Adam ŻABKA"
Monika TUREK-RADWAN
ANALIZA WSKAy
NIKOWA DOCHODÓW GMINY 
PRZEGL
D STOSOWANYCH METOD
Streszczenie
W artykule podejmuje się problematykę praktycznego zastosowania analizy
finansowej do wspomagania zarządzania finansami JST oraz oceny jej kondycji
finansowej. Jako punkt wyjścia przyjęto analizę wskaz
ników stosowanych
w przedsiębiorstwach by na tym tle dokonać przeglądu metod analizy wskaz
nikowej
stosowanych w praktyce funkcjonowania JST. Przeprowadzona analiza pozwoli!a na
wskazania zalet oraz niedoskona!ości stosowanych metod oceny finansowej kondycji
jednostek samorządu terytorialnego.
S!owa kluczowe: wskaz
niki finansowe, budżet gminy
Wstęp
Dochody gmin, jako podstawowych jednostek samorządu
terytorialnego, systematycznie rosną. Wysokość dochodów gmin
w latach 2003  2010 zaprezentowano na wykresie 1.
"
Dr inż. Adam Żabka, Wyższa Szko!a Finansów i Prawa w Bielsku Bia!ej.
Mgr Monika Turek-Radwan, Wyższa Szko!a Finansów i Prawa w Bielsku Bia!ej.
100
Wykres 1. Dochody gmin w latach 2003-2010
y
ród!o: opracowanie w!asne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu państwa
w części: Informacja o wykonaniu budżetów jednostek samorządu terytorialnego,
Warszawa 2002-2010
Na przestrzeni ośmiu, zobrazowanych na wykresie lat, dochody
gmin wzros!y ponad dwukrotnie. Warto także zauważyć, że kryzys
finansowy jedynie spowolni! dynamikę wzrostu tychże, nie spowodowa!
jednak ich spadku. Dysponując dochodami w takiej wysokości w!adze
lokalne dysponują stosunkowo wąskim wachlarzem narzędzi
pozwalających ocenić skutki wydatkowania środków finansowych.
Jednym z narzędzi, stosowanych skutecznie w przedsiębiorstwach, jest
analiza wskaz
nikowa.
1. Analiza wskaz
nikowa sprawozdania finansowego
Punktem wyjścia rozważań dotyczących możliwości zastosowania
analizy wskaz
nikowej w gminie musi być analiza dostępnych
wskaz
ników analizy finansowej stosowanej przedsiębiorstwach
komercyjnych. Z pewnością nie wszystkie wskaz
niki będzie można
w prosty sposób przenieść na grunt dzia!alności publicznej ze względu
na odmienność charakteru tejże dzia!alności. Podstawą realizacji analizy
finansowej jest sprawozdanie finansowe. Sprawozdanie finansowe jest
niezbędnym elementem oceny sytuacji finansowej danego podmiotu,
niewystarczającym jednak do uzyskania pe!nego obrazu dzia!alności
jednostki. W przypadku gminy będzie to przede wszystkim
101
sprawozdanie z wykonania budżetu oraz raport o stanie mienia
komunalnego. W gminach, w których budżet tworzy się zgodnie
z procedurami budżetowania zadaniowego, gromadzona jest dodatkowa
ilość informacji przydatnych dla celów analitycznych. W takim
przypadku analiza może być znacznie bardziej rozbudowana. Mając
z
ród!o informacji ze sprawozdania finansowego, można przystąpić do
analizy wskaz
nikowej1. G!ównym przedmiotem analizy wskaz
nikowej
jest relacja pomiędzy wielkościami pochodzącymi ze sprawozdania
finansowego. Wyróżnia się tu wielkości charakteryzujące różne aspekty
funkcjonowania badanej jednostki, dla lepszej i pe!niejszej oceny
badanego przedsiębiorstwa stosuję się pewne określone zestawy
wskaz
ników opisujące zbliżone treści ekonomiczne2.
Wśród wskaz
ników finansowych wykorzystywanych w praktyce
najczęściej wykorzystuje się3:
" wskaz
niki p!ynności finansowej,
" wskaz
niki majątkowe,
" wskaz
niki rentowności.
Wskaz
niki p!ynności finansowej są wykorzystywane przy ocenie
zdolności danego podmiotu do terminowego regulowania zobowiązań.
P!ynność finansowa jednostki jest oceniana poprzez różne relacje
pomiędzy aktywami p!ynnymi oraz zobowiązaniami, które jednostka
musi uregulować w najbliższej przysz!ości. Do oceny p!ynności
finansowej wykorzystuję się najczęściej następujące wskaz
niki:
" wskaz
nik bieżącej p!ynności,
" wskaz
nik p!ynności gotówkowej.
