Adam Polanowski CCIM, CPM, CIPS
Etyka biznesu
Materiały dla studentów Wyższej Szkoły Gospodarowania NieruchomoS
ciami
Studia przypadku
Egzamin pisemny obejmował będzie trzy studia przypadków (case studies), które trzeba będzie omówić i
ocenić pod względem etycznym. Poniżej zamieS
ciłem dwa przykładowe przypadki. Możliwe, że pojawią się
one na egzaminie, ale na wszelki wypadek proponowałbym na to nie liczyć (przypadków będzie co najmniej
kilkanaS
cie, a trzeba będzie omówić trzy spoS
ród nich).
Przewodniczący ogólnokrajowej organizacji zawodowej ze względów statutowych nie może ponow-
nie kandydować w kolejnej kadencji. Podejmuje więc pomysł utworzenia nowej organizacji, o celach
co najmniej częS
ciowo tożsamych z organizacją, której przewodniczy. Zebranie założycielskie no-
wego stowarzyszenia zwołuje tego samego dnia i w tym samym miejscu, co oficjalna wigilia bożo-
narodzeniowa organizacji macierzystej. Co więcej, zaproszenia na spotkanie założycielskie zostały
wysłane w kopertach wraz z życzeniami S
wiątecznymi, których to życzeń organizacja macierzysta nig-
dy wczeS
niej nie wysyłała. CzęS
ć kosztów związanych z wysyłką pokrył z własnych S
rodków prze-
wodniczący organizacji. Jak ocenisz jego postępowanie?
Rzeczoznawca majątkowy przygotowuje w okresie przedS
wiątecznym paczki okolicznoS
ciowe, za-
wierające słodycze, wino, bakalie itp. Paczki te osobiS
cie rozwozi do współpracujących z nim poS
-
redników, pracowników banków, urzędów, spółdzielni mieszkaniowych i ważniejszych klientów. Do
każdej paczki dołączone jest przesłanie obejmujące życzenia bożonarodzeniowe i noworoczne, a także
wizytówka rzeczoznawcy. Niezależnie od tego, rzeczoznawca przygotowuje i wysyła kartki S
wiątecz-
ne, które otrzymują jego klienci, znajomi i różni współpracownicy. Mniej więcej w tym samym czasie
do rzeczoznawcy wpływa proS
ba organizacji charytatywnej o dofinansowanie, którą to proS
bę rze-
czoznawca odrzuca. Spróbuj ocenić działanie rzeczoznawcy pod kątem etyki zawodowej, o ile jest to
w ogóle możliwe.
Aha, i jeszcze trzy, moim zdaniem ważne sprawy związane z egzaminem:
1. Przede wszystkim to, że jakaS
okolicznoS
ć pojawia się w studium przypadku, nie sugeruje wcale, że
powinnaS
czy powinieneS
dokonywać jej negatywnej oceny. Niektóre czyny mogą być naganne etycznie, inne
mogą stanowić wręcz wzorzec postępowania, jeszcze inne są etycznie obojętne (indyferentne), przynajmniej z
punktu widzenia etyki zawodowej. Nie masz więc co liczyć na zdanie egzaminu, jeżeli nie będziesz znał
kodeksów etyki zawodowej obowiązujących specjalistów zajmujących się gospodarką nieruchomoS
ciami.
2. Nie licz też na to, że jeżeli zaprezentujesz w swej pracy stanowisko bradzo rygorystyczne pod wzglę-
dem etycznym (rygoryzm etyczny), to zostanie ona przeze mnie wyżej oceniona. Po pierwsze, tak naprawdę
nie wiesz, jaki jest mój własny system wartoS
ci, po drugie, gdybym Cię według niego oceniał, byłoby to nie-
1
etyczne same w sobie. Przedstaw więc po prostu swój własny pogląd i odpowiednio go uzasadnij, rzecz jasna
używając odpowiedniej terminologii z zakresu etyki (pociesz się, że przygotowanie "słowniczka" pojęć
etycznych kosztowało także i mnie trochę wysiłku).
3. Egzamin może pozornie wydawać się łatwy, bo przecież cóż za problem napisać, co się sądzi o jakiejS

sytuacji? Ale to bardzo zwodnicze: egzamin nie jest wcale łatwy. Nie zapominaj, że jest to egzamin z etyki, a
nie ze zdrowego rozsądku czy ze znajomoS
ci języka polskiego - wobec czego udzielając odpowiedzi musisz
oprzeć się na uznanych poglądach etycznych, wskazać na występujące i możliwe postawy itp. itd. - wszystko
przy użyciu nie języka potocznego, ale przy wykorzystaniu terminologii etycznej.
2
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
Słownik terminologii etycznej
akognitywizm pogląd, wedle którego wypowiedzi o cha-
Wprowadzenie
rakterze etycznym nie mają znaczenia poznawczego.
Przeciwieństwo > kognitywizmu.
Etyka - podobnie zresztą, jak każda inna dyscyplina -
wykorzystuje zestaw swoistych, charakterystycz-
aksjologia nauka zajmująca się badaniem ogólnie po-
nych dla niej pojęć, okreS
leń i terminów. CzęS
ć spo-
strzeganej > wartoS
ci (zwłaszcza w kontekS
cie takich ka-
S
ród nich, to okreS
lenia wspólne także dla dyscyplin
tegorii, jak > dobro i > prawda), jak również > systemami
pokrewnych: filozofii, socjologii, psychologii.
wartoS
ci i sposobami > wartoS
ciowania. Teoria wartoS
ci.
Jak zapewne pamiętasz z zajęć wykładowych, znajo-
aksjologiczny ukierunkowany na okreS
lone > wartoS
ci,
moS
ć tych pojęć będzie Ci potrzebna (niestety) do
wartoS
ciujący.
zdania egzaminu pisemnego polegającego na ustos-
akt dokonanie, spełnienie, urzeczywistnienie czegoS
,
unkowaniu się do okreS
lonych sytuacji związanych z
przybierające formę działania fizycznego lub psychicznego
życiem zawodowym. OczywiS
cie sytuacje te będą
i materializujące się w formie okreS
lonego > przejawu. Np.
niekiedy bardzo różniły się między sobą i z tego
akt > dobrej woli.
względu zastosujesz zapewne w swej pracy tylko
niektóre pojęcia i okreS
lenia. Ważne jest to, aby jak
aktywizm bycie aktywnym, czynny udział jednostki w
najlepiej pasowały one do danej sytuacji, a ich
życiu społecznym, np. w organizacjach zawodowych.
zastosowanie wskazywało na umiejętnoS
ć spraw-
Swoiste przeciwieństwo > aspołecznoS
ci. Także nurt
nego połączenia teorii i praktyki.
etyczny przyznający pierwszeństwo > działaniu nad >
Znak ">" oznacza odsyłacz do innego hasła, którego
myS
leniem.
znajomoS
ć jest moim zdaniem wskazana dla pełnego
alienacja wyobcowanie, odizolowanie się człowieka od
zrozumienia danego pojęcia.
danej > społecznoS
ci lub > S
rodowiska, często na skutek
braku kontaktu z > otoczeniem lub odmiennoS
ci od otocze-
Zestawienie haseł
nia.
altruizm postawa charakteryzująca się bezinteresowną
absolutyzm pogląd, wedle którego wartoS
ci podstawowe
troską o > dobro innych osób (Comte), często z poS
wię-
takie, jak np. > dobro i prawda mają charakter absolutny, to
ceniem własnych interesów. Przeciwieństwo > egoizmu.
jest są niezmienne i niezależne od jakichkolwiek wpływów.
Przeciwieństwo > relatywizmu. Także forma rządzenia, w altruistyczny charakteryzujący się > altruizmem, np. al-
której władzę niepodzielnie sprawuje jednostka, bez truistyczne podejS
cie do życia.
udziału reprezentacji społecznej (władza absolutysty-
ambicja silne pragnienie sukcesów, dążnoS
ć do zajęcia
czna).
wyższego miejsca w > hierarchii społecznej. Wygórowana
afekt stan emocjonalny o dużej intensywnoS
ci, charakte- ambicja jest przeważnie szkodliwa dla samej > jednostki.
ryzujący się silnymi > emocjami i > pobudzeniem, zwykle
ambicjonalny nacechowany > ambicją, niejednokrotnie
nagły i krótkotrwały, wysoce subiektywny, nie pozwalający
przesadną. Np. reakcja ambicjonalna.
na samokontrolę i racjonalną ocenę własnego > postę-
powania. Może prowadzić do zachowania niezgodnego z >
ambiwalencja jednoczesne występowanie przeciwsta-
zasadami danej osoby.
wnych > uczuć, może wiązać się z > konfliktem > sys-
temów wartoS
ci. Zob. też > anomia
afirmacja potwierdzenie, wyrażenie uznania, aprobaty
dla okreS
lonego > stanu rzeczy.
ambiwalentny zawierający przeciwstawne elementy,
afirmatywny charakteryzujący się > afirmacją, pozyty- np. ambiwalentne podejS
cie do jakiejS
kwestii.
wnym stosunkiem do okreS
lonej rzeczywistoS
ci.
amoralizm pogląd, według którego odróżnienie > dobra
akceptacja zgoda na coS
, przyjęcie danego > stanu lub od > zła jest niemożliwe, podobnie, jak niemożliwe jest do-
okolicznoS
ci takim, jakim jest, bez próby zmiany tego sta- konanie > oceny czynów ludzkich pod względem etycz-
nu. nym. Także negacja jakichkolwiek > norm i > nakazów mo-
� Adam Polanowski, 2003 3
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
ralnych, brak > moralnoS
ci, niezdolnoS
ć do odróżniania do- autorytet możliwoS
ć wpływania na > opinie i zachowanie
bra od zła. Zob. też > immoralizm. innych osób, wynikające zazwyczaj z powszechnego >
szacunku, uznania i poważania. Także człowiek, cieszący
amoralnoS
ć > postawa lub > postępowanie niemoralne,
się powszechnym szacunkiem.
sprzeczne z > zasadami moralnymi, zwykle potępiane
bezinteresownoS
ć postawa, w której człowiek nie
przez S
rodowisko.
oczekuje żadnej odpłaty czy > korzyS
ci w zamian za S
wia-
anomia sytuacja, w której jednostka zostaje poddana
dczone > dobro, bliska > altruizmowi.
działaniu różnych, często sprzecznych ze sobą > norm lub
bezkompromisowoS
ć wykluczanie możliwoS
ci ustęp-
> systemów wartoS
ci. Zob. też > ambiwalencja.
stw, niedopuszczanie > kompromisu. Np. bezkomprom-
antropocentryzm pogląd, według którego najważniej-
isowoS
ć zajętego stanowiska w sprawie.
szym elementem i centralnym punktem wszelkiego > ładu
bezstronnoS
ć postawa niefaworyzująca żadnej ze stron,
jest człowiek, zaS
wszelkie okolicznoS
ci należy rozpa-
obiektywne, sprawiedliwe podejS
cie do jakiejS
> kwestii.
trywać pod kątem jego dobra.
biernoS
ć postawa charakteryzująca się brakiem inicjaty-
antropologizm pogląd, według którego rozwój człowieka
wy lub zaangażowania, bezwolnoS
ć, obojętnoS
ć. Może
(także jego cech psychicznych) jest silnie związany z jego
być wyrazem braku poparcia dla czegoS
. Zob. też > apatia
cechami biologicznymi.
błąd niezamierzony i niewłaS
ciwy > czyn lub > przeko-
apatia wyrax
ne obniżenie pobudliwoS
ci, zobojętnienie na
nanie, pomyłka. Popełnić błąd.
bodx
ce zewnętrzne, zniechęcenie i brak zainteresowania
czymkolwiek, swoiste odrętwienie, często wywołane wy- błędne koło > błąd logiczny polegający na podaniu > de-
czerpaniem lub S
wiadomym przyjęciem takiej postawy.
finicji jakiegoS
wyrażenia za pomocą tego właS
nie wy-
Swoiste przeciwieństwo > entuzjazmu.
rażenia. Także > sytuacja bez wyjS
cia, w której jakiS
czyn-
nik wywołuje drugi, który z kolei wpływa na wystąpienie
apatyczny znajdujący się w stanie > apatii, zobojętniały
pierwszego czynnika itd.
na bodx
ce zewnętrzne.
braterstwo występowanie silnych > relacji pomiędzy
aprobata uznanie czegoS
za dobre i słuszne, godne po-
członkami danej > grupy ludzi oparty na poczuciu wspólnej
chwały, > akceptacja, przyzwolenie na coS
. Aprobata
> tożsamoS
ci i przynależnoS
ci oraz jednoS
ci zachowań.
społeczna - powszechna akceptacja jakiegoS
zachowania.
Zob. też > solidarnoS
ć
arytmetyka moralna sposób rozstrzygania > konfliktów
cecha > przymiot, element wyróżniający jakiegoS
przed-
wartoS
ci poprzez zbilansowanie pożytków i szkód
miotu, typu > osobowoS
ci lub > charakteru okreS
lonej >
płynących z poszczególnych rozwiązań. > wartoS
ciowanie
osoby.
aspołecznoS
ć obojętnoS
ć wobec spraw społecznych,
cel coS
, do czego się dąży, co chce się osiągnąć i o co za-
swoiste przeciwieństwo > aktywizmu.
biega. Może mieć charakter rzeczywisty lub abstrakcyjny,
jawny lub ukryty.
aspołeczny niewykazujący zaangażowania w sprawy
społeczne, także często nieliczący się z > racjami społecz-
charakter zespół indywidualnych > cech psychicznych i
nymi.
moralnych właS
ciwych danej osobie, wyrażający się w ty-
powym sposobie reakcji, zachowań, działania, > postę-
asymetria moralna brak proporcji, harmonii, równowagi
powania, sposobie bycia, usposobieniu, kontaktach z in-
między > dobrem i > złem. Korzystna pod względem
nymi osobami, postawie etycznej. > osobowoS
ć, > natura.
moralnym, jeżeli dobro przeważa nad złem.
Także pozytywne cechy moralne, np. posiadać charakter.
ataraksja stan wewnętrznej > równowagi, postawa wy-
cnota pozytywna > cecha > charakteru danej osoby,
rażająca się w nieuleganiu > emocjom i obojętnoS
ci wobec
S
wiadcząca o jej wysokich > wartoS
ciach moralnych, > za-
zjawisk zewnętrznych. Głoszona głównie przez szkołę sto-
leta. Np. cnota skromnoS
ci, uczciwoS
ci.
icką i epikurejską.
człowieczeństwo humanitarna, szlachetna postawa
autonomia niezależnoS
ć > sądów i > ocen od zew-
wobec innych; pozytywne cechy człowieka, jego > go-
nętrznych > norm etycznych, prawo do dokonania własnej i
dnoS
ć, dobroć. Np. > miara, przejaw człowieczeństwa.
samodzielnej oceny, koncepcja, wedle której > jednostka
powinna podlegać tylko normom ustanowionym przez sie- człowiek > istota ludzka, wyróżniająca się wS
ród wszel-
bie. Przeciwieństwo > heteronomii. kich > istot najwyższym rozwojem psychicznym i społecz-
4 � Adam Polanowski, 2003
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
nym, charakteryzująca się > rozumem i wolną > wolą. Ta- niejednolitoS
ci > postaw, wzorców, zachowań oraz >
kże ten, kto odznacza się > człowieczeństwem. erozją norm.
czyn coS
, co zostało dokonane przez człowieka, jego > dobra wola szczera chęć, wola człowieka skłaniająca go
postępek, uczynek. Także S
wiadome zachowanie się do działania nie tyle w wymiarze powodowanych skutków,
człowieka zmierzające do wywołania jakiegoS
> stanu rze- lecz w > intencji spełnienia jakiejS
> powinnoS
ci, wyjS
cie
czy. Czyn może być moralnie dobry, naganny lub indyfe- naprzeciw potrzebom i > racjom innych osób. Wykazywa-
rentny. nie dobrej woli, przejaw dobrej woli. Zob. też > dobrowol-
noS
ć
dedukcjonizm pogląd, opierający się na wyprowadzaniu
logicznych wniosków na podstawie analizy zaistniałych > dobro coS
, co jest odbierane jako korzystne dla człowieka
faktów, twierdzeń lub przesłanek. i zgodne z uniwersalnym kodeksem moralnym mającym
swe oparcie w > prawie natury. Przeciwieństwo > zła. Np.
definicja wyjaS
nienie znaczenia jakiegoS
słowa, pojęcia,
czynienie dobra.
zwrotu, często poprzez sprecyzowanie jego treS
ci albo na-
wet nadanie mu jakiegoS
znaczenia umożliwiającego dobrowolnoS
ć zachowanie się będące wyrazem
właS
ciwe wykorzystanie. Zob. też > błędne koło własnej, nieprzymuszonej woli człowieka. Np. dobrowolna
rezygnacja z czegoS
.
degradacja pogorszenie pozycji danej osoby w > hie-
rarchii społecznej, także obniżenie > wartoS
ci, zwyrod- dogmat coS
, co się przyjmuje bez dowodzenia i uzasad-
nienie czegoS
. Np. degradacja S
rodowiskowa. Zob. też > nienia jako > pewnik nie podlegający sprawdzaniu, krytyce
erozja i dyskusji. Dogmat może wynikać np. z zasad > wiary lub z
twierdzenia kogoS
obdarzonego powszechnym > autoryte-
dekalog pierwotnie zbiór dziesięciu przykazań Starego
tem.
