Model opieki nad kobietÄ… i dzieckiem
w fizjologicznym okresie
okołoporodowym w praktyce
pozaszpitalnej opracowany przez
Sekcj´ PoÅ‚oÅ»nych NiezaleÅ»nych przy
stowarzyszeniu  Dobrze Urodzeni .
Model opracował zespół PołoŻnych NiezaleŻnych:
mgr Edyta DzierŻak- Postek, mgr Katarzyna Grzybowska, mgr Magdalena Krauze,
Katarzyna OleĘ, Maria Romanowska, mgr Magdalena Witkiewicz
Sekcja Położnych Niezależnych przy Stowarzyszeniu  Dobrze Urodzeni
W 2007 roku powstało stowarzyszenie Niezależna Inicjatywa Rodziców i Położnych
,,Dobrze Urodzeni . Przy stowarzyszeniu działa również Sekcja Położnych Niezależnych
zrzeszająca prawie wszystkie polskie położne przyjmujące porody pozaszpitalne.
Model opieki nad kobietÄ… i dzieckiem w fizjologicznym okre- DefinicjÄ™ porodu normalnego przyjmujemy za:
sie okołoporodowym w praktyce pozaszpitalnej, prezentowa- Światową Organizacją Zdrowia (World Heath Organiza-
ny poniżej, a opracowany przez zespół położnych niezależ- tion  WHO), która podaje, że  poród normalny zaczyna
nych, dotyczy kobiet zdrowych w ciąży fizjologicznej, przy- się w sposób spontaniczny; niskie ryzyko występuje na
gotowujących się do porodu i rodzicielstwa pod opieką spe- początku i utrzymuje się do końca porodu. Dziecko rodzi
cjalistów, w tym położnych. Proces ten jest złożony i wyma- się spontanicznie w ułożeniu główkowym, pomiędzy 37.
ga ścisłej współpracy położnej (lub zespołu położnych) i jej a 42. tygodniem ciąży. Po porodzie matka i dziecko są
podopiecznej. Bardzo ważną osobą jest też ojciec dziecka w dobrym stanie zdrowia
lub inna bliska osoba towarzyszÄ…ca kobiecie przygotowujÄ…- oraz
cej się do porodu. Pod uwagę są brane czynniki zdrowotne, Europejską Siecią Stowarzyszeń na Rzecz Narodzin (Eu-
psychospołeczne, przebieg ciąży, a nade wszystko emocjo- ropean Network of Childbirth of Associations  ENCA),
nalne przygotowanie do narodzin dziecka i poczucie bez- zgodnie z którą  poród normalny rozpoczyna się samoist-
pieczeństwa wszystkich uczestników porodu. nie, urodzenie dziecka i łożyska odbywa się w czasie spe-
cyficznym dla każdej kobiety i dzięki jej wysiłkowi, a dziec-
ko po urodzeniu pozostaje przy matce. Interwencje me-
www.pzwl.pl
8
Fizjologia
dyczne, takie jak sztuczne przebicie pęcherza płodowe- szpitalem w zakresie:
go, wywoływanie lub przyspieszanie porodu, znieczulenie konsultacji śródporodowych lub w trakcie ciąży (KTG,
i nacięcie krocza, nie powinny być stosowane rutynowo USG);
ani traktowane jako składowa porodu normalnego . transferu śródporodowego i poporodowego w przy-
Położna prowadząca samodzielną praktykę pozaszpitalną padku odstępstw od fizjologii w przebiegu porodu
(położna niezależna) to osoba, która uzyskała dyplom położ- (wskazane jest, by położna zawarła umowę transfero-
nej i ma prawo wykonywania zawodu położnej, wydane przez wą przynajmniej z jednym szpitalem);
Okręgową Izbę Pielęgniarek i Położnych, a także zaświadcze- laboratorium w zakresie:
nie o wpisie do rejestru indywidualnych praktyk położnych wykonywania badań w przebiegu ciąży, porodu i poło-
Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych oraz doświadczenie gu (położna jest odpowiedzialna za pobranie materiału
w pracy zawodowej. To także osoba, która kreuje pozytywny do badań, odpowiednie ich zabezpieczenie i dostar-
wizerunek położnej, współpracuje z dużym zespołem specja- czenie do laboratorium);
listów, nieustannie pogłębia swoją wiedzę i dzieli się nią, spra- kolumną transportu sanitarnego;
wuje holistyczną opiekę nad kobietą i jej rodziną. innymi jednostkami (np. położna ma podpisana umowę
Obie przedstawione wyżej definicje porodu są podstawą ro- na utylizację odpadów medycznych oraz sterylizację na-
zumienia przez nas zdrowia, a nasze działania są ukierunko- rzędzi i materiału opatrunkowego).
wane na podtrzymywanie i wspieranie fizjologii. Unikamy in-
terwencji, które mogą zaburzyć naturalny przebieg ciąży, Zasady kwalifikacji do porodu pozaszpitalnego
porodu i połogu.
W naszym kraju kobiety nie mogą wyborać miejsca urodze- Przeciwwskazania bezwzględne do porodu pozaszpital-
nia swoich dzieci*, gdyż w standardach opieki okołoporo- nego
dowej nie uwzględniono alternatywnych miejsc porodu. Po- cukrzyca ciężarnych typu 1 (GDM1) i typu 2 (GDM2);
za tym środowisko medyczne nie przygotowało odpowied- nadciśnienie indukowane ciążą (PIH);
nich zaleceń dotyczących takich miejsc. cholestaza ciężarnych;
Celem prezentowanego poniżej Modelu& jest: stan po leczeniu niepłodności (obecna ciąża w wyniku te-
odbudowanie prestiżu zawodu położnej; rapii hormonalnej, zapłodnienia pozaustrojowego);
utworzenie alternatywnych miejsc porodu i wbudowanie choroby przewlekłe;
ich w struktury polskiego położnictwa; choroby i wady serca;
wspieranie osób, które w takich miejscach chcą rodzić; astma oskrzelowa;
stworzenie jednolitych standardów postępowania podczas infekcja dróg moczowych (potwierdzona badaniem po-
porodu pozaszpitalnego, zgodnych z nowoczesną wiedzą siewu moczu) w III trymestrze ciąży;
położniczą, oraz utworzenie dokumentacji medycznej; infekcja z towarzyszącą jej gorączką, potwierdzona bada-
zapewnienie kobietom i ich rodzinom indywidualnej, holi- niami laboratoryjnymi (CRP, morfologia z rozmazem)
stycznej opieki świadczonej przez położne. w III trymestrze ciąży;
nawracające liczne infekcje w przebiegu ciąży;
Organizacja pracy połoŻnej w praktyce niedoczynność lub nadczynność tarczycy leczona farma-
pozaszpitalnej kologicznie;
czynna depresja lub inne choroby psychiczne;
Zespół położnych to grupa położnych ściśle ze sobą uzależnienia w czasie ciąży (od narkotyków, alkoholu, pa-
współpracujących, wspólnie sprawujących opiekę nad ko- pierosów);
bietą i jej rodziną. Każda kobieta będącą pod jego opieką HCV (+);
ma położną prowadzącą, która sprawuje opiekę w okresie HIV (+);
ciąży i połogu oraz prowadzi i przyjmuje jej poród w asyście WR (+);
innej położnej z zespołu. cytomegalia (CMV)  IgM (+);
Każda położna współpracuje z: toksoplazmoza  IgM (+);
lekarzem ginekologiem, z który konsultuje się: HBS (+)
minimum 3 razy w przebiegu ciąży (I, II, III trymestr); położenie miednicowe płodu;
zawsze w przypadku wystąpienia nieprawidłowości położenie poprzeczne i/lub skośne płodu;
w przebiegu ciąży, porodu i połog;. ciąża mnoga;
6 tygodni po porodzie; poród przed ukończeniem 37. tc.;
lekarzem pediatrą: poród po ukończeniu 42. tc.;
którego wizytę domową umawia w I dobie życia nowo- nieprawidłowe ułożenie łożyska;
rodka; hypotrofia płodu;
z którym dodatkowo konsultuje się w sytuacji nieprawi- makrosomia płodu;
dłowości stwierdzonych podczas wizyty patronażowej małowodzie (AFI < 5);
w okresie noworodkowym; wielowodzie (AFI > 20);
PO¸OÚNA nauka i praktyka 3 (11)/2010
9
Fizjologia
 nieprawidłowe przepływy w badaniu USG; Przy każdym kontakcie z ciężarną należy uwzględnić jej stan
nieprawidłowa budowa miednicy kostnej ciężarnej; emocjonalny i poczucie bezpieczeństwa oraz zapropono-
głęboka niedokrwistość ciężarnej; wać alternatywne, naturalne metody przygotowania ciała do
małopłytkowość (PLT < 130 tys.); porodu.
