HODOWLA OWIEC
WYKLADY, prof. dr hab. Roman Ni
nikowskii
W-1 POGŁOWIE OWIEC I ZNACZENIE PRODUKCJI OWCZARSKIEJ

prod. mi
sa w ty. ton na rok 2004 prod. jagn. głównych importerów w ty. ton
WIAT
CHINY
AUSTRALIA (OZ)
NZ
WB
UE
8.085
2.200
561
509
310
989
UE 15
SYRIA
USA
ARABIA SAUD.
MEKSYK
989
207
90
76
42

JAGNICINA => najwikszy zbyt w UE 15, zwierzta do 1 roku (ródziemnomorskie
do pierwszych
zbów stałych-16-18 m-cy), główni wiatowi konsumenci => kraje arabskie

MIDZYNARODOWY OBRÓT JAGNIT:

import => rodkowy i bliski wschód, UE, USA,
export => NZ, Oz, UK, Irlandia


POGŁOWIE W PL

� w latach 1870
12.386 mln
� przed wojn. (II WW)
3,411mln
� po wojnie => 726 ty.
� w roku 1986 => 4,991 mln
� 2005r => 311 ty.
� spo
ycie w latach ł85-88 ~2,5 kg/mieszkaca PL
� odwrót od tego
zniechcanie przez pastwo do zakupu jagniciny, zale
no. od ZSRR


jagn. starego typu z Oz do PL

STRUKTURA RASOWA /2003r

merynosy 27%
PON 26% rasy mateczne
POD 9%
POG 13%


misne 17%

inne rasy/ linie 8% rasy ojcowskie + syntetyczne

/od zeszłego roku nie brakuje ju. samców ras misnych/

W-2 PRZYCZYNY SPADKU POGŁOWIA I SPADKU OPŁACALNOCI OWIEC W PL

� drogi system utrzymania owiec
� struktura pogłowia
� niskie wska niki reprodukcji
� stosunkowo niewielki zakres stosowania krzy
owania towarowego


KIERUNKI ROZWOJU I POPRAWY OPŁACALNOCI CHOWU OWIEC W PL

� organizacja wewn.krajowego rynku zbytu oraz przetwórstwa produktów pozysk. od owiec
� propagowanie właciwoci mleka i misa owczego jako zdrowej, wartociowej
ywnoci
� rozwój produkcji jagn. rze n. na export i rynek własny
� rozszerzenie u
ytkowania mlecznego owiec poza tradycyjne regiony jego prowadzenia,
� koncentracja prod. owczarskiej w regionach o du
ej iloci TUZ-ów
� dĆenie do uzyskania w populacji owiec w PL > 50% udziału MP
rasy umo
liwiajcej

skrócenie okresów midzywykotowych do 8 m-cy. Na Podlasiu jego mo
liwo.
wykorzystywania w tym celu rodzimej wrzos. od której mo
na pozyskiwa. jagn. co 6 m-cy.
� dĆenie do zwikszenia roli org. samorzdowych działajcych w sferze owczarstwa


� wspieranie działalnoci zwizków hod. i pomóc przy tworzeniu grup producenckich

STAN POGŁOWIA OWIEC (2004r)

� ogółem 311 ty.
� maciorki jednoroczne i starsze 201 ty. => udział ogółu maciorek 47%
� maciorki w hod. zarodowej 95 ty.
� rednia liczba maciorek z licencj. w stadzie hodowlanym 70,6
� liczba stad hodowlanych 1356


PRODUKCJA YWCA RZENEGO (2004r)

� 6 ty. ton, => 0,1% w obrocie
ywca

OBROTY W HANDLU ZAGRANICZNYM MISEM I YWCEM JAGNIG (2004r)

1) eksport => w ty. ton 1,3
=> w ty. sztuk 103; w tym jagnita 95


2) eksport do Włoch => 77 ty., w tym jagnita 75

3) import owiec i misa baraniego => 185 ton

CENY JAGNIT W WADZE POUBOJOWEJ
JAGNICINA (2005r)

rednio UE 386-427; Oz 450-459; PL 340-389 euro/100 kg w. poubojowej
Jagnita lekkie (tusze ~4-5 kg) UE 495-559; Włochy 534-715; Portugalia 362-460
CENY YWCA JAGNICEGO 2004-2005r
przedział wagowy [kg] cena [zł/kg] 2004 cena [zł/kg] 2005
13-16
17-22
23-30
31-35
36-40
9,2
8,4
7,6
6,6
5,7
9,5
8,5
7,6
6,5
6,2

DOPŁATY DO MACIOREK W RAMACH WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ UE

� od 01.01.2002 => wprowadzenie zryczałtow. premii do owiec i kóz

� jednolita premia 21
/szt.