Testamentu, będący m.in. podstawą moralnoS
ci chrzeS
ci-
jańskiej. W szerszym znaczeniu - zbiór > elementarnych dogmatyzm opieranie się na > dogmatach, sztywne, bez-
norm fukcjonujących w jakiejS
> zbiorowoS
ci lub w danej krytyczne i bezdyskusyjne przyjmowanie okreS
lonych >
dziedzinie. zasad, brak skłonnoS
ci do zmiany > poglądów niezależnie
od otaczającej rzeczywistoS
ci.
deontologia zbiór > norm moralnych i etycznych obo-
wiązujących przedstawicieli danego zawodu, często objęty doskonałoS
ć bycie doskonałym, najlepszym; brak ja-
> kodeksem etyki zawodowej. Deontologia zawodowa. kichkolwiek > wad i posiadanie > cech dodatnich w najwyż-
szym stopniu, > perfekcja. Także coS
, co jest doskonałe
deontologizm pogląd, według którego czyn jest moralnie
lub ktoS
doskonały.
dobry tylko wówczas, jeS
li jest zgodny z nakazem lub za-
kazem odpowiedniego > autorytetu zewnętrznego (deont- dualizm występowanie co najmniej dwóch aspektów tej
ologizm heteronomiczny) lub jeS
li jest zgodny ze zmysłem samej rzeczy lub okolicznoS
ci, opisywanie danego zjawis-
moralnym, > sumieniem danej jednostki (deontologizm au- ka przez dwa przeciwstawne czynniki, akceptowanie i
tonomiczny). przyjmowanie przeciwstawnych rozwiązań. DwoistoS
ć.
deprecjacja obniżanie się znaczenia, wartoS
ci czegoS
, duma poczucie własnej > godnoS
ci i > wartoS
ci, niekiedy
np. norm moralnych. Zob. też > Degradacja, > erozja wart- prowadzące do przesadnego, nieuzasadnionego wywyż-
oS
ci. szania się ponad innych, wyniosłoS
ci, zarozumiałoS
ci, py-
chy.
determinizm pogląd głoszący, że występujące w S
wiecie
zjawiska czy > zdarzenia są wzajemnie uwarunkowane, a dylemat sytuacja, w której człowiek jest postawiony
każde zjawisko jest S
ciS
le okreS
lone co do miejsca, czasu i przed koniecznoS
cią stosunkowo trudnego > wyboru po-
faktu wystąpienia przez zdarzenia poprzedzające, tzn. za- między różnymi rozwiązaniami i możliwoS
ciami.
jS
cie jednego zjawiska pociąga za sobą powstanie innego
dylemat etyczny problem koniecznoS
ci > wyboru po-
zjawiska. Wyrazem koncepcji deterministycznej jest wska-
między różnymi > wartoS
ciami, wiążący się przeważnie z
zywanie na związek przyczynowo - skutkowy.
podjęciem trudnej decyzji etycznej i moralnej.
dezaprobata brak > aprobaty, negatywna > ocena lub >
dylemat więx
nia sytuacja, w której dwie osoby posta-
stosunek do czyjegoS
> postępowania, poglądów.
wione są wobec koniecznoS
ci dokonania indywidualnych
dezintegracja rozlux
nienie lub nawet rozpad jakiejS
for- wyborów strategii działania. Najkorzystniejsza jest strate-
macji społecznej, często związany z uzewnętrznieniem gia kooperacyjna.
� Adam Polanowski, 2003 5
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
dyrektywa wskazówka, zalecenie co do > zachowania elita grupa ludzi stojących pod jakimS
względem wyżej
się, podjęcia pewnych > działań lub sposobu ich realizacji. niż inni, wyróżniających się spoS
ród otoczenia jakimiS
>
Np. dyrektywa etyczna. cechami uznanymi za ważne w danej > zbiorowoS
ci.
dyscyplina przestrzeganie ogółu zaleceń, > norm, obo- elitaryzm pogląd, wg którego podział > społeczeństwa
wiązujących > zasad > postępowania w okreS
lonej > sy- na różne warstwy uwzględniające pewne cechy jest natu-
tuacji lub w ramach okreS
lonej > grupy społecznej. ralny, a nawet konieczny. Przeciwieństwo > egalitaryzmu.
Także dystansowanie się od > ogółu, zamykanie się w gru-
dyscyplinarny związany z > dyscypliną, przestrzega-
pie osób uprzywilejowanych lub uważających siebie za
niem ustalonych norm. Także dotyczący naruszeń dyscyp-
lepszych pod jakimS
względem.
liny.
emocja pobudzenie, przeżycie związane z indywidual-
działanie zabieg, staranie będące zazwyczaj uzew-
nymi > uczuciami i reakcjami danej osoby na jakieS
zdarze-
nętrznieniem > woli człowieka. Przeciwieństwo > zanie-
nie, często subiektywne, mogące prowadzić do > afektu.
chania.
emotywizm stanowisko głoszące, że wypowiedzi o cha-
dyskryminacja traktowanie jakiejS
osoby lub > grupy lu-
rakterze etycznym mają głównie na celu kształtowanie >
dzi jako gorszej, o mniejszych prawach, np. z powodu od-
postaw i wzbudzanie > uczuć.
miennej rasy, narodowoS
ci, religii, płci. Przeciwieństwo >
empatia umiejętnoS
ć rozumienia innych osób i wczuwa-
faworyzowania, a także > równouprawnienia.
nia się w ich > uczucia oraz potrzeby.
egalitaryzm pogląd (szczególnie akcetowany podczas
entuzjazm pozytywny zapał, chęć do działania, spontani-
rewolucji francuskiej), uznający za jedyne słuszne istnienie
czne inicjowanie lub przyłączenie się do zachowań >
społeczeństwa równego pod względem praw, warunków
zbiorowoS
ci. Swoiste przeciwieństwo > apatii.
społecznych i życiowych, jak również możliwoS
ci rozwoju i
dochodów. CzęS
ciowo utopijny w swym charakterze, skraj-
erozja proces obniżania się > wartoS
ci, norm, związany
nym jego spełnieniem miał stać się komunizm. Przeci-
często z nieskutecznoS
cią ich egzekwowania, brakiem ak-
wieństwo > elitaryzmu. Zob. też > równoS
ć
tualizowania, nadmierną > kazuistyką oraz postępującą >
dezintegracją S
rodowiska. Może wiązać się z > nihilizmem.
egocentryzm postawa, sposób myS
lenia, wyrażające się
Zob. też > degradacja.
w > postrzeganiu zdarzeń oraz działań z > punktu widzenia
własnej osoby, uznawanie własnego zdania i dobra za naj-
etologia nauka zajmująca się badaniem > obyczajów i >
ważniejsze. Traktowanie własnych ocen i racji jako jedynie
zachowań ludzi oraz ich reakcji na okreS
lone bodx
ce orga-
słusznych, często bez liczenia się z dobrem, racjami i
niczne i zewnętrzne, wynikających z ich funkcjonowania w
opinią innych, skrajny > subiektywizm.
> społeczeństwie.
egoizm postawa życiowa charakteryzująca się zabiega-
etos zespół, > system > wartoS
ci moralnych i etycznych
niem wyłącznie lub przede wszystkim o własne > dobro i >
obejmujący w szczególnoS
ci pisane lub istniejące w S
wia-
interesy, uznawaniem jedynie swojej wartoS
ci, czesto tak-
domoS
ci > normy i > wzorce postępowania, charaktery-
że niechęcią, brakiem szacunku wobec innych. Przeci-
zujące styl funkcjonowania i charakter danej > grupy
wieństwo > altruizmu.
społecznej. Normy te stanowią szczególną > dyrektywę dla
postępowania członków > zbiorowoS
ci i są przez nich po-
egotyzm skłonnoS
ć do koncentrowania na sobie uwagi >
wszechnie akceptowane. Może niekiedy prowadzić do >
otoczenia, myS
lenie tylko o sobie.
patosu.
ekologizm nurt etyczny, zajmujący się koegzystencją >
etyka nauka o > moralnoS
ci, także > system wartoS
ci i
człowieka z jego naturalnym > otoczeniem.
norm postępowania. Etyka zawodowa - zespół > norm wy-
ekwilibryzm stanowisko etyczne głoszące, że > wybór znaczających okreS
lone > obowiązki moralne związane z
jest aktem wolnej > woli tylko wówczas, gdy następuje spo- wykonywanym zawodem i stosunkami społecznymi pa-
S
ród > wartoS
ci jednakowo pożądanych lub niepożąda- nującymi w danej > grupie zawodowej.
nych.
ewolucjonizm kierunek w naukach społecznych, wyja-
elementarna norma norma o charakterze podstawo- S
niający różnorodnoS
ć form istnienia i strukturę S
wiata
wym, zasadniczym, związana zazwyczaj z akceptacją > działaniem powszechnych praw ewolucji (np. Darwin).
prawa naturalnego. Zob. też > wariabilizm.
6 � Adam Polanowski, 2003
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
fakt coS
, co realnie zaistniało, wydarzyło się i z tego moralnemu, którego samemu się nie ustanowiło. Przeci-
względu nie może być kwestionowane. Często stanowi wieństwo > autonomii.
podstawę dalszych rozważań. Fakt jest z samego założe-
hierarchia > układ spraw, wartoS
ci, stanowisk, uporząd-
nia prawdziwy. Fakt dokonany - działanie pozostawiające
kowany według okreS
lonych zasad. Hierarchia społeczna -
kogoS
bez możliwoS
ci > wyboru.
układ jednostek w grupie lub grup w > społeczeństwie
fałsz CoS
, co jest niezgodne z > prawdą i > faktami. Prze- uporządkowanych według kryterium > pozycji społecznej.
ciwieństwo prawdy.
homogenia teza głosząca jednorodnoS
ć celów ludzkich.
Przeciwieństwo > heterogenii.
faworyzowanie stawianie kogoS
lub > grupy osób w lep-
szej pozycji, obdarzanie szczególnymi względami, wyroż-
honor dobra > reputacja, dobre imię, poczucie > dumy i
nianie, uprzywilejowanie. Swoiste przeciwieństwo > dys-
osobistej > godnoS
ci, wynikające z realizacji szczególnego
kryminacji.
rodzaju > wartoS
ci.
filozofia dyscyplina naukowa zajmująca się roz-
humanitaryzm postawa wyrażająca troskę o warunki
ważaniami na temat bytu, moralnoS
ci, rozwoju. Także spó-
życia i potrzeby > człowieka, uznająca za najwyższe
jna koncepcja działania, podejS
cia do jakiejS
sprawy,
wartoS
ci > godnoS
ć, wolnoS
ć i równoS
ć wszystkich ludzi.
polityka. Np. filozofia rozwiązania problemu.
Poszanowanie człowieka, chęć oszczędzenia mu przyk-
roS
ci i cierpień.
formalizm S
cisłe i skrupulatne trzymanie się obo-
wiązujących > przepisów, regulaminów, procedur działa-
humanizm postawa moralna i intelektualna skoncent-
nia, prowadzące czasami do przerostu formy nad treS
cią.
rowana przede wszystkim wokół człowieka, jego dobra,
pomyS
lnoS
ci, szczęS
cia, charakteryzująca się dbałoS
cią i
globalizm tendencja do rozpatrywania spraw w konte-
poszanowaniem godnoS
ci i wolnoS
ci człowieka.
kS
cie wszystkich obszarów Ziemi i zamieszkujących je >
społecznoS
ci.
ideał wzorzec > doskonałoS
ci, ktoS
lub coS
posiadające
same doskonałe > cechy i właS
ciwoS
ci stanowiące podsta-
godnoS
ć poczucie własnej wartoS
ci > człowieka, > honor.
wę porównywania i oceniania innych osób lub rzeczy, w
GodnoS
ć jest niezbywalna i przysługuje każdemu
etyce najwyższy > cel działania, postępowania, marzeń i
człowiekowi, niezależnie od jego miejsca w > hierarchii
działań ludzkich.
społecznej.
imię czyjaS
> reputacja, > opinia wS
ród innych osób. Np.
grupa ludzie połączeni jakąS
> więzią, np. wykonywa-
posiadać dobre imię.
niem wspólnego zawodu.
immoralizm pogląd kwestionujący > moralnoS
ć i zasady
grzech złamanie nakazu lub zakazu ustanowionego
etyczne (np. Nietzsche), według którego obowiązująca
przez doktrynę etyczną wyznawanej religii, > zło moralne.
moralnoS
ć powinna być zastąpiona innym > systemem
wartoS
ci; także nieuznawanie jakichkolwiek norm moral-
hańba stan, poczucie głębokiego wstydu, upokorzenia;
nych. Zob. też > amoralizm
poniżenie, kompromitacja, będące przeważnie następ-
stwem popełnionego czynu. Może wiązać się z > potępie-
imperatyw coS
, co przyS
wieca > działaniu człowieka, na-
niem i > ostracyzmem S
rodowiskowym.
kaz, przykazanie, norma, której trzeba się podporządko-
wać. Kant wyróżniał imperatyw kategoryczny (należy po-
harmonia przyjazne stosunki między ludżmi, tworzące
stępować tak, by człowieczeństwa w sobie, jak też w osob-
poczucie > ładu i wzajemnego uzupełniania się.
ie każdego innego, używać zawsze jako > celu, nigdy tylko
hedonizm postawa życiowa charakteryzująca się dąże-
jako S
rodka) oraz imperatyw hipotetyczny (nakaz warun-
niem do przyjemnoS
ci i unikaniem wszelkich przykroS
ci,
kowy, zostawiający człowiekowi swobodę > wyboru S
rodka
uznająca przyjemnoS
ć za sens życia i najwyższe dobro.
w zależnoS
ci od celów). Zob. też > pryncypium
heterogenia pogląd etyczny uznający, że > cele do ja- indyferentyzm brak zainteresowania, bierna lub oboję-
kich dąży człowiek, lub realizowane przez niego > wartoS
ci
tna postawa wobec ważnych zagadnień społecznych, za-
są niejednorodne i w sposób istotny różnią się między
wodowych, norm moralnych. > aspołecznoS
ć. Także za-
sobą, a > skutki zazwyczaj odbiegają od celów pierwotnie
tarcie granicy między dobrem i złem, prowadzące do > re-
założonych. Przeciwieństwo > homogenii.
latywizmu i > nihilizmu.
heteronomia podporządkowanie się > normom i > pra- indyferentny obojętny, nie mający znaczenia w danej
wom stanowionym przez innych, podleganie porządkowi sprawie lub > sytuacji.
� Adam Polanowski, 2003 7
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
indywidualizm postawa charakteryzująca się zajmowa- jestestwo wewnętrzna > istota, sfera emocjonalno - psy-
niem własnego > stanowiska oraz realizacją własnych > chiczna, > natura człowieka. Np. godzić w czyjeS
jestes-
poglądów, > przekonań i wartoS
ci niezależnie od stano- two.
wiska innych osób lub nawet wbrew ich stanowisku. Pos-
Kalego moralnoS
ć przejaw dwoistoS
ci etycznej, wyrażo-
tępowanie, myS
lenie będące wyrazem > wolnoS
ci osobis-
ny przez Kalego z książki "W pustyni i w puszczy" i
tej, S
wiadomie różniące się od powszechnej > praktyki.
sprowadzjący się do postawy: dobry uczynek, to Kali
ukraS
ć. Zły uczynek, to Kalemu ukraS
ć. Zob. też >
indywidualnoS
ć zbiór cech > charakteru, uzdolnień,
relatywizm
właS
ciwoS
ci jakiegoS
> człowieka, odróżniający go spoS
ród
innych ludzi. Także osoba niezwykła, wybitna posiadająca
kanon ukształtowana i ogólnie przyjęta > norma, zasada,
niespotykane u innych cechy, wyróżniająca się spoS
ród in-
> reguła, wzorzec postępowania w jakiejS
dziedzinie. Ka-
nych ludzi.
non etyczny - tradycyjnie przyjmowany i powszechnie ak-
ceptowany zespół > norm moralnych uważanych za na-
intelekt władza poznawcza, zdolnoS
ć do zdobywania i
jważniejsze.
wykorzystywania > wiedzy, objawiająca się zwłaszcza w
umiejętnoS
ci konstruktywnego > myS
lenia i > rozumienia
kara S
rodek wychowawczy stosowany wobec osób, które
oraz ujmowania > istoty rzeczy.
naruszyły ustalone reguły > zachowania się, mający wy-
eliminować lub przynajmniej zahamować te naruszenia.
intelektualizm pogląd uznający > wyższoS
ć > intelektu
Kara dyscyplinarna - kara wymierzana przez przełożonego
nad innymi > cechami > osobowoS
ci i uznający intelekt za
lub organ > dyscyplinarny za uchybienie przez daną osobę
jedyną podstawę kształtowania się ludzkiej > psychiki.
> obowiązkom zawodowym.
