REMONT
Zasilanie domu
Przestarza a instalacja
elektryczna jest
potencjalnie niebezpieczna
i po prostu niewygodna
 brakuje gniazd,
a istniej ce obwody s
przeci one.
Zakres prac przy jej
modernizacji zale y
od tego na ile odbiega
od obowi zuj cych
wspó cze nie standardów.
Modernizacja instalacji
elektrycznej
Jaros aw Antkiewicz
yrandol (a) z kil-
Nowy standard uziemione (z  bolcem ). Do gniazd
koma arówkami stero-
Zapotrzebowanie na moc doprowadza si przewody trój y-
wany dwuklawiszowym,
Je li planujemy monta elektrycznego kot a c.o., przep ywowego owe, z odr bn y ochronn PE tzw. wiecznikowym
cznikiem (b) wymaga
ogrzewacza wody lub pieców akumulacyjnych, to przede wszystkim (rys. 1). y ochronn powinny
doprowadzenia cztero-
elektryk musi sprawdzi , czy przy cze cz ce dom z sieci ener- te mie przewody zasilaj ce ró-
y owego przewodu
getyczn jest dostosowane do wi kszych obci e . Czasem zdarza d a wiat a.
si te , e domy jednorodzinne maj tyl- Typowe
ko przy cze jednofazowe zamiast trój- przekroje y
fazowego. przewodów to
N
Je li wi c chcemy zainstalowa urz - L
2,5 mm2 w ob-
dzenia o du ej mocy, to konieczne b dzie wodach zasila-
PE
wyst pienie do zak adu energetyczne- j cych gniazda a
go z wnioskiem o zwi kszenie przydzia u oraz 1,5 mm2 w ob-
mocy lub budow nowego przy cza. wodach o wietlenio- b
wych. Urz dzenia du ej mocy potrze-
Przewody buj przewodów o wi kszym przekroju
Obecnie instalacje wewn trzne wyko-  4 mm2 lub wi kszym.
nuje si tylko z przewodów miedzia- Stare instalacje s cz sto wykona-
nych. Wszystkie gniazda musz by ne z przewodów aluminiowych. Zwykle
przewody s dwu y owe  ze wspól-
Rys. 1 Do gniazda pr d powinien by do-
n y ochronno-neutraln (oznaczan
prowadzony przewodem trój y owym ( y y:
L  fazowa, N  neutralna, PE  ochronna)
PEN). Ich przekrój jest cz sto zbyt ma y,
122 BUDUJEMY DOM 1 2/2010
fot. Moeller
fot. Kandel
fot. Ospel
Modernizacja instalacji elektrycznej
wy cznik ró nicowopr dowy
ogranicznik przepi
lampka sygnalizacyjna
wy czniki nadpr dowe jednobiegunowe
(obwodów jednofazowych)
wy cznik nadpr dowy trójbiegunowy
(obwodu trójfazowego)
Zmywarka, lodówka czy pralka powinny mie
zapewnione zasilanie z odr bnych obwodów
W rozdzielnicy osprz t montuje si na metalowej
szynie. Osprz t ma standardowe wymiary, niezale -
ponadto aluminium atwo ulega utlenieniu
nie od tego, od którego z producentów pochodzi
i p ka w miejscach po cze . Obecnie nie
wolno stosowa przewodów aluminiowych,
je li przekrój y jest mniejszy ni 10 mm2. grupowanie róde wiat a tak, by na danej
kondygnacji nie by y zasilane tylko z jednego
Podzia na obwody obwodu. Dzi ki temu w razie awarii nie znaj-
Ka da instalacja jest podzielona na obwody, dziemy si w kompletnych ciemno ciach.
