1.Uczeń zdolny
2. SNO- syndrom nieadekwatnych osiągnięć szkolnych- próba wyjaśnienia
zjawiska niepowodzeń szkolnych wśród dzieci zdolnych
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Uczniowie zdolni - wprowadzenie
Zwykle z uczniów zdolnych wyrastają dobrzy
naukowcy, znakomici popularyzatorzy. Osoby,
które w codziennych kontaktach z innymi są
wolni od zarozumiałości czy niepokoju. Lepiej
znoszÄ… niepowodzenia i brak sukcesu, bo nie
nagrody i pochwały napędzają ich do pracy.
Bywa, że się z takimi predyspozycjami
społecznymi rodzą, a bywa, że uczą ich tego
mÄ…drzy rodzice i nauczyciele.
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Uczniowie zdolni  poczÄ…tki
ZABAWA Z INNYMI DZIEĆMI-
- Wiele dzieci zdolnych dość dobrze radzi sobie w
relacjach rówieśniczych, jednak są i tacy, którym
nieobce są problemy w kontaktach społecznych.
- Zapobiegać tym problemom należy już w wieku
przedszkolnym.
- Rola rodziców w zapewnianiu kontaktów
społecznych na podwórku i w przedszkolu.
- Kontakty przez wspólną zabawę.
- Angielski, taniec plastyka, są atrakcyjne, pożyteczne
dla rozwoju dziecka, ale nie pomagajÄ… w nauce
kontaktów społecznych.
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Uczniowie zdolni  w okresie dorastania i poczucie
inności
Dziecko może dostrzegać skutki inności i zadawać
sobie pytania: Czego siÄ™ ze mnÄ… nie bawiÄ…?, Czemu mi
dokuczajÄ…?.
Nastolatek ma już tego świadomość, że akceptacja i
podziw rówieśników są niesłychanie istotne.
Zainteresowania i osiągnięcia młodego geniusza
odbiegajÄ… zwykle od reszty klasy, stÄ…d rodzÄ…ce siÄ™ u
nich poczucie izolacji, niezrozumienia, niepewność i
nieśmiałość w relacjach rówieśniczych.
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Uczniowie zdolni w okresie dorastania i
poczucie inności- NAUCZYCIEL
Ważne, by nauczyciele nie etykietowali
ucznia jako  szczególnie zdolnego . Jeżeli
nauczyciel stawia ucznia za wzór do
naśladowania, a jednocześnie podkreśla jego
zdolności, to postępuje w sposób szkodliwy i
nielogiczny.
ZDOLNOŚCI NIE MOŻNA PRZECIEŻ
NAŚLADOWAĆ.
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Uczniowie zdolni  SAMOOCENA
To, że zdolny uczeń z łatwością opowiada o swoich
zainteresowaniach, używając trudnej terminologii, nie
oznacza, że jego samoocena zawsze jest wysoka.
Jest tak ponieważ:
- Uczniowie ci patrzą na swoje osiągnięcia nie z
perspektywy postępu, którego już dokonali, ale tego, jak
wiele muszą jeszcze dokonać.
-W grupie rówieśników ich osiągnięcia w nauce nie budzą
zwykle uznania.  Fajni są ci, co znają połowę szkoły i mają
szerokie kontakty towarzyskie.
-Im więcej napięć w kontaktach z rówieśnikami, tym
trudniej uczniom zdolnym odnalez
ć swoje miejsce w
grupie.
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Uczniowie zdolni  OCENA jako informacja
Sposób oceniania i nagradzania:
-Uczniowie powinni wiedzieć, że ocena jest dla nich
przede wszystkim informacjÄ…, a nie wyrokiem.
-Dla uczniów zdolnych problemem bywa wytknięcie
nawet najdrobniejszych błędów.
-Jeżeli ucznia dotychczasowa kariera szkolna
przyzwyczajała do nieustających sukcesów, to
sytuacja, w której nie dostaną najlepszej oceny może
być trudna.
-Stąd ważne jest budowanie odpowiedniej atmosfery
wokół kwestii sukcesów, porażek  najważniejsze są
twoje osiągnięcia, włożona praca, a nie tylko wyniki.