Wskaz
nik bieżącej p!ynności finansowej (z ang. current ratio) jest
traktowany, jako podstawowy miernik zdolności jednostki do sp!acenia
wszystkich zobowiązań bieżących, poprzez up!ynnienie zasobów
1
D. Wędzki, Analiza wskaz
nikowa sprawozdania finansowego. Tom II Wskaz
niki
finansowe, Oficyna, Kraków 2009, ss. 41-49.
2
M. Sierpińska, Jachna T., Ocena przedsiębiorstw wed!ug standardów światowych,
Wydawnictwo PWN, Warszawa 2004, s. 145.
3
J. Czekaj, Z. Dresler, Zarządzanie finansami przedsiębiorstw. Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2006, s. 210.
102
majątku obrotowego. Dostarcza ogólnych informacji na temat
p!ynności finansowej badanej jednostki. Wskaz
nik ten przyjmuje
następującą postać relacji aktywów bieżących do zobowiązań
bieżących4. Wzrost poziomu wskaz
nika bieżącej p!ynności pozwala
wnioskować, iż nastąpi!a poprawa zdolności jednostki do regulowania
zobowiązań bieżących.
Wskaz
nik p!ynności gotówkowej (z ang. cash ratio) jest to stosunek
najbardziej p!ynnych środków obrotowych, tj. środków pieniężnych, do
zobowiązań bieżących. Wskaz
nik ten informuje jaka część zobowiązań
może zostać uregulowana bezpośrednio z dostępnych środków
p!atniczych. Nie przesądza on jednak o stopniu wyp!acalności
przedsiębiorstwa, a jedynie sygnalizuje jego sprawność p!atniczą.
Omawiany wskaz
nik można obliczyć jako relację środków pieniężnych
do zobowiązań bieżących5. W praktyce gospodarczej, jest to znacznie
mniej przydany wskaz
nik w porównaniu do dwóch wcześniejszych,
ponieważ trudno ustalić jego wartości wzorcowe.
Kolejną grupą omawianych wskaz
ników, są wskaz
niki majątkowe
i wskaz
niki rentowności. Wykorzystywana jest tutaj struktura majątku
jednostki, rotacja środków, tempo zmian wielkości zaangażowanego
majątku, jak również polityka umorzeniowa i inwestycyjna. Wskaz
niki
sprawności dzia!ania nazywane są wskaz
nikami aktywności
gospodarczej6. Zaliczamy do nich:
" wskaz
nik rotacji aktywów = przychody ogó!em/aktywa ogó!em,
" wskaz
nik rotacji aktywów trwa!ych = przychody netto/aktywa trwa!e,
" wskaz
nik rotacji dochodów w dniach = (dochody ogó!em/wydatki
ogó!em) x liczba dni dla badanego okresu,
" wskaz
nik rotacji środków finansowych w dniach = (środki
finansowe/należności) x liczba dni dla badanego okresu,
" wskaz
nik pokrycia należności w dniach = (przychody
netto/należności) x liczba dni dla badanego okresu.
4
K. Stępień, Rentowność a wyp!acalność przedsiębiorstw, Difin, Warszawa 2008,
s. 116.
5
L. Bednarski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 2001, s. 119.
6
Z. Leszczyński, A. Skowronek-Mielczarek, Analiza ekonomiczno-finansowa spó!ki,
Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004, ss.125-127.
103
Wykorzystując tego rodzaju wskaz
niki, jednostka otrzymuje
informację na temat zainwestowanych pieniędzy, a konkretniej w jakim
czasie wrócą one do inwestora i będą mog!y być zainwestowane kolejny
raz7.
Wskaz
niki rentowności wykorzystywane są do wykonywania tzw.
podsumowujących analiz, informujących nas o korzyściach jednostki
z prowadzonej dzia!alności8.