Zakłada dominację intelektu nad uczuciami, zmysłami i >
wolą człowieka.
kategoria podstawowe pojęcie z jakiejS
dziedziny nauki,
na którym opierają się inne pojęcia. Kategoria społeczna -
intencja zamiar, cel, który kieruje > działaniem
zbiór osób nie złączonych wprawdzie żadną > więzią
człowieka. Zob. też > motywacja
społeczną, ale wyróżniany w danej > zbiorowoS
ci na pod-
stawie posiadania przez te osoby pewnych wspólnych
interes jakieS
> dobro, coS
, czego spełnienie będzie
cech.
pożyteczne dla jednostki lub ogółu. W szczególnoS
ci moż-
na wyróżnić interes indywidualny i interes publiczny
kazuistyka skrupulatne rozstrząsanie szczegółowych
(społeczny), które niekoniecznie muszą się pokrywać.
zagadnień, tworzenie drobiazgowych > norm w oparciu o
indywidualne > sytuacje i zdarzenia, nawet te występujące
internalizacja przyswajanie sobie przez jakąS
osobę,
jedynie sporadycznie. Jest swoistym przeciwieństwem >
uznawanie za własne > poglądów, > postaw i > wartoS
ci
sytuacjonizmu, głoszącego brak potrzeby formułowania
pochodzących z zewnątrz, np. głoszonych przez
ogólnych nawet > reguł.
organizację zawodową lub inną > grupę społeczną. >
socjalizacja
kierunek nurt zachowania się, nauki wyznaczany wspól-
nymi lub zbieżnymi > poglądami, > cel, priorytet.
intuicja zdolnoS
ć trafnego wyczuwania, rozpoznawania
lub przewidywania czegoS
, oparta raczej na zdolnoS
ciach
kłamstwo wypowiedx
niezgodna z rzeczywistoS
cią, do-
psychologicznych danej osoby, niż na przesłankach ma-
konywana w celu wprowadzenia kogoS
w > błąd. Zob. też >
terialnych.
Fałsz.
istota > cecha lub zespół cech okreS
lających > naturę da-
kodeks zbiór norm kompleksowo regulujących pewną
nego bytu, coS
, co jest w czymS
lub dla kogoS
zasadnicze,
dziedzinę funkcjonowania społeczeństwa, w szczególnoS
-
podstawowe; sedno sprawy. Także żywe stworzenie, >
ci pod względem prawnym.
osoba.
kodeks etyczny niesprzeczny > system norm regulujący
ja oznaczenie własnej > osoby, wskazujące na poczucie
sferę moralnego życia człowieka, zwłaszcza w zakresie
indywidualnej > tożsamoS
ci, > jestestwa. Np. mieć własne
wykonywania jakiegoS
zawodu (kodeks etyki zawodowej).
ja.
Może występować w formie spisanej lub w formie przekazu
ustnego.
jednostka niepowtarzalna i odrębna od innych pojedyn-
cza > osoba, wchodząca w skład większej > zbiorowoS
ci. kodeksualizm stanowisko opowiadające się za tworze-
Przeciwieństwo > ogółu, > społeczeństwa. niem > systemów etycznych opartych na > kodeksach.
8 � Adam Polanowski, 2003
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
kognicja czynnoS
ci podejmowane w celu > poznania, kontestacja kwestionowanie istniejącego porządku,
ustalenia > stanu faktycznego. poddawanie w wątpliwoS
ć, podważanie, a nawet otwarty
sprzeciw wobec zastanego > systemu wartoS
ci, norm, oby-
kognitywizm pogląd, według którego etyka > wartoS
ci
czajów.
moralnych ma znaczenie poznawcze, przez co może być
uznana za naukę. Przeciwieństwo > akognitywizmu. kontekstualizm pogląd, według którego słusznoS
ć lub
niesłusznoS
ć > czynu zależy od kontekstu, w którym czyn
kompleks pojęcie wprowadzone przez Freuda i Junga,
ten jest popełniany. Zob. też > konsekwencjonalizm
oznaczające > zespół treS
ci emocjonalnych, często nega-
tywnych i nieuS
wiadamianych sobie przez > jednostkę, ale
konwencja przyjęte i utrwalone w danym S
rodowisku >
kształtujących jej > zachowanie. Objawia się zwykle w po- zwyczaje i > normy postępowania.
staci zahamowań, uprzedzeń i > lęków w kontaktach z in-
konwencjonalizm pogląd, według którego wszelkie teo-
nymi osobami. Kompleks niższoS
ci - podS
wiadome po-
rie i twierdzenia są w istocie > konwencjami przyjętymi ze
czucie niższej wartoS
ci pod jakimS
względem wynikające z
względu na wygodę > myS
lenia. Także - stosowanie się do
czynników zewnętrznych lub zaburzeń w życiu emocjona-
przyjętych w danej społecznoS
ci > konwencji, zasad, form
lnym człowieka. Także zespół, zbiór przedmiotów czy zja-
funkcjonowania.
wisk uzupełniających się, powiązanych ze sobą jakąS
ideą,
tworzących całoS
ć. Zob. też > system.
korzyS
ć indywidualnie oceniany pożytek materialny lub
moralny. Np. działanie na czyjąS
korzyS
ć.
kompromis załatwianie sprawy na drodze wzajemnych
ustępstw, w ugodowy, polubowny sposób. PójS
ć na kom-
kryterium > miara, zasada, stanowiąca podstawę >
promis, rozwiązanie kompromisowe.
oceny lub podziału czegoS
lub kogoS
, w szczególnoS
ci pod
względem obecnoS
ci, braku lub stopnia posiadania pew-
konflikt zetknięcie się sprzecznych ze sobą czynników
nych > cech.
lub elementów, np. > interesów, dążeń, > poglądów.
krzywda nieuzasadniona i niesprawiedliwa szkoda, stra-
konflikt etyczny sytuacja, w której osoba musi opowie-
ta, niezasłużone nieszczęS
cie. Np. wyrządzić, naprawić
dzieć się za jedną z wykluczających się > wartoS
ci.
krzywdę. Poczucie krzywdy.
konflikt interesów > sprzecznoS
ć zaistniałych możliwo-
kultura ogół duchowego i materialnego dorobku ludzko-
S
ci lub potrzeb, raczej niemożliwych do równoczesnego
S
ci, poziom rozwoju intelektualnego i moralnego, jaki
zaspokojenia.
osiąga > społeczeństwo, grupa lub jednostka w danej
konformizm postawa społeczna jednostki polegająca na
epoce.
> postępowaniu zgodnym z narzuconymi zasadami, warto-
kwestia zagadnienie, sprawa do rozstrzygnięcia. Kwe-
S
ciami, poglądami, także uległe zachowanie się jednostki
stia społeczna - problem do rozwiązania o dużej do-
wobec grupy lub otoczenia. > serwilizm
niosłoS
ci społecznej.
koniecznoS
ć coS
, co musi zaistnieć i jest nieuniknione.
legalizm S
cisłe trzymanie się obowiązujących > prz-
KoniecznoS
ć może wynikać z przyczyn zewnętrznych (np.
episów prawa, zakładające > racjonalnoS
ć działania tego,
nakaz) lub wewnętrznych (przymus wewnętrzny).
kto dane przepisy ustanowił. Zob. też > rygoryzm
koniunkturalizm wykorzystywanie sprzyjających ukła-
lęk > uczucie będące wynikiem zaistnienia obiektywnego
dów dla osiągnięcia własnych > korzyS
ci, często wiążące
się z całkowitym podporządkowaniem danemu kolektywo- lub subiektywnego zagrożenia.
wi, osobie lub grupie sprawującej władzę. > oportunizm >
liberalizm postawa, której głównym założeniem jest idea
serwilizm.
> wolnoS
ci człowieka jako > jednostki, zwłaszcza w sferze
konsekwencjonalizm pogląd, według którego zakwal- społeczno - gospodarczej. Także > tolerancja i wyroz-
ifokowanie > postępowania jako > dobra lub > zła zależy od umiałoS
ć wobec poglądów, zachowań i działań innych
> skutków danego postępowania (Mill). Zob. też > konteks- osób.
tualizm
logika prawidłowe, właS
ciwe > rozumowanie, poprawna
konserwatyzm postawa wyrażająca się w > akceptacji i ocena zachodzących relacji. Zdrowy > rozsądek. Także
przywiązaniu do istniejącego > stanu rzeczy, wartoS
ci oraz ogół zagadnień związanych z formą i zasadami popraw-
zasad, jak również dążenie do ich zachowania, niechęć do nego > myS
lenia i wnioskowania. Logika wydarzeń - ciąg
zmian (zwłaszcza gwałtownych). Zob. też > zachowa- zdarzeń, zachodzących w spójnym powiązaniu ze sobą i
wczoS
ć. według jakiegoS
porządku. Logika faktów.
� Adam Polanowski, 2003 9
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
lojalnoS
ć postawa wyrażająca się odddaniem wobec ko- morale postawa moralna i > stan psychiczny okreS
lające
goS
lub jakiejS
grupy, wzajemna > solidarnoS
ć i pomoc S
wiadomoS
ć ciążących na człowieku powinnoS
ci i przyj-
osób połączonych zaufaniem, uczciwoS
ć w kontaktach mowanych zasad, jak również nastawienie i przygotowa-
międzyludzkich. nie człowieka lub danej zbiorowoS
ci do wykonywania okre-
S
lonych >obowiązków.
ład harmonijny, spójny układ elementów, porządek. Zob.
moralizatorstwo przesadna skłonnoS
ć do udzielania in-
też > system.
nym osobom moralizujących pouczeń; skłonnoS
ć do
ład społeczny ogólnie rozumiany porządek, warunku-
wygłaszania umoralniających nauk. Często wywołuje skut-
jący istnienie i rozwój jakiejS
> zbiorowoS
ci.
ki przeciwne do zamierzonych.
makiawelizm postawa nacechowana wyrachowaniem,
moralizm postawa praktyczna lub teoretyczna uznająca
bezwzględnoS
cią, brakiem skrupułów, a niekiedy także
wartoS
ci moralne za najważniejsze, mające nawet
obłudą i cynizmem w dążeniu do osiągnięcia celu, wyraż-
zastąpić wszystkie inne. Ocena wszelkich przejawów ludz-
ająca się w zasadzie "cel uS
więca S
rodki". OkreS
lenie po-
kiej działalnoS
ci z punktu widzenia > dóbr moralnych (np.
chodzi od nazwiska polityka i pisarza florenckiego Nicolo
Sokrates).
Macchiavellego (1469-1527).
moralnoS
ć ogół przyjętych w danym > społeczeństwie
maksymalizm postawa polegająca na stawianiu sobie
lub > S
rodowisku > poglądów, przekonań, norm i zasad od-
lub innym najwyższych, najtrudniejszych > celów, realizacji
noszących się do > postaw ludzkich, wskazujący właS
ciwe
zadań w znacznie szerszym zakresie, niż jest to wymag-
sposoby zachowania, postępowania, oceniania jakichS

ane. Przeciwieństwo > minimalizmu. Zob. też > Perfekc-
wydarzeń, zjawisk itp. Także postępowanie zgodnie z tymi
jonizm.
normami. Często zawiera w sobie element wartoS
ciujący.
manipulacja niekoniecznie uczciwe wpływanie na czyjeS

motyw bodziec, czynnik psychiczny skłaniający kogoS

postępowanie lub > poglądy, kierowanie czyjąS
S
wiado-
do działania, uzasadniający czyjeS
rozumowanie lub de-
moS
cią lub wolą, zazwyczaj w celu osiągnięcia korzyS
ci
cyzję. Zob. też > pobudka.
własnych. Może wiązać się z > podstępem wobec danej
motywacja ogół > pobudek, zespół uS
wiadomionych lub
osoby lub przekazywaniem jej przeinaczonych faktów lub
nieuS
wiadomionych > motywów, które powodują okreS
-
nieprawdziwych danych. Manipulacja jest jedną z technik
lone postępowanie człowieka, argumentacja lub uzasadni-
sprawowania władzy.
enie przyczyn takiego, a nie innego działania.
materializm postawa polegająca na kierowaniu się
możnoS
ć okolicznoS
ci, warunki, sytuacje, w których coS

przede wszystkim > korzyS
ciami materialnymi, nie zaS
>
może zostać zrealizowane. Np. możnoS
ć działania.
wartoS
ciami duchowymi czy moralnymi.
myS
l przejaw funkcjonowania > rozumu, towarzyszący >
mądroS
ć nabyta umiejętnoS
ć posługiwania się > rozu-
poznaniu, powstawaniu idei, koncepcji, podejmowaniu de-
mem i rozsądnego radzenia sobie w różnych sytuacjach,
cyzji, okreS
laniu stosunku do czegoS
lub kogoS
.
rozróżniania > dobra i > zła, rozumienie otaczającego
S
wiata, występujących w nim zjawisk, rzeczy i zależnoS
ci.
myS
lenie proces polegający na zastanawianiu się, układ-
Posiadanie wiedzy połączonej z inteligencją.
aniu, porządkowaniu w S
wiadomoS
ci poznanych faktów,
doS
wiadczonych zdarzeń, doznanych wrażeń w celu > po-
metaetyka analiza języka i terminologii etyki, metodologii
znania, zrozumienia rzeczywistoS
ci i kierowania swoim >
etycznej, uzasadniania > norm etycznych.
postępowaniem.
miara dopuszczalna granica jakichS
zachowań > umiar w
nakaz polecenie okreS
lonego działania lub zaniechania,
postępowaniu, stopień, norma. Np. miara w roszczeniach
którego niewykonanie wiąże się z okreS
lonymi sankcjami.
wobec klienta. CoS
, co może być uznawane za jednostkę
Nakaz może mieć także charakter bardziej wewnętrzny i
porównawczą lub podstawę oceny.
wynikać z normy moralnej lub etycznej, stanowi wówczas
rodzaj swoistej presji skłaniającej do popełnienia > czynu.
minimalizm postawa cechująca się stawianiem sobie
skromnych > celów, minimalnych wymagań, ogranicze-
nastawienie okreS
lony stosunek do kogoS
lub czegoS
, >
niem do minimum swoich potrzeb, wykonywaniem jedynie
postawa wobec kogoS
lub czegoS
, pogląd na jakąS

niezbędnych czynnoS
ci. Przeciwieństwo > maksymalizmu.
sytyuację. Mieć pozytywne lub negatywne nastawienie.
Minimalizm etyczny - tendencja do tworzenia takich sys-
temów wartoS
ci, które nie wymagają od człowieka szcze- natura zespół wrodzonych cech człowieka, zarówno fi-
gólnego wysiłku w ich przestrzeganiu. zycznych jak i psychicznych, kształtujących jego zachow-
10 � Adam Polanowski, 2003
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
anie i postępowanie oraz warunkujących jego > tożsam- odpowiedzialnoS
ć takie postępowanie, aby nie wywołać
oS
ć. > charakter, > osobowoS
ć. Także S
wiat przyrody, ist- złych skutków. Ponoszenie > skutków, konsekwencji
niejący i funkcjonujący w samoistny sposób bez ingerencji własnego lub czyjegoS
> postępowania, zachowania, wy-
człowieka. nikające z przekonania wewnętrznego lub nakazu praw-
nego. Np. odpowiedzialnoS
ć dyscyplinarna.
naturalizm pogląd, według którego człowiek stanowi tyl-
ogół wszystkie > jednostki tworzące daną zbiorowoS
ć, >
ko jeden z równoważnych elementów w przyrodzie,
społeczeństwo. Przeciwieństwo > jednostki.
ax
ródłem poznania rzeczywistoS
ci są wyłącznie prawa
przyrody.
opinia czyjeS
przekonanie, pogląd o danej osobie lub w
danej sprawie. Może być dobra lub zła. > Osąd.
nawyk przeważnie podS
wiadome przyzwyczajenie do ro-
bienia czegoS
, postępowanie w utrwalony, okreS
lony
opinia publiczna ogół poglądów reprezentatywnej czę-
sposób; czynnoS
ć często przez kogoS
wykonywana, po-
S
ci społeczeństwa na temat aktualnych wydarzeń, zazwyc-
wtarzana
zaj budzących powszechne zainteresowanie.
nieufnoS
ć negatywne > nastawienie psychiczne wyr-
oportunizm postawa, charakteryzująca się rezygnacją z
ażające się w braku > zaufania, wiary w czyjeS
dobre > in-
własnych przekonań, zasad moralnych i etycznych oraz
tencje, przybierające niekiedy formę podejrzliwoS
ci.
przystosowaniem się do panujących okolicznoS
ci, dla
osiągnięcia dorax
nych korzyS
ci osobistych. Zob. też > ko-
nihilizm postawa społeczna negująca i odrzucająca >
niunkturalizm
normy oraz > wartoS
ci przyjęte w danej epoce i społeczn-
oS
ci, > amoralizm i zupełna > relatywizacja wszelkich
optymizm pozytywne postrzeganie rzeczywistoS
ci, do-
wartoS
ci.
strzeganie radosnych stron życia, wiara w pomyS
lny roz-
wój zdarzeń, w skutecznoS
ć i sens działania, uznawanie
norma ogólnie przyjęta reguła zachowania, zasada, cz-
przewagi dobra nad złem. Przeciwieństwo > pesymizmu.
