Dermatologia 2005
Choroby wirusowe
Zakażenie wir usem Varicella zoster:
I. Wirus DNA
II. Wirus skórno�neurotropowy
A. Zakażenie pierwotne: ospa wietrzna (Varicella)  w przebiegu tego zakażenia wirus
przedostaje się do zwojów nerwów czuciowych, pozostając w stanie latencji
B. Zakażenie wtórne: półpasiec (Hermes zoster)  jest wynikiem uczynnienia latentnej infekcji
Ad A: Ospa wietrzna (Varicella)
Definicja: Ostra choroba zakaz
na wieku dziecięcego, cechująca się wykwitami pęcherzykowo�
krostkowwymi w obrębie skóry i błon śluzowych
� Zakażenie następuje droga powietrzna lub droga bezpośredniego kontaktu
� Najczęściej chorują dzieci 1�14 lat (90%)
� Okres wylęgania się choroby to ok. 2 tygodnie
� Klinika:
a) Objawy ogólne (ę! temperatury ciała, bóle głowy i mięśni) poprzedzają wystąpienie
wykwitów skórnych~ pojawieniu się zmian towarzyszy świąd skóry
b) Wykwity początkowo rumieniowo�grudkowe, w ich obrębie powstają pęcherzyki i
wykwity krostkowe, zasychające w strupy. Ewolucja zmian  6 dni.
c) Lokalizacja: twarz, skóra owłosiona głowy, u części chorych błony śluzowe~ wolne
są podeszwy i dłonie
d) Czas trwania: 2  4 tygodnie, dzieci zazwyczaj przebieg łagodny, dorośli cięższy
gorączkowy
e) Powikłania: Zapalenie płuc, zapalenie mózgu, wtórne bakteryjne infekcje skóry
(imetiginizacja)
� Leczenie:
a) A
agodny przebieg, dzieci: zewnętrzne preparaty przeciwświądowe, odkażające,
wysuszające (Sarnol, pasta cynkowa z anestezyną)
b) Cięższe powikłane przypadki: acyklowir 5�10 mg/kg m.c. i.v w trzech dawkach na
dobę, antybiotyki ogólnie i miejscowo
Ad. B: Półpasiec (Hermes zoster):
� Zakażenie następuje drogą kropelkową w wyniku kontaktu z chorym na ospę
wirusemia latencja w zwojach czuciowych reaktywacja utajonego zakażenia
(infekcja endogenna) � w części przypadków objawowa przy osłabieniu odporności
(nowotwory, defekty immunologiczne, leki immunosupresyjne)
� Okres wylegania 1 �2 tyg.
� Klinika:
a) Wystąpienie zmian skórnych jest poprzedzone nerwobólami utrzymującymi się
przez okres trwania choroby (2�3 tyg.) i przez następne kilka miesięcy
b) Na rumieniowo�obrzękowym podłożu zgrupowane wykwity pęcherzykowe
wypełnione treścią surowiczą, wtórne wykwity krwotoczne i krostkowe
c) Jednostronny układ, wykwity nie przekraczają linii pośrodkowej ciała.
