ORP narażenie populacji na promieniowanie jonizujące


NARAŻENIE POPULACJI
NA PROMIENIOWANIE
JONIZUJCE
dr nauk biol. Jolanta Pawlus
yródłem promieniowania jądrowego jest:
ż
kosmos,
ż
skorupa ziemska,
ż
cywilizacja
PODZIAA yRÓDEA PROMIENIOWANIA
JONIZUJCEGO
ż
Naturalne  występujące w przyrodzie
ż
Sztuczne  wytworzone przez człowieka
NATURALNE yRÓDAA
NATURALNE yRÓDAA
PROMIENIOWANIA JONIZUJCEGO
PROMIENIOWANIA JONIZUJCEGO
ż
Substancje promieniotwórcze zawarte
w skorupie ziemskiej (uran, rad, tor)
ż
Promieniowanie kosmiczne
ż
Substancje promieniotwórcze znajdujące się w
naszym organizmie i innych organizmach żywych,
głównie potas-40
Na całej kuli ziemskiej mamy do czynienia z działaniem promieniowania
jonizującego pochodzącego ze zródeł naturalnych i nazwanego NATURALNYM
TAEM PROMIENIOWANIA.
Ziemskie promieniowanie
Pochodzi głównie, od radionuklidów szeregów
promieniotwórczych powstałych z rozpadu
uranu  238 i toru  232 oraz od potasu  40,
rubidu  87.
Wszystkie one dzięki swej długowieczności
pozostały na Ziemi dnia dzisiejszego.
Ziemskie promieniowanie
ż
Istotny jest tu rozkład tych radionuklidów w górnych warstwach
skorupy ziemskiej, zależy od składu geologicznego i historii tej
warstwy.
ż
Przeciętna zawartość każdego z radionuklidów szeregu
uranowego i torowego w glebach wynosi 40Bq/kg. Radionuklidy
naturalne znajdują się również w materiałach używanych do
budowy domów (w niskich stężeniach w betonie, w nieco
wyższych w cegłach i pustakach).
Promieniowanie kosmiczne
Pierwotne promieniowanie kosmiczne to w głównej mierze
wysokoenergetyczne protony (około 90%), cząstki ą(około 9%), w
niewielkiej ilości ciężkie jądra, kwanty ł oraz neutrina. Cząstki
promieniowania kosmicznego niosą olbrzymie energie rzędu
tysięcy GeV.
Promieniowanie to dociera do nas z obszarów
międzygalaktycznych i jest produkowane w procesach
termojądrowych odbywających się wewnątrz gwiazd. Pierwotne
promieniowanie kosmiczne oddziałuje z atmosferą tworząc
promieniowanie wtórne. Powstają wówczas protony, deuterony,
cząstki ą, neutrony, mezony, elektrony, kwanty ł oraz izotopy
promieniotwórcze np. H-3, Be-7,Be-10, C-14, Na-22, P-32, S-33
Promieniowanie kosmiczne
Natężenie promieniowania kosmicznego zależy między
innymi od aktywności Słońca, wysokości nad poziomem
morza oraz położenia geograficznego.
Jest ono znacznie wyższe w okolicach podbiegunowych
niż na równiku.
Promieniowanie kosmiczne
Znacznie większe dawki otrzymują ludzie mieszkający
na na dużych wysokościach  przeciętnie 40% wyższe na
każde 1000 m wysokości, a także ci , którzy zamieszkują
obszary o specyficznej budowie geologicznej np. tereny
skaliste o pochodzeniu wulkanicznym.
Dla przykładu przebywając na Kasprowym Wierchu,
otrzymujemy dawkę ok. 2,4 raza większą niż na plaży w
Juracie.
Dawki otrzymywane przez przeciętnego
człowieka w dzisiejszej dobie cywilizacji
Natężenie promieniowania kosmicznego rzeczywiście wzrasta
silnie wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza.
Stąd też pasażerowie samolotów, a zwłaszcza kosmonauci,
narażeni są na promieniowanie kosmiczne w znacznie
większym stopniu, mogą to być dawki nawet 30 razy większe
od dawki średniej.