ęsto zabezpieczona > sankcją. Jeżeli została stworzona w
oparciu o okreS
lony > przepis prawny, mamy do czynienia
osąd > opinia o czymS
lub o kimS
, nacechowana wyrax
-
z normą prawną. Norma prawna może mieć charakter ze-
nym elementem ocennym lub zawierająca > stanowisko
zwalający, nakazujący lub zakazujący.
danej osoby w jakiejS
sprawie.
normatywizm kierunek pomijający znaczenie kwestii
osoba ktoS
, > człowiek. Jednostka ludzka.
społecznych, etycznych, psychologicznych i przyznający
nadrzędnoS
ć systemowi prawa i normom prawnym. Przed- osobowoS
ć podstawowy zespół cech psychicznych
stawiony przez Kelsena. właS
ciwych danemu > człowiekowi, okreS
lający jego funk-
cjonowanie w > otoczeniu, indywidualnoS
ć. Zob. też > cha-
obiektywizm niezależny, pozbawiony uprzedzeń, rze-
rakter
czowy stosunek do czegoS
lub kogoS
. > bezstronnoS
ć.
Stanowisko uznające istnienie przedmiotu poznania poza ostracyzm odrzucenie kogoS
przez daną zbiorowoS
ć
istnieniem podmiotu poznającego i niezależnie od niego, ludzką, wykluczenie z grupy, powszechna > dezaprobata
teoria przeciwstawna > subiektywizmowi. dla okreS
lonej osoby.
obojętnoS
ć brak zaangażowania emocjonalnego, nie- otoczenie S
rodowisko, > grupa ludzi, w ramach której
wykazywanie zainteresowania, nieprzejmowanie się czy- funkcjonuje człowiek.
mS
lub kimS
.
paternalizm podejmowanie decyzji za kogoS
, opiek-
obowiązek swoista presja skłaniająca do działania, co uńcza, niekiedy nawet nadopiekuńcza forma zarządzania
ktoS
musi zrobić, do czego jest zobowiązany lub powinien lub rządzenia polegająca na arbitralnym uznawaniu, jakie
się poczuwać ze względów moralnych, prawnych, społecz- są potrzeby podwładnych lub obywateli.
nych. > powinnoS
ć. Można np. wyróżnić obowiązek praw-
patos podniosły charakter rzeczy, niekiedy także nad-
ny, społeczny, moralny, zawodowy.
mierne eksponowanie > etosu zawodowego, cech,
obyczaj ogólnie przyjęty, tradycyjny sposób postępowa- działań, powagi itp. W założeniu zmierza do wywołania u
nia, zachowania się w okreS
lonych sytuacjach, właS
ciwy i odbiorców intensywnych stanów uczuciowych, w praktyce
charakterystyczny dla danej społecznoS
ci. > Zwyczaj. jednak może wywoływać zupenie odmienny skutek.
ocena wartoS
ciująca, często krytyczna > opinia o czymS
patetyczny nacechowany > patosem, podniosły, często
lub o kimS
. Zob. też > Osąd. przesadnie eksponujący pewne wartoS
ci.
� Adam Polanowski, 2003 11
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
percepcja odbiór, postrzeganie czegoS
. Społeczna per- postęp społeczny całokształt zmian, jakim ulega
cepcja danego zawodu wyznacza między innymi poziom > społeczeństwo, ciągły proces nieodwracalnych przemian i
zaufania do osób go praktykujących. rozwoju społeczeństwa wiodący go w kierunku coraz wy-
ższego poziomu i doskonalszego życia.
perfekcjonizm ciągłe dążenie do doskonałoS
ci, podejm-
postrzeganie sposób widzenia danej > sytuacji lub
owanie działań zmierzających do osiągnięcia perfekcji,
niekiedy wręcz przesadne i utrudniające lub uniemo- osoby, ocena lub interpretacja, posiadanie zdania na jakiS

temat.
żliwiające sprawne działanie i osiągnięcie zamierzonego
celu. Zob. też > maksymalizm
potępienie zdecydowanie negatywna ocena społeczna
pesymizm skłonnoS
ć do negatywnego postrzegania rz- czyjegoS
zachowania, postępowania.
eczywistoS
ci, dostrzeganie jedynie ujemnych stron życia,
powinnoS
ć > obowiązek, > koniecznoS
ć, zobowiązanie
brak nadziei, niewiara w skutecznoS
ć i sens działania,
spełniane S
wiadomie przez człowieka w > poczuciu mo-
uznawanie przewagi zła nad dobrem. Przeciwieństwo >
ralnej > odpowiedzialnoS
ci; coS
, do czego jest się
optymizmu.
powołanym.
pewnik stwierdzenie, pojęcie przyjmowane bez dowodu,
powS
ciągliwoS
ć umiejętnoS
ć zachowania umiaru,
często będące punktem wyjS
cia do dalszych rozważań i
ostrożnoS
ci i rozwagi w podejmowanych działaniach, zaj-
budowania kolejnych twierdzeń. Zob. też > dogmat.
mowanie wyważonego stanowiska, powstrzymywanie
emocji. Zob. też > umiarkowanie, > wyrozumiałoS
ć
pobudka wewnętrzna motywacja, coS
, co pobudza do ok-
reS
lonego działania. Niekiedy używane w liczbie mnogiej;
poznanie > kategoria obejmująca zarówno sam akt
wówczas może zawierać w sobie swoisty element ocenny.
osiągania > wiedzy przez człowieka, jak i jego ostateczny
Np. przypisuje się komuS
popełnienie czynu z niskich lub
efekt, czyli pozyskaną wiedzę.
wysokich pobudek.
praca S
wiadome wykonywanie przez człowieka czynn-
pobudzenie wzmożenie aktywnoS
ci psychicznej
oS
ci, podejmowanie działań w celu przekształcania do-
człowieka. Zob. też > afekt.
stępnych zasobów dla wytworzenia okreS
lonych dóbr
związanych z egzystencją i rozwojem społeczeństwa.
pochlebstwo mówienie innym czegoS
w celu sprawienia
przyjemnoS
ci albo przypodobania się, osiągnięcia własnej
pragmatyzm postawa polegająca na liczeniu się w
korzyS
ci. Schlebianie komuS
.
działaniu z możliwoS
ciami i warunkami, wynikającymi z
rzeczowej oceny sytuacji. > realizm
poczucie stan emocjonalny, uS
wiadamianie sobie cze-
goS
, co istnieje jako fakt obiektywny lub stan subiektywny,
praktycyzm postawa, wyrażająca się w ocenianiu
wewnętrzny. Np. poczucie zagrożenia, odpowiedzialnoS
ci.
wszystkiego pod kątem użytecznoS
ci i możliwoS
ci prak-
Poczucie > winy pojawia się w następstwie naruszenia
tycznego zastosowania, przyznawanie praktyce roli nad-
przez > jednostkę uznawanych przez nią > norm
rzędnej.
postępowania.
praktyka S
wiadome działanie człowieka dla realizacji ja-
podstęp posunięcie, którego celem jest osiągnięcie cze-
kichS
zasad, przyjęty w życiu codziennym sposób robienia,
goS
poprzez oszukanie kogoS
lub wprowadzenie kogoS
w
załatwiania czegoS
, podejS
cia do jakichS
spraw itp. Prak-
> błąd.
tyka bywa niekiedy ujęta w formie > kodeksu, np. Kodeks
dobrej praktyki bankowej. Zob. też > zwyczaj
pogląd indywidualny lub zbiorowy sąd o czymS
; punkt wi-
dzenia na daną sprawę.
prasumienie wrodzona, naturalna sprawnoS
ć > rozumu
ludzkiego, umożliwiająca człowiekowi praktyczne > po-
postawa stosunek człowieka do życia i > systemu
znanie i stosowanie nakazów > prawa natury.
wartoS
ci, znajdujący wyraz w zachowaniu i postępowaniu;
stanowisko.
prawda obiektywna rzeczywistoS
ć. CoS
, co jest niezale-
żne od subiektywnych doznań i ocen. Przeciwieństwo >
postęp udoskonalanie, osiąganie wyższych poziomów,
fałszu.
przechodzenie do wyższego etapu.
prawo obowiązujący w > społeczeństwie system reguł,
postępek dokonanie pewnego czynu, zachowanie się w
norm wyznaczających to, co dozwolone i co zakazane,
jakiS
sposób w obliczu okreS
lonej sytuacji. Uczynek, pos-
który okreS
la także kary za wykroczenia, spowodowane
unięcie. Często z zabarwieniem negatywnym.
złamaniem owych reguł. Także > możnoS
ć zachowania się
postępowanie zachowanie człowieka w danej sytuacji. przez kogoS
w okreS
lony sposób.
12 � Adam Polanowski, 2003
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
prawo natury zbiór podstawowych norm postępowania przymiot właS
ciwoS
ć, > cecha jakiejS
osoby, zwłaszcza
człowieka, wynikający z jego > natury. OkreS
lenie reguł za- pozytywna. Np. przymiot > charakteru.
chowania się lub ocen, które mają wynikać z "istoty" lub
przypuszczenie domysł człowieka odnoszący się do ja-
"natury" zjawiska, i zgodnie z którymi powinno kształtować
kiejS
> sytuacji, założenie. Np. opieranie się na przypusz-
się instytucje ekonomiczne, społeczno - polityczne i praw-
czeniach.
ne. Także okreS
lenie poglądów stwierdzających obowiązy-
wanie takich reguł lub ocen.
psychika to, co składa się na życie wewnętrzne >
człowieka, całokształt właS
ciwoS
ci i procesów psychicz-
prawoS
ć uczciwoS
ć, szlachetnoS
ć, zachowywanie i kie-
nych, intelektualnych i uczuciowych. Wynika z cech wro-
rowanie się we własnym postępowaniu ogólnie akcept-
dzonych oraz nabywanych w czasie rozwoju, które sta-
owanymi normami moralnymi, zasadami i ideałami. Może
nowią podstawę > osobowoS
ci, sposobu > myS
lenia i > za-
odnosić się do cechy > charakteru danej > jednostki lub do
chowań.
jej zachowania w okreS
lonej > sytuacji.
punkt widzenia postrzeganie sytuacji przez okreS
loną
preferencja dawanie czemuS
lub komuS
pierwszeństwa,
jednotkę w zależnoS
ci od zajmowanej przez nią pozycji, >
przedkładanie czegoS
nad coS
lub jednej osoby nad drugą,
stanowiska, możliwoS
ci działania, ewentualnych korzyS
ci.
skłonnoS
ć ku okreS
lonemu > działaniu lub ku > wyborowi
racja uzasadniona przyczyna, podstawa jakiegoS
pos-
czegoS
zamiast czegoS
innego.
tępowania, słusznoS
ć.
proporcja wzajemny stosunek, relacja pomiędzy co naj-
racjonalizacja usprawiedliwienie, wyjaS
nianie, tłuma-
mniej dwoma wartoS
ciami. Także właS
ciwy, optymalny sto-
czenie w sposób racjonalny postępowania uwarunkowa-
sunek. Np. właS
ciwe proporcje, naruszyć proporcje.
nego nieuS
wiadomionymi czynnikami emocjonalnymi lub
pryncypialnoS
ć postawa wyrażająca się w konsek- ukrytymi motywami niemożliwymi do zaakceptowania. Sta-
wentnej wiernoS
ci wobec okreS
lonych > racji nadrzędnych nowi swoisty mechanizm obronny > osobowoS
ci i jest wy-
i > zasad przyjętych przez daną osobę. Zob. też > bezkom- razem wątpliwoS
ci > sumienia.
promisowoS
ć, > dogmatyzm, > rygoryzm
racjonalizm kierowanie się > rozumem, przekonanie, że
jest on jedynym x
ródłem > poznania.
pryncypium coS
, co jest nadrzędne, zasada, na której
opiera się postępowanie. > imperatyw. Często występuje
racjonalnoS
ć rozsądek w dzialaniu pozwalający na
w liczbie mnogiej, dla okreS
lenia > wartoS
ci i > zasad, kt-
uzyskiwanie właS
ciwych, pożądanych efektów.
órymi kieruje się dana osoba.
radykalizm postawa charakteryzująca się bezkomprom-
przejaw zewnętrzny, zauważalny znak czegoS
; oznaka,
isowoS
cią w zakresie głoszonych poglądów, obieranych
objaw, symptom. Np. przejaw > dobrej woli.
celów i S
rodków prowadzących do ich realizacji. Często to-
warzyszy dążeniu do zmian.
przekonanie utrwalony stosunek człowieka do jakiejS

kwestii oparty na przeS
wiadczeniu o prawdziwoS
ci,
realizacja urzeczywistnienie czegoS
, co zostało obmyS
l-
słusznoS
ci czegoS
; > przeS
wiadczenie. Zob. też > opinia.
one lub zaplanowane wczeS
niej. Spełnienie, wprowad-
zanie czegoS
w życie, zastosowanie w praktyce.
przepis swoista konkretyzacja normy prawnej, regulująca
jakąS
> kwestię. realizm postawa objawiająca się trzex
wą i obiektywną
oceną rzeczywistoS
ci, > praktycyzmem w poglądach i za-
przestępstwo zawiniony przez człowieka, społecznie
mierzeniach, działaniach. UmiejętnoS
ć liczenia się z fak-
niebezpieczny czyn zagrożony > karą, okreS
lony > prze-
tami. Np. realizm w działaniu. Zob. też > pragmatyzm
pisami karnymi.
reguła zasada, prawidło postępowania, przepis. Twier-
przeS
wiadczenie własny > sąd, że coS
jest prawdziwe,
dzenie potwierdzające się w większoS
ci przypadków. Np.
rzeczywiste, słuszne, oparty na > wierze lub przypuszcze-
wyjątek potwierdza regułę.
niu. > przekonanie, pewnoS
ć.
relacja stosunek, zależnoS
ć, układy między > osobami.
przewartoS
ciowanie zmiana dotychczasowej > hie-
Np. wzajemne relacje, relacje społeczne.
rarchii wartoS
ci, inne spojrzenie na jakąS
sprawę, > kwes-
relatywizacja Traktowanie norm moralnych za względ-
tię.
ne, odnoszenie ich do czegoS
, np. relatywizacja > warto-
przykazanie > nakaz, w szczególnoS
ci moralny, okreS
l- S
ci. Także traktowanie czegoS
poprzez porównanie z
onego postępowania, > zachowania się. czymS
innym.
� Adam Polanowski, 2003 13
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
relatywizm pogląd, według którego wszelkie wartoS
ci - równowaga stan opanowania, spokoju. Zachowanie od-
włączając w to prawdę - mają w istocie charakter względny powiednich > proporcji, równe rozłożenie sił, > wartoS
ci.
i podlegają każdorazowej ocenie. Przeciwieństwo > absol-
równouprawnienie traktowanie wszystkich na równych
utyzmu. Zob. też > Kalego moralnoS
ć
prawach. Przeciwieństwo > dyskryminacji.
represja odwet wobec kogoS
, przeS
ladowanie, prze-
rygoryzm stanowisko postulujące bezwzględne prze-
ważnie jako odpłata za coS
. Szczególną formą represji
strzeganie ustanowionych formalnie lub przyjętych w da-
może być > kara. Zob. też > retrybutywizm.
nym S
rodowisku zasad, reguł, przepisów, zajmowane
zwłaszcza przez Kanta. SurowoS
ć i nieustępliwoS
ć w
reputacja ogólna opinia o > człowieku w jakimS
> S
rodo-
działaniu własnym i w ocenie innych osób, wykluczanie od-
wisku, wynikająca ze społecznej oceny jego > postępowa-
stępstw i wyjątków. Odmianą rygoryzmu może być > lega-
nia. Np. nie najlepsza reputacja.
lizm.
retrybutywizm dążenie do odpłaty za wyrządzone > zło,
samorealizacja urzeczywistnienie przez > człowieka
charakteryzujący się swoistą ekwiwalentnoS
cią zła i
własnych planów, zamierzeń, wykorzystanie posiadanych
odpłaty. Np. oko za oko, ząb z ząb. Zob. też > represja.
zdolnoS
ci.
rola udział i znaczenie kogoS
w podjęciu i wykonaniu ja-
sankcja dolegliwoS
ć stosowana wobec danej osoby,
kiegoS
przedsięwzięcia, wyzwania. Np. rola społeczna.
będąca reakcją > społeczeństwa na niezastosowanie się
przez tę osobę do okreS
lonej > normy prawnej lub prze-
rozsądek zdolnoS
ć do trafnej oceny sytuacji i podejmo-
pisu. > kara. Szczególną odmianą sankcji jest sankcja dys-
wania stosownych do tej oceny decyzji; niepoddawanie się
cyplinarna.
emocjom, rozwaga. Zdrowy rozsądek - umiejętnoS
ć za-
chowania się, oceny i wyrażania przez kogoS
> poglądów
sąd opinia w jakiejS
sprawie, > pogląd na dany temat. >
nie tyle na podstawie > normy formalnej, co raczej na pod-
osąd. Także organ, zespół osób uprawnionych do orzek-
stawie oczywistych, ogólnych reguł zachowania się i po-
ania o innych.
siadanego doS
wiadczenia życiowego.
sąd koleżeński w organizacjach społecznych, ciało sta-
rozum właS
ciwa człowiekowi cecha i jednoczeS
nie zd-
tutowe skupiające osoby cieszące się szacunkiem w ra-
olnoS
ć pojmowania, wnioskowania, kojarzenia, wydawania
mach danej organizacji, powołane do oceny postępowania
sądów, umożliwiająca mu poznanie i S
wiadome zachow-
osób należacych do tej organizacji, rozstrzygania sporów
anie się w otaczającej rzeczywistoS
ci. Zob. też > umysł.
między nimi i stosowania > sankcji o charakterze dyscyp-
linarnym
rozumienie forma > myS
lenia wyrażająca się w pojmow-
aniu czegoS
, znajomoS
ci znaczenia i sensu zjawisk, uS
w- sceptycyzm postawa polegająca na niedowierzaniu,
iadamianiu sobie istotnych relacji zachodzących między
powątpiewaniu, nieuznawaniu nawet tego, co jest ogólnie
rzeczami i > faktami.
przyjęte. Może łączyć sięz > pesymizmem. Krytycyzm wo-
bec twierdzeń naukowych przyjmowanych jedynie na
rozumny posługujący się > rozumem; mądry, rozsądny.
mocy > autorytetu.