Do podstawowych grup wskaz
ników rentowności zaliczamy:
" wskaz
nik rentowności inwestycyjnej = zysk(strata)
z dzia!alności gospodarczej + korekta zysku / przychody netto ze
sprzedaży + pozosta!e przychody operacyjne + przychody finansowe
+ korekta przychodów  wskaz
nik informuje, jaki zysk z dzia!alności
inwestycyjnej wypracowują przychody finansowe,
" wskaz
nik rentowności brutto sprzedaży = zysk(strata) brutto /
przychody netto ze sprzedaży + pozosta!e przychody operacyjne +
przychody finansowe + zyski nadzwyczajne
+ korekty  wskaz
nik przekazuje informacje o zyskowności
podstawowej, pozosta!ej i inwestycyjnej oraz nadzwyczajnej
dzia!alności, a także w jakim stopniu operacje gospodarcze wp!ynę!y
na wynik finansowy dzia!alności nadzwyczajnej,
" wskaz
nik rentowności netto sprzedaży = zysk(strata) netto /przychody
netto ze sprzedaży + pozosta!e przychody operacyjne + przychody
finansowe + zyski nadzwyczajne
+ korekty  wskaz
nik oznajmia, jaki jest poziom zysku po
opodatkowaniu stopą podatkową w stosunku do zysku do
opodatkowania,
" wskaz
nik gotówkowej rentowności sprzedaży = przep!ywy pieniężne
netto/ przychody netto ze sprzedaży + pozosta!e przychody operacyjne
+ przychody finansowe + zyski nadzwyczajne + korekty przychodów
 wskaz
nik pokazuje jaka jest nadwyżka lub niedobór gotówki ze
7
Por. G. Go!ębiowski, A. T!acza!a, Analiza ekonomiczne-finansowa w ujęciu
praktycznym, Difin, Warszawa 2005.
8
Por. Sprawozdanie finansowe bez tajemnic, red. G Świderska, W. Więc!aw, Difin,
Warszawa 2006, s. 16-90.
104
wszystkich rodzajów działalności, po uwzględnieniu podatku
dochodowego od zysków z tych działalności
" wskaz
nik rentowności pozostałej = zysk(strata) z działalności
operacyjnej + korekty zysku ze sprzedaży / przychody netto ze
sprzedaży + pozostałe przychody operacyjne korekty przychodów 
wskaz
nik informuje jaka jest zyskowność działalności operacyjnej
przy uwzględnieniu zysku i straty na pozostałej działalności9,
" wskaz
nik rentowności finansowej = (zysk netto/kapitał własny)
x 100% - wskaz
nik rentowności finansowej dotyczy rentowności
zaangażowanego kapitału własnego, określa stopę zwrotu uzyskaną
w momencie inwestowania w dany podmiot10.
Analiza sprawozdań finansowych jest podstawowym z
ródłem
informacji wykorzystanym do przeprowadzenia oceny działalności
jednostki. Zawiera zbiór informacji o sytuacji majątkowej i finansowej
sporządzonej za dany okres11. Wybór odpowiednich wskaz
ników,
pozwala dostarczyć cennych informacji umożliwiających ocenę planów
budżetowych jak również ich wykonanie.
2. Ocena sytuacji finansowej jednostek sektora finansów
publicznych w praktyce
Metody analizy sprawozdań finansowych, zaczerpnięte z analizy
finansowej przedsiębiorstw, znalazły zastosowanie także w jednostkach
samorządu terytorialnego. W opracowaniu przedstawiono trzy koncepcje
wykorzystania analizy w obszarze finansów JST. Pierwszą
z zaprezentowanych metodyk jest propozycja Ministerstwa Finansów.
Znalazła się ona w opracowaniu ze względu na fakt, iż obejmuje ona
wszystkie jednostki samorządu terytorialnego, a co za tym idzie stanowi
pełną bazę porównawczą dla wszystkich jednostek. Kolejna metoda jest
stosowana przez agencję ratingową Fitch Ratings. Agencja ta jest
najczęściej wybierana przez JST, które poddają się ocenie ratingowej.
9
D. Wędzki, Analiza wskaz
nikowa& , op.cit., ss. 354-375.
10
M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstw& , op.cit, s. 104-105.
11
Podstawy rachunkowości. Aspekty teoretyczne i praktyczne, red. Bronisław Micherda,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 232.
105
 Analiza stosowana przez Fitch Ratings jest też szczególna ze
względu na jej funkcjonalny charakter. Nacisk jest tutaj po!ożony na
ocenę p!ynności i zdolności JST do regulowania zobowiązań. Analiza
stosowana w gminie Gliwice zaprezentowano jako przyk!ad rozwiązania,
które powsta!o w jednostce samorządu terytorialnego jako odpowiedz
na
zapotrzebowanie w!adz lokalnych na informację zarządczą. Zosta!o
wybrane ze względu na bezpośrednie nawiązania do wskaz
ników analizy
finansowej stosowanej w przedsiębiorstwach.
2.1 Analiza wskaz
nikowa Ministerstwa Finansów
Ministerstwo Finansów przygotowa!o zestaw wskaz
ników
pozwalających na ocenę sytuacji finansowej jednostek sektora finansów
publicznych. Na podstawie przygotowanych wskaz
ników finansowych
jednostki samorządu terytorialnego, będą mog!y porównać swoją
sytuację finansową z sytuacją finansową innych jednostek12.