Dawki otrzymywane przez przeciętnego
człowieka w dzisiejszej dobie cywilizacji
Pasażer w czasie lotu nad Atlantykiem, np. z Paryża do
Nowego Jorku na wysokości 11 km, trwającego 7,4h,
otrzymuje równoważnika dawki ok. 16 Sv, a lecąc
samolotem naddzwiękowym 12 Sv (leci na wysokości 19
km, ale tylko 2,6 h)
Dawka pochodząca od promieniowania kosmicznego rośnie wraz z
wysokością nad poziomem morza. Na poziomie morza wynosi 0,2-0,5
mSv na rok, na wysokości 3 km już około 1,2 mSv, a powyżej 9 km
ponad 10mSv.
km
mSv
W Polsce roczne dawki promieniowania, zarejestrowane w
ciagu dotychczasowych badań, wynosiły na wolnym
powietrzu 0,13  0,8 mSv, a wewnątrz domów  0,4  1,3
mSv. Górne granice dawek zaobserwowano na terenach
województw jeleniogórskiego i wałbrzyskiego. .
Naturalne zródła cywilizacyjne
Niektóre współczesne działania gospodarcze powodują
zaburzenia w naturalnym rozkładzie radionuklidów.
Najpoważniejszym z nich jest wydobycie i spalenie
węgla, i w mniejszym stopniu produkcja i stosowanie
nawozów fosforowych oraz wykorzystywanie energii
geotermicznej.
Naturalne zródła cywilizacyjne
Węgiel, jak wszystkie materiały ziemskie, zawiera ślady
radionuklidów. Spalanie go w Polsce w ogromnych ilościach w
elektrowniach, ciepłowniach i paleniskach domowych zagęszcza
stężenie radionuklidów w popiołach paleniskowych wprowadza do
otoczenia człowieka te radionuklidy, które od setek milionów lat były
skryte głęboko w ziemi. .
Odpady w postaci popiołu są usuwane na hałdy, lecz część ich
uwalniana do atmosfery. Tych ostatnich jest tym więcej, im gorsze są
filtry i instalacje odpylające w elektrowniach i tak jest właśnie w
Polsce dawki od popiołów lotnych w okolicach dużych elektrowni
węglowych ocenia się na 0,1 mSv rocznie (jest to 4% przyczyn dawek
naturalnych).
SZTUCZNE yRÓDAA PROMIENIOWANIA
JONIZUJCEGO
ż
yródła używane w medycynie (radiologia, medycyna
nuklearna, radioterapia)
ż
Opad promieniotwórczy  opad na ziemię substancji
promieniotwórczych powstałych w wyniku próbnych
wybuchów jądrowych oraz podczas normalnej pracy
elektrowni jądrowych
ż
Odpady promieniotwórcze
ż
Niektóre przedmioty codziennego użytku, np. zegarki
świecące i odbiorniki telewizyjne (promieniowanie
hamowania)
ż
Zastosowanie izotopów promieniotwórczych w przemyśle
i gospodarce
Ekspozycje medyczne
yródłem poważnej części dawek dla ogółu ludzi są aparaty
służące do medycznej diagnostyki (częściowo również w terapii)
oraz stosowane w coraz większym stopniu radioizotopy.
Powszechnie znane aparaty rentgenowskie odgrywają tu
pierwszoplanową rolę. Obecnie techniki rtg, służące do
uzyskiwania wszechstronnej informacji o wnętrzu ciała pacjenta,
stają się coraz bardziej wyrafinowane (tomografia komputerowa).
Ekspozycje medyczne
W Polsce wykonuje się obecnie rocznie ponad 600
radiologicznych badań na 1000 mieszkańców. Są to głównie
małoobrazowe zdjęcia klatki piersiowej (38%), zdjęcia klatki
piersiowej (20%) oraz zdjęcia zatok i czaszki (9%).
Największe efektywne równoważniki dawek otrzymuje pacjent w
czasie urografii (18 mSv) i w czasie tomografii klatki piersiowej
wartości uśrednione, gdyż zarówno w Polsce, jak i innych krajach
odnotowano znaczne różnice miedzy ośrodkami lekarskimi,
wynikające zarówno ze stanu technicznego aparatury, jak i ze
staranności i stopnia wyszkolenia personelu.