R
wiadczący o czyimS
rozumie, np. rozumna decyzja.
sens istota, treS
ć, przesłanie, znaczenie czegoS
. Sens
rozumowanie proces myS
lowego rozwiązywania zagad-
życia oznacza > cel istnienia danej osoby lub cel życia w
nień, odbywający się według okreS
lonego sposobu i logiki
ogóle.
> myS
lenia, dowodzenie czegoS
rozumowo; wynik analizy
serwilizm Postawa wyrażająca się w całkowitym pod-
rozumowej
porządkowaniu się, uległoS
ci i służalczoS
ci wobec kogoS
.
rozwaga > cecha czyjegoS
> charakteru polegająca na
Może towarzyszyć > konformizmowi lub > koniunkturaliz-
zastanawianiu się, namyS
laniu się przed podjęciem
mowi.
działania. PrzezornoS
ć, > rozsądek
skutek rezultat, następstwo okreS
łonego > faktu, konsek-
równoS
ć jednakowe położenie, traktowanie ludzi w wencja jakiegoS
> działania. Np. pożądany skutek.
społeczeństwie. Nieczynienie różnic ze względu na płeć,
słusznoS
ć zasadnoS
ć, właS
ciwoS
ć czyjegoS
postęp-
rasę, pozycję społeczną czy inne podobne okolicznoS
ci.
owania. Ocena, że opierało się ono na uzasadnionych,
Niekoniecznie musi odpowiadać > sprawiedliwoS
ci. Rów-
sprawiedliwych podstawach.
noS
ć społeczna oznacza sytuację, w której prawa oraz
dostęp do wszelkich instytucji rozwiniętego społeczeństwa socjalizacja przystosowywanie się człowieka do życia
są równe dla wszystkich obywateli. Zob. też > egalitaryzm społecznego, kształtowanie się jego osobowoS
ci poprzez
14 � Adam Polanowski, 2003
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
zazwyczaj bezwiedne przejmowanie systemu wartoS
ci, goriach aprobowania > dobra i potępiania > zła. Sumienie
norm, wzorów, obowiązujących w danej zbiorowoS
ci. ludzkie jest związane z > systemem wartoS
ci danej osoby,
jednak w większoS
ci przypadków w naturalny sposób pro-
socjotechnika S
wiadome wpływanie, kształtowanie za-
wadzi do dobra i odwodzi od zła. > prasumienie. Z czystym
chowań społecznych poprzez oddziaływanie na > psychikę
sumieniem, mieć na sumieniu, uspokajać sumienie.
jednostki lub zbiorowoS
ci. Niekiedy może przybrać formę >
manipulacji.
system uporządkowany układ elementów, twierdzeń, >
poglądów, tworzących pewną całoS
ć.
solidarnoS
ć postawa polegająca na zgodnoS
ci > pog-
lądów, postaw, dążeń. Poczucie współodpowiedzialnoS
ci i
system wartoS
ci obowiązujący w danym > społeczeń-
gotowoS
ci do niesienia pomocy, do poS
więceń, wzajemne
stwie system poglądów moralnych i etycznych odnoszący
poleganie na sobie. Zob. też > braterstwo
się do stosunków międzyludzkich. > hierarchia wartoS
ci.
społeczeństwo ogół ludzi związanych kompleksem sto-
sytuacja całokształt warunków i okolicznoS
ci, w których
sunków, wynikających z ich zamieszkania na danym teryt-
ktoS
się znajduje lub w których się coS
dzieje,
orium oraz udziału w procesach społecznych i produkcyj-
kształtujących położenie danej osoby i jej relacje z otocze-
nych.
niem. Znajdowanie się w okreS
lonej sytuacji wymaga od
społecznoS
ć forma organizacji S
rodowiska, skupiająca
człowieka odpowiedniego zachowania się, przeważnie
osoby związane poprzez okreS
lone > więzi. SpołecznoS
ć
zgodnego z > systemem wartoS
ci i przyjętymi > normami, a
zawodowa obejmuje osoby wykonujące ten sam zawód.
niekiedy również rozstrzygania występujących > dylema-
SpołecznoS
ć lokalna tworzona jest przez zbiorowoS
ć za- tów.
mieszkującą dane terytorium lokalne, powiązaną więzią
sytuacjonizm stanowisko etyczne, według którego nie
sąsiedztwa i wspólnotą warunków życia.
ma potrzeby formułowania reguł zachowania, ponieważ
sprawiedliwoS
ć kierowanie się uczciwoS
cią i zasadami
człowiek powinien kierować się w swym działaniu tylko ro-
moralnymi, poszanowania > praw innych osób, sprawied-
zeznaniem konkretnej sytuacji. Jest to więc swoiste prze-
liwe postępowanie, obiektywizm, bezstronnoS
ć > osądu.
ciwieństwo > kazuistyki, dążącej do drobiazgowej regulacji
reguł zachowania się. Zob. też > kontekstualizm
sprzecznoS
ć niezgodnoS
ć z czymS
, wzajemne wyklu-
czanie się. Sytuacja, w której jedno jest negacją drugiego.
szacunek poszanowanie, poważanie, uznanie wartoS
ci
SprzecznoS
ć > norm dotyczy przypadku, w którym mają
czegoS
lub kogoS
. Np. cieszyć się szacunkiem. > autorytet.
zastosowanie co najmniej dwie różne i wzajemnie wyklu-
czające się normy. S
rodowisko otoczenie człowieka, w szczególnoS
ci lu-
dzie stanowiący > społecznoS
ć lokalną lub zawodową.
stan nastrój, samopoczucie, usposobienie, jak również
R
rodowisko w znacznym stopniu determinuje > zachow-
położenie, okolicznoS
ci i warunki, w których ktoS
lub coS

anie się człowieka i kształtuje jego > osobowoS
ć. R
rodow-
się znajduje. Np. stan emocjonalny, stan rzeczy.
isko zawodowe oznacza ogół ludzi, związanych ze sobą
standard ustalony poziom i sposób działania kreujący
poprzez wykonywanie danego zawodu.
jednoczeS
nie > normę zachowania się w danych sytua-
S
wiadomoS
ć stan psychiczny, w którym człowiek zdaje
cjach. Zwykła norma, poziom czegoS
, np. standard S
wia-
sobie sprawę z tego, co się dzieje z nim samym i z jego
dczonych usług.
otoczeniem, zdolnoS
ć do krytycznej, obiektywnej oceny
standardy zawodowe reguły wykonywania zawodu, ok-
rzeczywistoS
ci i umiejętnoS
ć ustosunkowania się do niej.
reS
lone zwykle przez > S
rodowisko zawodowe wraz z > ko-
R
wiadomoS
ć zawodowa obejmuje poczucie > tożasmoS
ci i
deksem etyki zawodowej. SzczegółowoS
ć standardów za-
przynależnoS
ci do wyodrębnionej grupy zawodowej oraz
leży od rodzaju zawodu (np. bardziej szczegółowe u rze-
wspólnoty > interesów.
czoznawców) i podejS
cia danej > grupy zawodowej.
S
wiatopogląd zespół ogólnych przekonań, > poglądów,
stanowisko > punkt widzenia, pogląd w danej sprawie,
> sądów człowieka na temat S
wiata i życia, uwzględniający
zwłaszcza wyrażony publicznie.
szczególnie kwestie nadprzyrodzone, wiarę itp. R
wiato-
pogląd wyznacza swoistą > hierarchię wartoS
ci człowieka,
subiektywizm utożsamianie > wartoS
ci z przeżyciami
przez co wpływa na jego postawę życiową i postępowanie.
psychicznymi > jednostki. Także tendencyjnoS
ć, przeci-
wieństwo > obiektywizmu.
tajemnica wiadomoS
ć, sprawa, okolicznoS
ć, których nie
sumienie S
wiadomoS
ć moralna. Indywidualna, psy- powinno się rozgłaszać, ujawniać. Także zachowanie po-
chiczna zdolnoS
ć oceniania i odczuwania czegoS
w kate- legające na nieujawnianiu spraw poufnych. Dochowanie
� Adam Polanowski, 2003 15
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
tajemnicy zawodowej stanowi jedną z podstawowych norm nego stanowiska (> złotego S
rodka), nieprzychylaniu się
> deontologii zawodowej. do radykalnych opinii i propozycji. > powS
ciągliwoS
ć.
teleologia zespół poglądów uznających nadrzędną rolę
uprawnienie przysługujące komuS
prawo do czegoS
,
skutku, według których przebiegiem zdarzeń rządzi nie tyl-
możnoS
ć działania w pewnym okreS
lonym zakresie. Wy-
ko przyczynowoS
ć, ale i celowoS
ć. Finalizm. W etyce teleo-
nika z normy prawnej lub społecznej. Uprawnieniu jednej
logia sprowadza się do twierdzenia, że dobro moralne nie
osoby odpowiada często > obowiązek innej osoby.
jest celem samym w sobie, a służy jedynie do osiągania
utylitarny Taki, który może być pożyteczny, wykorzyst-
celów.
any do czegoS
, znajduje zastosowanie praktyczne, użyt-
temperament zespół względnie stałych cech psychicz-
kowy. Także taki, który uznaje lub podkreS
la korzyS
ci ma-
nych danego człowieka, wyrażających się w jego reakcji na
terialne, wygodę itp., np. podejS
cie utylitarne.
bodx
ce otoczenia. Hipokrates wyróżniał cztery rodzaje
temperamentu: choleryka, sangwinika, melancholika, fleg- utylitaryzm stawianie na pierwszym miejscu celów prak-
tycznych, wygody, > korzyS
ci, uzyskiwania dóbr mater-
matyka. Zob. też > natura
ialnych. Także doktryna filozoficzna głosząca, że > dobro
tetyczna norma norma, opierająca moc swego funkcjon-
jednostki i społeczeństwa jest najwyższym celem moral-
owania na > autorytecie osoby ją ustanawiającej lub na
nym > postępowania ludzi, propagująca pomnażanie do-
uchwaleniu jej przez powołany do tego organ. Charakter
bra narodu przez dobro poszczególnych > jednostek. Zob.
norm tetycznych mają w szczególnoS
ci normy prawne.
też > praktycyzm.
tolerancja postawa lub zachowanie zakładające posza-
wada ujemna cecha czyjegoS
charakteru lub jakiegoS

nowanie czyichS
poglądów, uczuć, przekonań, z którymi
rozwiązania, skłonnoS
ć do > zła. Przeciwieństwo > zalety.
się nie zgadzamy, a także odmiennego stylu życia, zacho-
wań itp. Tolerancja nie powinna jednak prowadzić do >
wartoS
ciowanie dokonywanie > ocen, formułowanie >
obojętnoS
ci i braku reakcji na > zło.
sądów zawierających > aprobatę lub > dezaprobatę, ok-
reS
lanie > wartoS
ci, zwłaszcza etycznej lub moralnej, sze-
tożsamoS
ć identycznoS
ć. TożsamoS
ć zawodowa oznac-
regowanie czegoS
według okreS
lonej > hierarchii lub przy-
za > S
wiadomoS
ć przynależnoS
ci do danej grupy zawo-
jętych wartoS
ci.
dowej i identyfikowanie się z jej > zasadami, > celami i > in-
teresami.
wartoS
ć > cecha stanowiąca o nieprzeciętnych walorach
kogoS
lub czegoS
. CoS
, co ma duże znaczenie, co jest po-
tradycja przekazywane z pokolenia na pokolenie history-
wszechnie uznawane, do czego powinno się dążyć.
cznie ukształtowane treS
ci, poglądy, sposoby myS
lenia,
zasady postępowania, obyczaje. Zob. też > zwyczaj
wiara silne > przekonanie o czymS
. Prawo rożróznia
działanie w dobrej i złej wierze. Zła wiara polega na braku
tradycjonalizm przywiązanie, trzymanie się > tradycji,
przekonania o zgodnoS
ci własnego postępowania z pra-
opieranie się na tradycyjnych > poglądach. > konserwaty-
wem lub zasadami współżycia społecznego, podczas, gdy
zm. Także ideologia i postawa intelektualna, głoszące
dobra wiara wyraża się w błędnym, ale usprawiedliwionym,
swoisty kult przeszłoS
ci, z której należy czerpać wzorce dla
subiektywnym przekonanie o istnieniu jakiegoS
prawa lub
przyszłoS
ci we wszystkich dziedzinach życia.
stosunku prawnego. Pojęcie wiary może odnosić się także
uczciwoS
ć godne zachowanie uznanych norm moral-
do przekonania o istnieniu istoty nadprzyrodzonej, wiąże
nych, niedziałanie czyimS
kosztem lub na niekorzyS
ć in-
się wówczas z przyjęciem okreS
lonego > systemu
nych, bycie rzetelnym. Może stanowić zarówno cenną cec-
religijnego.
hę charakteru, jak i odnosić się do zachowania w okreS
l-
wariabilizm teoria, głosząca powszechną i ciągłą zmie-
onych sytuacjach.
nnoS
ć wszystkiego, co istnieje (Heraklit). Zob. też > ewol-
uczucie specyficzna > emocja związana z zaspokaja-
ucjonizm.
niem wyższych potrzeb człowieka, powstających w wyniku
rozwoju jego osobowoS
ci i > internalizacji norm społecz- wiedza całokształt wiadomoS
ci i umiejętnoS
ci zdobytych
nych. Np. uczucie miłoS
ci, żalu, winy, dumy.
przez człowieka dzięki > poznaniu i doS
wiadczeniu życiow-
emu. Do nabycia wiedzy niezbędne jest posiadanie infor-
umiar zachowanie w czymS
> miary, brak przesady. >
macji, samo jednak posiadanie informacji nie gwarantuje
powS
ciągliwoS
ć.
wiedzy: informację trzeba bowiem najpierw uporząd-
umiarkowanie postawa, znajdująca wyraz w po- kować, a następnie zrozumieć, ocenić, przeanalizować i
stępowaniu z > umiarem i rozwagą, zajmowaniu wyważo- wyciągnąć wnioski.