Wyróżniono następujące typy wskaz
ników:
" wskaz
niki budżetowe,
" wskaz
niki na mieszkańca.
Wskaz
niki budżetowe nawiązują do analizy bilansu przedsiębiorstwa.
Przedstawiono je tabela 1.
12
http://www.mf.gov.pl/_files_/finanse_samorzadow/opracowania/wsk2007-2009/i-
ii_wsk2007-2009opis.pdf
106
Tabela 2. Rodzaje wskaz
ników budżetowych w sektorze finansów publicznych
Wskaz
niki budżetowe
Lp.
Nazwa
Informacja na temat wskaz
nika
wskaz
nika
Dochody ogó!em/dochody bieżące(nie będące dochodami
1 WB1 majątkowymi) - wskaz
nik wskazuje jaką cześć dochodów ogó!em
stanowią dochody bieżące.
Dochody w!asne/dochody ogó!em - wskaz
nik wskazuje jaką cześć
2 WB2
dochodów ogó!em stanowią dochody w!asne.
Nadwyżka operacyjne/dochody ogó!em - udzia! nadwyżki
operacyjnej w dochodach ogó!em (WB3) określa stopień w jakim
3 WB3
jednostka mog!aby zaciągnąć nowe zobowiązania w stosunku do
osiąganych dochodów.
4 WB4 Wydatki majątkowe/wydatki ogó!em -wskaz
nik WB4 wskazuje jaką
cześć wydatków ogó!em stanowią wydatki majątkowe.
Wydatki na wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń/wydatki
5 WB5 bieżące -wskaz
nik wskazuje jaką cześć wydatków bieżących
stanowią wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń.
(Nadwyżka operacyjna + dochody ze sprzedaży majątku)/dochody
6 WB6 ogó!em - wskaz
nik wskazuje udzia! w dochodach ogó!em, nadwyżki
operacyjnej powiększonej o dochody ze sprzedaży majątku.
(Nadwyżka operacyjna + dochody majątkowe)/wydatki majątkowe -
wartość wskaz
nika obrazuje stopień w jakim jednostka samorządu
7 WB7 terytorialnego finansuje inwestycje środkami w!asnymi, czyli
zdolność do samofinansowania.
Objaśnienia: WB1- wskaz
nik udzia!u dochodów bieżących w dochodach ogó!em, WB2-
wskaz
nik udzia!u dochodów w!asnych w dochodach ogó!em, WB3- wskaz
nik udzia!u
nadwyżki operacyjne w dochodach ogó!em, WB4- wskaz
nik udzia!u wydatków
majątkowych w wydatkach ogó!em, WB5- wskaz
nik obciążenia wydatków bieżących
wydatkami na wynagrodzenia i pochodnymi od wynagrodzeń, WB6- wskaz
nik udzia!u
nadwyżki operacyjnej i dochodów ze sprzedaży majątku w dochodach ogó!em, WB7-
wskaz
nik samofinansowania
y
ród!o: opracowanie w!asne na podstawie  Wskaz
niki do oceny sytuacji finansowej jednostek
samorządu terytorialnego w latach 2007-2009 , Ministerstwo Finansów, Warszawa 2010
Druga kategoria wskaz
ników posiada nazwę wskaz
niki na jednego
mieszkańca, zosta!y one przedstawione w tabeli nr 2.
107
Tabela 3. Rodzaje wskaz
ników na jednego mieszkańca w sektorze finansów
publicznych
Wskaz
niki na mieszkańca
Lp.