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Uczniowie zdolni  CI
ŻKIE JEST ŻYCIE PRYMUSA
FAKTY:
Prymusów nauczyciele zwykle lubią (dwa
schematy: prymus i zdolny leń)
Prymusi gorzej wypadajÄ… jednak w rankingach
klasy. Z jednej strony budzą zazdrość, a z drugiej
sÄ… to osoby zawsze przygotowane z odrobionÄ…
pracą domową, pełniące rolę bufora między
nauczycielem a klasÄ….
Zamiast konfrontować zdolnego z klasą, warto
pokazać, że i on może się przydać kolegom.
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Uczniowie zdolni  w walce z uprzedzeniami
najlepiej sprawdza się wspólna praca
WalczÄ…c ze stereotypami i uprzedzeniami
warto nastawić się na pracę w zespołach
składających się z uczniów o różnych
zainteresowaniach, uzdolnieniach. Pozwala to
na wzajemne poznanie swoich słabych i
mocnych stron, a im mniej w klasie
rywalizacji, ustalania hierarchii i
porównywania osiągnięć, tym lepiej.
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Uczniowie zdolni 
- gdzieś jeszcze muszą być tacy jak
ja
W GRUPIE ZDOLNYCH ZDOLNY JEST
WRESZCIE NORMALNYM CZA
OWIEKIEM
Uczniowie pracując wspólnie przełamują
nieśmiałość, uczą się budowania dobrych
relacji z rówieśnikami- zdobywają
doświadczenia niezbędne w codziennym
funkcjonowaniu.
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Uczniowie zdolni  zdolny liderem w
społeczności lokalnej
Spora grupa zdolnych, młodych ludzi radzi
sobie bardzo dobrze w środowisku lokalnym,
ma wielu przyjaciół, są inicjatorami różnych
lokalnych inicjatyw.
Nie sÄ… skoncentrowani na sobie, ocenie
swoich możliwości, ale na ciekawym świecie
wokół.
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Uczniowie zdolni  kwestie terminologii
Kiedy prosi siÄ™ nauczycieli o wskazanie ucznia
 zdolnego to często wskazują oni ucznia
pilnego. Dlaczego tak łatwo pomylić zdolności z
pilnością? Uczeń pilny to uczeń, z którym nie ma
problemów, odrabia prace, jest zawsze
przygotowany do zajęć, osiąga dobre wyniki w
nauce. Wydaje się więc, że jest to uczeń zdolny.
Może być to jednak mylące (nie oznacza to, że
jest to uczeń  niezdolny , ale może być to uczeń
tzw. przeciętny, ale  nadrabia pilnością.
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Czym więc uczeń pilny różni się od zdolnego?
Uczeń zdolny, poza niewątpliwymi atutami (bystrością, szybkością
uczenia się, zapamiętywania, myślenia, kojarzenia itp.), może
przejawiać szereg trudnych zachowań takich jak:
- objawy znudzenia na lekcji
-  przemądrzałość
- wyszukiwanie błędów w tym, co robi nauczyciel,
- brak motywacji do uczenia siÄ™
- problemy w kontaktach z rówieśnikami
- brak tolerancji dla cudzych błędów
- bezkompromisowość
- idealizm
- indywidualizm
- nadmierne krytykanctwo.
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Większość specjalistów jest zgodna, że z chwilą rozpoczęcia nauki
w szkole  gubimy wiele potencjalnych talentów i zdolności.
W przypadku uczniów zdolnych mówi się o tzw. syndromie
nieadekwatnych osiągnięć. Uczniowie ci nie zawsze zostaną
zidentyfikowani w szkole jako  zdolni .
W ogóle mamy problem z rozpoznawaniem zdolności.
Rodzi się pytanie - czym są zdolności? Czym jest talent?
Kto może je rozpoznać?
Z reguły rozpoznania dokonują:
- rodzice
- nauczyciele
- psychologowie
- grupa rówieśnicza
- eksperci w danej dziedzinie.