nieprawidłowe zapisy KTG;
stan po cięciu cesarskim; Po odpłynięciu czystego płynu owodniowego bez wystą-
pienia czynności skurczowej
Przeciwwskazania względne do porodu pozaszpitalnego do 12 godzin:
kolonizacja dróg rodnych przez bakterie Streptococcus obserwacja zabarwienia płynu owodniowego,
agalactiae; kontrola temperatury ciała co 4 6 godz. (norma do
nieleczone, czynne infekcje pochwy; 37,5°C),
stan po łyżeczkowaniu jamy macicy (należy wziąć pod kontrola częstości tętna (HR) ciężarnej,
uwagę przyczynę łyżeczkowania, przebieg zabiegu, przy GBS (+) rozpoczęcie antybiotykoterapii doustnej
ewentualne wystąpienie krwotoku z dróg rodnych, a także natychmiast po odpłynięciu płynu owodniowego,
to, czy łyżeczkowania były związane z ciążą, poronieniem, zakaz kąpieli w wodzie stojącej przed rozpoczęciem re-
powikłaniami III i/lub IV okresu porodu; te ostatnie powinny gularnej czynności skurczowej,
być traktowane najostrożniej); przyjmowanie witaminy C doustnie (500 mg co 6 go-
wieloletnia antykoncepcja hormonalna lub usunięcie dzin) po upływie więcej niż 6 godzin od odpłynięcia
wkładki domacicznej na krótko przed bieżącą ciążą; płynu owodniowego,
mięśniaki macicy (konieczna kontrola wielkości mięśnia- doustne przyjmowanie ok. 2,5 litra płynów na dobę,
ków za pomocą badania USG, dokładny wywiad  krwo- częsta zmiana wkładek,
toczność miesiączek, zwiększone krwawienie z dróg rod- higiena krocza (podmywanie się po skorzystaniu z toa-
nych po poprzednich porodach). lety),
ciężarna niepełnoletnia (konieczna pisemna zgoda praw- unikanie badań wewnętrznych (w przypadku koniecz-
nego opiekuna na odbycie porodu poza szpitalem, dołą- ności wykonania badania niezbędne jest użycie jałowej
czona do dokumentacji medycznej); rękawiczki);
małopłytkowość (PLT 120 tys.); poród poza szpitalem powyżej 12 godzin:
możliwy tylko wtedy, gdy wynik koagulogramu jest przy postępowanie jak dotychczas oraz
prawidłowy wykonanie badania KTG
obciążony wywiad położniczy. wykonanie badań laboratoryjnych (morfologia z rozma-
zem oraz oznacznie CRP)
Zasady post´powania podczas porodów ewentualna ocena AFI w badaniu USG
pozaszpitalnych badanie wewnętrzne (koniecznie użycie jałowej ręka-
wiczki)
Prawidłowe ustalenie terminu porodu Jeżeli badane parametry są w normie, to przez następnych
Ustalając prawidłowy termin porodu, należy wziąć pod uwagę: 12 godzin zaleca się postępowanie opisane wyżej. Jeżeli po
długość cykli miesiączkowych, 24 godzinach nadal brak czynności skurczowej, to poród
prawdopodobną datę poczęcia, powinien odbyć się w szpitalu.
czas trwania poprzednich ciąż (czy porody były samoist- Jeżeli zaś w ciągu 24 godzin od odpłynięcia płynu owodnio-
ne i czy nastąpiły przed terminem porodu czy po nim), wego wystąpiła regularna czynność skurczowa dająca po-
ocena wieku ciąży za pomocą badania USG wykonanego stęp porodu, a zapis KTG oraz wyniki badań laboratoryjnych
do 14. tygodnia ciąży. są prawidłowe, to można podjąć próbę porodu w domu
(czasami konieczne jest zastosowanie osłonie antybiotyko-
Po terminie porodu wej). W czasie pierwszej doby po odpłynięciu płynu owo-
7 dni po TP  wykonanie badania KTG. Jeżeli ten zapis jest dniowego pożądane są naturalne metody stymulacji czyn-
prawidłowy, to zaleca się kontrolę stanu ogólnego ciężar- ności skurczowej (masaż, współżycie itp.). Jeśli poród od-
nej, liczenie ruchów dziecka i postępowanie wyczekujące; będzie się w domu, a czas odpływania płynu owodniowego
10 dni po TP  ponowne wykonanie badania KTG i ocena przekroczy 18 godzin, to między 24. a 48, godziną życia no-
stanu ogólnego ciężarnej oraz powtórzenie badania USG worodka powinno się mu pobrać krew na badania (morfolo-
włącznie z oceną przepływów i oceną AFI. Jeżeli wyniki gia z rozmazem i CRP).
tych badań są prawidłowe, to zaleca się postępowanie
wyczekujące połączone z liczeniem ruchów dziecka; Po odpłynięciu zielonego płynu owodniowego
wykonywanie badanie KTG co 2 dzień, kontrola stanu Jeżeli sytuacja położnicza (stopień zaawansowania porodu)
ogólnego ciężarnej i liczenie ruchów dziecka. Jeżeli wyni- pozwala na szybki przewóz rodzącej do szpitala, to wła-
ki badań i obserwacji są prawidłowe, to zaleca się postę- śnie tam należy kontynuować poród.
powanie wyczekujące do 14 dni po terminie porodu. Jeżeli nie ma czasu na przewóz rodzącej do szpitala, to
www.pzwl.pl
10
Fizjologia
poród należy kontynuować w domu. Po porodzie trzeba Wskazania do przewozu pacjentki do szpitala
natychmiast odśluzować dziecko.
W przebiegu porodu
Kolonizacja dróg rodnych przez bakterie Streptococcus odpłynięcie zielonego płynu owodniowego;
agalactiae zaburzenia FHR;
Podczas wizyty konsultacyjnej u lekarza ginekologa oko- nieprawidłowy zapis KTG;
ło 36. tygodnia ciąży kobiecie pobiera się wymaz z po- nieprawidłowe położenie lub ułożenie płodu;
chwy w kierunku GBS. Przy GBS (+) otrzymuje ona lecze- wypadnięcie lub przodowanie pępowiny;
nie profilaktyczne  leczenie dopochwowe zgodnie z an- nieprawidłowe parametry życiowe rodzącej (częstość od-
tybiogramem. dechów (RR), częstość pracy serca (HR), temperatura)
Trzy dni po zakończeniu leczenia należy wykonać kontrolny lub jej zły stan kliniczny przed i wtrakcie porodu;
posiew z pochwy i odbytu; nieprawidłowe krwawienie z dróg rodnych;
W trakcie ostatniej wizyty u ginekologa kobieta otrzymuje brak postępu w jego I, II lub III okresie, stwierdzony przez
receptę na doustny antybiotyk i szczegółową instrukcję, położną prowadzącą poród;
jak należy go przyjmować w okresie okołoporodowym. zły stan psychiczny rodzącej (zmęczenie, lęk) i/lub osoby
Obowiązkiem rodziców planujących poród poza szpita- towarzyszącej albo położnej;
lem jest wybranie pediatry, który będzie dyspozycyjny koniecznośc kontynuacji porodu z zastosowaniem anal-
i mógł przyjść na wizytę domową po urodzeniu dziecka. gezji farmakologicznej;
Położna jest zobowiązana, by poinformować rodziców o ko- niekompletny popłód;
nieczności zawiadomienia lekarza pediatry o rozpoczynają- pęknięcie krocza III i IV stopnia;
cym się porodzie i umówieniu wizyty w I dobie po porodzie. z
le układająca się współpraca pomiędzy rodzącą i/lub
Położna pozostaje w stałym kontakcie z lekarzem i klientką. osobą towarzyszącą a położną.
W momencie rozpoczęcia porodu kobieta przyjmuje daw-
kę antybiotyku i kontynuuje go do końca porodu (pod Po porodzie
nadzorem położnej). Jeżeli poród postępuje szybko i ist- nieprawidłowe krwawienie z dróg rodnych;
nieje prawdopodobieństwo, że między pierwszą dawką nieprawidłowe parametry życiowe położnicy (RR, HR,
antybiotyku a urodzeniem się dziecka minie mniej niż 4 temperatura) lub jej zły stan kliniczny;
godziny, to zaleca się przewóz kobiety do szpitala, gdzie zły stan kliniczny noworodka.
poród zostanie ukończony.