d) Najczęstsza lokalizacja:
�� tułów (dermatomy unerwione przez nerwy międzyrzebrowe)
�� twarz: nerwy czaszkowe V i VII, najczęściej pierwsza gałąz
nerwu
trójdzielego (okolica czołowa, nadoczodołowa, powieka)
5
��� zoster ophtalmicus � niekiedy dochodzi do zapalenia rogówki
��� Zoster oticus  zajęcie nerwu VIII (małżowina uszna, przewód
słuchowy zewnętrzny, błona bębenkowa)
�� zoster generalisatus  zajmuje w sposób rozsiany całą skórę,
ciężki przebieg, świadczy o poważnych zaburzeniach
odporności, występuje rzadko (1�2% przypadków)
�� zoster haemorrhagicus  wykwity krwotoczne (cięższe przypadki)
�� zoster gangraenosus  wykwity wrzodziejaco�zgorzelinowe
e) Powikłania:
�� neuralgia  długotrwałe uporczywe bóle w obrębie zajętego dermatomu,
Szczególnie nasilone u pacjentów w podeszłym wieku
�� zaburzenia czucia
�� neuropatie ruchowe
�� upośledzenie słuchu
�� zmętnienie rogówki
� Leczenie:
a) acyklowir (Zovirax, Heviran) 5 x 800 mg dziennie p. os. Przez 7 dni
b) W przypadkach powikłanych i rozległych z towarzyszącymi schorzeniami w
zaawansowanym wieku 5�10 mg/kg m.c. co 8 h przez 7 dni
c) Dodatkowe leki przeciwbólowe: Karbamazepina (Amizepin), Wit. B1, Wit B12,
sterydy, NLPZ�ty.
d) Profilaktyka i leczenie wtórnych zakażeń bakteryjnych (miejscowe leki odkażające,
antybiotyki w aerozolach)
Zakażenie wirusem Herpes simplex (HSV)
I Wirus DNA
II Wirus skórno neurotropowy
A: Opryszczka zwykła
B: Egzema herpeticum
Ad A: Opryszczka zwykła
Typ I  wywołuje zmiany na błonach śluzowych jamy ustnej, twarzy, przedsionka nosa,
rzadziej na tułowiu i kończynach
Typ II  wywołuje zmiany w okolicy narządów płciowych
Typ VIII  izolowany z mięsaka Kaposiego niezwiązanego z zakażeniem HIV
Uwaga� występuje skłonność do nawrotów (latencja wirusów w zwojach nerwowych)
reinfekcje mają charakter ograniczony, czynniki sprzyjające to: inne zakażenia, światło
słoneczne, miesiączka, osłabienie odporności.
� Klinika:
a) drobne kilkumilimetrowe pęcherzyki zgrupowane na rumieniowym podłożu~
wtórnie  wykwity krostkowe, strupy
b) podmiotowo  swędzenie, pieczenie, miejscowa bolesność 2�3 dni przed
wystąpieniem zmian skórnych
c) Przebieg krótkotrwały 6�10 dni �verte�
d) Postacie kliniczne:
6
�� Opryszczka wargowa (H. labialis)
�� Stamatitis herpetica  powoduje nadżerki na błonach śluzowych jako wynik
pękania pęcherzyków
�� Opryszczka narządów płciowych
�� Opryszczka oczna (Keratoconjunctivitis herpetica)
�� Eczema herprticum  rozsiane zmiany, przebieg gorączkowy~ zakażenie
Pierwotne, lub nawrotowe~ małe dzieci i osoby z atopowym zapaleniem
skóry
�� Opryszczka noworodków (H. neonatorum)  ciężka uogólniona postać
Okołoporodowego zakażenia HSV2
�� Opryszczkowe zapalenie mózgu i opon mózgowych
e) Rożnicownie:
�� rumień wielopostaciowy
�� zespół Stevens  Jonsona
� Leczenie:
a) w przypadku zmian łagodnych lecznie miejscowe 5% acyklowir
b) w postaciach nawrotowych, opryszczce narządów płciowych itd. Acyklowir
doustnie (5 x 200mg przez 5 dni)
c) w postaci uogólnionej i.v 5�10 mg/kg m.c na dobę
d) profilaktyka nawrotów:
�� 200�400 mg 5 x na dobę przez 2 lata
�� leki immunomodulacyjne
�� Wit B1 (50 mg/dobę i.m), B12
Mięczak zakaz
ny (molluscum contagiosum):
� Infekcja wywołana przez wirus z grupy ospy
� Duża zakaz
ność, możliwość samoprzeszczepiania się i samoistnego ustępowania
� Liczne, twarde, półprzezroczyste, woskowobiałe, kilkumilimetrowe guzki z drobnym
wgłębieniem w części środkowej
� Kaszkowata, perlista treść przy przerwaniu ciągłości
� Chorują dzieci (czynnikiem sprzyjającym jest atopowe zapalenie skóry)
� Najczęstsza lokalizacja (ręce, twarz, okolice narządów płciowych)
� Bez objawów podmiotowych
� Charakterystyczny obraz histopatologiczny: w komórkach warstwy kolczystej
eozynochłonne wtręty
� Leczenie: wyłyżeczkowanie, krioterapia
Zakażenia HPV:
� Human papiloma virus (HPV)  wirus brodawczaka ludzkiego obejmuje heterogenna
grupa wirusów DNA (ok. 100 genotypów), wywołują zmiany chorobowe w obrębie
błon śluzowych i skóry, najczęściej o charakterze łagodnym
� Niektóre typy HPV są potencjalnie onkogenne~ przewlekłe często utajone infekcje mogą
prowadzić do złośliwych rozrostów (wysoka korelacja z typami 16,18, 31, 33, 35) 
szczególnie w nowotworach błon śluzowych narządów płciowych.
