(1)Zanieczyszczenie przestrzeni kosmicznej:
Śmiecenie na orbicie około ziemskiej zaczęło się razem z pierwszymi lotami w kosmos
(Sputnik-1957). Od tego czasu bałagan w kosmosie rośnie. Najstarszym znanym śmieciem jest
amerykański satelita Vanguard z 1975 roku. Setki misji kosmicznych prowadzonych m.in. przez
amerykanów, Rosjan, hindusów, Japończyków i chińczyków doprowadziło do stworzenia chmury
zanieczyszczeń krążących wokół ziemi. Są to stare, działające i niedziałające części satelitów, człony
rakiet i zwykłe śmieci takie jak płyty CD, śrubokręty, aparaty foto, śruby, zamarznięte śmieci z
resztkami jedzenia pochodzącymi ze stacji MIR. Przykładowo śruba pędzie w kosmosie z prędkością
do 50tys km/h powodując uszkodzenia eksploatowanych urządzeń. Śmieci te mogą oczywiście spadać
na ziemię, ale prawdopodobieństwo zagrożenia jest niewielkie ze względu na to ze 2/3 to oceany i
morza, oraz to ze się w większości spalają w atmosferze.
Skutkiem śmiecenia są utrudnione obserwacje astronomiczne poprzez wysyłane impulsy
zdegradowanych satelitów, uszkodzenia mechaniczne startujących wahadłowców i satelitów
szpiegowskich czy telewizyjnych. Uszkodzenie międzynarodowej stacji kosmicznej szacuje się na 10%.
Przeciwdziałać tym zagrożeniom można zapobiec wysyłając obiekty na mniej zatłoczone
orbity, koordynując i współpracując, żeby nie wysyłać kilku obiektów do tego samego celu.
Stosowanie pancerzy przy zderzeniach z obiektami do 1cm. Przy zagrożeniu zderzenia z większą
rzeczą, należy zmieniać kurs wysyłanego obiektu.
Zanieczyszczenie kosmosu porównuje się do zanieczyszczenia oceanów. Przez długi czas
skutki są niezauważalne, ale potem stają się kłopotliwe.
(2,3)Ekosystem ziemi i migracja zanieczyszczeń:
Ekosfera, czyli biologiczna przestrzeń życiowa człowieka dzieli się na tzw. pierwiastki
życia, bez których nie możliwe byłoby życie człowieka i na systemy ekologiczne.
Pierwiastki życia: węgiel, wodór, tlen, azot
Systemy ekologiczne: atmosfera (powietrze), hydrosfera (woda), litosfera (gleba).
Prawa ekologii:
- Każda rzecz jest powiązana ze wszystkimi innymi rzeczami, zmiana jednej zmienia inną.
- Każda rzecz musi się gdzieś podziać, nie ma czegoś takiego jak odpad którego nie można rozłożyć i
nie może wiec powstać substancja jeżeli nie ma możliwości jej rozłożenia w ekosystemie.
- Każda zmiana dokonana przez człowieka w ekosystemie wbrew prawom przyrody jest dla niego
szkodliwa.
- Każdy zysk jest osiągany jakimś kosztem, konsekwencji wykorzystania części ekosystemu nie da się
uniknąć, np. spalenie węgla w celach energetycznych oznacza wydzielenie się szkodliwych substancji.
- Powyższe prawa działają również we wszechświecie, a przynajmniej w naszym układzie słonecznym.
Migracja zanieczyszczeń w ekosystemach:
Emisja- przemieszczanie zanieczyszczeń ze z
ródła ekosfery
Imisja- przeniesienie zanieczyszczeń do receptorów (zwierzęta, ludzie, rośliny)
Transmisja- zjawiska zachodzące między z
ródłem a receptorem w czasie, np. przemiany fiz i chem,
rozcieńczanie, reakcje wtórne.
Migracja zanieczyszczeń spowodowana jest przez:
- warunki meteorologiczne
- warunki topograficzne
- prądu morskie i rzeczne
- regeneracja wód
- wymiana powietrzno-gazowa
- kumulacja w tkance tłuszczowej
A
ańcuchy pokarmowe prowadzące przez ziemiopłody i zwierzęta wykazują zdolność kumulowania
toksyn i pierw promieniotwórczych.
Przykłady migracji:
1.) Rok 1965, w Holandii niedaleko Hagi ocean wyrzuca duże ilości martwych ryb. Powodem jest
przemysł chemiczny w Zatoce Meksykańskiej emitujący związki miedzi do oceanu, które nie
przekraczały wartości dopuszczalnych, ale u wybrzeży Europy skumulowały się zabijając ryby.