Rozdzielnic
dzi ki temu nawet po od czeniu zasilania montuje si
w specjal-
od którego z nich pozosta e pracuj nor- Rozdzielnica
nej skrzynce
malnie. Poszczególne obwody maj odr bne Star rozdzielnic zwykle trzeba wymieni .
umieszczonej
zabezpieczenia w tablicy rozdzielczej. Now za warto dobra z pewnym zapasem, a) we wn ce
ciennej b) lub
Zwykle obwodów jest zbyt ma o, czasem by ewentualna rozbudowa w przysz o ci by a
na cianie
tylko dwa na gniazda i jeden na o wietlenie. mo liwa. Nowe rozdzielnice s przystosowa-
Jednak by unikn przeci enia, jedne- ne do monta u tzw. osprz tu modu owego
a
go obwodu nie powinno tworzy wi cej ni  wszystkie montowane w nich urz dzenia
10 gniazd lub 20 punktów o wietleniowych. maj znormalizowan szeroko , b d c wie-
b
Ma a liczba obwodów jest przy tym nie- lokrotno ci podstawowego modu u.
praktyczna, bo pojedyncze uszkodzenie unie-
mo liwia prac wielu urz dze . Uk ad obwo- Zabezpieczenia
dów instalacji powinien by przede wszystkim W wi kszo ci instalacji nie ma w a ciwych
funkcjonalny i logiczny: np. odr bne obwo- zabezpiecze . Obecnie wykonywana insta-
dy dla pomieszcze po o onych na lewo i na lacja powinna mie nast puj ce elementy
prawo od wej cia. Tak e przy czone na sta e zabezpieczaj ce.
urz dzenia, np. lodówka, kuchenka czy pod- Wy czniki nadmiarowopr dowe, inaczej
grzewacz wody, powinny by zasilane ka - nadpr dowe. Potocznie nazywane  korkami .
de z osobnego obwodu. Wa ne jest tak e po- Ich podstawowe zadanie to ochrona ka dego
z obwodów przed przeci eniem, gdy zosta-
Czytelny opis poszczególnych obwodów szcze-
gólnie docenimy w rozbudowanej instalacji
Wy cznik nadmiarowopr dowy do obwodów trójfazowych
(a), oraz do obwodów jednofazowych (b). Wy cznika do obwodów
trójfazowych nie wolno zast pi trzema zwyk ymi, bo niektóre
urz dzenia mog yby zosta uszkodzone
n do niego przy czone urz -
dzenia o zbyt du ej mocy lub gdy
w tym obwodzie nast pi zwar-
cie. Bez tego zabezpieczenia mog-
oby doj do stopienia izolacji
przewodów, uszkodzenia ich y ,
a nawet po aru.
W nowych instalacjach u y-
wa si wy czników nadmiaro-
wych  po ich zadzia aniu wy-
starczy podnie niewielk
d wigni , by w obwodzie znów
a
a b
pop yn pr d. W starych insta-
BUDUJEMY DOM 1 2/2010 123
fot. Mebel Rust
fot. Moeller Electric
fot. Legrand
fot. PCE Polska
fot. Legrand
fot. Legrand
fot. Moeller Electric
fot. Moeller Electric
Remont
wysokim napi ciu. Mo e by to efektem bli-
skiego uderzenia pioruna lub nieprawid owo ci
w dzia aniu sieci energetycznej. Na przepi cia
najbardziej wra liwy jest sprz t elektroniczny:
komputery, telewizory itp.
Ograniczniki poszczególnych klas montuje
si w nast puj cych miejscach:
B w z czu,
Wy cznik ró nicowopr dowy jest
Ograniczniki i
Typowy ogranicznik prze- O i iki przepi
wyposa ony w przycisk testowy. Po C  w rozdzielnicy (w odleg o ci co naj-
pi zabezpiecza jeden lub kil- montowane bezpo rednio
jego naci ni ciu wy cznik powinien
mniej 10 m od poprzedniego),
ka obwodów elektrycznych przed chronionym urz dze-
przerywa dop yw pr du do obwodu
niem najcz ciej dodatko- D  bezpo rednio przed chronionym urz -
wo zabezpieczaj delikatny
dzeniem.
Sprawno wy czników
sprz t elektroniczny
Na rynku dost pne s te urz dzenia klas
ró nicowoopr dowych trzeba
B+C montowane w rozdzielnicy.