� w przypadku producentów sprzedajcych mleko owiec lub produk. z mleka
16,86
/szt.

� producent uprawniony do otrzymania dopłat musi mie. min. 10 maciorek,

� maciorki => zw. które conajmniej raz wykociły si. lub ew. skoczyły 1 rok
ycia pod koniec

100-dniowego okresu utrzymania

OGRANICZENIA LICZBY DOPŁAT NA MACIORKI

� producent mo
e scedowa. swoje prawa na innych producentów
� w RP
wspólna polityka rolna
� SPS
płatno. indywidualna => przyjło j. 10 pastw UE
� tereny LFA => obszary o niekorzyst. warunkach gospodarowania => dochodz. dopłaty 7 /

SYSTEMY REGULACJI CENOWYCH W UE

� na rynku stos. cen. referencyjn. i podstawow. [cena referencyjna
cena rynkowa]

� interwencja na rynku towarami
dotowanie prywatnego magazynowania

� uruchomiona gdy cena rynkowa spada <90% dostosowanej sezonowo ceny podstawowej, lub

gdy referencyjna spada 70% ceny podstawowej

DOPŁATY DO MACIOREK W PL (2005r)

� 90 zł do maciorek ras i linii ojcowskich misnych i plennych lub łczcych te cechy, utrzym.
w stadzie zarod.
� 68 zł => mateczne i POG w stadzie zarod.


� 36 zł w st. reprodukc. poddanych ocenie wart. u
ytk.
� 23 zł o udokumentowanym pochodzeniu, w stadach pod nadzorem zootechn. podmiotu
upowa
nionym do prowadzenia ksig.

ORGANIZACJA SKUPU YWCA W PL

� ogniwo stanowi. firmy poredniczce w skupie owiec na export, te. dla potrzeb uboju i

przetwórstwa w kraju,
� firmy te organiz. skup za poredn. Region. Zw. Hod. Owiec i Kóz

CZYNNIKI WPŁYWAJCE NA OPŁACALNO. CHWU OWIEC

� plenno. iu
ytkowo. rozpłodowa,
� rodzaj i warto. pasz (pasze do 70% prod. owczej)
� m.c. sprzedawanych jagnit (! wa
ny składnik)
� met. tuczu
� zu
ycie paszy/przyrost mc
� genotyp stada
� dotacja do postpu biolog. w prod. owczarskiej


PRZYCHODY DLA P.O.N. (przy u ytk. rozpłod. 127%)

przychody warto.
jagnita
wełna
brakowanie
sprzeda. tryków hod.
dotacja
suma przychodów
210,7
13
20 => cena wylicz/matk.
17 => cena wylicz./tryka
90
350

koszty
pasze treciwe
ziel.
siano
sianokisz.
inne (vet, strzy
a,
dod.paszowe)
koszty bezporednie

k. porednie
Zysk: ~15 zł

suma

warto.
60
25,5
14,5
68

218
117
335

� w skład kosztów ogromn. rol. pełni plenno. (w warunkach intens. E plennoci E zysk,

ale w warunkach ekstensywnych � te. mo
e E zysk)

� np. BOM (białogłowa o. misna)
mniejsze zu
ycie paszy ni. Suf.

� utrzymujc w warunkach ekstensywnych => opłaca si. utrzymywa. zw. i ni
szej plennoci

PERSPEKTYWY DLA OWCZARSTWA POLSKIEGO W UE

� syst. uproszczony
brak dopłat do prod. owcz.
� dopłaty do u
ytków rolnych nie musi wiza. si. z prod. zw.
� w tym dotacje od stad hod. i u
ytkowych
� miso owcze z biol-med. pkt-u widzenia => db na choroby nowotworowe, kw. orotowy ;)


W-4 OCHRONA RODOWISKA I PIELGNACJA KRAJOBRAZU

WIODCE ZNACZENIE CHOWU OWIEC W EUROPIE:

1) Produkcja jagnit rze nych na rynek własny, ze wzg. na rosncy popyt i konieczno.

uzupełniania rodzimej poda
y (ok. 85%) z eksportu

2) Alternatywne wykorzystanie owiec do pielgnacji krajobrazu, w tym równie
:

� wypas nieu
ytków i gruntów ugorowanych

� zapewnienie opieki nad terenami Parków Krajobr., Narod. i Rezerw. cisłych

� pielgnacj. wydm, budowli wodnych i melioracyjnych

� wypas organizowanych szczególnie na obiektach sportowych, szczególnie wymagajcych

opieki zimow. por.

