10 RACHUNKOWOŚĆ DLA KAŻDEGO
www.gazetapodatkowa.pl
Ustalanie zmiany stanu produktów na koniec miesiąca
Jednostki sporządzające rachunek zysków i strat według wariantu porównawczego obo- Przykład
wiązane są wykazać w tym rachunku zmianę stanu produktów. Według wzoru zamieszczo- Założenia
nego w załączniku nr 1 do ustawy o rachunkowości, zmianę stanu produktów wykazuje się 1. Przedsiębiorstwo produkcyjne prowadzi ewidencję kosztów na kontach zespołu 4 i 5
w przychodach, w pozycji A.II  Zmiana stanu produktów (zwiększenie  wartość dodatnia, oraz sporządza porównawczy rachunek zysków i strat. Wyroby gotowe przyjmowane są do
zmniejszenie  wartość ujemna) . Ma to na celu doprowadzenie do porównywalności kosz- magazynu po koszcie wytworzenia.
tów ujętych na kontach zespołu 4 (wykazywanych w rachunku zysków i strat w wierszu B) 2. Na początek okresu (1.01.2009 r.) stan kont zespołu 6 wynosił:
z przychodami ze sprzedaży produktów (wyrobów i usług) ujętymi na kontach zespołu 7 a) saldo Wn konta 60  Produkty gotowe 50.000 zł,
(wykazywanymi w rachunku zysków i strat w wierszu A). b) saldo Wn konta 64-1  Czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów
Zmianę stanu produktów wyraża konto 49  Rozliczenie kosztów . Saldo Wn tego konta  prenumerata czasopism na 2009 r. 3.120 zł.
oznacza zmniejszenie stanu produktów (zmniejszenie wyniku finansowego), natomiast saldo 3. Koszty według rodzajów za 8 miesięcy 2009 r. wyniosły ogółem: 500.000 zł,
Ma  zwiększenie stanu produktów (zwiększenie wyniku finansowego). z tego według miejsc powstawania kosztów:
Zmiana stanu produktów wiąże się z funkcjonowaniem zamkniętego kręgu kosztów, a) koszty działalności produkcyjnej 375.000 zł,
który tworzą konto 49 oraz konta zespołu 5, 6 i 70-1  Koszt wytworzenia sprzedanych pro- b) koszty zarządu 123.125 zł,
duktów . Z uzgadnianiem kręgu kosztów nie należy czekać do końca roku. Po zakończeniu c) czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów
każdego miesiąca trzeba sprawdzać, czy krąg kosztów zamyka się, aby potwierdzić  prenumerata czasopism na 2010 r. 1.875 zł.
prawidłowość dokonanych zapisów w księgach rachunkowych. 4. Odpis kosztów rozliczanych w czasie za 8 miesięcy 2009 r.:
(3.120 zł : 12 miesięcy) � 8 miesięcy = 2.080 zł.
Zamknięty krąg kosztów
5. Na koniec sierpnia 2009 r. salda kont zespołu 6 wynosiły:
W jednostkach prowadzących ewidencję kosztów na kontach zespołu 4 i 5 koszty proste a) saldo Wn konta 60  Produkty gotowe 39.375 zł,
ujmuje się bieżąco zapisami: b) saldo Wn konta 64-1  Czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów 2.915 zł,
 Wn konto 40  Koszty według rodzajów (w analityce: różne konta), z tego:
 Ma konta zespołu 1,2,3.  prenumerata czasopism na 2009 r. 1.040 zł,
Koszty rodzajowe ujęte na koncie 40 rozlicza się następnie na konta zespołu 5, tj. według  prenumerata czasopism na 2010 r. 1.875 zł.
miejsc powstania kosztów, za pomocą konta 49  Rozliczenie kosztów : 6. Przychód netto ze sprzedaży wyrobów gotowych udokumentowany fakturami VAT
 Wn konto 50  Koszty działalności produkcyjnej , konto 52  Koszty sprzedaży , za 8 miesięcy 2009 r. wynosi: 560.000 zł, a podatek należny VAT: 123.200 zł.
konto 53  Koszty działalności pomocniczej , konto 55  Koszty zarządu itp., 7. Wartość sprzedanych wyrobów gotowych według kosztu wytworzenia: 385.625 zł.
 Ma konto 49  Rozliczenie kosztów .