Ograniczeniu skutków przepi s u y tak e odpowiednie zapro-
kontrolowa za pomoc przycisku
jektowanie instalacji domowych, tak by wszystkie kable czy ruro-
 test , nie rzadziej ni raz w miesi cu
ci gi metalowe by y wprowadzone do budynku w tym samym miej-
lacjach funkcj zabezpieczenia nadmiarowopr dowego pe ni cz sto scu; bardzo wa ny jest tak e skuteczny uziom.
klasyczne bezpieczniki, w których po zadzia aniu trzeba wymieni Uziemienie. Zadaniem uziemienia jest odprowadzenie do grun-
wk adk topikow . Mog to by tak e wy czniki nadmiarowe przy- tu przez tzw. uziom niebezpiecznego napi cia, jakie mo e si poja-
stosowane do wkr cania w typowe gniazda bezpiecznikowe. wia np. na metalowej obudowie urz dze elektrycznych (pralka, lo-
Wy czniki ró nicowopr dowe. Ich podstawowym zadaniem jest dówka itp.). To jeden z najwa niejszych elementów zapewniaj cych
wy czenie obwodu, gdy nast pi up yw pr du do ziemi, np. wsku- bezpiecze stwo, zw aszcza e skuteczny uziom jest te niezb dny do
tek dotkni cia przez kogo przewodu bez izolacji albo znajduj - w a ciwego dzia ania instalacji odgromowej. Stan uziomu powinien
cej si pod napi ciem metalowej obudowy uszkodzonego urz dze- koniecznie sprawdzi elektryk modernizuj cy instalacj .
nia. Ka dy wy cznik ró nicowopr dowy reaguje dopiero wtedy,
gdy zostanie przekroczona pewna graniczna warto up ywu pr du.
Zwyk y u ytkownik spotyka si najcz ciej z wy cznikami wyso-
koczu ymi o pr dzie znamionowym 30 mA. Mniej czu e wy czniki
(100 mA lub wi cej) montuje si jako zabezpieczenie przeciwpo a-
rowe. Bardzo czu ymi wy cznikami zabezpiecza si niekiedy in-
stalacj na zewn trz domu, bo gdy stoimy bezpo rednio na ziemi,
skutki pora enia mog by szczególnie gro ne.
W starych instalacjach cz sto w ogóle nie ma wy czników ró ni-
cowopr dowych, lub zabezpieczaj tylko obwody w kuchni i azience
albo jeden wy cznik zabezpiecza ca instalacj . To ostatnie rozwi -
zanie jest jednak bardzo niepraktyczne, bo jego zadzia anie odcina
zasilanie wszystkich obwodów.
Ograniczniki przepi . Maj za zadanie zabezpiecza instalacj Rys. 3. Wystaj ce ponad powierzchni dachu elementy, np. komin, trzeba za-
bezpieczy dodatkowym  masztem po czonym z instalacj odgromow
i przy czone do niej urz dzenia przed przep ywem pr du o bardzo
zwód piorunochronu
przewód
odprowadzaj cy
przewód
uziom
odprowadzaj cy
otokowy
Rys. 4. Na rysunku pokazano minimalne odleg o ci, które trzeba zachowa
pomi dzy elementami instalacji odgromowej a urz dzeniami umieszczonymi
Rys. 2. Uziom otokowy to zwykle najrozs dniejsze, bo niezbyt drogie rozwi -
na elewacji. Inaczej mo e doj do ich uszkodzenia i po aru
zanie w ju istniej cym budynku
124 BUDUJEMY DOM 1 2/2010
fot. Relpol
fot. Legrand
fot. Moeller Electric
fot. Moeller Electric
 Nowe czniki to naj-
ki o wietleniowe  zawsze je li s
bardziej rzucaj cy si
w oczy element zmo-
uszkodzone, ewentualnie je li nie
dernizowanej instalacji
odpowiadaj nam pod wzgl dem
estetycznym. zbytnio rozmieszcze-
niem dotychczaso-
Instalacja z dwu y owych prze- wych. W domu, w któ-
wodów miedzianych rym mieszkamy od
Przewód trój y owy 3 × 2,5 mm2 u ywany do wyko-
Je li bardzo zale y nam na ograniczeniu prac, d u szego czasu, nietrudno zdecydowa , gdzie
nania nowych obwodów gniazd. Informacja o jego