KORZYCI WYNIKAJCE Z ALTERNATYWNEGO WYKORZYST. OWIEC:

� korzystny wpływ na porost runi, dziki przygryzaniu, masowaniu runi (raciczkami ;)
� ze wzg. na ró
norodno. rasow. spotykan. u owiec oraz zró
nicowane wymagania zw.
do zasobnoci rodowiska wypasanych terenów,


� przy wykorzystaniu psów pasterskich istnieje mo
liwo. wypasania otwartych terenów nie
ogrodzonych płotami,

� produkty uzyskiwane od owiec utryzmyw. w takich warunkach uzysk. status
wyn. zdrowej,
w krajach UE uzyskujcych wy
sze ceny,
� wkorzyst. owiec do pielgnacji terenów nie wymaga ponoszenia wysokich kosztów
inwestycyjnych,
� wypas owiec na terenach nie u
ytkowanych rolniczo stanowi zawsze atrakcj. turystyczn,
przycigajc. wczasowiczów.

SUKCES PRZY STOSOW. OWIEC W SYSTEMACH ALTERNATYWNYCH OSIGN.
MONA PRZY SPEŁNIENIU NASTPUJCYCH WARUNKÓW:

� wyboru właciwej rasy w zale
n. od zasobnoci rodowiska i ukształt. terenu,

� ekstensywnego chowu owiec (po właciwej ocenie jakoci bazy paszowej) dajcego si.
połczy. z wytwarzaniem jagnit rze nych (krzy
ow. towar), wymagajcych dokarmiania
paszami tre.

� organizacj. zbytu prod. owczarskich poprzez zorganizowanie lokalnych rynków zbytu,
co daje si. osign. na drodze sprzeda
y bezporedniej, ochron. (nawet patentow)
technologii wytwarzania pozyskiwanych produktów, organizacj. dni otwartych promujcych
lokalnie wytwarzane produkty.

� zagospodarowania prod. pozyskiwanych jako produkcji ubocznej, np. obornika (produkcja
humusu itp.) oraz informowania dla jakich grup rolin jest taki nawóz przydatny,
� zainteresowania samorzdów terytorialnych powa
nie mylcych o rozwoju agroturystyki

o korzyciach wynikajcych z alternatywnego chowu owiec.
W-5 (same tabelki...)

Przegld: ocena ekstensywnych syst. chowu zw na podst. wskaników ekonomicznych
system chowu wymagania paszowe zapotrzeb. na robocizn. potrzeby kapitałowe
chów krów matek
u
ytkowanie krów pierwiastek
wychów młodzie
y na pastwisku
opas młodzie
y na pastwisku
kwaterowy wypas owiec
wdrowny wypas owiec
chów danieli
chów koni
++
+++
++
++
++
+
+
+++
++
+++
++
+++
+
+++
+
++++
++
+++
+++
++
+
+
+
++++
++++ wysokie; + bardzo niskie

INNE TABELE:
owce mo
na wypasa. nawet na terenach o nachyleniu max 70%,
małe wymagania pokarmowe
warunki glebowe od suchych po wilgotne,
w lipcu max. Ws, min. EM => najgorszy m-c
strawno. Ws rednio 76%, BAW 76%
Jarlaki
rozkład mc => pocztek sezonu red. 25 kg, pod koniec red. 30
mc dorosłych => pocz. sez. r. 38, koniec
39
Im wicej gat. rolin tym chtniej pas. si.


ekstensywny chów
najbardziej racjonalny w PL ze wzg. na opłacalno , szansa
progr. rolno

rodowiskowe
W-6 UDOMOWIENIE OWIEC ORAZ ICH TYPY UYTKOWE

CELE UDOMOWIENIA:

� pozyskiwanie misa i skór

� pozyskiwanie mleka

� pozyskiwanie wełny


POCHODZENIE OWIEC


KRÓL. zwierzta (Animalia); RZ D: parzystokopytne (Artiodactyla)
PODKRÓL.: tkankowce (Metazoa) PODRZ D: prze
uwacze (Ruminate)
TYP: strunowce (Chordata) RODZINA: pustorogie (Cavicordia)
GR.: ssaki (Mammalia) PODRODZINA: owce i kozy (Caprovinae)
PODGR.: ło
yskowce (Placentalia) RODZAJ: owca (Ovinacea)
NADRZ D: kopytne (Ungulata) GAT.: owca domowa (Ovis aries)

PRZODKOWIE OWIEC:

I. MUFLON EUROPEJSKI (Ovis musimon)
II. AZJATYCKA OWCA STEPOWA
ARKAL (Ovis vignei)
III. AZJATYCKA OWCA GÓRSKA
ARGALI (Ovis ammon)
Współczenie
yje na wiecie ok. 30 gatunków owiec dzikich sporód których tylko wymienione
wy
ej trzy gatunki uznawane s. za ich rzeczywistych przodków.