Nazwa
Informacja na temat wskaz
nika
wskaz
nika
Subwencja ogólna i dotacje bieżące/liczba mieszkańców jednostki
1 WL1 budżetowej -wskaz
nik WL1 informuje jakie są transfery bieżące na
jednego mieszkańca
Nadwyżka operacyjna/liczbę mieszkańców jednostki - wskaz
nik
2 WL2 WL2 informuje jaka jest nadwyżka operacyjna na jednego
mieszkańca
Zobowiązania wg tytu!ów d!użnych/liczbę mieszkańców
3 WL3 jednostki samorządu terytorialnego - wskaz
nik WL3 informuje
jakie są zobowiązania ogó!em na jednego mieszkańca
(Zad!użenia wg tytu!ów d!użnych bez zad!użenia na projekty
unijne)/liczbę mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego -
4 WL4 wskaz
nik WL4 informuje jakie są zobowiązania ogó!em bez
zobowiązań na projekty unijne na jednego
Mieszkańca
Objaśnienia: WL1- wskaz
nik transferów bieżących na mieszkańca, WL2  wskaz
nik
nadwyżki operacyjnej na mieszkańca, WL3  wskaz
nik zobowiązań ogó!em na
mieszkańca, WL4  wskaz
nik zobowiązań ogó!em bez zobowiązań na projekty unijne na
mieszkańca
y
ród!o: opracowanie w!asne na podstawie  Wskaz
niki do oceny sytuacji finansowej
jednostek samorządu terytorialnego w latach 2007-2009 , Ministerstwo Finansów,
Warszawa 2010
Wskaz
niki zaproponowane przez Ministerstwo Finansów pozwalają
zyskać ogólną orientację w sytuacji budżetowej gminy. B!ędem by!oby
negowanie ich wartości poznawczej w procesie oceny sytuacji
finansowej gminy. Jakkolwiek jako najważniejszych odbiorców
informacji wygenerowanych na podstawie analizy wskaz
nikowej uznaje
się w!adze lokalne, potencjalnych nabywców obligacji komunalnych oraz
inwestorów. W takim przypadku równie ważną, o ile nie ważniejszą, jest
informacja na temat istniejącego w gminie potencja!u, który można
aktywować dla osiągnięcia za!ożonych celów. Takiej informacji na
podstawie wskaz
ników ministerialnych uzyskać nie można. W swoich
za!ożeniach wskaz
niki ministerialne przypominają nieco koncepcję
108
wskaz
nika pomiaru poziomu życia HDI (Human Development Index),
który Amartya Sen, laureat nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii,
określi! jako niewyszukany wskaz
nik, stanowiącym tylko wstępny
bodziec do zainteresowania [...] zbiorem informacji zawartych
w raporcie .
2.2 Analiza wskaz
nikowa FITCH Ratings
Kolejną grupa podmiotów dokonujących analizy jednostek
samorządu terytorialnego są agencje ratingowe. Agencja Fitch Ratings
opracowa!a standardowy raport uwzględniający następujące wskaz
niki:
" nadwyżka operacyjna/dochody operacyjne  wskaz
nik informuje iż
nadwyżka operacyjna stanowi różnicę między dochodami
operacyjnymi a wydatkami operacyjnymi,
" nadwyżka bieżąca/dochody bieżące  wskaz
nik informuje nadwyżka
bieżąca stanowi różnicę między dochodami bieżącymi (suma
dochodów operacyjnych i dochodów z odsetek) a wydatkami
bieżącymi (wydatki bieżące plus odsetki od zap!aconych pożyczek,
kredytów),
" nadwyżka (deficyt) przed obs!ugą zad!użenia/dochody ogó!em
 wskaz
nik obrazuje ogólną sytuację jednostki samorządu
terytorialnego przed sp!atą dotychczasowego zad!użenia, bądz

zaciągnięciem nowego zobowiązania,
" wynik budżetu ogó!em/dochody ogó!em  wskaz
nik stanowi sumę
nadwyżki budżetowej (deficytu budżetowego) zwiększoną o zmianę
zad!użenia netto. Gdy uzyska on poziom wysoki dodatni, oznacza to
iż jednostka sektora finansów publicznych powiększy!a swoje rezerwy
finansowe13.
Kolejna grupa wskaz
ników obrazuje strukturę i elastyczność
dochodów i wydatków jednostek samorządu terytorialnego. Raport
wyróżnia następujące pozycje wskaz
ników:
13
www.fitchratings.com, Interpreting the Financial Rations In International Public
Finance Reports (September 2010), s. 2.
109
" dochody operacyjne/planowane dochody operacyjne  wskaz
nik
prezentuje informacje na temat przyjętych prognoz dochodów. Jeśli są
one zbyt optymistyczne, to mogą powodować problemy
z finansowaniem zadań bieżących danej jednostki,
" wydatki operacyjne/planowane wydatki operacyjne - wskaz
nik
przedstawia informacje na temat przyjętych prognoz wydatków. Jeśli
są one zbyt optymistyczne, to wskaz
nik osiągnie poziom wyższy od
100% i wzrośnie poziom deficytu, w odwrotnej sytuacji wskaz
nik
będzie mia! pozytywny wp!ywna wyniki operacyjne jednostki,
" dochody podatkowe/dochody operacyjne  wskaz
nik mierzy
zdolność generowania dochodów podatkowych,
" podatki lokalne/dochody podatkowe ogó!em  wskaz
nik
przedstawia udzia! dochodów z podatków lokalnych (stawki mogą być
zmieniane przez jednostki samorządowe) do dochodów
z podatków ogó!em,
" otrzymane transfery bieżące/dochody operacyjne  wskaz
nik
mierzy stopień centralizacji oraz zależności sektora publicznego od
gospodarki krajowej.