16 � Adam Polanowski, 2003
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
więx
relacja bliskoS
ci, związku, pokrewieństwa pomiędzy zachowawczoS
ć postawa unikająca zmian, raczej bier-
ludx
mi. Więx
społeczna obejmuje całokształt relacji za- na, nakierowana na utrzymanie tego, co się ma. Zob. też >
chodzących między członkami danej społecznoS
ci i decyd- konserwatyzm.
ujących o tym, że mają oni poczucie własnej > tożsamoS
ci
zakaz odgórnie wydane zarządzenie lub przyjęta > nor-
grupowej.
ma, zabraniające robienia czegoS
. > nakaz
wina stan, stosunek psychiczny sprawcy leżący u pod-
zaleta dodatnia > cecha > charakteru, umysłu danej
staw popełnienia nagannego > czynu. Wina może być
osoby, wartoS
ć. Przeciwieństwo > wady. Może odnosić się
umyS
lna lub nieumyS
lna.
także do jakiejS
> sytuacji, położenia.
wola zdolnoS
ć, dyspozycja > człowieka w zakresie
zamiar chęć, intencja, plan zrobienia czegoS
przez
S
wiadomego i celowego kierowania swoim postępo-
człowieka. Często w liczbie mnogiej, np. mieć złe zamiary
waniem, podejmowania decyzji, dokonywania wyborów,
wobec kogoS
.
działania w celu realizacji zamierzonych zadań itd. W etyce
zaniechanie niepodjęcie przez człowieka czynnoS
ci, do
Kanta istniał podział na wolę dobrą (wola skłaniająca do
której dokonania był w jakimS
sensie zobowiązany lub kt-
działania ze względu na intencję, a nie na powodowane
órej od niego oczekiwano. Przeciwieństwo > działania.
skutki) i wolę złą.
zasada > norma > postępowania, reguła moralna uzna-
wolnoS
ć brak przymusu w postępowaniu, prawo jed-
wana za podstawę wszystkiego, coS
, na czym można i
nostki do swobody, samodzielnoS
ci w decydowaniu o ok-
trzeba się opierać. Np. człowiek z zasadami lub bez zasad.
reS
lonym wyborze, którego granice wyznacza dobro po-
wszechne, interes społeczny i porządek prawny.
zaufanie pozytywne > nastawienie psychiczne wobec in-
nych osób pozwalające wierzyć w ich cechy takie, jak np.
wstyd uczucie wywołane dokonaniem czynu złego,
uczciwoS
ć, obiektywizm, rzetelnoS
ć, lojalnoS
ć itp. Przeci-
niewłaS
ciwego, niezgodnego z przyswojonymi przekonani-
wieństwo > nieufnoS
ci.
ami lub wartoS
ciami, S
wiadomoS
cią własnych lub cudzych
braków. Wstyd łączy się często z poczuciem > winy, nie- zaufanie publiczne > przymiot przypisany osobom wy-
konującym niektóre zawody, np. notariusza, sędziego,
przyjemnym samopoczuciem, niekiedy także z lękiem
przed > opinią innych osób i upokorzeniem. Poczucie wsty- wskazujący na szczególne > wartoS
ci społeczne realiz-
du zależy od wrażliwoS
ci danej osoby i uznawanego > sys- owane podczas wykonywania zawodu.
temu wartoS
ci.
zawiS
ć uczucie dyskomfortu, a niekiedy nawet niena-
wiS
ci z powodu zasłużonego powodzenia innych osób.
wybór wybieranie czegoS
spoS
ród pewnej liczby osób,
Może wiązać się z podejmowaniem przez zawistną osobę
rzeczy lub możliwoS
ci. Wybór moralny sprowadza się do
działań mających na celu pomniejszenie czyichS
dóbr i
decyzji opowiedzenia się za jedną z różnych, często prze-
zasług. > ZazdroS
ć
ciwstawnych > wartoS
ci, względnie do akceptacji okreS
l-
onego > systemu wartoS
ci. Zob. też > preferencja
zazdroS
ć swoiste uczucie, a często silna > pobudka
działania, którego x
ródłem jest dyskomfort psychiczny z
wykroczenie postępek społecznie niebezpieczny, jed-
powodu osiągniętych przez kogoS
sukcesów, osiągniętych
nakże o znacznie mniejszej wadze od > przestępstwa i
dóbr, pozycji społecznej itp. Także niepokój o posiadane
mniejszych > sankcjach za jego popełnienie.
dobro, np. zazdroS
nie strzec majątku.
wyrozumiałoS
ć podejS
cie ze zrozumieniem do czyichS

zbiorowoS
ć ogół ludzi, społecznoS
ć tworząca jakąS
>
błędów, słaboS
ci. Może towarzyszyć > powS
ciągliwoS
ci.
grupę. Zob. też > otoczenie
wyższoS
ć większa wartoS
ć, znaczenie, przewaga z
zdarzenie coS
, co się stało, wydarzyło, zaszło. Może być
jakiegoS
powodu, zajęcie bardziej eksponowanego miej-
wynikiem > działania lub > zaniechania człowieka, może
sca w > hierarchii.
być przwidziane lub nieprzewidziane (np. zbieg
okolicznoS
ci).
wzór coS
lub ktoS
, mogące służyć za przykład do naS
lad-
owania; > ideał.
zdolnoS
ć MożnoS
ć wykonywania czegoS
, także szcze-
gólna predyspozycja, talent. KtoS
może być zdolny do
zachowanie sposób bycia, funkcjonowania w > społe-
wszystkiego.
czeństwie, reagowania na okreS
lone > sytuacje i zjawiska.
Wiąże się z > charakterem i > osobowoS
cią człowieka, a zespół zbiór uzupełniających się i tworzących spójną
także przyjętym przez niego > systemem wartoS
ci. całoS
ć zjawisk, poglądów, pojęć, cech, zachowań.
� Adam Polanowski, 2003 17
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
zło coS
, co wyrządza krzywdę jednostce lub ogółowi i jest zwyczaj utrwalony w danej społecznoS
ci sposób po-
ogólnie niepożądane. Kant twierdził, że zło jest głównie stępowania, zachowania się, wynikający z > tradycji lub
wynikiem ludzkiego działania, choć pojawiały się także teo- nawyku. > obyczaj
rie o naturalnym istnieniu zła (Schopenhauer). Przeci-
życzliwoS
ć przyjazne, ze swej > natury bezinteresowne
wieństwo > dobra.
przychylne dla kogoS
> nastawienie, domniemanie pozyt-
złoty S
rodek rozwiązanie poS
rednie, unikające skra-
ywnych > motywów w czyimS
działaniu, umiejętnoS
ć wczu-
jnoS
ci i jednostronnoS
ci, zapewniające > dobro możliwe do
cia się w sytuację drugiego człowieka, pragnienie > dobra
osiągnięcia w danej > sutuacji. Idea wywodząca się z etyki
dla drugiej osoby.
Arystotelesa. Zob. też > kompromis > umiar
18 � Adam Polanowski, 2003
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
Standardy Zawodowe PoS
redników PFRN
Wprowadzenie ż5. PoS
rednik powinien przestrzegać przepisów pra-
wa oraz chronić interesy swoich klientów z uwz-
Dnia 19 grudnia 2003 roku Rada Krajowa Polskiej
ględnieniem zasady równego i uczciwego
Federacji Rynku NieruchomoS
ci uchwaliła nowe
traktowania wszystkich stron transakcji.
Standardy Zawodowe PoS
redników, które
ż6. PoS
rednik powinien odmówić wykonania czynn-
obowiązują od 1 stycznia 2004 r. (z tym dniem stracił
oS
ci, która pozostawałaby w sprzecznoS
ci z zasad-
więc moc stary Kodeks Etyki i Standardy Zawod-
ami wykonywania zawodu.
owe). O powyższym fakcie biuro PFRN poinf-
ormowało w komunikacie mailowym z dnia 30 grud-
Rozdział 3
nia 2003 r.
Kompetencja i profesjonalizm
Tekst aktu
ż7. PoS
rednik przy wykonywaniu czynnoS
ci poS
re-
dnictwa, powinien kierować się aktualnymi tendenc-
Standardy Zawodowe PoS
redników w obrocie
jami rynkowymi i przepisami prawa.
nieruchomoS
ciami
ż8. PoS
rednik nie powinien podejmować się wykon-
Obrót nieruchomoS
ciami jest podstawą funkcjon-
ywania czynnoS
ci, które leżą poza jego wiedzą i
owania gospodarki demokratycznego Państwa. Od
doS
wiadczeniem zawodowym poS
rednika.
mądrego użytkowania nieruchomoS
ci zależy natur-
alny rozwój gospodarki naszego kraju.
Rozdział 4
PoS
rednicy w obrocie nieruchomoS
ciami odgrywają
Tajemnica zawodowa
bardzo ważną rolę w procesie rozwoju rynku nie-
ruchomoS
ci. Dlatego też zobowiązani są popierać i
ż9. PoS
rednik powinien przestrzegać tajemnicy za-
doskonalić tworzenie norm swego zawodu oraz po-
wodowej obejmującej wszystko, czego dowiedział
nosić wspólną odpowiedzialnoS
ć za integralnoS
ć S
r-
się w związku z wykonywaniem czynnoS
ci poS
redni-
odowiska i godnoS
ć zawodu. OkreS
lenie PoS
rednik
ctwa, a której ujawnienie osobom nieuprawnionym
winno kojarzyć się z kompetencją, uczciwoS
cią i pra-
wiązałoby się z narażeniem na szkodę interes za-
woS
cią wynikającą z przestrzegania prawa i zasad
mawiającego. Tajemnica nie obowiązuje przy prze-
etyki zawodowej.
kazywaniu informacji niezbędnych dla właS
ciwego
wykonania usługi oraz informacji mogących mieć
Mając powyższe na względzie ustanawia się niniejs-
wpływ na bezpieczeństwo transakcji.
ze Standardy Zawodowe PoS
redników w obrocie
nieruchomoS
ciami.
Rozdział 5
Prestiż zawodu
Dział I
Zasady etyki zawodowej
ż10. PoS
rednik powinien zapewnić, aby relacje z in-
nymi poS
rednikami były oparte na zasadach uczciw-
Rozdział 1
ej konkurencji, lojalnoS
ci i szacunku.
Zasady ogólne
ż11. PoS
rednik nie powinien zachowywać się w sp-
ż1. PoS
rednik w obrocie nieruchomoS
ciami powinien
osób godzący w interesy zatrudniającego go
kierować się zasadami etyki zawodowej. Zasady
przedsiębiorcy.
etyki zawodowej poS
rednika wynikają z ogólnie pr-
ż12. PoS
rednikowi nie wolno formułować fałszywych
zyjętych norm moralnych i zasad etyki.
lub wprowadzających w błąd stwierdzeń do-
ż2. PoS
rednik powinien postępować w taki sposób,
tyczących konkurentów, ich przedsiębiorców lub sto-
aby nie powodować szkody dla swojego klienta.
sowanych przez nich praktyk zawodowych.
ż3. PoS
rednik powinien być lojalny wobec swojego
ż13. PoS
rednik powinien wspierać działalnoS
ć or-
klienta i nie zawieS
ć pokładanego w nim zaufania.
ganizacji zawodowych i przyczyniać się do zapewn-
ienia wysokiej pozycji zawodu.
Rozdział 2
RzetelnoS
ć zawodowa
ż14. PoS
rednik powinien dążyć do wyeliminowania w
ż4. PoS
rednik powinien dokładać szczególnej stara- swym otoczeniu praktyk sprzecznych z przepisami
nnoS
ci przy wykonywaniu powierzonych mu czynno- prawa, standardami zawodowymi lub uchybiających
S
ci zawodowych. godnoS
ci zawodu.
� Adam Polanowski, 2003 19
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
ż15. PoS
rednik pełniący funkcje w organizacji za- ż26. Przed zawarciem umowy poS
rednictwa poS
r-
wodowej nie może wykorzystywać ich dla własnych ednik ma obowiązek uzyskania od Zamawiającego
korzyS
ci. informacji, czy nieruchomoS
ć nie jest przedmiotem
zawartej uprzednio umowy z klauzulą wyłącznoS
ci.
Dział II
ż27. PoS
rednik, który zawarł umowę poS
rednictwa z
Standardy zawodowe
klauzulą wyłącznoS
ci, powinien dążyć do jak naj-
ż16. PoS
rednik S
wiadczy usługę tylko na podstawie
szerszego uzasadnionego wyeksponowania nieruc-
zawartej z Zamawiającym pisemnej umowy poS
r- homoS
ci i nie powinien utrudniać dostępu do
ednictwa z podaniem numeru licencji zawodowej i in-
informacji o nieruchomoS
ci, której dotyczy umowa.
formacji o ubezpieczeniu zawodowym OC. Zakres
czynnoS
ci poS
rednictwa okreS
la umowa. ż28. PoS
rednik może kontaktować się z osobą, na
rzecz, której inny poS
rednik wykonuje czynnoS
ci po-
ż17. Rola poS
rednika polega na udzieleniu informacji
S
rednictwa na podstawie umowy z klauzulą
w zakresie warunków ekonomiczno-rynkowych i
wyłącznoS
ci, tylko za wiedzą i zgodą tego
sposobu realizacji zamówionej usługi, podjęciu cz-
poS
rednika.
ynnoS
ci zmierzających do wyszukania kontrahenta,
kojarzeniu stron, aranżowaniu oględzin
ż29. PoS
rednik nie powinien ubiegać się o prowad-
nieruchomoS
ci, a także na życzenie klienta - na
zenie sprawy, będącej przedmiotem zawartej przez
udziale w negocjacjach, pomocy przy finalizacji
innego poS
rednika lub przedsiębiorcę umowy z klau-
transakcji poprzez podjęcie czynnoS
ci organizacyj-
zulą wyłącznoS
ci, nakłaniać do zerwania umowy za-
nych, chyba, że umowa stanowi inaczej.
wartej przez Klienta z innymi poS
rednikami.
ż18. PoS
rednik nie może odmówić S
wiadczenia
ż30. PoS
rednik ma prawo do składania ogólnych
usług z powodów rasy, wyznania, płci lub
ofert przedstawiających zakres S
wiadczonych usług
narodowoS
ci.
także osobom, które zawarły z innym poS
rednikiem
ż19. PoS
rednik zobowiązany jest zawsze ujawnić
umowę z klauzulą wyłącznoS
ci, jeżeli oferty te sta-
status poS
rednika przy wykonywaniu czynnoS
ci
nowią element szerszej akcji promocyjnej.
poS
rednictwa.
ż31. W przypadku kontaktu z klientem drugiego poS
-
ż20. PoS
rednik nie może składać zamawiającemu
rednika przy oferowaniu nieruchomoS
ci, dalsze kon-
nieprawdziwych oS
wiadczeń dotyczących możliwej
takty z tym klientem dotyczące tej nieruchomoS
ci
ceny sprzedaży lub czynszu najmu, reklamować do
powinny zawsze odbywać się za wiedzą i zgodą
sprzedaży, wynajmu lub innego obrotu tych nieru-
poS
rednika, który go przedstawił.
chomoS
ci, co, do których nie zawarł uprzednio
umowy poS
rednictwa poza przypadkami, które wy-
ż32. W przypadku nawiązania współpracy pomiędzy
nikają ze szczególnych ustaleń między
poS
rednikami, ustalenia, co do wysokoS
ci wynag-
poS
rednikami.
rodzenia i sposobu jego podziału powinny być po-
djęte w momencie nawiązania współpracy i nie mogą
ż21. Jakiekolwiek ogłoszenie, druk, pisemna czy
być jednostronnie zmieniane.
ustna informacja udzielona przez poS
rednika po-
winna być zgodna ze znanym mu stanem
ż33. PoS
rednik, który otrzymał z innego biura inf-
faktycznym.
ormację o nieruchomoS
ci jest zobowiązany przy
ż22. PoS
rednik może wykonywać usługę poS
redni- pierwszym kontakcie ze sprzedającym ujawnić, od
ctwa dla obu stron transakcji.
kogo ofertę otrzymał oraz zachować szczególną
dbałoS
ć o zabezpieczenie interesów poS
rednika, kt-
ż23. PoS
rednikowi nie wolno oferować usług poS
-
óry informacji tej udzielił.
rednictwa przedstawiając je jako wolne od wynag-
rodzenia, co nie wyklucza pobierania wynagrodzenia
ż34. PoS
rednicy dążyć będą, aby zaistniałe między
wyłącznie od jednej strony transakcji.
nimi spory z zakresu wykonywania zawodu roz-
strzygane były w drodze polubownej.
ż24. PoS
rednik powinien dążyć do zawierania umów
z klauzulą wyłącznoS
ci. Przez klauzulę wyłącznoS
ci
ż35. PoS
rednik powinien zapewnić, aby osoby, przy
zamawiający powierza wykonywanie usługi poS
re-
pomocy, których wykonuje czynnoS
ci poS
rednictwa,
dnictwa jedynie wybranemu przedsiębiorcy
uwzględniały reguły zawarte w Standardach Zawod-
(poS
rednikowi).
owych PoS
redników w obrocie nieruchomoS
ciami.
ż25. Przed zawarciem umowy poS
rednictwa oraz w
treS
ci umowy z klauzulą wyłącznoS
ci przedsiębiorca ż36. Każdy poS
rednik powinien zwrócić uwagę
(poS
rednik) zobowiązany jest do poinformowania za- innemu poS
rednikowi na jego postępowanie narus-
mawiającego o konsekwencjach wynikających z wpi- zające zasady niniejszych Standardów Zawodowych
sania takiej klauzuli. PoS
redników w obrocie nieruchomoS
ciami.
20 � Adam Polanowski, 2003
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
2. PoS
rednik wezwany przez Komisję
Dział III
OdpowiedzialnoS
ci Zawodowej przy UMiRM lub
Przepisy końcowe - zasady stosowania
przez sąd koleżeński właS
ciwej mu lokalnej organ-
ż37. Prawo dokonywania interpretacji standa-
izacji zawodowej do złożenia wyjaS
nień w sprawach
rdów zawodowych oraz wydawania oficjalnych ko-
wynikających z ustawowego zakresu zadań Komisji
mentarzy przysługuje Radzie Krajowej Polskiej
OdpowiedzialnoS
ci Zawodowej lub w sprawach sta-
Federacji Rynku NieruchomoS
ci. Wydawane interp-
tutowych lokalnych organizacji zawodowych albo ni-
retacje mają charakter wiążący dla poS
redników w
niejszych Standardów, obowiązany jest złożyć
obrocie nieruchomoS
ciami, natomiast komentarze
wyjaS
nienia, przekazać żądane dokumenty lub dane
mają charakter pomocniczy i mogą zawierać w sz-
w wyznaczonym terminie.
czególnoS
ci wyjaS
nienia i rozwinięcie treS
ci
standardu zawodowego.