2.) 1991 rok- po erupcji wulkanu Pinatubo na Filipinach zostały wyemitowane duże ilości SO2,
który w ciągu dwóch miesięcy dotarła nad Europę i USA. Skutkiem było zmniejszone
docieranie promieni słonecznych co spowodowało m.in. zmniejszenie wydajności elektrowni
słonecznej na pustyni mojave.
3.) Rok 1953 podczas burzy stwierdzono duże ilości pierwiastków promieniotwórczych w
wodzie. Zanieczyszczenia pochodziły z prób nuklearnych na pustyni w stanie Nevada.
Przebyły one ponad 5000km.
(4)Relacja człowiek- środowisko:
Antroposfera  obręb biosfery, w której działa człowiek. Jest to zazwyczaj obszar poddany
silnej antropopresji(wpływanie na środowisko). W szczególności są to obszary zurbanizowane.
Konflikt antroposfery i biosfery. y
ródłem napięć w ekosystemach jest człowiek. Działa tu zasada akcji i
reakcji. Reakcja ekosystemu może mieć zasięg lokalny i globalny, może ujawniać się od razu lub po
czasie i może mieć różne natężenie.
Bomba ekologiczna z opóz
nionym zapłonem to np. eksplozja demograficzna, efekt cieplarniany,
ubytki ozonu, wycinanie lasów deszczowych.
Odwet ekologiczny: ujawnienie się nieprzewidzianych następstw niweczących przewidziane zyski lub
stwarzające nowe problemy, na skutek przekształcania ekosystemu z pominięciem obowiązujących w
nim praw, np. urbanizacja, eksploatacja zasobów, wprowadzanie obcych dla danego ekosystemu
roślin lub zwierząt.
Bumerang ekologiczny: ujawnienie się nieprzewidzianych następstw niweczących przewidziane zyski
lub stwarzające nowe problemy, na skutek działań prowadzących do ochrony środowiska.
Przykłady odwetu ekologicznego:
1.) Zbyt duże nawożenie azotowe prowadzi do zmniejszenia grubości ścianki roślin uprawnych
co prowadzi do osłabienia odporności na warunki atmosferyczne (dlatego zboże wykłada się
po silnej ulewie), mniejsza odporność na szkodniki i choroby, niższa trwałość w czasie
magazynowania.
2.) Nawadnianie odsoloną wodą terenów pustynnych. Nawadnianie roślin zwiększa transpirację,
a że woda nie jest w 100% odsolona, to żeby utrzymać odpowiednią wilgotność trzeba więcej
wody, która prowadzi do zasolenia i degradacji gleby.
3.) Budowa elektrowni wodnej na rzece Zambezi, w czasie której wysiedlono ludzi (zamieszki),
zwiększenie linii brzegowej (więcej muchy tse-tse->spadek pogłowia bydła), uregulowana
rzeka nie wylewa i nie użyz
nia gleb co stwarza konieczność stosowania nawozów, które są za
drogie dla tamtejszych ludzi.
4.) Słynny problem Australijczyków z królikami, które zostały sprowadzone, żeby mieć na co
polować. Króliki zaczęły się rozmnażać wypierając inne gatunki i niszcząc roślinność.
Przykład bumerangu ekologicznego:
1.) W 1989r wprowadzono konwencję dotyczącą handlu gatunkami zagrożonymi. W niej był
zakaz handlu kością słoniową co doprowadziło do wzrostu liczebności słoni, które utrudniają
przetrwanie innym gatunkom.
2.) W wyniku prowadzonej gospodarki leśnej (wyrąb, przecinka i nasadzanie) i rozwiniętej
ochronie przeciwpożarowej, w lasach nagromadziło się dużo materiałów łatwopalnych
(ściółka), która jest  beczką prochu i zwiększa intensywność płomieni przy ewentualnym
pożarze.
(5)Eksplozja demograficzna:
Zdolność nośna ekosystemu- granica wydajności środowiska (zasoby pokarmu miejsce o osiedlania
się)
Ograniczenie zasobów pokarmu prowadzi do konfliktów. Utrzymywanie się populacji danego gatunku
na granicy nośnej ekosystemu jest możliwe przy jednoczesnym odtwarzaniu zużywanych zasobów.