" transfery bieżące/wydatki operacyjne  jeżeli transfery bieżące są
na wysokim poziomie, będzie to oznacza!o że jednostka samorządu
terytorialnego znaczną cześć zadań zleci!a podleg!ym instytucją,
" dochody operacyjne/dochody ogó!em  jeżeli poziom wskaz
nika jest
na poziomie wysoki, tym wyższe dochody otrzymuję jednostka
z podatków i op!at oraz innych wp!ywów pieniężnych,
" wydatki majątkowe/wydatki ogó!em  wskaz
nik przedstawia
informację na temat rodzajów zadań jednostek samorządowych, ich
udzia! wydatków majątkowych może być niższy lub wyższy
w wydatkach ogó!em,
110
" wydatki majątkowe/planowane wydatki majątkowe  wskaz
nik
ulega wahaniom w ciągu roku. Wydatki majątkowe należą do
kategorii bardzie elastycznej niż wydatki operacyjne14.
Wskaz
niki wykorzystywane przez Fitch Ratings, oprócz wskaz
ników
tożsamych z ministerialnymi, największy nacisk k!adą na określenie
wysokości dochodów które mogą zostać wykorzystane na obs!ugę
zad!użenia. To jest zgodne z przyjętym kryterium, a więc oceną
zdolności regulowania zobowiązań przez badaną jednostkę. Ciągle
jednak brakuje oceny posiadanego przez gminę potencja!u, a także
efektywności wykorzystania majątku komunalnego.
2.3 Analiza wskaz
nikowa budżetu Gliwic
Poza jednostkami zewnętrznymi zestawy wskaz
ników przygotowują
także jednostki samorządu terytorialnego. W!adze gminy Gliwice do
analizy budżetu wykorzystują wybrane grupy wskaz
ników za pomocą
których przedstawia się analizę wykonania budżetu za dany rok. W sk!ad
tej analizy wchodzą:
" analiza wskaz
nikowa pozycji i atrakcyjności finansowej miasta,
" analiza równowagi finansowej,
" analiza rotacji środków budżetowych15.
Analiza wskaz
nikowa pozycji i atrakcyjności finansowej miasta
wyróżnia następujące pozycje wskaz
ników:
1. Budżet:
" nadwyżka (deficyt)16 / dochody ogó!em. W przypadku wystąpienia
deficytu wyraża on możliwość sfinansowania zaplanowanego deficytu
budżetowego za dany rok budżetowy przychodami z kredytów).
14
www.fitchratings.com, Interpreting the Financial Rations In International Public
Finance Reports (September 2010), s. 3-5.
15
Sprawozdanie z wykonania budżetu Miasta Gliwice, 2010 rok.
16
Dodatnia różnica między dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi stanowi
nadwyżkę sektora finansów publicznych, natomiast ujemna różnica stanowi deficyt
sektora finansów publicznych. Ustawa o finansach publicznych z dn. 27 sierpnia 2009
roku, Dz. U. nr 157 poz. 1240, art. 7.
111
2. Stopień pokrycia wydatków dochodami:
" dochody ogó!em / wydatki ogó!em (ile wydatków budżetowych
zostanie pokryte planowanymi dochodami),
" dochody w!asne / wydatki ogó!em (wysoki poziom wskaz
nika
świadczy o samodzielności i niezależności finansowej miasta),
" dochody bieżące / wydatki bieżące ( iloraz dochodów bieżących
i wydatków bieżących wskazuje istnienie nadwyżki operacyjnej),
" wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń /wydatki bieżące
(informuje, jaką część z wydatków bieżących stanowią
wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń),
" wydatki majątkowe / wydatki ogó!em (informuje jaki procent
wydatków ogó!em stanowią wydatki majątkowe).
3. Zdolność pokrycia wydatków majątkowych:
" wydatki majątkowe / dochody ogó!em (informuje o stopniu
sfinansowania wydatków majątkowych),
" wydatki majątkowe / dochody w!asne (informuje o stopniu
sfinansowania wydatków majątkowych),
" wydatki majątkowe / wolne środki (informuje o stopniu sfinansowania
wydatków majątkowych),
" wydatki majątkowe / nadwyżka operacyjna (informuje o stopniu
sfinansowania wydatków majątkowych),
" wolne środki / dochody ogó!em (informuje, jaka część dochodów
zostanie w budżecie po dokonaniu wydatków bieżących),
" nadwyżka operacyjna / dochody ogó!em (informuje, jaka część
dochodów bieżących pozostanie w budżecie po dokonaniu wydatków
bieżących i będzie mog!a być przeznaczona na wydatki majątkowe
oraz obs!ugę d!ugu),
" (nadwyżka operacyjna + dochody majątkowe) /wydatki majątkowe
(obrazuje stopień, w jakim jednostka samorządu terytorialnego
finansuje wydatki majątkowe ze środków w!asnych).