ż 39. Niniejsze Standardy Zawodowe PoS
redni-
ż 38 1. PoS
rednik wezwany przez Komisję ków w obrocie nieruchomoS
ciami zostały uchwalone
OdpowiedzialnoS
ci Zawodowej przy UMiRM lub
na podstawie art.181.1 ustawy o gospodarce nieruc-
przez sąd koleżeński właS
ciwej mu lokalnej organ- homoS
ciami przez Radę Krajową i wchodzą w życie
izacji zawodowej jest zobowiązany stawić się na we-
z dniem 1 stycznia 2004.
zwanie w wyznaczonym terminie, a w razie
poważnej przeszkody - niemożnoS
ć stawienia (Standardy uchwalone przez Radę Krajową PFRN w
usprawiedliwić. Łodzi w dniu 19 grudnia 2003 roku)
Standardy Zawodowe oraz Kodeks Etyki Zawodowej
Licencjonowanych Zarządców NieruchomoS
ci
1) zasady profesjonalizmu w wykonywaniu za-
Polskiej Federacji Organizacji Zarządców i Administ-
wodu oraz zasady ustawicznego podnoszenia
ratorów NieruchomoS
ci
kwalifikacji,
Preambuła 2) zasady uczciwej konkurencji,
3) zasady prawidłowego gospodarowania
Zawód zarządcy nieruchomoS
ci pojawił się na pol-
majątkiem właS
ciciela oraz zasad współżycia
skim rynku niedawno, usankcjonowany przepisami
społecznego.
ustawy o gospodarce nieruchomoS
ciami. Co prawda
nie jest to w naszym kraju zawód zupełnie nowy, ale
Standardy Zawodowe
kojarzony był na ogół z węższym zakresem czynno-
S
ci, okreS
lanym jako administrowanie
1. Podstawowym obowiązkiem zarządcy
nieruchomoS
ciami.
nieruchomoS
ci jest przestrzeganie obowiązujących
norm i przepisów prawnych związanych z ni-
Tymczasem rolą zarządcy jest aktywne zarządzanie
eruchomoS
ciami i wykonywaniem czynnoS
ci
majątkiem (kapitałem) właS
ciciela, ulokowanym w
zawodowych.
nieruchomoS
ci. Zobowiązany jest on zatem do mak-
symalizacji wartoS
ci cudzego majątku i dochodów, a
2. Głównym celem działalnoS
ci zarządcy jest profes-
jednoczeS
nie musi godzić sprzeczne nieraz interesy
jonalne zarządzanie majątkiem właS
ciciela.
właS
ciciela i użytkowników. Ta wielka odpo-
3. 1.Wypełniając powierzone obowiązki, zarządca
wiedzialnoS
ć spoczywająca na każdym zarządcy
powinien w pierwszej kolejnoS
ci realizować cele wy-
wymaga przestrzegania przepisów, które Polska Fe-
znaczone przez właS
ciciela nieruchomoS
ci, jeżeli nie
deracja Organizacji Zarządców i Administratorów Ni-
są one sprzeczne z obowiązującymi normami praw-
eruchomoS
ci postanowiła ująć w dwóch istotnych
nymi i społecznymi.
dokumentach: Standardach Zawodowych i Kodeksie
Etyki Zawodowej Licencjonowanych Zarządców, kt-
2.Profesjonalizm zarządcy może również przejawiać
óre zostały przedłożone na Walnym Zgromadzeniu
się w sugerowaniu właS
cicielowi modyfikacji okreS
-
Federacji w Warszawie w dniu 17 maja 2002r.
lonych przez niego celów.
Uzyskanie licencji zawodowej z zakresu zarządzania 3. Zarządzając majątkiem właS
ciciela, zarządca po-
nieruchomoS
ciami zobowiązuje zatem do prze- winien dążyć do sukcesywnego podnoszenia realnej
strzegania przede wszystkim: wartoS
ci nieruchomoS
ci.
� Adam Polanowski, 2003 21
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
4. Głównym przedmiotem działalnoS
ci zarządcy jest plan zarządzania nieruchomoS
cią zawierający przy-
S
wiadczenie usług właS
cicielowi i użytkownikom najmniej następujące składniki:
nieruchomoS
ci.
1) Identyfikacja celów właS
ciciela;
5. 1. Podstawowym dokumentem regulującym obo-
2) Analiza aktualnego stanu fizycznego i ekon-
wiązki zarządcy wobec właS
ciciela jest pisemna
omicznego nieruchomoS
ci;
umowa o zarządzanie nieruchomoS
cią, precyzyjnie
okreS
lająca prawa, obowiązki i zakres od-
3) Analiza rynku w odpowiednim zakresie;
powiedzialnoS
ci zarządcy.
4) Lista alternatywnych rozwiązań, które winny
2. Umowa o zarządzanie winna być sformułowana w
prowadzić do realizacji celów;
sposób jasny, czytelny i zrozumiały dla osób nie
5) Analiza, szczególnie ekonomiczna, zaprop-
znających szczegółowych zagadnień prawnych lub
onowanych alternatyw;
innych specyficznych dla S
rodowiska zarządców.
6) Rekomendacja dla właS
ciciela odnoS
nie wy-
6. 1. Z tytułu S
wiadczonych usług zarządca powinien
boru konkretnych działań lub ewentualnej modyf-
żądać od właS
ciciela nieruchomoS
ci wynagrodzenia
ikacji założonych celów.
odpowiadającego nakładowi pracy i przyjętych na
siebie obowiązków.
2. Jeżeli będzie to możliwe, zarządca powinien brać
2. Wynagrodzenie winno odzwierciedlać również za- udział, wraz z inwestorem, w planowaniu i realizacji
inwestycji mającej na celu powstanie nieruchomoS
ci
kres odpowiedzialnoS
ci zarządcy.
budynkowej lub jej modernizacji.
7. Zarządca nie powinien podejmować się wykon-
ywania czynnoS
ci z zakresu praktyki zawodowej, kt- 16. Zarządca powinien stale dbać o dobry stan tech-
óre wykraczałyby poza jego wiedzę i kompetencje niczny i estetykę nieruchomoS
ci, wprowadzać udog-
zawodowe, a w szczególnoS
ci byłyby sprzeczne z odnienia dla najemców, zapewnić odpowiednie
obowiązującymi normami prawnymi i społecznymi. warunki stanowiące o bezpiecznej i bezawaryjnej
eksploatacji nieruchomoS
ci.
8. W zakresie swojej działalnoS
ci, zarządca winien
oferować profesjonalną sprawozdawczoS
ć - głównie 17. W dążeniu do profesjonalnego S
wiadczenia
w zakresie finansowym. usług zarządzania, zarządca musi na bieżąco S
le-
dzić procesy zachodzące na rynku nieruchomoS
ci,
9. Zarządca winien ubezpieczyć swoją działalnoS
ć w
identyfikować tendencje rynkowe, ceny najmu po-
zakresie S
wiadczonych usług.
wierzchni mieszkalnych i użytkowych, relacje pomię-
10. Zarządca nie powinien przyjmować od klienta, a dzy podażą i popytem na oferowane i
w szczególnoS
ci od najemców lub innych osób trze- wykorzystywane nieruchomoS
ci.
cich, jakichkolwiek korzyS
ci osobistych lub
majątkowych w związku z wykonywanymi czynnoS
c-
Kodeks etyki zawodowej
iami poza wynagrodzeniem ustalonym w umowie.
1. Zarządca nieruchomoS
ci jest zobowiązany do
11. Zarządca nie powinien podejmować decyzji z za-
przestrzegania prawa, norm wykonywania zawodu,
kresu praktyki zawodowej w stosunku do zarządza-
zasad prawidłowego gospodarowania majątkiem
nej nieruchomoS
ci jeżeli prowadziłoby to do konfliktu
właS
ciciela, zasad współżycia społecznego.
interesów - osobistego i klienta.
2. W dążeniu do profesjonalnego wykonywania po-
12. W konfliktach lub spornych sytuacjach pomiędzy
wierzonych obowiązków zarządca powinien stale
właS
cicielami nieruchomoS
ci zarządca powinien za-
doskonalić swoje kwalifikacje zawodowe.
chować neutralnoS
ć.
3. Zarządca powinien powstrzymywać się od wszyst-
13. 1. W toku wykonywania obowiązków, zarządca
kich zachowań, które mogłyby zaszkodzić opinii o
ma obowiązek doskonalenia swoich kwalifikacji. Do-
zawodzie zarządcy a w szczególnoS
ci dbać o swoją
tyczy to szczególnie umiejętnoS
ci organizatorskich,
godnoS
ć osobistą zwłaszcza w zakresie wykonywa-
sztuki negocjowania umów oraz godzenia różnych
nia czynnoS
ci zarządzania nieruchomoS
cią.
interesów stron związanych z nieruchomoS
cią.
4. Zarządca powinien wykonywać powierzone obo-
14. Zarządca nieruchomoS
ci jest zobowiązany do
wiązki według swojej najlepszej wiedzy i woli,
należnego zabezpieczenia i przechowywania do-
uczciwie, rzeczowo i z należytą starannoS
cią.
kumentacji nieruchomoS
ci, a gromadzenie i wydatk-
5. Zarządca nieruchomoS
ci nie powinien podej-
owanie S
rodków finansowych właS
ciciela winno
mować działań stanowiących nieuczciwą kon-
odbywać się poprzez rachunek bankowy.
kurencję lub nieuczciwą reklamę.
15. 1. Jeżeli z umowy o zarządzanie nie wynika taki
obowiązek - to na żądanie właS
ciciela, za stosown- 6. 1. Zarządca nie powinien w sposób negatywny wy-
ym wynagrodzeniem, zarządca winien sporządzić rażać swojej opinii o konkurencji. Stosunki między
22 � Adam Polanowski, 2003
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
zarządcami powinny opierać się na zasadach koleż- 9. Zarządca jest zobowiązany do zachowania ta-
eństwa, wzajemnej lojalnoS
ci i współpracy. jemnicy zawodowej obejmującej wszystko o czym
dowiedział się w sprawach nieruchomoS
ci i jej
2. Zarządca nie powinien odmawiać pomocy osob-
właS
cicielu od momentu zawarcia umowy o
om zmierzającym do uzyskania statusu zarządcy.
zarządzanie. Obowiązek ten spoczywa na zarządcy
7. Pozyskiwanie nieruchomoS
ci do zarządzania po- również po ustaniu umowy o zarządzanie.
winno polegać na zaprezentowaniu referencji i swo-
10. Zarządca powinien aktywnie uczestniczyć w pra-
jego profesjonalizmu, a nie na próbie podważania
cach organizacji zawodowych zarządców
autorytetu innych zarządców lub nierzetelnego obn-
nieruchomoS
ci.
iżania swojego wynagrodzenia.
11. Kodeks etyki zawodowej i standardy zawodowe
8. Klient zawierający umowę o zarządzanie nie-
winny stanowić załącznik do umowy o zarządzanie.
ruchomoS
cią z członkiem PFOZiAN ma prawo ocz-
ekiwać, że zarządca ten będzie postępował zgodnie
z normami etycznymi przyjętymi przez Federację.
Kodeks Etyki Zarządcy NieruchomoS
ci
2. Postępowanie zarządcy nieruchomoS
ci, które po-
Polskiej Federacji Stowarzyszeń Zarządców
niża go w opinii publicznej lub podważa zaufanie do
NieruchomoS
ci
wykonywanych przez niego czynnoS
ci zawodowych
My członkowie stowarzyszeń sfederowanych w Pol-
stanowi naruszenie norm etycznych.
skiej Federacji Stowarzyszeń Zarządców Nierucho-
moS
ci za poS
rednictwem naszych przedstawicieli ż 6. W celu profesjonalnej obsługi klienta zarządca
delegowanych do Rady Krajowej Federacji, przyj- nieruchomoS
ci obowiązany jest do stałego doskon-
mujemy poniższy Kodeks Etyki Zawodowej alenia wiedzy w zakresie zagadnień prawnych,
Zarządcy NieruchomoS
ci i zobowiązujemy się przes- ekonomiczno  podatkowych, technicznych oraz
trzegać zawartych w nim norm postępowania w standardów zawodowych zarządcy nieruchomoS
ci.
działalnoS
ci zawodowej.
ż 7. Zarządca nieruchomoS
ci powinien wykonywać
ż 1. Zarządcą nieruchomoS
ci w rozumieniu niniejs- usługi według swojej najlepszej wiedzy i woli,
zego dokumentu jest osoba wykonująca zawód uczciwie z należytą starannoS
cią.
zarządcy na podstawie ustawy z dnia 21 sierpnia
ż 8. Zarządcy nie mogą zatajać przed osobą, na
1997 r. o gospodarce nieruchomoS
ciami.
której rzecz S
wiadczą usługi istotnych i znanych im
ż 2. Zasady etyki zawodowej zarządcy nierucho- faktów związanych z zarządzaniem nieruchomoS
cią
moS
ci są zgodne z przyjętymi i uznanymi przez
ani nie mogą osoby takiej wprowadzić w błąd co do
Rzeczpospolitą Polską systemami moralnoS
ci oraz
faktów i praw dotyczących zarządzanej
nie naruszają w żaden sposób prawa obo- nieruchomoS
ci.
wiązującego na terenie Rzeczpospolitej Polskiej.
ż 9. 1. Zarządcę obowiązuje tajemnica zawodowa
ż 3. Zarządca nieruchomoS
ci obowiązany jest do
obejmująca wszystko czego dowiedział się on w
przestrzegania obowiązujących przepisów prawa,
związku z wykonywaniem zarządu, a co mogłoby w
norm wykonywania zawodu i zasad współżycia
jakikolwiek sposób naruszyć interesy osób trzecich
społecznego oraz dbałoS
ci o swoją godnoS
ć osob-
oraz zlecającego.
istą szczególnie w czasie wykonywania czynnoS
ci
2. Zarządca nieruchomoS
ci zobowiązany jest w sz-
zawodowych.
czególnoS
ci do nie ujawniania osobom trzecim in-
ż 4. Zarządca nieruchomoS
ci przy wykonywaniu
formacji, które w związku z wykonywanym zawodem
obowiązków zawodowych obowiązany jest do pos-
uzyskał od zamawiającego.
tępowania zgodnie z zasadami zawartymi w tym Ko-
3. Obowiązek zachowania tajemnicy spoczywa na
deksie oraz do dbałoS
ci o słuszny interes
zarządcy nieruchomoS
ci, chyba że z obowiązku tego
zlecającego zarząd.
zwolniony został przez uprawniony organ.
ż 5. 1. Zarządca nieruchomoS
ci obowiązany jest do
powstrzymania się od wszelkich zachowań, które ż 10. Zarządca nieruchomoS
ci pozostaje lojalny wo-
mogłyby zaszkodzić dobrej opinii w zawodzie bec interesów zamawiającego i nie angażuje się ża-
zarządców nieruchomoS
ci. dne działania, co do których może zaistnieć
� Adam Polanowski, 2003 23
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
uzasadnione podejrzenie, że pozostają w sprze- 1) nie dopuszcza do przemieszania S
rodków
cznoS
ci z interesami klienta. pieniężnych swoich lub swojej firmy ze S
rodkami
finansowymi klientów
ż 11. Zarządca nieruchomoS
ci nie jest związany
żądaniami zamawiającego a także użytkownika, je-
2) nie wykorzystuje pieniędzy jednego zamaw-
żeli pozostawałyby one w sprzecznoS
ci z przepisami
iającego w celu przysporzenia korzyS
ci innemu
prawa lub standardami zawodowymi.
zamawiającemu
ż 12. Stosunki między zarządcami winny opierać się
3) zabezpiecza S
rodki finansowe klientów przed
na wzajemnej lojalnoS
ci i koleżeństwie.
wszelkimi dającymi się przewidzieć niekorzystny-
ż 13. 1. Zarządca nieruchomoS
ci obowiązany jest
mi sytuacjami.
powstrzymać się od działań stanowiących nie-
uczciwą konkurencję lub nieuczciwą reklamę. 2. R
rodki pieniężne zamawiających zarządca nieru-
chomoS
ci przechowuje na rachunkach bankowych i
2. W szczególnoS
ci jeżeli inny zarządca negocjuje
postępuje z nimi zgodnie z pisemnym żądaniem za-
wynagrodzenie za zarządzanie nieruchomoS
cią, nie
mawiającego i postanowieniami umowy.
wolno innemu zarządcy, który powziął o tym wi-
adomoS
ć oferować cenę niższą za tę usługę.
ż 20. Umowy zawierane przez zarządców
nieruchomoS
ci z klientami powinny być formułowane
3. Punkt 2 nie dotyczy ustalania wynagrodzenia
jasno i powinny zawierać wszystkie warunki uzgodn-
zarządcy w drodze przetargu lub konkursu.
ione przez strony, łącznie z opisem obowiązków i
ż 14. Materiały promocyjne i sposób ich prezentacji
odpowiedzialnoS
ci zarządcy.
nie mogą wywoływać wrażenia negatywnego co do
jakoS
ci usług oferowanych przez innych zarządców
ż 21. Zarządcy nieruchomoS
ci nie wolno przyjmować
nieruchomoS
ci lub jakkolwiek im szkodzić.
od zainteresowanych w związku z wykonywanymi
czynnoS
ciami, jakichkolwiek korzyS
ci osobistych lub
ż 15. Jeżeli nie koliduje to z interesami zlecających
majątkowych poza wynagrodzeniem ustalonym w
zarząd, zarządcy powinni udzielać sobie wzajemnej
umowie.
pomocy w pracy zawodowej.
ż 16. Zarządca utrzymuje nieruchomoS
ć w należy- ż 22. Zarządca nieruchomoS
ci winien wykazywać
tym stanie sanitarno  porządkowym oraz techniczn- wysoką kulturę w kontaktach z użytkownikami, a tak-
ym zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa że nie pozostawać obojętnym na ich problemy
oraz możliwoS
ciami finansowymi wynikającymi z życiowe.
umowy zawartej ze zlecającym.