Trwałe wyczerpanie zasobów prowadzi do naturalnego obniżenia się zdolności nośnej ekosystemu co
dalej prowadzi do zmniejszenia populacji. Według szacunków bezkolizyjne współistnienie
antroposfery o biosfery jest uwarunkowane liczbą ludności na poziomie 2,5mld.
Skutkiem eksplozji demograficznej są utrudniony dostęp do wody pitnej i urządzeń
sanitarnych w niektórych krajach.
Model S: Wzrost demograficzny postępuje zgodnie z modelem:
Presja środowiska hamuje wzrost populacji, zdolność nośna ekosystemu=granica wydajności
(pokarm), walka o pokarm pomiędzy gatunkami, zmiany klimatyczne.
Model J:
Trwałe wyczerpanie zasobów-> spada zdolność nośna ekosystemu-> spada liczebność populacji.
(6)Problemy energetyczne świata:
Miarą rozwoju cywilizacyjnego jest zwiększanie się zapotrzebowania na energię, wszystkie
wojny toczy się o przejęcie zasobów energetycznych przeciwnika, niedobór energii skutkuje
kryzysami politycznymi i społecznymi. Kraje rozwinięte zużywają o ponad 20% więcej energii niż
rozwijające się.
Globalne zasoby surowców naturalnych:
1.) Nieodnawialne;
- węgiel; najwięcej w USA
- ropa; najwięcej w Arabii Saudyjskiej
- łupki bitumiczne
- gaz ziemny; najwięcej u ruskich
- uran; najwięcej w Australii
2.) pośrednie:
- torf
- energia geotermalna
3.) odnawialne:
- energia z wody
- słońce
- wiatr
- bioenergia
4.) inne:
- przypływy i odpływy
- fale morskie
- ciepło oceanów
Zasoby energetyczne- całkowita ilość udokumentowanych złóż surowców energetycznych
Rezerwy- zasoby nadające się do eksploatacji poprzez istniejące technologie
Destruktywne działanie na środowisko przy spalaniu paliw kopalnych, stałych to depozycja
(przekazywanie z atmosfery do powierzchni ziemi) zanieczyszczeń pyłowych i gazowych (CO2, SO2,
NOx, CO), degradacja wód powierzchniowych, obniżanie wód gruntowych przy wydobywaniu węgla.
Przy spalaniu gazów i cieczy kopalnych to depozycja gazowych produktów spalania (CO2, SO2, NOx,
CO), emisja dwutlenku węgla i węglowodorów przy wydobywaniu paliw, degradacja wód
powierzchniowych i gleb przy wydobyciu (platformy wiertnicze na ladzie i morzu).
Energetyka jądrowa:
Obecnie rozwój energetyki jądrowej jest hamowany, w 1970r prognozowano, że 18 lat
póz
niej moc wszystkich elektrowni będzie wynosić 570GW, a wynosiła 180GW. Powodem są
ograniczone zasoby uranu, problemy z odpadami radioaktywnymi, wysokie koszty i protesty
społeczne (szczególnie nasilone po Czarnobylu).
Według szacunków co roku przybywa 10000m3 odpadów, które są składowane w specjalnie
przygotowanych magazynach na terenie elektrowni. Stosuje się też składowiska podziemnie, czyli
magazynowanie odpadów w specjalnie wydrążonych tunelach kilkaset metrów pod powierzchnią
ziemi. Składowiska podmorskie: zanurzanie pojemników w kształcie pocisków w rowach
oceanicznych, wchłaniane potem przez ziemię w naturalnych procesach geologicznych. Transmutacja
jądrowa: paliwo bombardowane jest neutronami co skraca jego czas połowicznego rozpadu. Takie
paliwo wydziela mniej energii, ale dalej musi być składowane pod ziemią lub w oceanach.
Problemem jest też wygaszanie elektrowni jądrowych. Czas eksploatacji takich reaktorów to
około 40 lat, po tym okresie muszą zostać wyłączone. Reaktora nie da się po prostu wyłączyć. Okres
wygaszania trwa około 140lat. Wygaszanie podzielone jest na 6 etapów. Pierwszy to usunięcie całego
paliwa co trwa około 5 lat, drugi to zabezpieczenie skażonej instalacji przed czynnikami
atmosferycznymi 5-6 lat. Potem przez 25 lat od zamknięcia nadzoruje się zamknięty reaktor żeby go
potem zabetonować i dalej nadzorować. Po upływie około 140lat od zamknięcia można rozmontować
całą konstrukcję lub usypać na niej z ziemi sztuczne wzgórze.