4. P!ynność finansowa
" p!ynność finansowa w ujęciu kasowym,
" p!ynność finansowa w ujęciu memoria!owym,
" roczne przep!ywy gotówkowe / dochody ogó!em,
" skumulowany stan gotówki / dochody ogó!em
112
Wskaz
niki dotyczące p!ynności finansowej budżetu jednostki
samorządu terytorialnego s!użą do oceny skuteczności planowania
finansowego w krótkim okresie czasu.
5. Wskaz
niki per capita
" stan zadłużenia per capita
" dochody ogółem per capita
" wydatki ogółem per capita
" wydatki majątkowe per capita
Wskaz
niki per capita świadczą o finansowaniu rozwoju jednostki
samorządu terytorialnego z kredytów i pożyczek. Określają również
poziom zadłużenia jednostki przypadającego na jednego mieszkańca.
Kolejną analizą jest analiza równowagi budżetowej, celem jej jest
zaprezentowanie wydatków budżetowych jednostki samorządu
terytorialnego a w szczególności ich z
ródeł finansowania. Wyróżniamy
tutaj następujące wskaz
niki:
" wskaz
nik samodzielności finansowej = (dochody własne /wydatki
budżetu) x 100
" wskaz
nik gwarancji podatkowej = (wpływy podatkowe /wydatki
budżetu) x 100
" wskaz
nik podatków centralnych = (udział w podatkach
centralnych/wydatki budżetu) x 100
" wskaz
nik subwencji = (subwencje/wydatki budżetu) x 100
" wskaz
nik dotacji = (dotacje/wydatki budżetu) x 100
Trzecim rodzajem jest analiza rotacji środków budżetowych.
" cykl rotacji dochodów budżetowych = (dochody budżetu/ wydatki
budżetu) x 36017.
Analiza wskaz
nikowa budżetu stosowana w Gliwicach jest
najbardziej szczegółowa ze wszystkich prezentowanych metod. Przyjęte
w analizie wskaz
niki dają obraz organizacji, jaką jest w tym przypadku
gmina w krótkim okresie czasu. Można powiedzieć, że przyjęte
wskaz
niki odzwierciedlają ideę analizy finansowej, pomijając aspekty
17
Sprawozdanie z wykonania budżetu Miasta Gliwice, 2010 rok.
113
analizy kwestii ekonomicznych, determinujących sytuację gminy
w d!uższym niż rok okresie czasu. Brakuje także wskaz
ników
pokazujących wydajność poszczególnych z
róde! dochodów, na
podstawie których to wskaz
ników można stawiać twierdzenia dotyczące
perspektyw gospodarki finansowej gminy w przysz!ości.
Jednostka przy wyborze odpowiednich wskaz
ników, powinna
zwrócić uwagę na zrozumia!ość danego wskaz
nika, jego dostępność,
unikalność oraz zorientowanie na kontrolowane aspekty dzia!alności18.
W procesie tworzenia odpowiednich wskaz
ników do potrzeb jednostek
sektora finansów publicznych, powinni uczestniczyć eksperci w tej
dziedzinie19. Analizując przedstawione przyk!ady stosowanych analizy
wskaz
nikowych dochodów gminy należy zwrócić uwagę na utylitarne
podejście do tworzenia wszystkich trzech zestawów wskaz
ników, ale
także równie mocno zaznaczyć fakt, iż nie pozwalają one na analizę
gospodarki finansowej gminy oraz, że nie dają podstaw do antycypacji
sytuacji finansowej gminy w przysz!ości.
Podsumowanie
W opracowaniu zaprezentowano trzy metody oceny sytuacji
finansowej jednostki samorządu terytorialnego. Każda
z zaprezentowanych metod zosta!a skonstruowana z myślą o konkretnym
zastosowaniu. Wydaje się, że analiza przygotowana przez Ministerstwo
Finansów ma, w za!ożeniach, stanowić podstawę do porównania
wszystkich JST w bardzo wąskim obszarze dzia!alności. W tym uk!adzie
możliwe jest usystematyzowanie JST wed!ug zadanego klucza,
aczkolwiek wnioskowanie o ich sytuacji finansowej na podstawie
skąpego zestawu dość ogólnikowych wskaz
ników nie może być
podstawą podejmowania decyzji zarządczych ani inwestycyjnych.