� Przy użyciu PCR, HPV jest wykrywany w ok. 70% przypadkach nowotworu skóry i
90% błon śluzowych narządów płciowych. Nie ma jednak bezpośredniego dowodu na
ich rolę jako czynników etiologicznych.
7
Brodawki:
� Są wynikiem pobudzenia przez HPV zakażonych komórek do łagodnego rozplemu~
degeneratywne uszkodzenie komórek~ stan zapalny praktycznie nie istnieje
� Zakaz
ność jest duża, szczególnie w młodym wieku, predysponuje uszkodzenie
odpowiednich komórek
Brodawki zwykłe:
� Etiologia HPV 2, 4, 17
� Klinika:
a) szarobrunatne lub barwy skóry grudki o hiperkeratycznej powierzchni, najczęściej
mnogie, niekiedy z tendencją do grupowania się i zlewania
b) Lokalizacja: palce rąk, wały paznokciowe
c) Przebieg: przewlekły, przez samoprzeszczepienie się wirusa powstają nowe
wykwity~ nieleczone mogą samoistnie ustepować.
Brodawki stóp:
� Etiologia: HPV 1 (myrmecia), HPV 2 (mozaikowe)
a) Typu myrmecia
�� pojedyncze wnikające głęboko w skórę, bolesne z odczynem zapalnym, z
czerowno�brunatnymi punktowymi przebarwieniami (drobne zakrzepy w
kapilarach brodawek)
�� Zakażenie pozostawia trwałą odporność (rzadko nawracają)
�� mają tendencję do samoistnego ustępowania
b) typu mozaikowego
�� powierzchowne, rozległe, nawracają i nie bolą
� Badanie histopatologiczne rozstrzyga o typie HPV
Brodawki płaskie:
� HPV 3,10
� Liczne płaskie grudki naskórkowe o błyszczącej gładkiej powierzchni
� Lokalizacja: czoło, twarz, grzbiety rąk
� Występują u młodych ludzi
� Leczenie:
a) farmakologiczne: (zewnętrzne preparaty zawierające kwas salicylowy i mlekowy
(5�fluorouracyl)  Verrumal  terapia kilkutygodniowa  6 tyg.~ imikwimot
(Alwara)
b) leczenie zabiegowe: wyłyżeczkowanie, krioterapia, elektrokoagulacja
Brodawki płciowe: � kłykciny Kończyste (condylomata acuminata)
� Zakażenie HPV 6, 11
� Egzofityczno�kalafiorowate twory w obrębie narządów płciowych (wargi sromowe,
wewnętrzna powierzchnia napletka, rowek żołędziowy oraz odbytu)
� Zakażenie następuje przez kontakt bezpośredni
� Czynniki sprzyjające: Stan zapalny narządów płciowych (wydzielina zapalna,
maceracja), ciąża
� Powikłania: stulejka, załupek, dysplazje szyjki macicy
� Odmiany Kliniczne:
a) kłykciny olbrzymie Buschkego  Loewensteina (ogromne rozmiary,
długotrwały przebieg, powolny wzrost, niszczenie tkanek, HPV6)
8
� Leczenie:
a) 0,5% podofilotoksyna (condylina, Vartec�Wolff)
b) Krioterapia
c) Wyłyżeczkowanie
d) Chirurgiczne usuniecie
e) Kwas trójchlorooctowy (TCA)
f) Alwara
Choroby o domniemanej etiologii wirusowej:
Liszaj płaski (lichen plamus):
� Przewlekłe schorzenie skóry, często także błon śluzowych, cechujące się typowymi
klinicznymi i histologicznymi grudkami oraz świądem
� Etiopatogeneza: Infekcja wirusem HCV (korelacja z przewlekłym aktywnym zapaleniem
wątroby). HPV w postaciach nadżerkowych błon śluzowych. Nie udowodniono
bezpośredniego związku z infekcjami. Prawdopodobny jest mechanizm immunologiczny.