Hydroenergetyka:
W celu budowy elektrowni wodnej niezbędne jest zagospodarowanie terenu pod sztuczne jezioro,
czyli tzw. zbiornik zaporowy. Konieczne jest wysiedlenie ludności. Utworzenie wielkiego, sztucznego
jeziora powoduje zmianę warunków hydrologicznych, gdy woda pochodzi z oceanów, zasoleniu
ulegają pobliskie grunty, na których nie można prowadzić rolnictwa. W strefie tropikalnej ponadto
występuje słabe natlenienie głębokich warstw wody, co utrudnia lub całkowicie uniemożliwia
hodowlę ryb.
Wadami elektrowni wiatrowych jest hałas, zapotrzebowania na wielkie powierzchnie i niebezpiecznie
dla ptactwa.
(7)Efekt cieplarniany:
Efekt cieplarniany- warunek konieczny istnienia życia na ziemi, zachodzi gdy promieniowanie
podczerwone (ciepło) jest zatrzymywane w atmosferze. Hasło efekt cieplarniany jest z
ródłem
utrzymania pewnego gatunku ludzi bezmózgich, walczących o ograniczenie emisji dwutlenku węgla z
chłodni kominowych.
Ziemię można traktować jako układ zamknięty, który wymienia z otoczeniem energię przez
promieniowanie, przewodzenie i konwekcję. Człowiek zmienił skład chemiczny atmosfery ziemskiej w
ciągu 200lat o 32% CO2, 135%CH4, 1,5% N2O co spowodowało wzrost średniej temperatury ziemi.
Szacunkowo do 2100 temperatura na biegunie północnym ma wzrosnąć o 8*C. Istnieje kilka modeli
opisujących dalsze zamiany temperatury na ziemi, od spadku po wykładniczy wzrost. W
rzeczywistości temperatura prawie wcale nie spadnie w 1000lat po ograniczeniu naszych emisji do
zera.
Gazy cieplarniane to: para wodna, CO2, metan, N20 i freon 11, freon 12. Gazy te działają jak koc,
odbijając ciepło we wszystkich kierunkach, w tym do ziemi co powoduje nagrzewanie się jej
powierzchni, dlatego przy ziemi jest najcieplej. Jest to tzw. efekt szklarniowy. Warto dodać, że kula
ziemska jest akumulatorem ciepła i szybkość oddawania ciepła jest o wiele niższa niż zawarte w ziemi
ciepło.
Zakłócenia pionowej wymiany wód oceanu światowego:
Topniejące lodowce zmniejszają zasolenie oceanów, co prowadzi do tego, że mniej słona woda nie
opada na dno i zanika cyrkulacja. Z oceanu słodka woda odparowuje i wraca nad Europę zapewniając
tam klimat umiarkowany. W efekcie zahamowania cyrkulacji przez topniejące lodowce, ciepły prąd
morski może zaniknąć. Co spowoduje spadek temperatury w regionach ogrzewanych przez ciepłe
prądy, np. po zaniknięciu prądu Golfsztrom w Europie spadnie temperatura.
(8)Ozonosfera:
W atmosferze wyróżniamy 5 warstw o nieostro zaznaczonych granicach: troposfera 10-16km,
przestrzeń, w której poruszają się samoloty, chmury itd. Stratosfera, temp -2*C, mezosfera, gdzie
temperatura spada do -70  (-90) stopni, bardzo rozrzedzone powietrze. Termosfera, temperatura
wzrasta do 2000K, składnik to tlen atomowy, sięga 600km. Ostatnia to egzosfera, płynnie przechodzi
w przestrzeń kosmiczną.
Maksymalna koncentracja ozonu występuje na 25 kilometrze, ale rozciąga się od troposfery
po egzosferę. Ozon stratosferyczny powstaje nad równikiem na wysokości około 30km, stamtąd
wędruje z prądami powietrza na bieguny, gdzie jest największe jego stężenie, a najmniejsze jest na
równiku.
Opis powstawania:
+ ! = + + = + = +
ą
W latach 1980-2000 widać trend spadkowy ozonu nad Antarktydą. Są trzy hipotezy: pierwsza
mówi, że zmniejszanie się warstwy ozonowej jest zjawiskiem sezonowym, występującym w
paz
dzierniku. Druga hipoteza mówi, że warstwa ozonowa zmienia się wraz z aktywnością słońca.