mo na ewentualnie pozostawi stare dwu- najlepiej umie ci gniazda zasilaj ce, czni-
parametrach naniesiona jest na izolacji zewn trznej
y owe przewody w sypialniach lub salo- ki do sterowania ród ami wiat a oraz same
Czasem zdarza si , e budynek w ogó- nie  pod warunkiem e s w dobrym stanie lampy. Warto te zamontowa dodatkowe
le nie ma uziomu, bo albo go nigdy nie wy- i e nie potrzebujemy wielu nowych gniazd. gniazda lub cho by za lepione puszki  na za-
konano, albo jego funkcj pe ni y metalo- W pomieszczeniach o wi kszym zagro e- pas  na potrzeby urz dze elektrycznych,
we ruroci gi, a rury wymieniono potem na niu pora eniem  azienkach, kuchniach, które pewnie kiedy kupimy. Nowa instala-
nowe z tworzywa sztucznego. pralniach czy gara ach  trzeba jednak u o- cja powinna oczywi cie spe nia wszelkie wy-
W takiej sytuacji mo na zastosowa y odr bne od starej instalacji nowe obwo- magania stawiane wspó czesnym instalacjom,
uziom otokowy w postaci otaczaj cej ca y dy z przewodów trój y owych i koniecznie opisanym na pocz tku artyku u.
budynek metalowej p tli lub uziom piono- zabezpieczy je wy cznikiem ró nicowopr -
wy z wbitych w ziemi specjalnych pr tów. dowym (lub kilkoma). Tak e stare obwody Wykonanie instalacji
Drugie rozwi zanie jest mniej k opotliwe z dwu y owymi przewodami mo na zabez- Okablowanie
ale dro sze. pieczy wy cznikami ró nicowopr dowymi, Najcz ciej u ywa si przewodów p askich,
Instalacja odgromowa mo e te wymaga bo to rozwi zanie  cho niedoskona e  i tak umieszczaj c je w p ytkich bruzdach wy-
pewnych zmian, je li od czasu jej wykona- zwi kszy bezpiecze stwo korzystania z insta- ci tych w tynku. Do ciany mocuje si je
nia na dachu pojawi y si nowe kominy lub lacji, a wy czniki b dzie mo na wykorzysta uchwytami z tworzywa sztucznego, a je li
anteny (rys. 3). Gdy na cianie zewn trznej w przysz o ci, gdy zdecydujemy si na pe - przewody s szerokie (np. 5- y owe)  alu-
chcemy zamontowa klimatyzator, tak e po- niejsz modernizacj instalacji. miniowymi blaszkami mocowanymi do
winni my pami ta o zachowaniu wymaga- Je li nowych gniazd potrzebujemy niewie- ciany ma ymi ko kami rozporowymi.
nej odleg o ci od piorunochronu (rys. 4). le, to najrozs dniejszym rozwi zaniem b - Innym rozwi zaniem jest poprowadze-
dzie tylko rozbudowa istniej cych obwodów, nie przewodów w elastycznych rurkach
Co wymienia ? tak jak to opisano w poprzednim punkcie. z tworzywa sztucznego (tzw. peszlach) u o-
Najlepiej by oby od razu zmodernizowa Je li za konieczne jest dodanie wielu no- onych w g bokich bruzdach ciennych.
ca instalacj , jednak oznacza to du y za- wych gniazd, to lepiej zdecydowa si na ca - To rozwi zanie jest jednak bardziej praco-
kres prac i znaczne koszty. Mo na zdecydo- kowit wymian okablowania i rozplanowa- i czasoch onne, a wi c i dro sze. Warto je
wa si tak e na jedynie cz ciow moder- nie obwodów na nowo. zastosowa tam, gdzie w razie konieczno ci
nizacj , której zakres b dzie dostosowany wymiany przewodów trzeba by by o nisz-
do naszych potrzeb oraz stanu istniej cej Instalacja z dwu y owych przewodów alu- czy trudne do naprawienia wyko czenie
instalacji. miniowych powierzchni cian (np. ok adzin z p ytek
Stare przewody aluminiowe s zazwyczaj w kuchniach i azienkach).
