargarismae)
129.Rp.
Spir. Menthae 0,5 (PÅ‚ukanka Schwarza)
40% Formalini 5,0
Spir Vini ad 50,0
S. 10-15 kropli na szklankę wody do płukania jamy ustnej
130. Rp.
Sol. Iodi Lugoli glicerynatae 15,0
S. 5 kropli na pół szklanki wody, do płukania gardła
131. Rp.
Iodi puri 0,5
Kalii iodati 1,0
Ol. Menthae gtt. V
Glicerini 40,0
Mf.sol.
S 15 kropli ma 100ml wody
132.
Sol. Iodi spirytuosa 4,0
Glicerini 20,0
M.f.gtt.
S. 3x po 10 kropli na 1 szklankÄ™ wody
Należy wykonać 1 preparat
Pytania
1. Jaki jest skład spirytusu miętowego i gdzie znajduje się jego monografia?
2. Jaka jest rozpuszczalność kwasu bornego w etanolu, a jaka w wodzie?
3. Jaka jest rozpuszczalność hydrokortyzonu?
4. Jakie rozpuszczalniki stosuje się najczęściej w kroplach do nosa, a jakie w kroplach do
uszu?
5. W jaki sposób przygotowuje się glicerynowe roztwory jodu?
50