METODYKA PRACY OPIEKUC
CZO  WYCHOWAWCZEJ
WYKA
AD I
Metodyka jest to stały, systematyczny, powtarzalny sposób postępowania w określonej
sytuacji zmierzającej do pozytywnego, pożadanego rezultatu.
Grupa społeczna:
·ð (C. Sherif) jest spoÅ‚ecznÄ… formacjÄ…, która skÅ‚ada siÄ™ z pewnej liczby osób
pozostajÄ…cych ze sobÄ… wzajemnie (w danym okresie) w bardziej lub mniej
określonych rolach i pozycjach, ma własny system wartości i norm regulujących
zachowanie poszczególnych członków w sprawach ważnych dla grupy.
·ð (G.C. Homans) pewna liczba osób komunikujÄ…cych siÄ™ ze sobÄ… przez pewien okres
czadu wystarczający do tego, aby każda osoba komunikowała się z innymi
bezpośrednio, twarzą w twarz
·ð (S.Mika) o grupie możemy mówić wtedy, gdy obie jednostki lub wiÄ™cej pozostajÄ… ze
sobą w bezpośredniej interakcji, gdy mają one względnie jasny cel, posiadają wspólnie
ustalone normy i mają względnie rozwiniętą strukturę
Zjawisko dynamiki grupowej:
1) cel grupy
2) normy grupowe
·ð (Homans) to wyodrÄ™bnienie w Å›wiadomoÅ›ci czÅ‚onków grupy informacji o tym,
jak powinni zachowywać się w określonych sytuacjach,
·ð (Mika) przepisy wyznaczajÄ…ce sposób w jaki powinien lub nie powinien
zachowywać się członek danej grupy
Elementy grupy:
a) oczekiwania grupy wobec określonych członków w pewnych sytuacjach
b) ocena zachowania poszczególnych członków z punktu widzenia grupy
c) reakcja grupy na dane zachowanie
Normy:
1) ogólnoludzkie  zapisane w statucie: misja i wizja danej placówki
2) szkolne  zapisane w regulaminie
3) koleżeńskie  te, które grupa wypracowała sobie sama
Teoria porównań społecznych mówi o tym, ż porównujemy się e z osobami do siebie
podobnymi, ale klasyfikującymi się w wyższej hierarchii społecznej.
System spostrzegania środowiskowego mówi o tym, że jednostki zachowują się nie tylko
tak, jak grupa do której należą, ale również tak, jak ją postrzegają, jakie ma postrzegania w
związku z zachowaniem rówieśników.
Przekonania normatywne wskazujÄ… na to, co jest zachowaniem charakterystycznym dla
członków grupy według oceny jej poszczególnych członków.
Struktura grupowa to układ pozycji powiązanych określonych relacjami czy stosunkami.
Typy struktur:
1) socjometryczna  dotyczy kategorii sympatii i antypatii
1
2) komunikowania się  zależy od ilości przekazywanych komunikatów
3) władzy  zależy od stopnia podporządkowania się innym
4) awansu  pozycja zależy od możliwości zajmowania wyższych stanowisk
Przywódca /lider/ jest to osoba, która zajmuje czołowe miejsce w grupie. Lider może być
pozytywny lub negatywny.
Klimat grupowy to wypadkowa stosunków społecznych panujących w grupie
Spoistość grupy jest to zespół czynników wiążących wzajemnie członków grupy i grupę jako
całość.
Grupa wychowawcza jest to grupa utworzona dla celów wychowawczych i poddawana
działaniom o celach wychowawczych.
Etapy rozwoju grupy:
·ð Tuckman:
1) etap kształtowania się
2) etap burzliwy
3) etap tworzenia norm
4) etap efektywności
5) etap kończenia działań
·ð Corneg:
1) etap poczÄ…tkowy
2) etap konfliktu i oporu
3) etap konstruktywnej pracy
4) etap końcowy
Zespół tworzą dwie lub więcej osób współdziałających i wzajemnie oddziaływujących na
siebie w dążeniu do wspólnego celu, ma on określone zadania do wykonania. Zespoły mogą
się rozpadać, są mniej liczne niż grupy.