Koszty podlegające rozliczeniu w czasie ujmuje się na koncie 64  Rozliczenia między- Dekretacja
okresowe kosztów :
Konto
Opis operacji Kwota
 Wn konto 64  Rozliczenia międzyokresowe kosztów ,
Wn Ma
 Ma konto 49  Rozliczenie kosztów ,
1. Koszty według rodzaju poniesione w 2009 r.: 500.000 zł 40 konta
a następnie odpisuje w koszty w okresie, którego dotyczą: Wn konto zespołu 5,
zespołu
Ma konto 64. 1, 2, 3
W jednostkach produkcyjnych wartość wyrobów przyjętych z produkcji do magazynu 2. Rozliczenie kosztów według miejsc powstawania:
a) koszty działalności produkcyjnej 375.000 zł 50-1 49
można ująć zapisem:
b) koszty ogólnozakładowe 123.125 zł 55 49
 Wn konto 60  Produkty gotowe ,
c) koszty rozliczane w czasie 1.875 zł 64 49
 Ma konto 50  Koszty działalności produkcyjnej lub konto 58  Rozliczenie kosztów
3. Koszty prenumeraty dotyczące 2009 r.: 2.080 zł 55 64
działalności .
4. Przyjęcie wyrobów gotowych do magazynu: 375.000 zł 60 50-1
Wartość sprzedanych wyrobów ujmuje się na koncie 70-1  Koszt wytworzenia sprze-
5. Sprzedaż wyrobów:
danych produktów :
a) wartość netto 560.000 zł 70-0
 Wn konto 70-1  Koszt wytworzenia sprzedanych produktów ,
b) VAT należny 123.200 zł 22-1
 Ma konto 60  Produkty gotowe .
c) wartość brutto 683.200 zł 20
Jeżeli jednostka prowadzi ewidencję wyrobów gotowych w cenach różniących się od ich
6. Rozchód sprzedanych wyrobów: 385.625 zł 70-1 60
kosztu wytworzenia, wówczas na koniec okresu (miesiąca) rzeczywiste koszty wytworzenia
7. Przeksięgowanie kosztów zarządu na konto 70-1: 125.205 zł 70-1 55
zgromadzone na koncie 50 przenosi się na 58:
 Wn konto 58  Rozliczenie kosztów działalności , Księgowania
 Ma konto 50  Koszty działalności produkcyjnej .
Konto 40 Konto 49
Na koncie 58 może powstać saldo po stronie Wn lub Ma, które oznacza różnicę między
Konta zespołu 1, 2, 3  Koszty według rodzajów  Rozliczenie kosztów
rzeczywistym kosztem wytworzenia wyrobów a ich ceną ewidencyjną. Saldo przeksięgo-
5c) 683.200 500.000 (1 1) 500.000 375.000 (2a
wuje się na konto 62  Odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych , zapisem:
123.200 (5b 123.125 (2b
 Wn/Ma konto 58  Rozliczenie kosztów działalności ,
1.875 (2c
 Ma/Wn konto 62  Odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych .
Wartość odchyleń od cen ewidencyjnych wyrobów przypadającą na sprzedane wyroby 500.000 (S.k.
odnosi się na koniec miesiąca na konto 70-1:
Konto 50-1  Koszty dzia- Konto 60
 Wn/Ma konto 70-1  Koszt wytworzenia sprzedanych produktów ,
łalności produkcyjnej Konto 55  Koszty zarządu  Produkty gotowe
 Ma/Wn konto 62  Odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych .
2a) 375.000 375.000 (4 2b) 123.125 125.205 (7 B.O.) 50.000 385.625 (6
Jednostka może nie przeksięgowywać kosztów sprzedaży i kosztów ogólnozakładowych
3) 2.080 4) 375.000
(zarządu) po zakończeniu każdego miesiąca na konto 70-1, wówczas pozostają one w trakcie
roku obrotowego na kontach zespołu 5, a na koniec roku przeksięgowuje się je na konto 49: 125.205 125.205 425.000 385.625
 Wn konto 49  Rozliczenie kosztów ,
S.k.) 39.375
 Ma konto 52  Koszty sprzedaży , konto 55  Koszty zarządu .
Konto 64  Rozliczenia Konto 70-0 70-1  Koszt własny sprze-
W jednostkach sporządzających porównawczy rachunek zysków i strat koszty proste
międzyokresowe kosztów  Sprzedaż produktów danych produktów
ujęte na koncie 40 przeksięgowuje się na dzień bilansowy na wynik finansowy. Natomiast
B.O.) 3.120 2.080 (3 560.000 (5a 6) 385.625
koszty ujęte na koncie 70-1 przeksięgowuje się na konto 49 i w ten sposób koszty zataczając
krąg wracają na konto 49 zamykając je.