TYPY KONSTYTUCYJNE OWIEC:
� konstytucja sucha (oddechowa) [=> zw. b. lekkie, dł. szyja, wydłu
. trzewioczaszka, zwarta
kłoda, głb. i wska klatka piersiowa o du
ej V.]
� konstytucja limfatyczna (trawienna) [=> zw. oci
ałe, rasy misne, szeroka ale płytka klatka
piersiowa]

TYPY UYTKOWE OWIEC:
� jednokierunkowe (wełnisty, misny, mleczny, ko
uchowy, smuszkowy)
� kombinowane (wełnisto-misny, misno-wełnisty, mleczno-wełnisty)
� typ wszechstronnie u ytkowy

PROCESY RASOTWÓRCZE:
� pochodzenie po muflonie europejskim

Uznawane s. rasy okrelane nazw. północno-wschodnio-europejskich krótko-ogoniastych.

Głównym kierunkiem u
ytkowym w tej grupie ras jest wszechstronny i ko uchowy.
� wrzosówka polska
� wrzosówki niemieckie: siwe-rogate, białe-rogate, białe-bezro
ne
� skuddy
� owce fiskie
� owce romanowskie

� pochodzenie po azjatyckiej owcy stepowej
arkal

W skład tej grupy owiec wchodz. tzw. owce tłusto-ogoniaste i tłusto-poladkowe.

Wiodcy kierunek u
ytkowy to smuszkowy i wszechstronny.
� przykładem owcy tłusto-ogoniastej jest owca rasy karakuł
� przykł. owcy tłusto-poladkowej jest owca gisarska

� pochodzenie po azjatyckiej owcy górskiej
argali

Generalnie w tej grupie ras znajduj. si. owce charakteryzujce si. odkładaniem tłuszczu okrywowego

i krezkowego. Wywodz. si. od nich rasy o kierunkach u
ytkowych :
� wełnistym
� misnym
� mlecznym

DROGA WYTWARZANIA OWIEC MERYNOSOWYCH
� owce w regionie Tybetu i Himalajów (sier)
� owce perskie (okrywa mieszana)
� owce afryka skie (s. ju. jednolite)
� powstanie merynosów w Hiszpanii


MERYNOS HISZPASKI I KIERUNKI JEGO PRZEKSZTAŁCANIA

� kierunek na podniesienie wydajnoci wełnistej:
U zwikszanie fałdzistoci
U zwikszanie gabarytów ciała


� kierunek na pocienienie włókna wełnianego
U merynos Elektoralny


PRZEKSZTAŁCENIA OWIEC MERYNOSOWYCH WE FRANCJI

� merynos Rambouillet

� tworzenie ras misnych:
U Ile de France
U Berrichonne du Cherr
U Charolaise


PRZEKSZTAŁCENIA OWIEC MERYNOSOWYCH W NIEMCZECH (PRUSY)

Pierwsze owce o u
ytkowoci kombinowanej misno-wełnistej:
� owca Mele
� Meryno-Prekos:


U Merynofleish (Niem. merynos misny)
U Merynoland (Niem. merynos krajowy)


MERYNOSY W PL

� sprowadzenie Merynosów datowane jest na koniec XVIII wieku (ostatnie lata I RP)
U owczarnia w Dbrówce (Wlkp)
U owczarnie w Galicji i Podolu

W-7 ORGANIZACJA HODOWLI I ROZRODU OWIEC

MRiG. Dep. Prod. Roln.;

PROGRAM DOSKONALENIA POGŁOWIA OWIEC DO ROKU 2010

CELE HODOWLANE:
1) tempo wzrostu jagnit
2) plenno i zdolnoci macierzy skie maciorek
3) cechy jakociowe tuszy
4) wykorzystanie paszy


PODZIELENIE CELU HODOWLANEGO DLA PODST. GRUP RASOWYCH (suma = 100%)

rasa tempo wzrostu jagn wielk. miotu zdoln. mateczne mc
mateczna
ojcowska
plenna
20
90
-
50
-
50
20
-
50
10
10
-

wykorzyst. przy indeksie selekcyjnym jako wagi ekonomizne

OCENA UYTKOWOCI
RASY MATECZNE

1) masa jagnit w wieku 56 dni
2) plenno.
yciowa matki
3) wielko. miotu odchowanego
4) mc maciorek dorosłych (1 m-c przed stanówk)

OCENA UYTKOWOCI
RASY OJCOWSKIE

1) mc jagn. 10-30 i 30-70 d.
ycia (wa
one co 21 dni)
2) mc jagn w wieku 5-6 m-cy, USG (po wdro
eniu)
3) mc maciorek dorosłych (1 m-c przed stanówk)


ZASADY DOTACJI Z FUNDUSZU POSTPU BIOLOGICZNEGO

� matki w stadach zarodowych produk. tryczki (misne, plenne),
� matki w stadach matecznych prod. tryczki, rezerwy genetyczne,
� matki w stadach reprodukcyjnych,
� matki w stadach pozostałych, towarowych.