Metodyka stosowana przez Fitch Ratings jest rozwiązaniem
dedykowanym pod bardzo konkretne zapotrzebowanie. W wąskim
18
Por. Analiza finansowa w zarządzaniu wspó!czesnym przedsiębiorstwem, red. M.
Walczak, Difin, Warszawa 2007.
19
P. Bednarek, Controlling w zarządzaniu gminą, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne,
Warszawa 2007, ss. 102-108.
114
aspekcie działalności finansowej JST, związanym z oceną p!ynności oraz
zdolności do regulowania zobowiązań analiza ta spe!nia wymagania
przed nią stawiane, jednakże zastosowanie jej jako podstawy
podejmowania decyzji finansowych, z wyjątkiem decyzji związanych
z zakupem obligacji komunalnych, nie jest możliwe.
Najciekawszą w zaprezentowanym zestawieniu jest analiza
stosowana w gminie Gliwice. Zastosowano tutaj wskaz
niki o konstrukcji
bezpośrednio wzorowanej na wskaz
nikach stosowanych
w przedsiębiorstwach. Posiada ona jednak dwie wady: wskaz
niki są zbyt
ogólne i jest ich zbyt ma!o oraz nie pozwalają na ocenę potencja!u gminy
we wszystkich obszarach jej dzia!alności finansowej, co stanowi!oby
podstawę podejmowania decyzji zarządczych.
Analizując prezentowane rozwiązania nasuwają się dwie cechy
analizy finansowej gminy, które muszą być spe!nione aby mog!a ona
stanowić użyteczne narzędzie dla w!adz gminy oraz inwestorów:
1. musi obejmować wszystkie obszary aktywności gminy,
2. musi pozwolić na ocenę stopnia wykorzystania potencja!u JST
w poszczególnych obszarach jej funkcjonowania.
Literatura
[1]. Analiza finansowa w zarządzaniu wspó!czesnym
przedsiębiorstwem, red. M. Walczak, Difin, Warszawa 2007.
[2]. Bednarek P., Controlling w zarządzaniu gminą, Polskie
Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007.
[3]. Bednarski L., Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, PWE,
Warszawa 2001.
[4]. Caputa W. (red), Rachunkowość i finanse podmiotów
gospodarczych w erze informacji, CeDeWu, Warszawa 2008.
[5]. Czekaj J., Dreszer Z., Zarządzanie finansami przedsiębiorstw.
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
[6]. Go!ębiowski G., T!acza!a A., Analiza ekonomiczne-finansowa
w ujęciu praktycznym, Difin, Warszawa 2005.
[7]. Leszczyński Z., Skowronek-Mielczarek A., Analiza ekonomiczno-
finansowa spó!ki, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
2004.
[8]. Podstawy rachunkowości. Aspekty teoretyczne i praktyczne, red.
Bronis!aw Micherda, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2005.
115
[9]. Sierpińska M., Jachna T., Ocena przedsiębiorstw wed!ug
standardów światowych, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2004.
[10]. Sprawozdanie finansowe bez tajemnic, red. Świderska G, Więc!aw
W., Difin, Warszawa 2006.
[11]. Sprawozdanie z wykonania budżetu Miasta Gliwice, 2010
[12]. Stępień K., Rentowność a wyp!acalność przedsiębiorstw, Difin,
Warszawa 2008.
[13]. Ustawa o finansach publicznych z dn. 27 sierpnia 2009 roku, Dz.
U. nr 157 poz. 1240, art. 7.
[14]. Wędzki D., Analiza wskaz
nikowa sprawozdania finansowego. Tom
II Wskaz
niki finansowe, Oficyna, Kraków 2009.
[15]. Żabka A., Jonek-Kowalska I., Znaczenie przyp!ywu informacji
w zarządzaniu rozwojem lokalnym [w:] Ewolucja rozwoju regionu
w wymiarze spo!ecznym, gospodarczym i środowiskowym, red.
Malik K., Opole 2009.
Inne
[1]. www.fitchratings.com, Interpreting the Financial Rations In
International Public Finance Reports (September 2010)
[2]. www.mf.gov.pl/_files_/finanse_samorzadow/opracowania/wsk200
7-2009/i-ii_wsk2007-2009opis.pdf
RATIO ANALISIS OF COMMUNITY NET INCOME
 REVIEW OF METHODS
Summary
The article takes the issues of practical application of financial analysis to support
local government financial management and assessment of its financial condition. As a
starting point assumed in the analysis of the indicators used by companies on this
background to review the methods of analysis of the indicators used in the practice of
local governments. The analysis allowed us to identify the advantages and weaknesses
in the methods of assessing financial condition of local governments.
Key words: financial ratios, the municipal budget
116