Instalacja z trój y owych przewodów mie- w z ym stanie i powinny zosta wymie- Przewody powinno si uk ada w od-
dzianych nione na trój y owe przewody miedziane. powiedniej odleg o ci od kraw dzi okien
W takich stosunkowo nowych instalacjach Dawniej przewody aluminiowe by y w po- i drzwi, zawsze pionowo lub poziomo  nigdy
najcz ciej brakuje wy czników ró nicowo- wszechnym u yciu ze wzgl dów oszcz dno- po skosie (rys. 5).
pr dowych, zazwyczaj nie ma te adnych ciowych. Je li bardzo zale y nam na ogra- Niekiedy, zw aszcza w du ych pomiesz-
zabezpiecze przeciwprzepi ciowych. Liczba niczeniu zakresu i kosztu prac, mo na je czeniach, korzystne jest zasilanie gniazd
gniazd tak e jest cz sto niewystarczaj ca. tymczasowo pozostawi i poprzesta na wy- z dwóch ró nych obwodów, bo wy czenie
Zakres zmian w takiej instalacji b dzie konaniu takich zmian, jakie opisano w po- jednego z nich nie unieruchamia wszyst-
niewielki. Elektryk powinien: przednim punkcie. Zwykle jednak niezb d- kich zainstalowanych w pomieszczeniu
 sprawdzi stan przewodów, zw aszcza ne s liczne nowe gniazda urz dze .
w miejscach po cze , i nowy podzia instalacji na Przewody elektryczne -
 zamontowa nowe urz dzenia zabezpie- obwody, dlatego lepiej wyko- czy si tylko w puszkach
czaj ce w rozdzielnicy (mo e by konieczna na instalacj od nowa. instalacyjnych.
jej wymiana na wi ksz ), Przed uk adaniem nowych Do czenia przewodów
 je li to mo liwe  rozbudowa istniej ce przewodów nie trzeba usuwa powinno si u ywa spe-
obwody o nowe gniazda, ewentualnie wypro- starych, lecz jedynie odci
Przewody czy si tylko
wadzi z tablicy rozdzielczej nowe obwody od nich zasilanie. Lokalizacj
w puszkach instalacyjnych.
lub te stare obwody (obejmuj ce np. gniaz- gniazd lepiej zaplanowa od
Puszek nie nale y pokrywa tyn-
da na ca ej kondygnacji) rozdzieli na kil- pocz tku, uwzgl dniaj c po- kiem, by w razie awarii mo liwy by
do nich dost p
ka mniejszych, wymieni gniazda i czni- trzeby i nie sugerowa si
BUDUJEMY DOM 1 2/2010 125
fot. Merten
fot. J. Antkiewicz
g
a
w
l
E
go
a
W
fot.
Remont
b
Rys. 5. Zalecany sposób prowadzenia przewodów wzgl dem kraw dzi okien, drzwi i podobnych elemen-
tów: zapobiega przypadkowemu uszkodzeniu instalacji podczas kucia lub wiercenia cian
a
cjalnych z czek, nie wolno natomiast - W azienkach trzeba zachowa minimal- a) Z czki rubowe  wsuni te w otwór y y prze-
wodów s dociskane przez ruby. b) Z czki samo-
czy ich przez skr canie y  takie po - ne odleg o ci pomi dzy urz dzeniami elek-
zaciskowe typu  Wago s naj atwiejsze w monta-
czenia nie s bezpieczne i niemo liwa jest trycznymi a wannami oraz kabinami prysz-
u  ko ce y jedynie wsuwa si w otwory
kontrola ich stanu. nicowymi (rys. 6).
Przewodów, ze wzgl du na niebezpiecze - czniki steruj -
stwo zalania, nie uk ada si poni ej rur wodo- ce o wietleniem zwy-
ci gowych i kanalizacyjnych. Nie mog tak e kle umieszcza si na ze- strefa III
styka si z przewodami gazowymi (zaleca si wn trz azienki i wtedy
zachowanie odleg o ci min. 10 cm). mo na zastosowa zwy-
k y, a nie bryzgoszczel-
Niebezpieczne miejsca ny osprz t.