CECHY MACIOREK I TRYCZKÓW W STADACH PROD. JAGNITA RZENE

MACIORKI:
1) płodno, TRYCZKI:
2) plenno, 1) zdolno. do zapłodn.,
3) macierzysko, 2) mc (kaliber),
4) wczesn. dojrzewania, 3) szybk. wzrostu,
5) dł. sezonu aktywn. płciowej, 4) stopie. wykorzyst. pazy,
6) mleczno, 5) cechy misnoci.
7) mc.

RASY O WYSOKIEJ PLENNOCI:

� EF (wschodnio fryzyjska) � Wrzosówka
� Romanowska � MB (Booroola)
� F (fiska)


CZYNNIKI WARUNKUJCE EFEKTYWNO. PRODUKCJI:

1) rasa (genet.)
2)
ywienie
3) poziom u
ytkowania rozpłodowego (wykresy)
� przyrosty dobowe mc mieszaców przy zało
eniu,
e poziom rasy matecznej = 100


vs. MP -> mieszace E 110-122,5%, najlepszy z IF
� zu
ycie paszy 80-105%, najlepszy MxLB; MxLCZ; MxFxBe; MxBxLCZ
� zawarto. misa (najlep. MxT; MxLB, MxIF) i tłuszczu (najgorsze 3-rasowe)

SCHEMAT
ODDZIAŁYWANIA
POSZCZEGÓLNYCH
CZYNNIKÓW NA
ILO. JAGN.
POZYSKIW. OD
MATEK PODCZAS
SEZONU
ROZPŁODOWEGO



BIOLOGIA ROZRDU:

� terminy osignicia doj
. pł.
� ruja, owulacja, cykl pł
� wykot
� odchów jagnit
� syst. i terminy krycia


W-8 TERMINY OSIGANIA DOJRZAŁOCI PŁCIOWEJ

� 5-7 m-cy
dojrzało. płciowa => 75% mc dorosłej, ~45 kg
� dojrz. rozpłod. ~12 m-cy, do stanówki 18 m-cy
� dojrz. somatyczna => koniec wzrostu, koniec odkładania tk. miniowej, 25-30 m-cy
� dł. sezonu aktywn. pł. => mierzymy dł. cyklów płciowych (wykazywania ich), samce

asezonalne,
� sezon skrócony (3 m-ce)
� owce asezonalne => samice owul. cały rok => to w PL -M, Wrzos, importow. górskie
� sezon przedłu
ony do 6-9 m-cy => pozostałe (PON, POD, plenne, misne)

RUJA, OWULACJA, CYKL PŁCIOWY

� ruja do 72 h trwania,
� owulacja po 24 h po wystpieniu rui => krycie midzy 24 a 72 h po pierwszych objawach
� rola i funkcja CL => PRG hamuje inne CL a. kom. jaj. nie opuci dróg rodnych
� dł. cyklu pł. 14-20 dni, rednio 17 dni

CIA

� długo. 145 dni

� rozwój płodu
� po1m-cu ~ 2g
� po 2 m-cach ~ 60g
� po 3 m-cach ~ 180g DŁUGO. ZALEY OD:
� po 4 m-cach ~ 1500g � płci (samice ~46 h krócej)
� po 5 m-cach ~ 3500g � iloci płodów (krócej wielopłodowe)

WYKOT

1) uło
enie płodu w macicy (nor. le
y na grzbiecie, główka na przedzie, do porodu zmiana 1800)
2) poszukiwanie miejsca do wykotu przez matk,
3) odejcie wód płodowych,
4) skurcze porodowe i akcja porodowa,
5) zaparcia płodu w trakcie porodu.


OPIEKA NAD NOWORODKIEM I ODCHOWANYM JAGNICIEM

� opieka matki
� pomoc owczarza
� bud. i zasiedlanie kojców porodowych (w nich przez 3 dni)
� pobieranie siary i pomoc w razie braku wykazywania aktywnoci w tym zakresie
� numerowanie i znakowanie jagnit (tatua
, kolczyki, n-ry na boku)
� przycinanie ogonków (wyjtek
rasy krótkoogoniaste
np. wrzos., EF mleczne)


=> ze wzg. hodowlanych
łamliwo.
=> wiek 4-6 tyg, gdy krgi chrzstne
=> metody: -bezkrwawa
piercie. 3-4 krg u samic, 1-2 u samców => martwica i odpadanie

-krwawa
4-6 tydzie, emaskulatorem (! nacign. skórk, umoczy. w roztw.
pioktaniny z dziegciem)


SYSTEMY I TERMINY KRYCIA
1) nadzorowanego:
a) "zr
ki" [3 kojce
dla samców, grzej. si. maciorek i pokrytych, wyszukiwanie
maciorek co 6-8 h szukarkiem]

b) AI (SU) [w stadach >100 szt), rzadko w PL, zaleta=> synchronizacja AI=
synchronizacja wykotów, metody: wie
ym nasieniem do 5h od pobrania doszyjkowo
70-80%
skutecznoci, mro
onym doszyjkowo
40-60% skuteczn., domacicznie
75% skuteczn.