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Dla naszych celów- identyfikacji dziecka zdolnego- posłużono
się charakterystyką dzieci uzdolnionych zaczerpniętą z książki
Mirosławy Partyki:
· ponadprzeciÄ™tny rozwój intelektu
·  szybkie zapamiÄ™tywanie, prawidÅ‚owe kojarzenie i
rozumowanie,
· ciekawość Å›wiata i ludzi, dar bystrej obserwacji otoczenia,
· dociekliwość, zadawanie dużej iloÅ›ci pytaÅ„,
· szeroki wachlarz zainteresowaÅ„, dużo wiadomoÅ›ci
pozaszkolnych, niekiedy ukierunkowane uzdolnienia i pasje,
· wykonywanie zadaÅ„ umysÅ‚owych z przyjemnoÅ›ciÄ…,
umiejętność skupiania uwagi przez dłuższy czas na tym, co je
interesuje,
· bogata wyobraz
nia, ciekawe, oryginalne pomysły (& ),
· niezależna postawa, obrona swoich poglÄ…dów i pomysłów,
· poczucie humoru
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Jednocześnie M. Partyka zwraca uwagę na  negatywne
cechy niektórych dzieci zdolnych hamujące ich rozwój
intelektualno- emocjonalny
Należą do nich:
· problemy w przystosowaniu siÄ™ do wymagaÅ„ grupy
(chęć rywalizacji, potrzeba ciągłego imponowania,
zwrócenia na siebie uwagi);
· okazywanie lekceważenia rówieÅ›nikom i nauczycielom
· koncentracja na sobie, egoizm;
· demonstrowanie wiedzy encyklopedycznej;
· problemy z przechodzeniem od wiedzy do umiejÄ™tnoÅ›ci
· zmienność nastrojów, nieÅ›miaÅ‚ość lub nadpobudliwość
psychoruchowa;
· agresja lub lÄ™kowa postawa.
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
I Kim jest "przeciętny zdolny, uzdolniony, wybitny"
uczeń?
"Najbardziej widoczną różnicą między dziećmi
uzdolnionymi a innymi sÄ… wykazywane przez te
pierwsze wyjątkowe zdolności bądz
umiejętności.
Na przykład, dar wczesnego czytania lub pisania,
nieprzeciętne uzdolnienia matematyczne lub
wcześnie ujawniony talent muzyczny; może to iść w
parze z dojrzałą inteligencją, talentem twórczym lub
jednym i drugim. Zdolne dziecko zawsze
zachowuje się w sposób wyjątkowy" (Lewis 1988, s.
34.)
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
II Czynniki warunkujące rozwój wybitnych możliwości
uczenia siÄ™
"Wybitne możliwości rozwoju uwarunkowane są przez
czynniki genetyczne i środowiskowe oraz przez wzajemne
interakcje tych czynników." (Podstawy psychologii..., s.
351.)
"Z pewnością genotyp determinuje wrodzone zadatki
zdolności ogólnych i specjalnych, jednakże rozwój talentu
jest wynikiem interakcji pomiędzy różnorodnymi
czynnikami.
Wśród nich istotne znaczenie mają następujące (Strelau
1992):
1. Odpowiedni poziom inteligencji jest podstawÄ… rozwoju
wszelkich rodzajów talentu.
Przyjmuje się, iż IQ>120 sprzyja rozwojowi talentu;
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
2. Struktura osobowości umożliwiająca efektywność
działania (silna motywacja, koncentracja na celu,
wytrwałość w pracy, zrównoważenie emocjonalne,
niezależność, adekwatna samoocena;
3. Myślenie twórcze, jako specyficzna zdolność umysłowa,
stanowi ogólny warunek rozwoju talentu przejawiającego
się w działalności intelektualnej artystycznej bądz

społecznej;
4. Środowisko społeczne (rodzina, szkoła, instytucje,
grupy nieformalne) sprzyjajÄ…ce identyfikacji, aktualizacji i
rozwojowi zdolności ogólnych, specjalnych oraz
osobowości.