Po porodzie położna pobiera CRP z krwi pępowinowej W przypadku zaistnienia konieczności przetransportozwania
oraz wymaz z ucha noworodka i dostarcza materiał do la- rodzącej do szpitala o miejscu, do którego zostanie ona
boratorium. Zgodnie z umową zawartą z położną labora- przewieziona, i o środku transportu decyduje położna pro-
torium wykonuje badania w trybie pilnym. wadząca. Położna może skorzystać z karetki Stacji Pogoto-
Jeżeli w I dobie życia stan kliniczny dziecka jest prawidło- wia Ratunkowego. Może też wezwać karetkę Stacji Trans-
wy, to położna pobiera krew obwodową noworodka w ce- portu Sanitarnego jeśli ma ze stacją podpisaną umowę
lu oznaczenia CRP i wykonania morfologii z rozmazem o współpracy. W tym przypadku położna ma do dyspozy-
między 24. a 48. godziną życia dziecka. cji 3 rodzaje karetek: karetkę o charakterze przewozowym,
Jeżeli stan kliniczny noworodka lub wyniki wykonanych karetkę z lekarzem i sanitariuszem i karetkę typu R. Rodzą-
badań odbiegają od normy, to konieczna jest natychmia- cą można przewiez
ć także samochodem prywatnym, ale
stowa hospitalizacja noworodka. nienależącym do położnej. W drodze do szpitala położna
powinna towarzyszyć podopiecznej i/lub jej dziecku przynaj-
Wykonywanie badań KTG mniej do momentu przekazania jej pod opiekę zespołu me-
Jeśli czynność serca płodu (FHR) jest osłuchowo prawidło- dycznego karetki lub szpitala. Jeśli poród nie wymaga na-
wa, to nie ma obowiązku wykonywania badania KTG w prze- tychmiastowego ukończenia zabiegowego, a położna ma
biegu porodu fizjologicznego. Ważna jest osłuchowa ocena podpisaną ze szpitalem umowę na świadczenie indywidual-
reaktywności tętna płodu, obecność akceleracji, brak dece- nych usług okołoporodowych w tej placówce, to może na-
leracji itp. W związku z powyższym zaleca się słuchanie FHR dal sprawować opiekę nad swoją podopieczną. Niektóre
przed skurczem, w jego trakcie i po nim. Należy to robić re- położne podpisują umowy o współpracy z różnymi placów-
gularnie i rzetelnie co 15 minut w I okresie porodu i po każ- kami, dzięki czemu mogą przebywać na terenie szpitala
dym skurczu w fazie aktywnej II okresu porodu. Badanie w charakterze osoby towarzyszÄ…cej pacjentce. Tak samo
KTG wykonujemy, gdy poród się przedłuża i po 12 godzi- mogą pracować również dule.
nach od odpłynięcia czystego płynu owodniowego, jeśli nie
rozpoczÄ…Å‚ siÄ™ jeszcze I okres porodu.
PO¸OÚNA nauka i praktyka 3 (11)/2010
11
Fizjologia
AUTORSKI MODEL POST
POWANIA W CZASIE PORODU POZASZPITALNEGO
I OKRES PORODU
CZYNNOÅšCI WYKONYWANE
OPIS CZYNNOÅšCI UWAGI
PRZEZ POA
OŻN

Początek Wstępne rozpoznanie sytuacji po- Podjęcie decyzji o miejscu i sposobie dalsze- Położna podejmuje decyzję o kontynuacji opieki nad
opieki łożniczej, stanu ogólnego i emocjo- go prowadzenia porodu na podstawie oceny: rodzącą w domu, oceniwszy ewentualne czynniki
nalnego rodzącej Dobrostanu płodu ryzyka
Sytuacji położniczej
Stanu ogólnego i emocjonalnego rodzącej
Kontynuacja Ocena stanu ogólnego rodzącej Kontrola parametrów stanu ogólnego Obowiązkowo należy skontrolować RR, temperatury i HR
opieki podczas nie rzadziej niż co 4 godziny
porodu
Ocena dobrostanu płodu rzetelna osłuchowa ocena częstości bicia Podczas porodu fizjologicznego nie ma konieczności
fizjologicznego
serca płodu za pomocą słuchawki rutynowego wykonywania badania KTG. Badanie to
położniczej lub elektronicznego detektora zaleca się:
tętna płodu nie rzadziej niż co 15 minut; po odpłynięciu zielonego płynu owodniowego,
ważne, by jest aby okresowo słuchać FHR w sytuacji wysłuchania zaburzeń FHR,
przed skurczem, w jego trakcie i po nim w w przypadku przedłużającego się porodu (w ocenie
celu oceny reaktywności występowania położnej prowadzącej poród),
akceleracji, braku deceleracji gdy rodząca jest zmęczona,
gdy płyn owodniowy odpływa dłużej niż 12 godzin.
Obowiązuje zasada przewozu do szpitala według
wytycznych zawartych w tekście powyżej.
Ocena postępu porodu 1. Badanie wewnętrzne (wykonywane tak W badaniu wewnętrznym należy ocenić:
często, jak wymaga tego sytuacja Konsystencję i rozwarcie szyjki macicy
położnicza) Stan pęcherza płodowego
2. Badanie zewnętrzne Stopień zaawansowania główki w kanale rodnym,
chwyty Leopolda a także szwy i ciemiona
ocena czynności skurczowej mięśnia Budowę miednicy kostnej
macicy Aby prawidłowo ocenić postęp porodu, należy wnikliwie
ocenić:
częstość i natężenie oraz efektywność czynności
skurczowej,
podstawowe spoczynkowe napięcie mięśnia macicy,
wydzielinę z dróg rodnych i zabarwienie płynu
owodniowego,
usytuowanie płodu w macicy,
zachowanie rodzÄ…cej
Dbanie o odpowiednie nawodnienie W prawidłowo przebiegającym porodzie Jeśli rodząca wymiotuje lub nie jest w stanie przyjmować
i odżywienie rodzącej umożliwienie rodzącej przyjmowanie płynów płynów doustnie, to wskazane jest nawodnienie dożylne
i lekkostrawnych posiłków zgodnie z jej po- (należy unikać zbędnego podawania 5-procentowego
trzebami roztworu glukozy)
Dbałość o opróżnienie pęcherza Umożliwienie kobiecie rodzącej korzystania Opróżnienie pęcherza moczowego ma istotne
moczowego z toalety i samodzielnego oddawania moczu znaczenie dla zstępowania główki w kanale rodnym
oraz czynności skurczowej. Zbędną i szkodliwą
interwencją jest cewnikowanie pęcherza moczowego.
Ocena radzenia sobie z bólem Pomoc w stosowaniu niefarmakologicznych Działanie to zmniejsza ryzyko wystąpienia kwasicy
porodowym i stanu emocjonalnego technik łagodzenia bólu porodowego w celu: metabolicznej u matki i dziecka, wpływa korzystnie na
rodzącej i osób jej towarzyszących uniknięcia hiperwentylacji, efektywność czynności skurczowej oraz umożliwia do-
zminimalizowania napięcia bry kontakt z rodzącą.
prawidłowego postępu porodu Wsparcie emocjonalne wpływa korzystnie na poczucie
Ocena sposobu oddychania rodzącej bezpieczeństwa rodzącej i zmniejsza ryzyko wydzielania
się katecholamin hamujących postęp porodu.
Sugestie dotyczące pozycji, w jakiej Obowiązkowe umożliwienie kobiecie rodzącej Należy wziąć pod uwagę powszechnie znane zalety
ma rodzić kobieta, z uwzględnieniem swobodnego poruszania się i zmiany pozycji pozycji wertykalnych i imersji wodnej
jej potrzeb i sytuacji położniczej z uwzględnieniem pozycji relaksacyjnych
i wertykalnych oraz imersji wodnej
www.pzwl.pl
12
Fizjologia
II OKRES PORODU
CZYNNOÅšCI WYKONYWANE
OPIS CZYNNOÅšCI UWAGI
PRZEZ POA
OŻN

Początek II Rozpoznanie II okresu porodu Na podstawie badania wewnętrznego rozpo-
okresu porodu znanie pełnego rozwarcia szyjki macicy
i stopnia zaawansowania główki w kanale
rodnym oraz ocena stanu pęcherza płodo-
wego lub zabarwienia płynu owodniowego
Na podstawie zachowania rodzÄ…cej ocena
odruchu parcia
Ocena czynności skurczowej z tendencją do
zachowania postawy wyczekujÄ…cej w fazie
spoczynku II okresu porodu
Kontynuacja Ocena stanu ogólnego rodzącej Wykonanie pomiarów stanu ogólnego rodzą- Jeżeli stan ogólny rodzącej przed rozpoczęciem II okresu
opieki w II cej w zależności od dynamiki przebiegu po- porodu był prawidłowy, to odstępujemy od wykonywania
okresie porodu rodu. pomiarów w fazie aktywnej II okresu porodu z powodu
niemiarodajnych wyników.
Ocena dobrostanu płodu We wstępnej fazie II okresu porodu osłuchi-
wanie FHR co 5 minut, w fazie aktywnej  po
każdym skurczu
Ocena postępu porodu 1. Badanie wewnętrzne (wykonywane tak Aby prawidłowo ocenić postęp porodu w jego II okresie,
często, jak często wymaga tego sytuacja należy wnikliwie ocenić:
położnicza) charakter, częstotość, natężenie oraz efektywność
2. Badanie zewnętrzne czynności skurczowej macicy,
chwyty Leopolda występowanie odruchu parcia,
3. Ocena czynności skurczowej mięśnia stopień zaawansowania główki w kanale rodnym,
macicy a także szwy i ciemiona.