2c) 1.875 7) 125.205
Jeżeli na koncie 49 nie powstanie saldo, oznaczać to będzie, że w jednostce nie wystąpiła
4.995 2.080 S.k.) 510.830
zmiana stanu produktów. W praktyce jednak nie wszystkie koszty wracają na konto 49,
S.k.) 2.915
gdyż przykładowo:
 część wyrobów gotowych nie zostanie sprzedana (odzwierciedla ich wartość saldo Obliczenie wyniku finansowego za 8 miesięcy 2009 r.:
Wn na koncie 60  Produkty gotowe ), a) przychód ze sprzedaży (saldo Ma konta 70-0): 560.000 zł,
 wystąpi produkcja w toku (saldo Wn konta 63  Produkcja w toku ), b) koszt sprzedanych wyrobów (saldo Wn konta 70-1) 510.830 zł,
 na koncie 64 pozostaną koszty podlegające rozliczeniu w następnych okresach. c) wynik finansowy (zysk) 49.170 zł.
Wymienione wyżej przypadki powodują, że koszty pozostają w kręgu i wówczas należy Aby przekonać się, czy wynik finansowy za 8 miesięcy 2009 r. jest prawidłowy, należy
ustalić zmianę stanu produktów. sprawdzić, czy konto 49  Rozliczenie kosztów zamyka się. W tym celu należy ustalić
zmianę stanu produktów na dzień 31 sierpnia 2009 r.
Zmiana stanu produktów
Stan na Stan na Zmiana
Nazwa konta
Ustalenie zmiany stanu produktów polega na porównaniu sald kont zespołu 5 i 6 na
1.01.2009 r. 31.08.2009 r. stanu
początek i koniec okresu.
Konto 60  Produkty gotowe (saldo Wn) 50.000 zł 39.375 zł (-) 10.625 zł
Zwiększenie stanu produktów (saldo Ma konta 49) wystąpi, gdy suma sald kont ze-
Konto 64  Rozliczenia międzyokresowe
3.120 zł 2.915 zł (-) 205 zł
społu 5 i 6 na koniec okresu będzie większa od sumy sald tych kont na początek okresu.
kosztów (saldo Wn)
Na koniec roku saldo konta 49 przenosi się na wynik finansowy zapisem: Wn konto 49,
Razem 53.120 zł 42.290 zł (-) 10.830 zł
Ma konto 86.
Zmniejszenie stanu produktów (saldo Wn konta 49) wystąpi, gdy suma sald kont ze- Z zapisów w księgach rachunkowych wynika, że na dzień 31 sierpnia 2009 r. saldo
społu 5 i 6 na koniec okresu będzie mniejsza niż na początek okresu. Na koniec roku saldo Ma konta 49 wynosi 500.000 zł. Gdyby dokonano przeksięgowania na to konto wartości
konta 49 przenosi się na wynik finansowy zapisem: Wn konto 86, Ma konto 49. sprzedanych wyrobów, tj. kwotę 510.830 zł (saldo Wn konta 70-1), wówczas na koncie 49
Jeżeli po uwzględnieniu zmiany stanu produktów konto 49  nie zamknie się , trzeba powstałoby saldo po stronie Wn wynoszące 10.830 zł, a więc tyle, ile wynosi zmiana stanu
sprawdzić, czy wystąpiły tzw. świadczenia na własne potrzeby (przykładowo: wydano produktów (zmniejszenie). Można to graficznie przedstawić w sposób następujący:
produkty gotowe z magazynu do własnego sklepu lub na rzecz budowy środków trwałych,
Konto 49  Rozliczenie kosztów
wystąpił niedobór bądz
nadwyżka produktów). W tych przypadkach koszty wychodzą poza
510.830 500.000
krąg kosztów lub do niego wchodzą  ujmuje się je w księgach za pośrednictwem kont:
S.k.) 10.830
79-0  Obroty wewnętrzne i 79-1  Koszty obrotów wewnętrznych .
Warto dodać, że ustalenie zmiany stanu produktów w trakcie roku obrotowego nie Obliczona zmiana stanu produktów (10.830 zł) zamyka konto 49 (na dzień bilansowy pod-
wiąże się z dokonywaniem żadnych zapisów w księgach rachunkowych. Jeśli jednak legałaby przeksięgowaniu na wynik finansowy zapisem: Wn konto 86, Ma konto 49).
podczas ustalania zmiany stanu produktów na koniec miesiąca okaże się, że został popeł-
Podstawa prawna: ustawa z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2009 r. nr 152, poz. 1223 ze zm.).
niony błąd, należy wprowadzić do ksiąg rachunkowych odpowiednie zapisy korygujące.
Ewa Kowalska
Gazeta Podatkowa nr 82 " 12.10.2009 r.