Role zwiÄ…zane ze strukturÄ… grupowÄ…:
A) społeczne
B) formalne
C) nieformalne  związane z podejmowaniem zadań
a) role zadaniowe ważne z punktu widzenia sprawnej realizacji zadań:
1. inicjator
2. kontynuator
3. poszukujÄ…cy informacji
4. dostarczajÄ…cy informacji
5. koordynator
6. nawigator
7. oceniajÄ…cy
b) role ważne dla współżycia i rozwoju grupy:
1. zachęcający
2. harmonizator
3. rozładowujący napięcie
4. strażnik zasad
2
c) role utrudniające współżycie i rozwój grupy:
1. blokujÄ…cy
2. poszukujÄ…cy uznania
3. dominujÄ…cy
4. unikajÄ…cy
5. plotkarz
6. playboy
7. poszukujÄ…cy pomocy
METODYKA PRACY OPIEKUC
CZO  WYCHOWAWCZEJ
WYKA
AD II
Podstawowe metody badawcze:
1) studium indywidualnego przypadku  służy do diagnozowania jednostki, czyli
określenia jej rozwoju (analiza uszczegóławiająca, uogólniająca)
2) monografia pedagogiczna  służy do opisywania instytucji, np. szkoły, domu kultury
3) eksperyment pedagogiczny  polega na wprowadzeniu pewnej zmiennych i
sprawdzeniu jej wpływu
4) sonda diagnostyczna  służy do badania opinii osób dot. danego zjawiska
Techniki badawcze:
1) obserwacja
2) analiza dokumentów
3) ankieta
4) wywiad
5) techniki socjometryczne
Obserwacja:
1. Zalety obserwacji:
·ð poznawanie zjawisk w ich naturalnym przebiegu
·ð poznawanie zdarzeÅ„ w ich nie zakłóconym przebiegu
2. Warunki poprawnej obserwacji:
·ð celowość  cel obserwacji musi być uÅ›wiadomiony
·ð planowość  unikanie chaotycznoÅ›ci i bezcelowoÅ›ci
·ð dokÅ‚adność
·ð obiektywność
·ð selektywność / wybiórczość
3. Rodzaje obserwacji:
·ð bezpoÅ›rednia  jest wtedy gdy obserwator w sposób samodzielny bada dane
zjawisko
·ð poÅ›rednia  jest wtedy, gdy ktoÅ› nam skÅ‚ada relacjÄ™ z wÅ‚asnej obserwacji
·ð jawna  kiedy osoby badane wiedzÄ…, że sÄ… obserwowane
·ð ukryta  kiedy osoby badane nie wiedzÄ…, że sÄ… obserwowane
·ð neutralna  kiedy obserwator jest osobÄ… z zewnÄ…trz
·ð uczestniczÄ…ca  kiedy obserwator jest czÅ‚onkiem grupy
·ð aranżowana  kiedy obserwator jest organizatorem obserwowanych zdarzeÅ„
·ð jednostkowa  kiedy badamy jednÄ… osobÄ™
3
·ð grupowa  kiedy badamy caÅ‚Ä… grupÄ™
·ð caÅ‚oÅ›ciowa  kiedy badamy caÅ‚ość zachowaÅ„ jednostki
·ð tematyczna  kiedy badamy tylko okreÅ›lony rodzaj zachowaÅ„
4. Techniki /formy/ obserwacji:
·ð technika dzienników obserwacyjnych  polega zapisywaniu wydarzeÅ„ które
miały miejsce w danej jednostce czasowej
·ð technika próbek czasowych  polega na obserwacji przez jakiÅ› czas i co jakiÅ›
czas
·ð technika fotograficzna  polega na rejestrowaniu caÅ‚oÅ›ci zdarzeÅ„ w danej
chwili
·ð technika próbek zdarzeÅ„ (tzw. zdarzeÅ„ znaczÄ…cych)  rejestrujemy te
zdarzenia, które nas faktycznie interesują
5. Podstawowym sposobem gromadzenia danych jest:
·ð protokół (czas, miejsce, dane obserwowane)
·ð skala ocen (szacowanie  ile razy dane zjawisko wystÄ…piÅ‚o)
6. Zniekształcenie obserwacji:
·ð niedoskonaÅ‚ość zmysłów
·ð emocjonalne nastawienie obserwatora do danego zjawiska
·ð stereotypy poznawcze obserwatora
Techniki socjometryczne służą do diagnozy struktury wewnętrznej danej grupy.