4. Ocena zabarwienia płynu owodniowego Obowiązkowo należy uwzględnić fizjologiczną fazę
spoczynku w II okresie porodu.
Należy unikać zbyt częstego badania wewnętrznego
i zastępować je wizualną oceną krocza oraz oceną za-
chowania rodzÄ…cej.
Dbanie o przyjmowanie przez rodzą- Zalecane pozycje wertykalne umożliwiające Należy dostosować pozycję rodzącej do bieżącej sytuacji
cą odpowiednich pozycji ułatwiają- ruchomość stawów krzyżowo-biodrowych oraz położniczej, uwzględniając preferencje rodzącej.
cych prawidłowy przebieg II okresu zwiększające pojemność miednicy, a także
porodu do momentu urodzenia się imersja wodna (w opracowaniu Sekcji Położ-
dziecka nych Niezależnych jest model opieki podczas
porodu w wodzie i do wody)
Podjęcie decyzji o ochronie lub Ocena budowy anatomicznej tkanek krocza Zaleca się unikanie rutynowego nacięcia krocza także
nacięciu krocza u kobiet, które rodzą drogami natury po raz pierwszy.
Wybór oraz zastosowanie Zalecane ograniczenie aktywnego parcia, co Metoda Valsalvy nie powinna być jedyną narzucaną
odpowiedniej techniki parcia pozwala główce na samoistne zstępowanie techniką parcia. Należy umożliwić rodzącej
w kanale rodnym głównie dzięki sile skurczów zastosowanie dogodnego dla niej sposobu parcia
macicy i naturalnemu odruchowi parcia dającego postęp porodu.
Dbanie o opróżnianie pęcherza mo- Dbanie o regularne opróżnienie pęcherza Nie ma uzasadnienia dla rutynowego cewnikowania
czowego moczowego (co ma istotne znaczenie dla pęcherza moczowego
zstępowania główki w kanale rodnym oraz
czynności skurczowej mięśnia macicy)
Dbanie o odpowiednie nawodnienie Podawanie płynów doustnie, często w małych Zaleca się podawanie wody niegazowanej.
i odżywienie rodzącej porcjach
Ocena stanu emocjonalnego Wspiranie słowem, działaniem, podkreślaniem W swoim działaniu zawsze należy uwzględniać potrzeby
rodzącej i osób jej towarzyszących pozytywnych aspektów porodu i oczekiwania kobiety dotyczące przebiegu porodu.
Położna powinna je poznać odpowiednio wcześniej na
spotkaniach przedporodowych.
PO¸OÚNA nauka i praktyka 3 (11)/2010
13
Fizjologia
III OKRES PORODU
CZYNNOÅšCI WYKONYWANE
OPIS CZYNNOÅšCI UWAGI
PRZEZ POA
OŻN

Opieka Zapewnienie matce kontakt z nowo- Bez względu na finalną pozycję w porodzie Należy ochronić noworodka i matkę przed utratą ciepła.
w III okresie rodkiem natychmiast po porodzie umożliwienie matce kontaktu  skóra do skóry Zaleca się, by przez minimum 2 godziny matka miała
porodu oraz kontaktu wzrokowego z dzieckiem nieprzerwany kontakt z dzieckiem.
Ocena stanu noworodka Ocena noworodka zgodnie ze skalÄ… Apgar
po 1., 3., 5. i 10. minucie życia
Ułatwienie noworodkowi adaptacji Przecięcie pępowiny nie wcześniej niż po
do środowiska zewnętrznego zupełnym ustaniu jej tętnienia
Baczna obserwacja stanu ogólnego Pomiar parametrów stanu ogólnego  RR, Zalecana się ocenę wzrokową stanu kobiety oraz utrzy-
rodzącej w III okresie porodu temperatura, HR mywanie z nią kontaktu słownego i wzrokowego
Bierne prowadzenie III okresu Obserwacja krwawienia z dróg rodnych i ob- Nieingerowanie w naturalny przebieg III okresu porodu
porodu jawów odklejania łożyska. umożliwia zachowanie pełnej fizjologii porodu.
Nie należy:
pociągać za pępowinę,
masować macicy
podawać rutynowo oksytocyny w III i/lub IV okresie
porodu.
Jak najwcześniejsze umożliwienie Pomoc w przystawianiu noworodka do piersi Należy wykorzystać naturalny stan czuwania noworodka
kobiecie podjęcia karmienia piersią przy uwzględnieniu zasady prawidłowej tech-
(gdy tylko matka i noworodek sÄ… na niki ssania
to gotowi)
IV OKRES PORODU
CZYNNOÅšCI WYKONYWANE
OPIS CZYNNOÅšCI UWAGI
PRZEZ POA
OŻN

Opieka Kontrola kompletności popłodu Wnikliwa ocena błon płodowych, pępowiny
w IV okresie oraz tkanki łożyskowej
porodu
Kontrola dróg rodnych po porodzie Ocena szyjki macicy, sklepień pochwy Konieczność sprawdzenia ewentualnych uszkodzeń
i krocza oraz zaopatrzenie ewentualnych szyjki macicy powinna wynikać z obserwacji dynamiki
obrażeń i przebiegu całego porodu, krwawienia z dróg rodnych.
Nie jest konieczna rutynowa kontrola szyjki macicy po
porodzie.
Ocena utraty krwi w trakcie porodu Ocena krwawienia z dróg rodnych i obkur-
czania się mięśnia macicy
Kontrola stanu ogólnego położnicy Kontrola RR, temperatury, HR godzinę i 2 Należy uwzględnić także samopoczucie kobiety
godziny po porodzie
Kontrola stanu ogólnego noworodka Ocena zabarwienia skóry, oddechów, HR, Badanie to, jeśli stan noworodka jest ogólnie dobry,
napięcia mięśniowego, odruchów noworod- należy wykonać nie wcześniej niż po pierwszym przy-
kowych, odruchów neurologicznych, cech stawieniu dziecka do piersi, najlepiej po jakichś 2 go-
charakterystycznych, ewentualnych urazów dzinach po porodzie.
okołoporodowych;
Wykonanie pomiaru: masy ciała, długości, SI,
obwodu główki i obwodu barków
Ochrona matki i dziecka przed utratÄ… Zapewnienie matce i noworodkowi kontaktu
ciepła  skóra do skóry i niezaburzanie ich kontaktu
fizycznego i wzrokowego aż do zakończenia
IV okresu porodu;
Obowiązki położnej po porodzie, przed opuszczeniem domu klientki
CZYNNOÅšCI WYKONYWANE
OPIS CZYNNOÅšCI UWAGI
PRZEZ POA
OŻN

Poinformowanie matki Zwrócenie uwagi kobiety na takie aspekty, jak: objawy obkurczania Należy zapewnić rodziców o możliwości kontaktu
o konieczności samoobserwacji się macicy, krwawienie z dróg rodnych, pielęgnację i gojenie się z położną przez całą dobę w razie zaobserwowania
ewentualnych obrażeń krocza, oddawanie moczu oraz samopoczu- niepokojących objawów.
cie (kontrola stanu ogólnego) Należy zaangażować w obserwację kobiety po
porodzie  osobÄ™ jej towarzyszÄ…cÄ… w domu.