2) bez dozoru bezporedniego zootechnika:
a) haremowe
b) grupowe (w stadach towar.)
c) wolne (samce i samice cały rok) => wyko
yst. gdy stado zarod., owce asezon.

=> stanówka tam przez 3 cykle płciowe => 17*3=1,5 m-ca

� przerwa midzy skokiem min. ~2 h,
� ilo. skoków
młode tryki (18 m-cy) => 3/dob, 20-25/stanówk,
starsze => 5/dob, 40-45/stanówk.


W-10
ORGANIZACJA STANÓWKI:

� przygotowanie samców i samic do stanówki (np. strzy
a, zmiana
ywienia => flushing E o

20% owulacj)
� długo. stanówki (51 dni
3 cykle, system nienadzorowany ~1 m-ca)
� zapiski hodowlane (schem. kojarze, data i moment pokrycia)


ODCHÓW JAGNIT:

� tradycyjny (~100 dni)
� skrócony (45-60 dni)
� odsadzenie na 2 dni PP


ROZWÓJ PRZEWODU POKARMOWEGO U JAGNIT:

� wykształcenie przed
ołdków
wiek 5 tyg.
� podawanie p.t. (gniec. owies) i siana (1szy pokos) od 2 tyg.
� podawanie siekanej marchwi lub namoczonych wysłodków buraczanych suchych od 3 tyg.


W-11
METODY ODCHOWU:

� naturalny (st. zarodowe, 90-100 dni) => 1 wykot / rok
� skrócony
� na rodkach mlekozastpczych [zmuszanie samic MP do 2 wykotów / rk, nadlczbowe jagnita

(>2 => 3)]

35 dzie.
jagni. jest ju. prze
uwaczem
mo
na odstawi.
jagni. musi mie. dostp do wody!
jagni. ssie matke 1x/0,5h, przez ~3 min. => 20-25x/dob; midzy1a4 AM niepije


HAMOWANIE ROZWOJU FLORY RODKÓW MLEKOZASTPCZYCH:

� zimne (schłodzone do +2stC => kontener + ciepło w pomieszczeniu => promienniki IR)
� z konserwantem (np. mrówczan) na 25 l
100 ml 40% kw., raz na 12 h przygotowywane

W-12
PODSTAWOWE WSKANIKI ROZRODU

� wska nik płodnoci matek >= 90%,
� wska nik plennoci matek ~ 100-200
� wska nik odchowu jagnit (ile udało si. odsadzi. w wieku 100 dni) >= 95%
� wska nik u
ytkowoci rozpłodowej matek (ile odsadzonych od 100 matek u
ytych do krycia)


0 -"nieskoczonoci"


ORGANIZACJA ROKU PRODUKCYJNEGO
� system tradycyjny (1 wykot/rok)

stanówka 1V
15VI lub /merynos/ wykot 1X-15XI
1IX
15X lub 1II
15III

� 2 wykoty w cigu roku

I stanówka 1 IX-15 X <= MP, wrzos
wykot 1 II
15 III
II stanówka 1 III
15 IV
wykot 1 VIII
15 IX

� 3 wykoty / 2 lata <= najkorzystniejsze dla MP

I stanówka IX-X
wykot II-III
II stanówka V-VI
wykot IX-X
III stanówka XII-I
wykot V-VI


SCHEMATY KRZYOWANIA TOWAROWEGO:

� jednostopniowe
� dwustopniowe
� przemienne
� rotacyjne


PLENNO. MIESZA CÓW
MP x MP
MP x FR
MP x F
MP x Mf
MP x B
MP x R
135
160
200
160
205
200

METODY INTENSYFIKACJI ROZRODU


1) genetyczne: 2) niegenetyczne 3) biotechnologiczne
� selekcja � stymulacja hormon. � IVF
� krzy
owanie � stymul.
ywieniowa � ET, mikrochir. embrion.
� rozród w 1 roku
ycia � klonownaie
� E czstotliw. wykotów

ROZRÓD W PIERWSZYM ROKU YCIA

� intens.
yw. jarek tak, by przy 1szej stanówce m.c. = 75% owcy dorosłej
� stanówka XI-XII
� krycie wolne
� wczeniejsze odłczanie jarek

YWIENIE OWIEC I GOSPODARKA PASZOWA
podstawowe zało
enia w syst. INRA 1988r
� syst. jendostek paszowych # j. owsiane
� syst. białka traw. jelit
� ...