Rodzaje technik:
a) klasyczna Moreno
·ð zadajemy grupie pytanie zawierajÄ…ce jakieÅ› kategorie zachowaÅ„ (maksymalnie
5)
·ð rodzaje kryteriów:
o pozytywne / negatywne
o silne / słabe
o realne / nierealne
·ð liczy siÄ™ liczba wyborów
·ð technika ta daje nam możliwość okreÅ›lenia pozycji jednostki w grupie,
poznania klik, paczek, łańcuchów itp. występujących w badanej grupie
b) plebiscyt życzliwości i niechęci:
·ð badani oceniajÄ… swój stosunek do danej osoby oceniajÄ…c jÄ… wg skali (5 ocen)
c) technika szeregowania rangowego
·ð polega na ustawieniu czÅ‚onków danej grupy wedÅ‚ug jednego kryterium
d) technika  Zgadnij kto?
·ð pytanie do każdego z czÅ‚onków grupy  kogo byÅ› wybraÅ‚ w danej sytuacji
Warunki zastosowania socjometrii:
·ð grupa musi być zamkniÄ™ta, np. klasa szkolna
·ð bezpoÅ›rednia znajomość czÅ‚onków grupy (muszÄ… oni znać imiona i nazwiska
poszczególnych osoób)
·ð liczebność maksymalnie 50 osób
·ð wiek inteligencja czÅ‚onków  od 8 lat
·ð jasno okreÅ›lone i stosunkowo silne kryteria
·ð zaufanie do osoby badajÄ…cej
·ð obecność wiÄ™kszoÅ›ci osób w grupie
4
Analiza dokumentów:
1. Typy dokumentów:
·ð zastane stworzone w celu innym niż badawczy (np. arkusze ocen)
·ð tworzone intencjonalnie w celu badania (np. rysunek)
·ð systematyczne (np. dziennik)
·ð okolicznoÅ›ciowe (np. klasówka)
·ð oficjalne / osobiste
·ð pisane / cyfrowe
·ð obrazowe / dz
więkowe
·ð poznawcze (np. plan pracy, statuty, regulaminy)
·ð osobowe (np. życiorys, podanie, opinia)
·ð oceniajÄ…ce (np. upomnienie, Å›wiadectwo, dyplom)
·ð regulacyjne (np. uchwaÅ‚a, ustawa, rozkÅ‚ad zajęć)
2. Rodzaje analizy dokumentu:
·ð zewnÄ™trzna  ustalenie czasu, miejsca, autora, autentycznoÅ›ci, dokumentu
·ð wewnÄ™trzna  skÅ‚ada siÄ™ na niÄ… analiza formalna (wyglÄ…d, stan, estetyka,
systematyczność) i treÅ›ciowa (interpretacja treÅ›ci: iloÅ›ciowa ßð czÄ™stotliwość
wystÄ™powania danych zjawisk, jakoÅ›ciowa ßð  co autor miaÅ‚ na myÅ›li )
Wywiad / ankieta:
·ð ankieta  forma pisemna, w krótkim czasie można przepadać dużo osób, niska
podatność na wpływ osoby badającej
·ð wywiad  forma ustna, czasochÅ‚onny, bardzo uzależniony od warunków
zewnętrznych, wymaga bezpośredniego kontaktu z respondentem
Kwestionariusz:
·ð w socjologii jest to synonim ankiety
·ð w psychologii jest narzÄ™dziem badania osobowoÅ›ci
Etapy badań ankietowych:
1. sformułowanie problemu
2. stworzenie pytań
3. napisanie instrukcji
4. przeprowadzenie badań wstępnych
5. weryfikacja kwestionariusza
6. przeprowadzenie badań właściwych
7. zgromadzenie i analiza danych
Formułowanie pytań:
·ð pytania o fakty
·ð pytania o ocenÄ™ faktów
·ð pytania o opiniÄ™
·ð otwarte
·ð zamkniÄ™te
·ð półotwarte
·ð alternatywne
·ð filtrujÄ…ce
·ð kontrolne
·ð wprost
5
·ð nie wprost (pomniejszajÄ…ce, zaskakujÄ…ce, projekcyjne, uwikÅ‚ane)
Rodzaje wywiadów i ankiet:
·ð ankieta nie musi być bezpoÅ›rednia
o pocztowa
o prasowa
·ð wywiad
o rutynowy (podst. informacje)
o anamnestyczny (dot. przeszłości)
o diagnostyczny (określanie diagnozy)
o środowiskowy
·ð z uwagi na charakter wywiadu wyróżniamy:
o swobodny (w czasie rozmowy)