Poinformowanie matki Zwrócenie uwagi kobiety/rodziców na obserwację noworodka (od-
o konieczności obserwacji dziecka dech, zabarwienie skóry, napięcie mięśni, wydalanie smółki i moczu,
aktywność i ssanie, kikut pępowiny)
Poinformowanie rodziców o obowiązkowej wizycie lekarza pedia-
try/neonatologa w I dobie po porodzie
Poinformowanie rodziców o obowiązkowych szczepieniach zgodnie
z kalendarzem szczepień
Udokumentowanie przebiegu porodu Wypełnienie partogramu, karty obserwacji porodu, dokumentów
noworodka, karty obserwacji położnicy i noworodka, karty informa-
cyjnej o porodzie (dokumentacja opracowana przez Sekcję Położ-
nych Niezależnych)
Udokumentowanie urodzenia dziecka Wydanie matce zaświadczenia (do zakładu pracy i USC) o urodzeniu
dziecka, karty uodpornienia i książeczki zdrowia dziecka
Poinformowanie rodziców o zasa- Poinformowanie o obowiązku rejestracji dziecka w Poradni  D
dach dalszej opieki nad dzieckiem
www.pzwl.pl
14
Fizjologia
OPIEKA W POA
OGU FIZJOLOGICZNYM  schemat wizyt położnej
Doba połogu Elementy opieki świadczonej przez położną uwzględniając matkę i dziecko
I doba połogu Kobieta ocena stanu ogólnego położnicy (RR, HR, temperatura)
ocena stanu położniczego (obkurczanie się mięśnia macicy, ilość i charakter odchodów połogowych, stan krocza);
przypomnienie o konieczności samooceny obkurczania mięśnia macicy
ocena stanu emocjonalnego położnicy
ocena stanu mięśni przepony moczowo-płciowej, edukacja w zakresie konieczności podjęcia ćwiczeń mięśni krocza od I doby
połogu
ocena przebiegu laktacji, sposobu przystawiania dziecka do piersi i samodzielności matki w tym zakresie
pobranie krwi matki Rh ujemnej w kierunku przeciwciał i ewentualne podanie ł-immunoglobuliny anty-Rh w ciągu 72 godzin od
porodu
Noworodek ocena stanu ogólnego noworodka (oddechy, zabarwienie skóry, napięcie mięśniowe, odruchy neurologiczne, wydalanie mo-
czu i smółki, ciemiączko kości czaszki, zmiany adaptacyjne, obojczyki, stawy biodrowe); ocena kikuta pępowiny i pierścienia
pępkowego  nauka pielęgnacji
ocena masy ciała noworodka i innych stanów przejściowych
poinformowanie rodziców o kalendarzu szczepień obowiązkowych i zalecanych u dzieci
kąpiel dziecka, nauka pielęgnacji
III-V doba Kobieta ocena stanu ogólnego położnicy (RR, HR, temperatura)
połogu
ocena stanu położniczego (obkurczanie się mięśnia macicy, ilość i charakter odchodów połogowych, stan krocza)
ocena stanu emocjonalnego położnicy
ocena stanu mięśni przepony moczowo-płciowej
ocena przebiegu laktacji, sposobu przystawiania dziecka do piersi i samodzielności matki w tym zakresie
Noworodek ocena stanu ogólnego noworodka (oddechy, zabarwienie skóry, napięcie mięśniowe, odruchy neurologiczne, wydalanie
moczu i smółki/stolca, ciemiączko, kości czaszki, zmiany adaptacyjne, obojczyki, stawy biodrowe) i kikuta pępowiny
ocena masy ciała noworodka,
ocena stanów przejściowych  ze szczególnym uwzględnieniem żółtaczki fizjologicznej (skala Kramera),
pobranie krwi noworodka do badania przesiewowego
V- VII doba Kobieta ocena stanu ogólnego położnicy (RR, HR, temperatura)
połogu
ocena stanu położniczego (obkurczanie mięśnia macicy, ilość i charakter odchodów połogowych, stan krocza);
ocena stanu emocjonalnego położnicy
ocena stanu mięśni przepony moczowo-płciowej
ocena przebiegu laktacji, sposobu przystawiania dziecka do piersi, samodzielności matki w tym zakresie
Noworodek ocena stanu ogólnego noworodka (oddechy, zabarwienie skóry, napięcie mięśniowe, odruchy neurologiczne, wydalanie
moczu i stolca, ciemiÄ…czko, obojczyki, stawy biodrowe)
ocena masy ciała noworodka i innych stanów przejściowych
ocena masy ciała noworodka
X-IV doba Kobieta ocena stanu ogólnego położnicy (RR, HR, temperatura)
połogu
ocena stanu położniczego (obkurczanie się mięśnia macicy, ilość i charakter odchodów połogowych, stan krocza); ewentualne
zdjęcie szwów z krocza
ocena stanu emocjonalnego położnicy; obserwacja pod kątem ewentualnego wystąpienia objawów depresji poporodowej
ocena stanu mięśni przepony moczowo-płciowej
ocena przebiegu laktacji, sposobu przystawiania dziecka do piersi i samodzielności matki w tym zakresie
Noworodek ocena stanu ogólnego noworodka (oddechy, zabarwienie skóry, napięcie mięśniowe, odruchy neurologiczne, wydalanie moczu
i stolca, ciemiączko) i kikuta pępowiny lub pępka
ocena masy ciała noworodka
Sześć tygodni po porodzie zaleca się wizytę kontrolną u zakresie rozpoznawania objawów ewentualnej depresji
położnej lub ginekologa, w trakcie której nastąpi: poporodowej;
ocena stanu ogólnego położnicy (RR, HR, temperatura); ocena stanu mięśni przepony moczowo-płciowej;
ocena stanu położniczego i ginekologicznego; badanie edukacja w zakresie planowania powrotu do życia
dwuręczne zestawione i z użyciem wziernika; seksualnego po porodzie i metod planowania rodziny;
pobranie wymazu cytologicznego; ocena przebiegu laktacji, sposobu przystawiania dziecka
pobranie krwi do badania morfologii; do piersi i samodzielności matki w tym zakresie;
ocena stanu emocjonalnego położnicy i stopnia radzenia ocena stanu ogólnego dziecka;
sobie we wczesnym okresie macierzyństwa, edukacja w ocena masy ciała dziecka.
PO¸OÚNA nauka i praktyka 3 (11)/2010
15
Fizjologia
Program opieki nad kobietą w ciąży fizjologicznej prowadzonej przez położną
(zgodny z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego Opieka przedporodowa w prawidłowej ciąży)
Termin wizyty Schemat wizyty Badania obowiÄ…zkowe i zalecane
Do 10 t.c. badanie ogólne, podmiotowe i przedmiotowe (pomiar RR, HR, masy ciała oraz badania obowiązkowe:
wzrostu) grupa krwi i czynnika Rh
badanie z użyciem wziernika i zestawione przeciwciała odpornościowe
ocena pH wydzieliny pochwowej morfologia krwi
badanie cytologiczne (jeśli ostatnie takie badanie zostało wykonane wcześniej ogólne moczu
niż przed 6 miesiącami) stężenia glukozy we krwi na czczo
ocena ryzyka ciążowego VDRL oraz antygen HBs
badanie piersi pod kÄ…tem zmian patologicznych oraz ocena brodawki sutkowej w kierunku HIV, HCV, toksopolazmozy (IgG, IgM),
pod kątem przygotowania do laktacji różyczki (IgG, IgM), CMV (IgG, IgM)
edukacja zdrowotna w zakresie racjonalnego trybu życia i sposobu odżywiania się TSH, FT3, FT4
badania zalecane:
koagulogram
konsultacja stomatologiczna
11-14 t.c. badanie ogólne, podmiotowe i przedmiotowe (pomiar RR, HR, masy ciała) badania obowiązkowe:
badanie z użyciem wziernika i zestawione (zalecane co 2 miesiące) USG w 12 tc.
ocena charakteru wydzieliny pochwowej pierwsza wizyta u lekarza ginekologa
ocena ryzyka ciążowego badania zalecane:
edukacja zdrowotna w zakresie racjonalnego trybu życia i sposobu odżywiania się w kierunku wad uwarunkowanych genetycznie
rozmowa na temat różnych sposobów odbycia i miejsc porodu (test podwójny)
zapoznanie kobiety z różnymi formami edukacji okołoporodowej ogólne moczu
morfologia krwi
15-20 t.c. badanie ogólne, podmiotowe i przedmiotowe (pomiar RR, HR, masy ciała) badania obowiązkowe:
badanie z użyciem wziernika i zestawione (zalecane co 2 miesiące) ogólne moczu
ocena charakteru wydzieliny pochwowej morfologia krwi
ocena FHR przeciwciała anty-Rh
ocena ryzyka ciążowego badania zalecane:
edukacja zdrowotna w zakresie racjonalnego trybu życia i sposobu odżywiania się w kierunku wad uwarunkowanych genetycznie
gotowość do udzielenia kobiecie i jej rodzinie niezbędnych informacji kobiecie na (test potrójny)
tematy dla nich istotne
21-26 t.c. badanie ogólne, podmiotowe i przedmiotowe (pomiar RR, HR, masy ciała) stężenie glukozy po doustnym obciążeniu 75 g glu-
badanie z użyciem wziernika i zestawione (zalecane co 2 miesiące) kozy (24-28 tc.)
ocena pH wydzieliny pochwowej USG (22-24 tc.)
ocena FHR ogólne moczu
ocena ryzyka ciążowego morfologia krwi
edukacja zdrowotna w zakresie racjonalnego trybu życia, sposobu odżywiania się w kierunku CMV (IgG, IgM)
i przygotowania fizycznego do porodu jeżeli w I trymestrze IgG (+) w badaniu w kierunku tok-
wsparcie emocjonalne i pomoc merytoryczna w podjęciu samodzielnej decyzji soplazmozy - bez powtarzania badania
o sposobie i miejscu porodu jeżeli w I trymestrze IgG (-) w badaniu w kierunku tok-
soplazmozy - powtórka badania przeciwciał IgG, IgM
27-32 t.c. badanie ogólne, podmiotowe i przedmiotowe (pomiar RR, HR, masy ciała) badania obowiązkowe:
badanie z użyciem wziernika i zestawione (zalecane co 2 miesiące) badanie ogólne moczu
ocena pH wydzieliny pochwowej morfologia krwi
ocena FHR przeciwciała anty-Rh
ocena ryzyka ciążowego USG + druga wizyta u lekarza ginekologa
edukacja zdrowotna w zakresie racjonalnego trybu życia i sposobu odżywiania się badania zalecane:
podanie immunoglobuliny anty-D kobietom Rh
ujemnym bez przeciwciał anty-D (w 28-30 tc.)