PASZE DLA OWIEC: obj. socz., obj. suche, p.t.(ziarna i nasiona, prod. ubocz. rol-spo
, dod. min,
woda)
jagnita: 2 tyd.: siano 1 pokos, gnie. owies
pastwisko: kwatery, długo i krótkoterminowe
okopowe: buraki pastew, marchew pastewna => siekane,
wysłodki buraczane => dla jagnit, moczone
słoma 2kg/dob.
kreda pastewna ~15h, fosforany, dod. min-wit


W-13 (...) niestety spó niłem si. ok 15 minut :/

Przestrze yciowa
utrzymanie grupowe

� tryk dorosły 2m2
� owca matka 1,5 m2 + 0,5 m2 / 1 jagni. ssce
� jarlica 0,8; tryczek 1,5; skopek 0,6m2


Obsada zale
na od kubatury, wentylacji i ciepłochronnoci pomieszczenia.
Konieczno. zapewnienia schronienia i wypoczynku (legowisko, zadaszenie)


inne slajdy:

� Zdjcia, m.in. panika dla owiec okrgłego (umieszcza si. w nim bel. słomy), przegrody dla

owiec.
� kpanie owiec 1/rok, po strzy
y
w wannie dla owiec, ze rodkiem przeciwpaso
ytniczym.
� znaczenie słomy ciołowej (zdj., wywód
e b. wa
na), 2kg/dob/szt., gdy głboka ciółka
� drzwi czterodzielne
górne otwierane co umo
liwia wietrzenie, lub drzwi a
urowe
� okólnik odpdowy i wybieg (wa
ne zaciemnienie
np. jakie. drzewka) gdy utrzymanie w bud.

inwentarskim.

Ochrona zdrowia

� przed bólami i urazami (krawdzie, posadzka, drzwi, druty...),
� zapewnienie profilaktyki i skutecznego leczenia (odrobaczanie, korekcja racic),
� zabezpieczenie przed innymi zw.,
� zabezpiecz. przed zł. pogod,
� wapnowanie okólnika (jesieni).


Eliminacja czynników stresogennych

� zapewnienie warunków do max. naturalnych zachowa. behawioralnych (instynkt stadny),
� zapewn. spokoju i ciszy (transport, przepdy, obecno. osób obcych, gwałtowne zachowania),
� przyjazny stos. do zw.,
� zabezpieczenie przed innymi zw. (szczury, muchy, agresywne psy, wilki),
� opieka nad słabymi i chorymi,
� brakowanie szt. agresywnych.


Zabiegi szczególne dot. dobrostanu:

� okres okołoporodowy,
� obcinanie ogonka, tatuowanie, kastracja,
� wa
enia i ogranicz. swobody,
� odłcz. i odsadz. jagn. od matek,
� przegrupowania technologiczne,
� transport i postpowanie przed ubojowe,
� + strzy
a.


Konieczna znajomo przepisów dot. transportu na trasie i w krajach docelowych.

Rodzaje budynków owczarskich:

� owczarnie ciołowe, głbokie i płytkie,
� owcz. bezciołowe, rusztowe,
� pomieszczenia półotwarte,


� poddasza u
ytkowe,
� przejazdy utwardzone,
� okólniki odpdowe i wybiegi,
� + pomieszczenia otwarte (zadaszenie na słupach do przechowyw. siana),
� + kombinowane


WARUNKI MIKROKLIMATU
temp. wilg. wzgl. [%] wymiana powietrza [m3/h/szt]
matki z jagn. 8-17 60-75 15
tuczone jagn. 8-12 60-75 12
inne kategorie 4-12 60-75 13

� prdko. ruchu powietrza 0,2-0,3m/s
� max. wilg. wzgl. 80%
� unikanie pkt-u rosy (wietrzenie, odpowiednia konstrukcja stropu),
� wymiana powietrza 2-5 x na h


Gazy szkodliwe (dopusz. do 2 h/dob
)

� NH3 20 ppm
� CO2 3000 ppm
� H2S 5 ppm
� kurz 10 mg/m3


Owietlenie:

� zakaz cigłej ciemnoci lub wiatła,
� owietlenie sztucz. 20-30 lux = odpowiadajce naturalnemu od 9-17 h,
� zwierzta musz. by. widoczne dla siebie (orientacja w otoczeniu) i obsługi,
� stsounek powierzchni okien do podłogi -matki 1:15


inne 1:20

Składowanie odchodów stałych

płyta gnojowa do systemu ciołowego:
� 30 m od domu, 15 m od studni, 7,5 m od ssiada (chyba
e wyrazi zgod. na bli
ej),
� powierzchnia 3 m2/1 DJP (h=2-2,5 m),
� roczna produkcja 1200 kg/szt.