Najważniejsze z nich wymienione przez Winzer
(1991):
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
· Interakcje miÄ™dzy czÅ‚onkami rodziny (rozbudzanie i
rozwijanie zainteresowań dziecka, akceptacja jego
nowatorskich pomysłów, postawa rozsądnej
swobody),
· Warunki wychowania i ksztaÅ‚cenia  stosowanie
przez rodziców i nauczycieli kompensacyjnych i
stymulacyjnych zabiegów wychowawczych, a także
długi okres kształcenia sprzyjają rozwojowi
wybitnych możliwości uczenia się.
· Aktywność wÅ‚asna jednostki, realizacja
i rozwijanie własnych zainteresowań,
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
" Kolejność urodzenia, liczba rodzeństwa (dzieci
pierworodne mają większe możliwości uczenia się przez
kontakt z dorosłymi),
" Interakcje między członkami rodziny (rozbudzanie i
rozwijanie zainteresowań dziecka, akceptacja jego
nowatorskich pomysłów, postawa rozsądnej swobody),
· SpoÅ‚eczno-ekonomiczny status rodziny (poziom
inteligencji rodziców, zawód, szczególnie ojca, co rzutuje
na warunki bytowe, jakość odżywiania we wczesnym
dzieciństwie, dostęp do dóbr kultury, bogactwo
księgozbioru),
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
· Aktywność wÅ‚asna jednostki, realizacja i rozwijanie
własnych zainteresowań,
· Czynnik losowy, przypadek (nieprzewidziana sytuacja,
spotkanie mistrza, sytuacje
traumatyczne itd.).
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
"W strukturze osobowości dzieci o wybitnych możliwościach
uczenia się można wyróżnić takie cechy, jak: introwersja,
wrażliwość, pobudliwość emocjonalna.
Dlatego też uczniowie ci przeważnie wolą pracować w izolacji.
W sytuacjach społecznych przejawiają zdolności
przywódcze, skłonność do dominacji i niezależność, jak również
poczucie odpowiedzialności za siebie i innych.
U niektórych uczniów, zwłaszcza w starszych klasach, obserwuje
się zwiększony poziom lęku wynikający z przeżywania licznych
konfliktów i niepokojów związanych z wysokimi standardami
oczekiwań wobec samego siebie.
Uczniowie o wybitnych możliwościach uczenia się są na ogół
pewni siebie, charakteryzujÄ… siÄ™ wysokÄ… i adekwatnÄ… samoocenÄ…,
lecz także są wobec siebie bardzo krytyczni."
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
III Stworzeni do sukcesu, skazani na porażkę?
"Uzdolnione dzieci przejawiajÄ… zazwyczaj zgodnÄ… ze
stanem faktycznym wiarę we własne zdolności i
pozytywną samoocenę. Sprzyja to przyjęciu przez
dziecko takiego podejścia do rozwiązania problemów,
które wieńczy sukces. Dzieci, które oceniają siebie
negatywnie, myślą o
sobie jako niezdolnych, podchodzÄ… do problemu w
sposób, który prawdopodobnie nie umożliwi im
znalezienia prawidłowej odpowiedzi. Ta różnica w
postrzeganiu siebie jest (...) jednÄ… z najbardziej
istotnych różnic dzielących uzdolnione dzieci od
przeciętnych."
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
"Cechy i predyspozycje uczniów zdolnych powinny
zapewniać wysokie osiągnięcia i sukces
szkolny." (...)
Niestety "niepowodzenia szkolne dotyczą także
uczniów zdolnych, a wysoki poziom inteligencji i
uzdolnień specjalnych nie gwarantują wysokich
wyników w nauce." (SNO, s. 35-36.)
"Około 25% dzieci o wybitnych możliwościach
uczenia się napotyka znaczne trudności w nauce
szkolnej i pracując poniżej swoich możliwości nie
osiąga satysfakcjonujących sukcesów.
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Rozbieżności pomiędzy możliwościami a
osiągnięciami uczniów mogą wynikać zarówno ze
specyfiki ich funkcjonowania poznawczego, jak i
stosowania nieadekwatnych metod nauczania.