Ocenia się, że przeciętny człowiek otrzymuje w wyniku różnych
badań rentgenowskich rocznie 0,4 mSv.
NAJCZŚCIEJ STOSOWANE IZOTOPY PROMIENIOTWÓRCZE
PIERWIASTEK IZOTOP WYKORZYSTANE T1/2 ZASTOSOWANIE
PROMIENIOWANIE
kobat Co-60 5.3 lat bomba kobaltowa,
ł
radiografia przemysłowa
rad Ra-226 1600 lat aplikatory radowe
ł
cez Cs-137 30 lat bomba cezowa, radiografia
ł
przemysłowa
jod I-131 8 dni badanie tarczycy
ł
iryd Ir-192 73.8 lat radiografia przemysłowa
ł
tal Tl-204 3.8 lat pomiary grubości

wodór H-3 12.3 lat farby świecące

pluton Pu-238 87.7 lat czujniki dymu, stymulator
ą
serca
Pu-239 24000 lat
ą
czujniki dymu
ameryk Am-241 432.7 lat czujniki dymu
ą
technet Tc-99 6 godzin medycyna nuklearna
ł
yródła naturalne
yródła sztuczne
Dawki pochodzące od produktów
konsumpcyjnych w USA w 1987 roku.
Składniki
uśrednionej
dawki w mSv/rok
otrzymywanej
przez mieszkańca
Polski
Szacowana roczna dawka od naturalnych zródeł
promieniowania wynosi w Polsce 2,7 mSv
(największy udział w tej dawce ma radon w
powietrzu).
Roczna średnia dawka od zródeł sztucznych jest
szacowana w Polsce na 0,9 mSv (praktycznie
całość tej dawki pochodzi od diagnostycznych
badań radiologicznych).
NAPROMIENIOWANIE ZEWNETRZNE
I WEWNETRZNE
Przy rozpatrywaniu narażenia na promieniowanie rozróżnia się
dwie składowe:
Skutek biologiczny obu składowych jest prawie taki sam,
natomiast sposoby ochrony zupełnie odmienne.
Napromienienie zewnętrzne
Z napromieniowaniem zewnętrznym mamy do
czynienia wtedy gdy zródło promieniowania
znajduje się na zewnątrz organizmu.
Przykładem takich zródeł są:
" aparat rentgenowski,
" defektoskop izotopowy,
" telewizor
Napromienienie wewnętrzne
Napromieniowaniem wewnętrznym nazywamy napromieniowanie
od zródeł znajdujących się wewnątrz organizmu.
Taki stan narażenia wewnętrznego możemy nazwać rzeczywistym.
W odróżnieniu od narażenia potencjalnego, kiedy substancja
promieniotwórcza znajduje się jeszcze na zewnątrz organizmu
człowieka i jest rozproszona w jego otoczeniu, np. powietrzu,
wodzie, żywności itp.
Napromienienie wewnętrzne
Wyróżnia się następujące drogi wchłonięcia substancji
promieniotwórczych prowadzące do napromieniowania
wewnętrznego:
Napromieniowane wewnętrzne
Spowodowane jest głównie wdychaniem radionuklidów
wraz z powietrzem, a w mniejszym stopniu spożywaniem
pokarmów. Największe dawki pochodzące od spożywanych
pokarmów, wynoszące rocznie około 0,23 mSv, pochodzą
od potasu  40 (izotopu ważnego życiowo pierwiastka).
.
Największe skażenie wewnętrzne powoduje powszechnie
obecny w powietrzu radon.
Radon
Najwyższe dawki promieniowania organizmy ludzkie
otrzymują poprzez wdychanie radonu. Jest on gazem
szlachetnym, mało aktywnym chemicznie. Powstaje pod
powierzchnią ziemi z rozpadu radu. Znajduje się w powietrzu,
a szczególnie gromadzi się w niewietrzonych pomieszczeniach
zamkniętych, a w mieszkaniach jest go dużo również z powodu
jego zawartości w materiałach budowlanych.
Sam radon nie jest zbyt grozny, natomiast jego pochodne,
metale ciężkie będące produktami jego rozpadu, osadzają się w
płucach i emitują wyjątkowo szkodliwe, jeśli znajduje się
wewnątrz organizmu- promieniowanie ą.