Oddziaływanie antygenów aktywacja komórek Langerhansa i limfocytów przeciw
keratynocytom warstwy podstawnej  zwyrodnienie wodniczkowe. Podstawowym
warunkiem jest predyspozycja immunogenetyczna (HLA DR1)
� Leczenie: sole złota, izoniazyd, neuroleptyki (osutka polekowa liszajowata)
� Klinika:
1) Występowanie:
a) skóra  drobne, wieloboczne, czerwonawe grudki z siateczką Wichama
(efekt nierównomiernego przerostu warstwy ziarnistej.
b) Lokalnie  nadgarstki, przedramiona, uda (po stronie wewnętrznej),
podudzia, fałdy skórne (okolice podsutkowe)
c) Objaw Koebnera  w aktywnym okresie choroby świąd powoduje
drapanie się pacjenta i układanie się zmian z liniami zadrapań
d) Błony śluzowe jamy ustnej  zajęte SA w � przypadków
e) Błony śluzowe  zajęte w ź przypadków
f) Rzadziej zmiany dotyczą odbytu
2) Mleczno�białe plamy o układzie siateczkowatym, smugowatym, drzewkowatym lub
Obraczkowym, rzadziej nadżerki
3) Płytki paznokciowe (podłużne pobruzdowania, zanik płytek)
� Postacie kliniczne:
a) przerosła (brodawkująca)
b) pęcherzowa
c) zanikowa
d) nadżerkowa błon śluzowych
e) mieszkowa
� Diagnostyka: badanie histopatologiczne:
a) w warstwie rogowej  hyperkeratosis
b) w warstwie ziarnistej  granulosis
c) w warstwie podstawnej  zwyrodnienie wodniczkowi
d) w górnych warstwach skóry właściwej  naciek limfocytarny
� Leczenie: zależy od przebiegu i postaci
a) fototerapia UVA
b) kortykosteroidy miejscowo (opatrunki okluzyjne)
9
c) kortykosteroidy ogólnie (Encorton 15�40 mg/dobę
d) fototerapia + psoraleny (uwrażliwiają skórę na UVA, pozwalają zmniejszyć dawkę
UVA, co jest ważne przy długim leczeniu, z powodu niepożądanych działań UVA
A
upież różowy Gilberta
� czynnik etiologiczny nieznany
� odporność po przechorowaniu
� przebieg 4�6 tyg. łagodny
� ustępuje samoistnie
� stan ogólny dobry, brak objawów podmiotowych
� bladoróżowe owalne wykwity plamiste z drobnym złuszczeniem na obwodzie
a) blaszka macierzysta  pojedyncza duża plama o średnicy kilku centymetrów
(z wyraz
nym złuszczeniem, poprzedza uogólnione osótki o 6�10 dni)
� Pozostałe wykwity: liczne, drobne, plamiste i grudkowo � plamiste na tułowiu
sieczka�
10