Składowanie odchodów płynnych

� okres przetrzymywania: wg ustawy -nakaz 4 m-ce, zalecane 6 m-cy
� pojemno. zbiorników: gnojówka 1,5 m3/ 1 SD, gnojowica 10 m3/ 1 SD


Chów owiec a ochrona rodowiska

inwestycje segregacji szkodl. dla zdrowia i rodowiska (odpadów?)
� obiekty inwentarskie > 500 DJP
� obowizkowo zbiornik na gnojowic.

BHP

� łatwy dostp do sprztu i zw.,
� bezpieczna instalacja elektr.,
� zabezpieczenia p. po
arowe,
� bezpieczestwo zabiegów, przepdów, transportu.


Ekowidzenia w chowie owiec

f-cje:
� odzysk ciepła ze ciółki (obornik),
� zmniejszenie emisji gazów

rozwizania:
� wymienniki gruntowe,
� akumulatory (...),
� biofiltry,
� tunele foliowe (...) => slajd szybko mignł :/


SYSTEMY PRODUKCJI OWCZARSKIEJ

1) Baza paszowa (gleba-klimat),
2) Syst. ywienia:

� do woli (=> tam, gdzie pasza tania
=> pastwiska, du
o TUZ-ów),
� dawkowany (=> tam, gdzie droga
produkcja pasz, uprawa polowa)

3) genotyp owiec:

� rasa
� mieszaniec

4) kierowanie rozrodem:

� sezonowo. produkcji,
� terminy stanowienia,
� czstotliwo. stanówek

5) metody odchowu jagnit:

� odchów tradycyjny,
� skrócony,
� na rodkach mleko-zast.

6) pomieszczenia dla owiec:

� materiał budowlany,

� pomieszczenie zamknite,
� pomieszczenie półotwarte,
� pomieszczenie otwarte
� pomieszczenie kombinowane

7) urzdzenia techniczne

� urzdzenia do zbioru, przygotowania i
konserwacji,

� mechaniczne wyposa
enie bud. inwent.

8) obsługa owczarni

� zasoby siły roboczej
� kwalifikacje obsługi

9) ochrona zdrowia owiec

� zwalczanie paso
ytów zewn. i wewn.
� szczepienia

10) u ytkowanie przychówku:

� materiał zarodowy,
� materiał u
ytkowy,
� materiał rze ny
� terminy, czstotliwo. i metody strzy
y


SKŁADNIKI NAZWA
SYSTEMU B. EKSTENSYW. UMIARK. EKSTENS. INTENS. NA TUZ INTENSYW. NA GO B. INTENSYWNY
baza paszowa step i obszary
półpustynne naturalne U.Z. kulturalne
pastwiska pola uprawne pasze przemysłowe
wielko stada > 4 ty. 500-3 ty. 1,5 ty.
3 ty. 100-1 ty. ró
na
ilo owiec/ha do 0,5 1-4 6-20 ~5 bez znaczenia
cz
stot. wykotów
rednio/rok 1 raz 1 raz 1 raz 1-1,5 razy czciej jak 1/rok
pora roku w
którym wykot wiosna wiosna wiosna ró
nie
ró
ne terminy i
cigło. prod. jagn.
rze nych
rednia plenno.
stada 100-110% 110-130% > 150% > 150% > 150%, dĆenie do
uzysk. 3-4 jagn/rok
typ u ytkowy wełnisty,
smuszkowy
wełn-mleczny,
mleczny,
wełn-misny
wełn.-misny,
misny,
mleczny
wełn-misny,
misny,
wełn.-mleczny
mieszace 2-rasowe
misne
wyst
powanie
Amer. Płd.,
RPA, Oz,
Azja rodk.
góry Europy,
Amer. Płd, NZ,
Oz
Europa Płn. i
zach., NZ, Oz,
Amer. Płd.
Europa Europa zachodnia,
USA
W Polsce U V V V U

Gdzie w pl?
� syst. ekstensywny
tereny graniczne
PL płd
młpl, podkarp., dol.lsk
� syst. intens. na G.O.: wlkp, kujawsko-pomorskie (POG, PON, MP, mieszace)
� intens. na U.Z.: podlaskie, pomorskie, lubelskie (PON, POD)

i spisał MK; za ew. błdy przepraszam ale to tylko notatki ;)
13