Położenie nie jest jedynym zródłem radonu w budynku. Są nimi
również materiały budowlane, woda i gaz ziemny. Materiały,
takie jak drewno, beton, dostarczają stosunkowo niewiele
radonu. Nieco więcej radonu wydobywa się z pustaków
płytowo-żużliwych, a jeszcze więcej z granitu i niektórych
innych skał wulkanicznych. W wielu krajach stwierdzono, że
pewne materiały, takie jak np. łupki lub odpady rud uranowych,
są przyczyną wysokich stężeń radonu, dlatego albo zakazano ich
używania, albo zalecono, aby ich nie stosować. W Polsce nie
znaleziono dotychczas takich materiałów, co do których
należałoby stosować ostre restrykcje.
Statystyczny człowiek otrzymuje w wyniku wchłaniania
radonu rocznie ok. 1.5 mSv.
W porównaniu z dawką średnią od wszystkich zródeł 3.6
mSv, widać, jak dużą jego część stanowią produkty rozpadu
radonu. Szczególnie narażeni na jego wchłanianie są górnicy
pracujący w kopalniach oraz osoby palące papierosy.
Promieniowanie naturalne z innych
zródeł
Niektóre grupy ludzi są narażone na większe promieniowanie
naturalne wewnętrzne, np. z przyczyn kulinarnych. Do takich grup
należą mieszkańcy dalekiej północy, spożywający mięso reniferów.
Porosty, stanowiące znaczna część pożywienia tych zwierząt,
gromadzą promieniotwórczy polon-210Po . W zachodniej Austalii
ludzie odżywiający się mięsem owiec i kangurów otrzymują
210
dodatkowe dawki promieniowania emitowanego przez ołów Pb,
ponieważ zwierzęta te pasą się na terenach bogatych w uran.
Oszacowano, że przeciętny mieszkaniec Ziemi otrzymuje ze
zródeł zewnętrzych 0,7 mSv/rok, a ze zródeł wewnętrznych 1,3
mSv/rok.
Podstawowe czynniki wpływające na
biologiczny skutek napromienienia
ż
wielkość dawki promieniowania jonizującego
ż
rodzaj promieniowania i jego energia
ż
warunki napromienienia (szybkość dawkowania i masa
napromienionego obiektu)
ż
wrażliwość na promieniowanie
Główne zasady ochrony przed
promieniowaniem
ż
jeśli musimy poddać się działaniu promieniowania, to dawki
powinny być tak małe, jak jest to w rozsądny sposób osiągalne
ż
nie dotykamy preparatów promieniotwórczych - oznaczonych
czerwoną "koniczynką" na żółtym tle,
ż
trzymać się jak najdalej od zródeł promieniowania i przebywać
w ich pobliżu jak najkrócej
ż
jeżeli jest to możliwe stosować za każdym razem osłony.
Zasada ALARA
ż
As Low As Reasonably Achievable = tak mało,
jak to jest rozsądnie osiągalne, a więc należy tak
organizować pracę ze zródłami promieniowania,
by ludzie otrzymywali jak najmniejsze dawki.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
biologiczne skutki promieniowania jonizujacego
119 Wielkosci opisujace dawki promieniowania jonizujacego Grey REM
promieniowanie jonizujace
58 Ilościowa charakterystyka bezpośredniego działania promieniowania jonizującego
10 ERGONOMIA PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE
ocena narażenia spawaczy na cząstki metali
SKRYPT WYKŁAD PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE A NOWOTWORZENIE ZMIANY W STRUKTURZE DNA
52 Źródła promieniowania jonizującego
Zastosowanie promieniowania jonizującego w medycynie
02 Miliarderzy biorą populację na celownik
Ocena narażenia zawodowego na hałas
125 Ilosciowa charakterystyka posredniego dzialania promieniowania jonizujacego
WYKŁAD 10 promieniowanie jonizujące i niejonizujące zmiany wywołane w układach ożywionych
narazenie nauczycieli na halas
naturalne metody ochrony przed skutkami promieniowania jonizujacego
59 Ilościowa charakterystyka pośredniego działania promieniowania jonizującego
53 Wielkości opisujące dawki promieniowania jonizującego
118 Zrodla promieniowania jonizujacego

więcej podobnych podstron