o częściowo kierowany
o kierowany (przygotowane pytania)
o skategoryzowany (ściśle określone informacje, pytania zamknięte)
METODYKA PRACY OPIEKUC
CZO  WYCHOWAWCZEJ
WYKA
AD III
Planowanie pracy wychowawczej:
1. Cele planowania:
·ð sprzyja lepszemu rozumieniu celów pracy wychowawczej
·ð umożliwia systematycznÄ… kontrolÄ™ przebiegu dziaÅ‚aÅ„ oraz ocenÄ™ uzyskiwanych
wyników (tzw. ewaluacja)
·ð pozwala na utrzymanie zasad higieny umysÅ‚owej, dostosowanie zajęć i ich
rozkładu do możliwości uczniów
2. Planowanie:
·ð Mazurkiewicz  obmyÅ›lanie kolejnoÅ›ci przewidywanych dziaÅ‚aÅ„, z
równoczesnym postanowieniem podejmowania działań wg obmyślonego toku
·ð KotarbiÅ„ski  stawianie sobie celu i obmyÅ›lanie Å›rodków do jego realizacji
3. Plan  musi mieć wyznaczone warunki wg projektu planu
4. Cechy dobrego planu wg Kotarbińskiego:
·ð celowość  plan powinien być celowy, powinien okreÅ›lać cele i Å›rodki do ich
zrealizowania
·ð wykonalność  realność oznacza prawdopodobieÅ„stwo osiÄ…gniÄ™cia celu w
istniejących warunkach i przy wykorzystaniu istniejących zasobów
·ð zgodność wewnÄ™trzna  oznacza, że plan powinien stanowić jednÄ… caÅ‚ość,
działania powinny być uporządkowane hierarchicznie (systemowo)
·ð operatywność  plan powinien być Å‚atwy do zastosowania
·ð elastyczność  plan powinien być tak sformuÅ‚owany aby można go byÅ‚o
modyfikować
6
·ð z ograniczonÄ… szczegółowoÅ›ciÄ…  plan nie powinien być zbyt ogólny bo wtedy
nie będzie operatywny, ale nie może też być zbyt szczegółowy
·ð dÅ‚ugodystansowość  plan musi wybiegać w przyszÅ‚ość
·ð terminowość  powinien obejmować terminy realizowania caÅ‚ego planu jak i
poszczególnych jego elementów
·ð kompletność  powinien uwzglÄ™dniać wszystkie dziaÅ‚ania, które zmierzać majÄ…
do określonego celu
·ð racjonalność  plan musi być ugruntowany poznawczo, oparty na naszej
wiedzy o faktach, zjawiskach, procesach
·ð sprawny  plan powinien być prosty, skuteczny, pewny, dokÅ‚adny
·ð komunikatywność  plan powinien być zrozumiaÅ‚y dla wszystkich
realizatorów planu, zrozumiały, użyteczny, przejrzysty
·ð konkretny  plan nie powinien być ujÄ™ty w ogólnikowe hasÅ‚a
+ wg DÄ…browskiego:
·ð innowacyjność treÅ›ci  w planie powinny być przedstawione tylko nowe
działania, a nie powtarzające się cyklicznie co jakiś czas
·ð hierarchia potrzeb i wartoÅ›ci  potrzeby powinny być umieszczone na
pozycjach planu
·ð realność zamierzeÅ„  plan powinien być zgodny z przepisami placówki oraz
potrzebami wychowanków
·ð adekwatna strukturyzacja  czytelność struktury wykonywania danego
działania
5. Rodzaje planów:
·ð rozkÅ‚ad zajęć (ramowy plan dnia)
·ð plan wychowawczy (szkoÅ‚y placówki)
·ð plan pracy grupy wychowawczej
·ð miesiÄ™czny plan pracy
·ð nocny plan pracy
·ð tygodniowy plan pracy
·ð program profilaktyki problemów dzieci i mÅ‚odzieży  jest to program, który
został napisany przez specjalistów, nie ma konkretnego adresata
·ð programy wychowawcze
·ð konspekt zajęć
·ð plan rozwoju szkoÅ‚y lub placówki
·ð plan pomocy indywidualnej
·ð plan rozwoju zawodowego
Adekwatna strukturyzacja planu wg DÄ…browskiego:
7