33-36 t.c badanie ogólne, podmiotowe i przedmiotowe (pomiar RR, HR, masy ciała) badania obowiązkowe:
badanie wewnętrzne i zewnętrzne ogólne moczu
ocena wymiarów zewnętrznych i wewnętrznych miednicy morfologia krwi
ocena pH wydzieliny pochwowej w kierunku toksoplazmozy (IgG, IgM), CMV
ocena FHR (IgG, IgM)
badanie piersi pod kÄ…tem zmian patologicznych oraz przygotowania do laktacji VDRL oraz antygen Hbs
ocena ryzyka ciążowego posiew z pochwy i odbytu wraz z antybiogramem
edukacja zdrowotna w zakresie racjonalnego trybu życia i sposobu odżywiania siÄ™ w kierunku paciorkowców ²-hemolizujÄ…cych
wsparcie emocjonalne i pomoc merytoryczna w podjęciu samodzielnej decyzji badania zalecane:
o sposobie i miejscu porodu w kierunku HIV, HCV
37-39 t.c. badanie ogólne, podmiotowe i przedmiotowe (pomiar RR, HR, masy ciała) badania ogólne:
badanie wewnętrzne i zewnętrzne ogóle moczu
ocena charakteru wydzieliny pochwowej USG po 36. tc. + ocena masy płodu i ilością
ocena FHR płynu owodniowego + trzecia wizyta u lekarza
edukacja zdrowotna w zakresie racjonalnego trybu życia i sposobu odżywiania się ginekologa
morfologia krwi obwodowej
Ostatnia wizyta badanie ogólne, podmiotowe i przedmiotowe (pomiar RR, HR, masy ciała)
najpóz
niej 2 tygo- badanie wewnętrzne i zewnętrzne
dnie po poprzedniej ocena charakteru wydzieliny pochwowej
wizycie, ale nie ocena FHR
póz
niej niż po kontynuacja przygotowania do porodu i zapoznanie kobiety i jej rodziny ze sche-
ukończonym 40. tc. matem opieki po terminie porodu
40-42 t.c. badania obowiÄ…zkowe:
KTG w punkcie konsultacyjnym, izbie przyjęć lub w gabinecie lekarskim (5 7 dni po terminie porodu)
USG z oceną przepływu krwi w tętnicy pępowinowej i tętnicy środkowej mózgu płodu, ocena AFI, ocena stopnia dojrzałości łożyska,
test Manninga (7-10 dni po terminie porodu)
wizyta u lekarza ginekologa
www.pzwl.pl
16
Fizjologia
Bibliografia birth. Obstet. Gynecol. 1991; 77(1): 69 76
27. Connolly A.M., Thorp J.M.: Childbirth-related perineal trauma: clinical
1. ACOG Technical Bulletin. Fetal heart rate patterns: monitoring, interpretation, significance and prevention. Clin. Obstet. Gynecol. 1999; 42(4): 820 835
and management. No. 207. July 1995. Washington, DC.: American College 28. De Gasquet B.: L accompagnement corporel dans les suites de couches.
of Obstetricians and Gynecologists, 1995. Kinésither Sci. 1997; 8 9
2. Agence Nationale d Accréditation et d Évaluation en Santé. Bilans et 29. Deans A.C., Steer P.J.: Temperature of pool is important. BMJ 1995; 311:
techniques de rééducation périnéosphinctérienne pour le traitement de 390 391
l incontinence urinaire chez la femme, Ä… l exclusion des affections 30. Di Mario S., Basevi V., Gagliotti C., Spettoli D., Gori G., D Amico R. i wsp.:
neurologiques. ANAES, Paris 2000. Prenatal education for congenital toxoplasmosis. Cochrane Database Syst.
3. Albers L.L., Anderson D., Cragin L.: Factors related to perineal trauma in Rev. 2009; 21: 1
childbirth. J. Nurse Midwifery 1996; 41(4): 269 276 31. Dumont M.: L activité physique et sportive dans le post-partum. J. Méd.
4. Allan W.C., Haddow J.E., Palomaki G.E., Williams J.R., Mitchell M.L., Hermos Lyon 1985; 66: 521 526
R.J. I wsp.: Maternal thyroid deficiency and pregnancy complications: 32. Eason E., Labrecque M., Wells G.: Preventing perineal trauma during
implications for population screening. J. Med. Screen. 2000; 7:127 130 childbirth: a systematic review. Obstet. Gynecol. 2000; 95(3): 464 471
5. American College of Obstetricians and Gynecologists  Vaginal Birth After 33. Eason E., Labrecque M., Wells G., Feldman P.: ????Obstet. Gynecol. 2000;
Previous Cesarean Delivery Practice Bulletin. ACOG, Washington DC 1999 95: 464 471 (przedruk: Med. Prakt. Ginekol.)
6. ANAES: Service Recommandations Professionnelles, Décembre 2002, s. 78 34. Champion P., McCormick C.: Eating and drinking in labour. Books for
7. Anderson T.: Umbilical cords and underwater birth. Pract. Midwife 2000; 12 Midwives, Oxford 2002
8. Austin T., Bridges N., Markiewicz M., Abrahamson E.: Severe neonatal 35. Electronic fetal monitoring - is not necessary for low risk labours [editorial]:
polycythaemia after third stage of labour underwater. Lancet 1997; 350 BMJ 2001; 322: 1436-1437
9. Bader T.J., Macones G.A., Asch D.A.: Prenatal screening for toxoplasmosis. 36. El Halta V.: Taking the fear out of third stage. Midwifery Today 2002
Obstet. Gynecol. 1997; 90: 457 464 37. Electronic fetal heart rate monitoring: research guidelines for interpretation.
10. Bańkowska M.E., Pawłowska A., Leibschang J.: Ocena funkcji tarczycy u National Institute of Child Health and Human Development Research
ciężarnych z nadciśnieniem indukowanym ciążą. Ginekol. Pol. 2003; 74: 10 Planning Workshop. Am. J. Obstet. Gynecol. 1997; 177: 1385 1390
11. Barry C.N.: Water births. Could saline in the pool reduce potential hazards? 38. Eriksson M.: Warm tub bath during labour. A study of 1385 women with
BMJ 1995; 310: 1602 prelabor rupture of the membranes after 34 weeks of gestation. Acta
12. Berghella V., Rogers R.: Stripping of membranes as a safe method to Obstet. Gynecol. Scand. 1996
reduce prolonged pregnancies. Obstet. Ginecol. 1996; 87 39. Eriksson M., Mattsson L.A., Ladfors L.: Early or late bath during the first
13. Beynon C.: The Normal Second Stage of Labor: a Plea for Reform in its stage of labour a randomised study of 200 women. Midwifery 1997; 13
Conduct. J. Obstet. Gynecol. of the Br. Commonw. ; 64(6): 815 820 :146 148
14. Bloom S.L., Casey B.M., Schaffer J.I., McIntire D.D., Leveno K.J.: A 40. Fatton B., Jacquetin B.: Conséquences pelvipérinéales de l accouchement.
randomized trial of coached versus uncoached maternal pushing during Rev. Prat. (MG) 1999; 49: 160 166
the second stage of labor.???? 41. Fewell J.E., Johnson P.: Upper airway dynamics during breathing and
15. Bothamley J., Chadwick J.: Evaluating immersion in water  issues to be during apnea in fetal lambs. J. Physiol. 1983; 339: 495 504
considered regarding a randomized controlled trial. Beech.B.A., ??? 1996 42. Fraser W.D.: Opóz
nienie rozpoczęcia parcia w drugim okresie porodu u
16. Bourcier A. : Rééducation appliquée Ä… la gynécologie-obstétrique: la pierworódek z ciÄ…gÅ‚ym znieczuleniem zewnÄ…trzoponowym. Am. J.Obstet.
rééducation en urogynécologie. Cah Kinésither 1992; 154: 24 31 Ginecol. 2000; 182: 1165 1171 (przedruk: Med. Prakt.  Ginekol. i PoÅ‚oż.
17. Bręborowicz G.H.: Położnictwo i ginekologia. Wydawnictwo Lekarskie 2001; 2)
PZWL, Warszawa 2005 43. Garite T.J., Weeks J., Peters-Phair K., Pattillo C., Brewster W.R.: A
18. Burn E., Greenish K.: Water birth. Pooling information. Nurs. Times 1993; 89 randomized controlled trial of the effect of increased intravenous hydration
19. Calais-Germain B.: El periné femenino y el parto. Los libros de la Liebre de on the course of labor in nulliparous women. Am. J. Obstet. Gynecol. 2000;
Marzo, Barcelona 1998 183(6): 1544 1548
20. Chaliha C., Kalia V., Stanton S.L., Sultan A.H.: Antenatal prediction of 44. Garland D., Crook S.: Is the use of water in labour an option for women
postpartum urinary and fecal incontinence. Obstet. Gynecol. 1999; 94: following a previous LSCS? MIDIRS Midwifery Digest 2004; 14(1)
689 694 45. Garland D., Jones K.: Waterbirth: updating the evidence. Br.J. Midwifery
21. Charles C.: Fetal hyperthermia risk from warm water immersion. Br. J. 1997; 5(6): 368 373
Midwifery 1998; 3: 155 156 46. Gaskin I.M.: Ina May s guide to childbirth. Bantam Books, New York 2003
22. Cibils L.: On intrapartum fetal monitoring. Am. J. Obstet. Gynecol. 1996; 47. Geissbühler V., Jakob E., Waterbirths: A Comparative Study, Fetal Diagn.