Trzecia hipoteza jest związana z freonami czyli z chloro-fluoro-węglowodorami. Są to nie
palne i nietoksyczne środki chłodzące. Okazało się, że zaleta freonu, czyli to że nie gromadzą się na
powierzchni ziemi, tylko unoszą się w górę, zagraża życiu na ziemi. W warstwie ozonowej pod
wpływem światła rozpadają się na związki chloru i fluoru. Atomy chloru reagują z cząsteczką ozonu i
powstaje tlenek chloru i tlen. Powstały tlenek chloru rozpada się przez atom tlenu i powstaje atom
chloru, który od nowa zaczyna reagować z cząsteczką ozonu i proces się zapętla nawet 1000razy.
Proces kończy się zazwyczaj gdy chlor przemieści się do troposfery i spadnie z deszczem na ziemię.
(9)Atmosfera:
Zanieczyszczenia powietrza można podzielić na:
- naturalne: kosmiczne, nieorganiczne (pyły wulkaniczne, gazy SO2, CO, CO2, H2S, HF),
organiczne (mikroby, pyłki i zarodniki roślin)
- antropogeniczne, czyli pochodzące od człowieka
Sposób wprowadzania: emisja zorganizowana (kominy=emitory), niezorganizowana (wysypiska)
Zanieczyszczenia mogą się przemieszczać lub być stacjonarne. Mogą być stałe lub zmienne w czasie.
Jakość powietrza:
Celem jest zachowanie standardów czystości powietrza atmosferycznego, określono standardy
immisji, czyli dopuszczalne stężenia substancji zanieczyszczających w powietrzu, najwyższe ze stężeń
nie może przekraczać wartości dopuszczalnej.
Czynniki determinujące rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń to:
- prędkość wiatru i rozkład temperatury (meteo)
- ukształtowanie terenu i pokrycie terenu (topograficzne), roślinność absorbuje
zanieczyszczenia, najlepiej jak jest las, w kotlinach zanieczyszczenia trudno mieszają się z zimnym
powietrzem i zostają blokowane przez uniesione ciepłe powietrze:
- rodzaj wyemitowanych zanieczyszczeń i ich ilość
Główne sposoby ochrony atmosfery:
- oszczędność energii, czyli zmniejszenie energochłonności przy produkcji, oraz recykling
- wzrost sprawności produkcji prądu i ciepła
- redukcja zanieczyszczeń: odpylanie (filtry tkaninowe, filtry elektrostatyczne, odpylacze
odśrodkowe), odsiarczanie(metoda mokra, półsucha i sucha), odazotowanie(palniki z dobrym
kontaktem paliwa z utleniaczem, spalanie dwustopniowe, konwersja NOx do N2 wprowadzeniem
amoniaku do komory paleniskowej, katalizatory).
- uszlachetnianie węgla: usuwanie siarki
(10)Hydrosfera:
W celach komunalnych i przemysłowych pobiera się 310km3 wody słodkiej dziennie, 85 km3
jest zużywanych bezpowrotnie, reszta to ścieki, które zanieczyszczają 4680 km3 zasobów wody
słodkiej.
y
ródła degradacji wód to:
- fosforany i pestycydy z rolnictwa (eutrofizacja czyli zakwit wód, zaburzenia metabolizmu ludzi i
zwierząt),
- detergenty ze ścieków komunalnych
- metale ciężkie z przemysłu (działanie kancerogenne)
- podgrzewanie wód w energetyce (zaburzenia ekosystemów)
- wirusy i bakterie ze ścieków (epidemie)
- oleje i polimery (1 tona ropy pokrywa 10km2 powierzchni wody tworząc warstwę o grubości kilku
um, hamuje wymianę gazową, i proces fotosyntezy).
Kategorie wód powierzchniowych:
- A1: wody najczystsze, wymagające tylko filtracji i dezynfekcji
- A2: wody gorszej jakości wymagające uzdatniania fizycznego i chemicznego
- A3: wody najbardziej zanieczyszczone, wymagające wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i
chemicznego
Wody gruntowe- zasilane opadami atmosferycznymi, narażone na czynniki antropogeniczne
Wody wgłębne- zalegają pod nieprzepuszczalnymi utworami geologicznymi, dobra izolacja przed
czynnikami antropogenicznymi.
Klasyfikacja wód powierzchniowych i podziemnych:
- I: wody bardzo dobrej jakości bez skutków działalności antropogenicznej (A1)
- II: wody dobrej jakości, niewielki skutek dział. antropogenicznej (A2)
- III: wody zadowalającej jakości, umiarkowany wpływ człowieka (A2)
- IV: wody niezadowalającej jakości, wykazujące zmiany jakościowe i ilościowe populacji
biologicznych (A3)
- V: wody złej jakości, zanik populacji biologicznej, nie nadają się do spożycia
W Polsce najwięcej jest wód III i IV klasy, najmniej klasy I.