W azienkach, kuchniach i pralniach za-
gro enie pora eniem jest szczególnie du e.
2,25 m
Osprz t przeznaczony do
0,6 m
Metalowe obudowy pralki, lodówki czy kuch- monta u w azienkach jest
produkowany jako bryzgosz-
ni mog znale si pod napi ciem, a wilgotna
czelny, czyli odporny na za-
skóra lepiej przewodzi pr d.
chlapanie
Z tego wzgl du gniazda i czniki monto-
wane w tych pomieszczeniach musz by
bryzgoszczelne, czyli odporne na zachla- strefa II
panie wod . Takie gniazda s wyposa one
w charakterystyczne klapki, a na opakowa- strefa I
strefa 0
niu maj oznaczenie IP 44 (lub wy sze, np.
Rys. 6. Wokó wanien i brodzików trzeba wyznaczy strefy bezpiecze -
IP 55). W azienkach lepiej te nie umiesz-
stwa. Urz dzenia zasilane z sieci oraz gniazda i czniki mog znajdowa
cza puszek czeniowych (np. do o wietle-
si dopiero poza stref II
nia), a je li ju  to tylko bryzgoszczelne.
INFO RYNEK Ile kosztuje modernizacja instalacji elektrycznej?
Najlepiej od razu dok adnie ustali z elektrykiem zakres prac oraz ich ca kowity koszt. Kupno materia ów do wykonania instalacji najlepiej powierzy wykonawcy. Najcz ciej
Dzi ki temu unikniemy nieporozumie . Oczywi cie trzeba si liczy z tym, e w starym mo e on kupowa w hurtowniach z rabatem dla sta ego klienta oraz zap aci ni sz
domu mog pojawi si nieprzewidziane trudno ci, wymagaj ce dodatkowej pracy stawk podatku VAT. Oczywi cie trzeba z nim wcze niej ustali , jaki osprz t (gniazda,
i powoduj ce wzrost kosztów. czniki itp.) chcemy zastosowa , bo ma to wp yw na estetyk pomieszcze .
Typowy sposób rozliczania to ustalenie stawki za tzw. punkt elektryczny  gniazdo Przybli one koszty typowych elementów to:
wtyczkowe, wypust o wietleniowy do yrandola itp. Wa ne, by jednoznacznie ustali ,  przewód 3 × 2,5 mm2 (do gniazd)  220 z /100 m;
co przeze rozumiemy. Czy wypust o wietleniowy wraz z cznikiem na cianie to  przewód 3 × 1,5 mm2 (do o wietlenia)  170 z /100 m;
jeden czy dwa punkty? Jako punkt jest zwykle liczone tak e zamontowanie ka dego  wy cznik nadmiarowopr dowy do obwodów jednofazowych  10 z ;
aparatu (wy cznika nadmiarowopr dowego, zegara steruj cego itp.) w rozdzielnicy oraz  wy cznik ró nicowopr dowy  100 z ;
wykonanie kilkumetrowej bruzdy na przewody. Trzeba ustali , czy cena obejmuje tak e  rozdzielnica  od 50 z ;
zaszpachlowanie bruzd itp.  gniazdo, cznik o wietleniowy itp.  od 10 z ;
Wykonanie jednego punktu to koszt od 30 do 50 z .  puszka instalacyjna  1 z .
PRZYDATNE ADRESY
APATOR 056 61 91 295 www.apator.eu LEGRAND 0801 133 084 www.legrand.pl
BERKER 061 817 99 00 www.berker.pl MOELLER ELECTRIC 022 320 50 50 www.moeller.pl
KONTAKT SIMON 032 32 46 300 www.kontakt-simon.com.pl OSPEL 032 673 70 28 www.ospel.com.pl
Wi cej
126 BUDUJEMY DOM 1 2/2010 . . . ceny, f i rmy, produkt y, kal kul at ory, art yku y. Kl i kni j na www. buduj emydom. pl
pl
pl
Jako j edyni publ i kuj emy akt ual ne RANKI NGI PRODUKTÓW!
fot. Wago Elwag
fot. J. Antkiewicz
fot. Ospel