174: 1382 1389 Ther. 2000; 15(5)
23. Clarissa C., Kripke, M.D.: Why Are We Using Electronic Fetal Monitoring? 48. Gilbert R.E., Tookey P.A.: Perinatal mortality and morbidity among babies
Am. Fam. Physician 1999, May 1 delivered in water: surveillance study and postnatal survey. BMJ 1999; 319:
24. Cluett E.R., Pickering R.M., Getliffe K., Saunders N.: Randomised controlled 483 487
trial of labouring in water compared with standard of augmentation for 49. Glazener C.M.A., Herbison G.P., Wilson P.D., MacArthur C., Lang G.D., Gee
management of dystocia in first stage of labour. BMJ, Jan 2004 H. I wsp.: Conservative management of persistent postnatal urinary and
25. Cohen J.: Préparation Ä… la naissance dans l eau Midwifery Today 2000 faecal incontinence: randomised controlled trial. BMJ 2001; 323: 593 596
26. Combs C.A.: Factors associated with postpartum hemorrhage vith vaginal 50. Glazener C.M.A.: Sexual function after childbirth: women s experiences,
PO¸OÚNA nauka i praktyka 3 (11)/2010
17
Fizjologia
persistent morbidity and lack of professional recognition. Br. J. Obstet. 75. National Center for Health Statistics. Advance report of maternal and infant
Gyneacol. 1997; 104: 330-335 health data from the birth certificate, 1991. Monthly vital statistics report.
51. Gonik. B.: Zakażenia wirusowe ciężarnych. Springer PWN, Warszawa 1997 42(11) supplement. Hyattsville, MD: Public Health Service (no. 94-1120),
52. Goodfellow C.F., Hull M.G.R., Swaab D.F., Dogterom J., Buijs R.M.: Oxytocin 1994.
deficiency at delivery with epidural analgesia. Br. J. Obstet. Gynaecol. 1983; 76. Naylor C., Hollenberg A.: Practice guidelines and profssional autonomy in a
90: 214 219 universal health insurance system. Soc. Sci. Med. 1997; 31: 12
53. Guidelines for Perinatal Care, 4th edition, AAP and ACOG 1997, page 101 77. Nikodem V.C.: Immersion in water during pregnancy, labour and birth.
54. Hager W.D.: Preventing group B streptococcal infections with targeted Cochrane Database Syst. Rev. 1999
therapy. Contemporary Ob./Gyn. 2001; 46(3) 78. Odent M.: Use of water during labour  updated recommendations. MIDIRS
55. Harper B.: Taking the plunge: re-evaluating waterbirth temperature 1998; 8(1): 68 69
guidelines. MIDIRS 2003 January 79. Odent M.: The Caesarean. Free Association Books, London 2004
56. Harper B.: Waterbirth Basics: from newborn breathink to hospital protocols. 80. Odent M.: Active versus expectant management of third stage of labour.
Midwifery Today Magazine 2000 Lancet 1998; 351: 1659
57. Hazle N.R.: Hydration in labour: is routine intravenous hydration necessary? 81. Odent M.: Birth under water. Lancet 1983; 11: 1476 1477
J. Nurse Midwifery 1986; 31(4): 171 176 82. Odent M.: Don t manage the third stage of labour! Pract. Midwife 1998; 1(9)
58. Hofmeyr G.J.: Operative versus conservative management for ,,fetal 83. Odent M.: Laboring women are not marathon runners. Midwifery Today
distress in labour (Cochrane Review) The Cochrane Library, Issue 1., 1994; 31: 23 26
Update Software, Oxford 1999 84. Odent M.: The Scientification of Love. Free Association Books, London 1999
59. Johnson: Birth under water  to breath or not to breath. Br. J. Obstem. (revised edition 2001)
Gynaecol. 1996; 103: 202 208 85. Odent M.: Odrodzone narodziny. Czym poród może i powinien być?
60. Józ
wik M., Józ
wik M.: Wpływ porodu drogami natury na czynność dolnego Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1997
odcinka dróg moczowych oraz unerwienie dna miednicy  przegląd 86. Odent M.: Birth and Breastfeeding, Rediscovering the Needs of Women
obecnego stanu wiedzy. Nowa Med. 2000; 5 during Pregnancy and Childbirth. Clairview Books, London 2003
61. Kitchenham-Pec S., Bopp A.: Beckenbodentraining, TRIAS  Thieme 87. Odent M.: Kitting needles, cameras and electronic fetal monitor. MIDIRS
Hippokrates Enke, ???Stuttgart, 1997 Midwifery Digest. 1996; 6(3)
62. Klimek R.: Położnictwo. Dream, Kraków 1999 88. Ołtarzewski. M.: Badania przesiewowe noworodków w Polsce. Nowa Med.
63. Laudański T.: Modyfikacja środowiska narodzin  potrzeby matki i dziecka a 1996; 2: 32 36
potrzeby nowoczesnego poÅ‚ożnictwa. Ginekol. Pol. 2001; 72(8): 668 89. Paciornik M.: Redécouvert chez les Indiens: Apprenez l Accouchement
64. Lawrence G.F., Brown V.A., Parsons R.J. : Fetal maternal consequences of Accroupi, les meilleurs positions, naturelle, pour vous et votre enfant. Pierre-
high dose glucose infusion during labour. Br. J. Obstet. Gynaecol. 1982; 89: Marcel Favre, Lausanne 1982
27 32 90. Pascali-Bonaro D., Kroeger M.: Continuous female companionship during
65. Leclerc R.: Kinésithérapie uro-gynécologique et maternité. Cah Kinésither childbirth: A crucial resource in times of stress or calm. J. Midwifery and
2001; 209 210: 39 55 Women s Health 2004; 49(4)
66. Lederman R.P., Lederman E., Work B.A. jr, McCan D.S.: The relationship of 91. Patte C., Castille Y.: Place de la kinésithérapie dans les troubles de la
maternal anxiety, plasma catecholamines and plasma cortisol to progress in sexualité du post-partum. Kiné 2000/2001; 12: 65 70
labour. Am. J. Obstet. Gynaecol. 1978; 132: 495 500 92. Pattison N., McCowan L.: Cardiotocography for antepartum fetal
67. Lindow S.W., Hendricks M.S.: The effect of emotional support on maternal assessment (Cochrane Review). In: The Cochrane Library, Issue 1., Update
oxytocin levels in labouring women Eur. J. Obstet. Gynecol. Reproduct. Software, Oxford 1999.
Med. 1998; 79: 127 129 93. Paul M.: Kryteria wczesnego rozpoznania i leczenia zarażenia Toxsoplasma
68. McCandlish R., Bowler U.: Care of the perineum at delivery: hands on or gondii u kobiet ciężarnych i noworodków. Medycyna Po Dyplomie 2004;
poised? The HOOP Study, MIDIRS Study Day, Hot Topics in Midwifery, 13(6): 30 40
Hammersmith Hospital, London 1995 94. Pisarski T.: Położnictwo i ginekologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
69. Meyer S., Hohlfeld P., Achtari C., De Grandi P.: Pelvic floor education after Warszawa 2002
vaginal delivery. Obstet. Gynecol. 2001; 97: 673 677 95. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne: Rekomendacje Polskiego
70. Mires G., Williams F., Howie P.: Admission cardiotocography. BMJ 2001 Jun Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie opieki przedporodowej w ciąży o
16; 322(7300): 1457 1462 prawidłowym przebiegu. Ginekologia po Dyplomie 2006, wydanie specjalne
71. Morison S.: Preventing tears  a midwife s advice. Birthplace 2000; 71: 8 9 96. Poręba R.: Immersja wodna  pomoc rodzącej w I i II okresie porodu.