Niezrozumienie przez rodziców i nauczycieli istoty
zdolności dziecka wybitnego powoduje
stawianie nieadekwatnych wymagań w stosunku do
jego wieku i poziomu emocjonalno-społecznego
rozwoju. Zbyt szybkie tempo uczenia się, duża
męczliwość, szczególnie przy pracach
monotonnych powodują, iż u uczniów mogą
pojawiać się objawy znudzenia i braku
zainteresowania tokiem lekcji.
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Nadmiar powtórek, powolne tempo
wprowadzania nowych treści, materiał zbyt
łatwy, brak możliwości samodzielnej pracy
powodujÄ… spadek motywacji do nauki.
Na przebieg i efekty uczenia się w ogóle, nie
tylko w odniesieniu do uczniów zdolnych,
może równocześnie wpływać wiele czynników
motywujących, często trudnych do
rozpoznania w warunkach szkolnych.
"Stosunkowo łatwo jednak rozpoznać u ucznia
motywację lękową i motywację poznawczą.
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Motywacja lękowa manifestuje się jako lęk przed
niepowodzeniem, złą oceną, karą,
kompromitacją. Wywoływana jest ona poprzez
zagrażające uczniowi sytuacje szkolne
(sprawdziany, klasówki, odpytywanie) tym łatwiej,
im bardziej lękliwy jest uczeń. Lęk o
umiarkowanym natężeniu skojarzony z innymi
motywami może korzystnie wpływać na
efekty uczenia się, podnosząc aktywność ucznia i
pobudzając go do zwiększonego wysiłku.
Motywacja czysto lękowa nie posiada jednak tej
właściwości.
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Zdarza się niekiedy, że lęk utrwala się i
występuje mimo braku zagrożenia karą (np.
złą oceną). Uczeń zaczyna bać się nie tylko
zadania, które przyniosło mu porażkę, ale
danego przedmiotu, nauczyciela, a nawet
tych sytuacji szkolnych, które nie są
zwiÄ…zane z pierwotnym z
ródłem lęku. Taki
uporczywy i zgeneralizowany lęk na różne
pierwotnie obojętne sytuacje szkolne jest
symptomem fobii szkolnej.
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Motywacja poznawcza najbardziej pożądana
u ucznia w szkole pozbawiona jest z reguły
wad motywacji lękowej. Ciekawość płynąca z
zainteresowania przedmiotem nauki
utrzymuje się przez dłuższy czas podtrzymując
jego aktywność. Aktywność ta wyraża się w
dążeniu do opanowania wiedzy i umiejętności
dla własnej satysfakcji płynącej z zaspokojenia
ciekawości i skutecznego rozwiązywania
zadań. Nie zachodzi wtedy potrzeba
zewnętrznego nagradzania sukcesów, gdyż one
same w sobie są już nagrodami
wewnętrznymi.
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Dzięki motywacji poznawczej uczeń
samodzielnie podejmuje uczenie siÄ™.
Duża ciekawość poznawcza przejawiająca się w
ciągłym zadawaniu pytań, niezależność
intelektualna i samodzielność sądów nie zawsze
znajdują zrozumienie u kolegów i nauczycieli, co
może być przyczyną odrzucenia przez
rówieśników bądz
nauczyciela i w
konsekwencji powoduje obniżenie samooceny i
motywacji osiągnięć oraz braku stałości
emocjonalnej, a także wzrostu wrażliwości
KATEGORIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Zatem:
W porównaniu z rówieśnikami uczniowie wybitni znacznie
szybciej uczą się i rozwiązują problemy poznawcze, myślą
bardziej abstrakcyjnie, majÄ… szerokie zainteresowania.
Jednak wielu z nich z różnych powodów pracuje poniżej
swoich możliwości. y
ródeł tego zjawiska należy szukać w:
- specyficznym funkcjonowaniu poznawczym i specjalnych
potrzebach emocjonalnych,
-cechach osobowości tych dzieci,
-pewnych uwarunkowaniach dydaktyczno-wychowawczych
związanych zarówno ze środowiskiem rodzinnym, jak i
szkolnym.