Samooczyszczanie środowiska wodnego jest zjawiskiem fizyczno- biochemicznym, polegającym na
samoistnym zmniejszaniu się stopnia zanieczyszczenia wód. Procesy występują w wodach płynących i
stojących.
Oczyszczanie ścieków:
- mechaniczne: usuwanie wyłącznie zanieczyszczeń stałych, tłuszczów przy użyciu krat i sit,
- chemiczne: wytrącanie niektórych związków lub ich neutralizacja
- biologiczne: mineralizacja przez drobnoustroje
- usuwanie biogenów: wysokoefektywne usuwanie azotanów, i fosforanów
(11)Litosfera:
Litosfera to zewnętrzna warstwa kuli ziemskiej, tworzą ją skały metamorficzne, krystaliczne i
osadowe. Skały osadowe są efektem przebiegających jednocześnie zjawisk erozji i sedymentacji.
Mechanizmy degradacji gleb:
-erozja wodna: zmywanie cząstek gleby z terenów wyżej położonych na tereny niżej położone,
- erozja eoliczna (wietrzna): wywiewanie i transport cząstek gleby na inne obszary
- przekształcenia geotechniczne: niszczące działania wewnątrz litosfery,
- przekształcenia hydrologiczne: zmiany prowadzące do suszy lub przewodnienia
- przekształcenia chemiczne: zmiana własności chemicznych, głównie przez człowieka
Erozja wodna:
Może występować jako spłukiwanie luz
nej warstwy gleby deszczem, podmywanie brzegów rzeki,
kształtowanie się dna rzeki strumieniem wody, niszczenie dna rzeki poprzez niesiony rzeką materiał
skalny i niszczenie brzegów mórz przez fale. Erozji sprzyja nachylenie terenu i mała retencyjność
(powstrzymywanie) gleby. Erozji wodnej można zapobiec stosując tarasy, uprawiać przemiennie
zboża i rośliny okopowe albo przez zalesianie terenów podatnych.
Erozja wietrzna (eoliczna):
Sprzyjają jej płaski teren bez roślinności średniej i niskiej, uprawy jednego rodzaju, susze. Zapobiec
można poprzez zamianę pól na pastwiska (tereny trawiaste nie ulegają niszczeniu), uprawy pasmowe,
rezygnacja z orki i zalesianie.
Przekształcenia geotechniczne gleby:
- występujące w postaci deformacji (rowy, zapadliska, szczeliny, progi)
- bezglebowe (kopalnie odkrywkowe, infrastruktura transportowa, budownictwo, składowanie
odpadów)
Przekształcenia hydrologiczne:
- przesuszenie: obniżenie lustra wód głębinowych (kopalnie odkrywkowe wymagają odwodnienia
całego obszaru, ujęcia i pobór wód głębinowych, niewłaściwe melioracje i regulacja rzek)
- zawodnienie: podniesienie poziomu wody gruntowej lub całkowite zatopienie gleby
Przekształcenia chemiczne:
- nawadnianie terenów wodą odsoloną (zasolenie gleb bo woda nie jest całkowicie odsolona)
- nieumiejętne nawożenie (zakwaszenie gleb nawozami azotowymi)
- stosowanie pestycydów, które się kumulują
- kwaśne deszcze, opady pyłów, infiltracja ze składowisk odpadów
Ochrona gleb:
- ograniczanie emisji przemysłowych zanieczyszczeń (zabezpieczanie składowisk, biologiczne
oczyszczalnie ścieków, ograniczanie emisji spalin)
- umiejętne stosowanie nawozów i pestycydów
- zalesianie
- rolnictwo biodynamiczne: płytka orka, wykorzystanie kompostu.
Odzysk odpadów:
Odpady można wykorzystać jako paliwa (biopaliwa), wykorzystanie do nawożenia gleby zamiast
nawozów azotowych, kompostowanie odpadów biologicznych i ich wykorzystanie do wyżej
wymienionych celów. Odpady nie nadające się do powyższych celów, można inaczej zastosować, np.
prowadzić recykling metali, powtórnie rafinować olej.
Utylizacja odpadów:
- składowiska odpadów obojętnych i niebezpiecznych
- biodegradacja, odpadów płynnych
- termiczne przekształcanie odpadów
- składowanie w kopalniach
-