72. Morkved S., Bo K.: The effect of postpartum pelvic floor muscle exercise in Konferencja Fundacji ,,Rodzić po Ludzku , Warszawa 2000
the prevention and treatment of urinary incontinence. Int. Urogynecol. J. 97. Prendeville W., Harding J., Elbourne D., Stirrat G.: The Bristol third stage trial:
Pelvic Floor Dysfunct. 1997; 8: 217 222 active versus physiological management of the third stage of labour. BMJ
73. MunÜoz C., Izquierdo C., Parra J., Ginovart G., Margall N.: Recommendation 1988; 297: 1295 1300
for Prenatal Screening for Congenital Toxoplasmosis Brief Report. Eur. J. 98. Przyboś A.: Analiza porodów fizjologicznych w wodzie z uwzględnieniem ich
Clin. Microbiol. Infect. Dis. 2000; 19: 324 325 przebiegu i stanu noworodka [praca doktorska].,???? Puck 2003
74. Myrfield K., Brook C., Creedy D.: Reducing perineal trauma: implications of 99. Pschyrembel W., Dudenhausen J.W.: Położnictwo praktyczne i operacje
flexion and extension of the fetal head during birth. Midwifery 1997; 13(4): położnicze. Wydawnicwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002
197 201 100. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczÄ…ce
www.pzwl.pl
18
Fizjologia
wykrywania nosicielstwa paciorkowców grupy B (GBS) u kobiet w ciąży i monitoring decreases neonatal seizures but increases operative
zapobiegania zakażeniom u noworodków. Ginekol. Pol. 2008; 79: 221 223 deliveries. MIDIRS Midwifery Digest. 1996; 6(3): 317
101. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego i Funduszu 124. Swanson S.: Abdominal muscles in pregnancy and the postpartum period.
Ludnościowego Narodów Zjednoczonych (UNFPA) w sprawie zdrowia Int. J. Childbirth Educ. 2001; 16: 12 4
reprodukcyjnego. Racot, 26 28 marca 2004 125. Sweha A., Hacker T., Nuovo J.: Interpretation of the electronic fetal heart
102. Report of the FIGO Study Group on the Assessment of New Technology. rate during labor. Am. Fam. Physician 1999; 59: 2487 2500
Evaluation and standardization of fetal monitoring. International Federation 126. Symonds E.M., Senior O.E.: The anatomy of obstetric litigation. Curr.
of Gynecology and Obstetrics. Int. J. Gynaecol. Obstet. 1997; 59: 169 173 Obstet. Gynaecol. 1991; 1: 241 243
103. Rogers J., Wood J., McCandish R., Ayers S., Truesdale A., Elbourne D.: 127. Thacker S.B., Stroup D.F.: Continuous electronic fetal heart rate monitoring
Active versus expectant management of third stage of labour: the versus intermittent auscultation for assessment during labor. (Cochrane
Hinchingbrooke randomized controlled trial. Lancet 1998; 351: 693 699 Review) In: The Cochrane Library, Issue No. 1., Update Software, Oxford
104. Rosen P.: Supporting women in labour: Analysis of different types of 1999.
caregivers. J. Midwifery Health 2004; 49(1) 128. Thilaganathan B., Cutner A., Latimer J., Beard R.: Management of the third
105. Rosenthal M.J.: Warm water immersion in labour and birth. Female Patient stage of labour in women at low risk of postpartum haemorrhage. Eur. J.
1991; 16 Obstet. Gynecol. Reprod. Biol. 1993; 48(1): 19 22
106. Sagady M.: Renewing Our Faith in Second Stage, The Second Stage 129. Toepke McLean M.: Changes in the bloodstream during pregnancy.
Handbook. Midwifery Today Holistic Clinical Series 2003 Midwifery Today 2002
107. Sampselle C.M., Miller J.M., Mims B.L., Delancey J.O.L., Ashton-Miller J.A.: 130. Toepke McLean M.: Hemorrhage during pregnancy and childbirth.
Antonakos CL. Effect of pelvic muscle exercise on transient incontinence Midwifery Today 2002
during pregnancy and after birth. Obstet. Gynecol. 1998; 91: 406 412 131. Toth M., Rehnstrom J., Fuch A.: Prostaglandins E i F in cervical mucus of
108. Schaffer J.I., Bloom S.L., Casey B.M., McIntire D.D., Nihira M.A., Leveno pregnant women. Am. J. Perinatol 1989; 6
K.J.: A randomized trial of coached versus uncoached maternal pushing 132. Ustawa z dnia 5 lipca 1996 roku o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz.U.
during the second stage of labor on postpartum pelvic floor structure and z 2001 r. nr 57, poz. 602)
function. Am. J. Obstet. Gynecol. 2005; 192: 1692 1696 133. Valancogne G., Galaup J.P. : La rééducation pendant la grossesse et dans
109. Schifrin B.S.: Medicolegal ramifications of electronic fetal monitoring le post-partum. Rev. Fr. Gynécol. Obstét. 1993; 88: 498 508
during labor. Clin. Perinatol. 1995; 22: 837 854 134. Villar J., Baaqueel H.: WHO antenatal care randomized trial for the
110. Schmid V.: About physiology in pregnancy and childbirth. Firenze 2005 evaluation of a new model of routine antenetal care. Lancet 2001; 357:
111. Scrutton M.J.L., Metcalfe G.A., Lowy C., Seed P.T., O Sullivan G.: Eating 1551 1564
in labour. A randomised controlled trial assessing the risks and benefits. 135. Vintzileos A.M., Ananth C.V., Smulian J.C., Scorza W.E., Knuppel R.A.: The
Anaesthesia 1999; 54(4): 329 334(6) impact of prenatal care on postneonatal deaths in the presence or absence
112. Sever J.L.: Toksoplazmoza w czasie ciąży. Ginekologia po Dyplomie of antenatal high-risk conditions. Am. J. Obstet. Gynecol. 2002; 187:
1999, maj 1254 1257
113. Sever J.L., Larsen J.W., Grossman J.H.: Handbook of Perinatal 136. Wen S.W., Liu S., Kramer M.S., Joseph K.S., Levitt C., Marcoux S. I wsp.:
Infections. Little, Brown and Co, Boston 1989, s. 160 167 Impact of prenatal glucose screening on the diagnosis gestational diabetes
114. Shipman M.K., Boniface D.R., Tefft M.E.: Antenatal perineal massage and and on pregnancy outcomes. Am. J. Epidemiol. 2000; 153(11): 1009 1014
subsequent perineal outcomes: a randomised controlled trial. Br. J. 137. WHO: Antenatal care. Maternal and newborn health. Genwa 1996
Obstet. Gynaecol. 1997; 104(7): 787 791 138. WHO: Safe Motherhood-Care in normal birth: a practical guide. Genewa
115. Morison S.: Preventing tears  a midwife s advice. Birthplace 2000; 71: 1997
8 9 139. Wilson P.D., Herbison G.P.: A randomized controlled trial of pelvic floor
116. Simkin P.: Supportive care during labor: a guide for busy nurses. JOGNN muscle exercises to treat postnatal urinary incontinence. Int. Urogynecol.
2002; 31 1998; 9: 257 264
117. Simpson K.R., James D.C.: Effects of immediate versus delayed pushing 140. Wuitchik M., Bakal D., Lipshitz J.: The clinical signifiance of pain and
during second-stage labor on fetal well-being: a randomized clinical trial. cognitive activity in latent labor. Obstet. Ginecol.1989; 73
Nursing Research 2005; 54: 149 157 141. Zalecenia WHO  Poród nie jest chorobą , Konferencja Naukowa  Potrzeby
118. Sipiński A., Poręba R.: Zasady prowadzenia porodu w wodzie. Twój kobiet  potrzeby nowoczesnego położnictwa , Warszawa 1997
Magazyn Medyczny, wydanie specjalne 142. Zapobieganie zakażeniom perinatalnym paciorkowcami grupy B; wytyczne
119. SÅ‚awska H., Czuba B., Mazurek U., Machnik G., Wilczok T.: Intrauterine Center for Disease Control and Prevention 2002. Med. Prakt.  Ginekol.
fetal infection by Cytomegaly Virus  dependence between the CMV Położ. 2002; 5
presence intensification in amniotic fluid and neonatal well-being. Med. 143. Zotti C., Charier L., Giacomuzzi M. i wsp. Use of IgG test in case definittions
Sci. Monit. 2004; 10: 53 57 of Toxoplazmozis in pregnancy. New Microbiol. 2004; 27(1): 17 20
120. Sleutel M., Golden S.S.J.: Fasting in labor: relic or requirement. Obstet.
Gynecol. Neonatal Nurs. 1999; 28(5): 507 512 Niniejsze opracowanie jest objęte prawami autorskimi należącymi do Sekcji
121. Słomko Z., Drews K., Niemiec T.: Profilaktyka w położnictwie, ginekologii Położnych Niezależnych przy stowarzyszeniu Niezależna Inicjatywa Rodziców
i neonatologii. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne, Poznań 2005. i Położnych  Dobrze Urodzeni . Żaden fragment opracowania nie może być
122. Stevenson J.: The Bristol Third-Stage Trial. Midwifery Today 2005; 73: 41 powielany lub rozpowszechniany w żadnej formie i w żaden sposób bez
123. Stroup T.S., Peterson H.B.: Routine intraparturn electronic fetal uprzedniego zezwolenia.
PO¸OÚNA nauka i praktyka 3 (11)/2010
19
Fizjologia