ż 23. 1. Zarządcy nieruchomoS
ci nie przestrzegający
ż 17. Zarządca nieruchomoS
ci prowadzi wymagane
zasad etyki zawodowej ponoszą odpowiedzialnoS
ć
prawem ewidencje księgowo  finansowe, odrębne
dyscyplinarną.
dla każdej zarządzanej nieruchomoS
ci.
2. O odpowiedzialnoS
ci dyscyplinarnej orzeka Ko-
ż 18. Obowiązkiem zarządcy nieruchomoS
ci jest gro-
misja Dyscyplinarna Polskiej Federacji Stowarzy-
madzenie i staranne przechowywanie wszelkich
szeń Zarządców NieruchomoS
ci.
dokumentów dotyczących zarządzanej
nieruchomoS
ci.
ż 24. Kodeks niniejszy wchodzi w życie z dniem
ż 19. 1. Zarządca nieruchomoS
ci obracając S
rodk- uchwalenia go przez Krajową Radę Polskiej Feder-
ami pieniężnymi zamawiającego, w szczególnoS
ci: acji Stowarzyszeń Zarządców NieruchomoS
ci.
Kodeks etyki zawodowej zarządcy nieruchomoS
ci
ż2. Zasady etyki zawodowej zarządcy nierucho-
Polskiego Stowarzyszenia Zarządców Nieruchomo-
moS
ci są zgodne z uznanymi zasadami moralnoS
ci
S
ci  członka Polskiej Federacji Rynku
oraz nie naruszają w żaden sposób prawa obo-
NieruchomoS
ci
wiązującego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.
ż1. Zarządcą nieruchomoS
ci w rozumieniu niniejs-
ż3. Zarządca nieruchomoS
ci obowiązany jest do
zego dokumentu jest osoba wykonująca zawód
zarządcy nieruchomoS
ci na podstawie Ustawy o go- przestrzegania obowiązujących przepisów prawa,
spodarce nieruchomoS
ciami z 21 sierpnia 1997 roku. norm wykonywania zawodu i zasad współżycia
społecznego oraz dbałoS
ci o swoją godnoS
ć osob-
24 � Adam Polanowski, 2003
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
istą, szczególnie w czasie wykonywania czynnoS
ci ż13. Zarządca nieruchomoS
ci zobowiązany jest po-
zawodowych. wstrzymać się od działań stanowiących nieuczciwą
konkurencję lub nieuczciwą reklamę.
ż4. Zarządca nieruchomoS
ci przy wykonywaniu obo-
W szczególnoS
ci, jeżeli zarządca negocjuje wynag-
wiązków zawodowych obowiązany jest do pos-
rodzenia za zarządzanie nieruchomoS
cią, nie wolno
tępowania zgodnie z zasadami zawartymi w tym
innemu zarządcy, który powziął o tym wiadomoS
ć,
kodeksie oraz dbałoS
ci o słuszny interes zlecającego
oferować cenę niższą za tę usługę (nie dotyczy to
zarząd.
ustalania wynagrodzenia zarządcy w drodze prze-
ż5. Zarządca nieruchomoS
ci obowiązany jest do po- targu lub konkursu).
wstrzymania się od wszelkich zachowań, które
ż14. Materiały promocyjne i sposób ich prezentacji
mogłyby zaszkodzić dobrej opinii o zawodzie
nie mogą wywoływać wrażenia negatywnego co do
zarządców nieruchomoS
ci.
jakoS
ci usług oferowanych przez innych zarządców
nieruchomoS
ci lub w jakikolwiek sposób im szkodzić.
Postępowanie zarządcy nieruchomoS
ci, które po-
niża go w opinii publicznej lub podważa zaufanie do
ż15. Jeżeli nie koliduje to z interesami zlecających
wykonywanych przez niego czynnoS
ci zawodowych,
zarząd, zarządcy powinni udzielać sobie wzajemnej
stanowi naruszenie norm etycznych.
pomocy w pracy zawodowej.
ż6. W celu profesjonalnej obsługi klienta zarządca
ż16. Zarządca utrzymuje nieruchomoS
ć w stanie nie
nieruchomoS
ci obowiązany jest do stałego doskon-
pogorszonym, a w uzasadnionych przypadkach zo-
alenia wiedzy w zakresie zagadnień prawnych,
bowiązany jest do inwestowania w nią zgodnie z
ekonomiczno-podatkowych, technicznych oraz stan-
obowiązującymi przepisami prawa oraz moż-
dardów zawodowych zarządcy nieruchomoS
ci.
liwoS
ciami finansowymi wynikającymi z umowy za-
wartej ze zlecającym.
ż7. Zarządca nieruchomoS
ci powinien wykonywać
usługi według swojej najlepszej wiedzy i woli,
ż17. Zarządca nieruchomoS
ci prowadzi wymagane
uczciwie i z należytą starannoS
cią.
prawem ewidencje księgowo  finansowe, odrębne
dla każdej zarządzanej nieruchomoS
ci.
ż8. Zarządcy nie mogą zatajać przed osobą, na
rzecz której S
wiadczą usługi, istotnych i znanych fak- ż18. Obowiązkiem zarządcy nieruchomoS
ci jest gro-
madzenie i staranne przechowywanie wszelkich
tów związanych z zarządzana nieruchomoS
cią ani
nie mogą osoby takiej wprowadzać w błąd co do fa- dokumentów dotyczących zarządzanej
nieruchomoS
ci.
któw i praw dotyczących zarządzanej
nieruchomoS
ci.
ż19. Zarządca nieruchomoS
ci, obracając S
rodkami
pieniężnymi zamawiającego, w szczególnoS
ci:
ż9. Zarządców obowiązuje tajemnica zawodowa
obejmująca wszystko, czego dowiedział się on w
1) Nie dopuszcza do mieszania S
rodków pienięż-
związku z wykonywaniem zawodu, a co mogłoby w
nych swoich lub swojej firmy ze S
rodkami finans-
jakikolwiek sposób naruszyć interesy osób trzecich
owymi klientów;
oraz zlecającego, chyba że z obowiązku tego zwol-
niony został przez uprawniony organ. Zarządca ni- 2) Nie wykorzystuje pieniędzy jednego zamaw-
iającego w celu przysporzenia korzyS
ci innemu
eruchomoS
ci zobowiązany jest w szczególnoS
ci do
zamawiającemu;
nie ujawniania osobom trzecim informacji, które w
związku z wykonywanym zawodem zyskał od za-
3) Zabezpiecza S
rodki finansowe klientów przed
mawiającego. Obowiązek zachowania tajemnicy
wszelkimi dającymi się przewidzieć niekorzystny-
spoczywa na zarządcy nieruchomoS
ci także po
mi sytuacjami.
ustaniu zarządzania nieruchomoS
cią.
R
rodki pieniężne zamawiających zarządca nieru-
ż10. Zarządca nieruchomoS
ci pozostaje lojalny wo-
chomoS
ci przechowuje na rachunkach bankowych i
bec interesów zamawiającego i nie angażuje się w
postępuje z nimi zgodnie z pisemnym żądaniem za-
żadne działania, co do których może zaistnieć uzas-
mawiającego i postanowieniami umowy.
adnione podejrzenie, że pozostają sprzecznoS
ci z in-
teresami klienta. ż20. Umowy zawierane przez zarządców
nieruchomoS
ci z klientami powinny być formułowane
ż11. Zarządca nieruchomoS
ci nie jest związany
jasno i powinny zawierać wszystkie warunki uzgodn-
żądaniami zamawiającego, a także użytkownika je-
ione prze strony, łącznie z opisem obowiązków i odp-
żeli pozostawałyby one w sprzecznoS
ci z przepisami
owiedzialnoS
ci zarządcy.
prawa lub standardami zawodowymi.
ż21. Zarządcy nieruchomoS
ci nie wolno przejmować
ż12. Stosunki między zarządcami powinny opierać od zainteresowanych, w związku z wykonywanymi
się na wzajemnej lojalnoS
ci i koleżeństwie. czynnoS
ciami, jakichkolwiek korzyS
ci osobistych lub
� Adam Polanowski, 2003 25
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
majątkowych poza wynagrodzeniem ustalonym w dyscyplinarną. O odpowiedzialnoS
ci dyscyplinarnej
umowie. orzeka Komisja Etyki Zawodowej Polskiego Stowar-
zyszenia Zarządców NieruchomoS
ci.
ż22. Zarządca nieruchomoS
ci powinien wykazywać
wysoką kulturę w kontaktach z użytkownikami.
ż24. Niniejszy Kodeks wchodzi w życie z dniem
ż23. Zarządca nieruchomoS
ci nie przestrzegający uchwalenia go przez Walne Zebranie członków Pol-
zasad etyki zawodowej ponosi odpowiedzialnoS
ć skiego Stowarzyszenia Zarządców NieruchomoS
ci.
Kodeks Etyki Służby Cywilnej
wej, wyrażone w art. 153 ust. 1 Konstytucji Rzeczyp-
Wprowadzenie
ospolitej Polskiej i w art. 1 ustawy z dnia 18 grudnia
11 pax
dziernika 2002 r. Prezes Rady Ministrów
1998 r. o służbie cywilnej (Dz. U. z 1999 r. Nr 49, poz.
Leszek Miller, jako konstytucyjny zwierzchnik kor- 483, Nr 70, poz. 778 i Nr 110, poz. 1255, z 2001 r. Nr
102, poz. 1116, Nr 111, poz. 1194, Nr 128, poz. 1403
pusu służby cywilnej, podpisał zarządzenie w spra-
i Nr 154, poz. 1800 oraz z 2002 r. Nr 150, poz. 1237 i
wie ustanowienia Kodeksu Etyki Służby Cywilnej
Nr 153, poz. 1271), oraz koniecznoS
ć ich pełnej re-
alizacji w praktyce działania korpusu służby cywilnej;
Zgodnie z ustawą z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie
cywilnej, członkowie korpusu służby cywilnej winni
w celu ustanowienia standardów postępowania,
cieszyć sie nieposzlakowaną opinią. KoniecznoS
ć
których powinni przestrzegać urzędnicy i pracownicy
doprecyzowania tego sformułowania, jak również
służby cywilnej, oraz wspomagania ich w pra-
dbałoS
ć o etyczną stronę realizacji zadań państwa
widłowym wypełnianiu tych standardów, w zgodzie z
przez korpus służby cywilnej leżały u podstaw oczekiwaniami społecznymi i obywatelskimi;
decyzji Szefa Służby Cywilnej o zainicjowaniu
biorąc pod uwagę Rekomendację Komitetu Minis-
działań na rzecz powstania Kodeksu Etyki Służby
trów Rady Europy nr R/2000/10 z dnia 11 maja 2000
Cywilnej. Pierwszym krokiem było powołanie spe-
r. w sprawie kodeksu postępowania urzędników w
cjalnej komisji ds. opracowania projektu kodeksu
służbie publicznej;
etyki zawodowej. W skład komisji wchodziło pięć
na wniosek Szefa Służby Cywilnej, przedłożony po
osób, z czego cztery osoby stanowili przedstawiciele
zasięgnięciu opinii Rady Służby Cywilnej
S
rodowiska akademickiego (WSAP w Białymstoku,
KUL w Lublinie, UW w Warszawie).
- stanowi się, co następuje:
Powstały kodeks jest efektem naukowego rozum-
ż 1. Ustanawia się Kodeks Etyki Służby Cywilnej,
ienia zagadnień etyki, a także ujęcia tej sfery od
stanowiący załącznik do zarządzenia, i poleca jego
strony praktyki urzędniczej. W czasie badań ankiet- sumienne stosowanie w służbie.
owych oraz wywiadów zgromadzono wiedzę o
ż 2. Szefowi Służby Cywilnej powierza się upow-
zachowaniach w sytuacjach trudnych etycznie, w
szechnianie Kodeksu Etyki Służby Cywilnej wS
ród
których mogą znalex
ć się urzędnicy w codziennej
urzędników i pracowników służby cywilnej, badanie
pracy zawodowej. Uzyskane informacje pozwoliły
praktyki jego stosowania, a także wyjaS
nianie na tle
na szczgółowe, a przede wszystkim odpowiadające praktyki jego postanowień.
rzeczywistoS
ci urzędniczej, opracowanie stan-
dardów etycznych i wzorcowych postaw wymag-
Załącznik
anych od nowoczesnego urzędnika.
KODEKS ETYKI SŁUŻBY CYWILNEJ
Tekst aktu
ż 1. Władza państwowa jest władzą służebną w sto-
Zarządzenie Nr 114 Prezesa Rady Ministrów z dnia
sunku do praw obywateli i prawa w ogóle. Członek
11 pax
dziernika 2002 r. w sprawie ustanowienia Ko-
korpusu służby cywilnej traktuje pracę jako służbę
deksu Etyki Służby Cywilnej (M.P. nr 46 z dnia 14 pa-
publiczną, ma zawsze na względzie dobro Rzeczyp-
x
dziernika 2002 r., poz. 683).
ospolitej Polskiej, jej ustrój demokratyczny oraz chro-
Mając na względzie podstawowe kryteria wykonywa- ni uzasadnione interesy każdej osoby, a w
nia zadań Państwa w urzędach administracji rządo- szczególnoS
ci:
26 � Adam Polanowski, 2003
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
1) działa tak, aby jego działania mogły być wzo- 2) dąży do pełnej znajomoS
ci aktów prawnych
rem praworządnoS
ci i prowadziły do pogłębienia oraz wszystkich faktycznych i prawnych okol-
zaufania obywateli do państwa i jego organów; icznoS
ci spraw;
2) pamiętając o służebnym charakterze własnej 3) jest gotów do wykorzystania wiedzy zwi-
pracy, wykonuje ją z poszanowaniem godnoS
ci erzchników, kolegów i podwładnych, a w przy-
innych i poczuciem godnoS
ci własnej; padku braku wiedzy specjalistycznej - do
korzystania z pomocy ekspertów;
3) pamięta, że swoim postępowaniem daje S
wi-
adectwo o Rzeczypospolitej Polskiej i jej organ- 4) zawsze jest przygotowany do jasnego - meryt-
ach oraz współtworzy wizerunek służby cywilnej; orycznego i prawnego - uzasadnienia własnych
decyzji i sposobu postępowania;
4) przedkłada dobro publiczne nad interesy
5) w wykonywaniu wspólnych zadań administ-
własne i swojego S
rodowiska.
racyjnych dba o ich jakoS
ć merytoryczną i o dobre
ż 2. Członek korpusu służby cywilnej wykonuje obo-
stosunki międzyludzkie;
wiązki rzetelnie, a w szczególnoS
ci:
6) jeżeli w sprawie są wyrażane zróżnicowane
1) pracuje sumiennie, dążąc do osiągnięcia naj-
opinie, dąży do uzgodnień opartych na rzeczowej
lepszych rezultatów swej pracy i mając na wzg-
argumentacji;
lędzie wnikliwe oraz rozważne wykonywanie
7) życzliwy ludziom, zapobiega napięciom w pra-
powierzonych mu zadań;
cy i rozładowuje je, przestrzega zasad poprawn-
2) jest twórczy w podejmowaniu zadań, a wy-
ego zachowania.
znaczone obowiązki realizuje aktywnie, z naj-
ż 4. Członek korpusu służby cywilnej jest bezstronny
lepszą wolą, nie ograniczając się jedynie do ich
w wykonywaniu zadań i obowiązków, a w
litery;
szczególnoS
ci:
3) nie uchyla się od podejmowania trudnych rozs-
1) nie dopuszcza do podejrzeń o związek między
trzygnięć oraz odpowiedzialnoS
ci za swoje pos-
interesem publicznym i prywatnym;
tępowanie; wie, że interes publiczny wymaga
działań rozważnych, ale skutecznych i realizowa-
2) nie podejmuje żadnych prac ani zajęć, które
nych w sposób zdecydowany;
kolidują z obowiązkami służbowymi;
4) w rozpatrywaniu spraw nie kieruje się emoc-
3) nie przyjmuje żadnej formy zapłaty za pu-
jami, jest gotów do przyjęcia krytyki, uznania swo-
bliczne wystąpienia, gdy mają one związek z zaj-
ich błędów i do naprawienia ich konsekwencji;
mowanym stanowiskiem lub wykonywaną pracą
służbową;
5) dotrzymuje zobowiązań, kierując się prawem i
przewidzianym trybem działania;
4) w prowadzonych sprawach administracyjnych
równo traktuje wszystkich uczestników, nie uleg-
6) racjonalnie gospodaruje majątkiem i S
rodkami
ając żadnym naciskom i nie przyjmując żadnych
publicznymi, z dbałoS
cią o nie i będąc gotowy do
zobowiązań wynikających z pokrewieństwa, zn-
rozliczenia swoich działań w tym zakresie;
ajomoS
ci, pracy lub przynależnoS
ci;
7) jest lojalny wobec urzędu i zwierzchników, go-
5) od osób zaangażowanych w prowadzone spra-
tów do wykonywania służbowych poleceń, mając
wy nie przyjmuje żadnych korzyS
ci materialnych
przy tym na względzie, aby nie zostało naruszone
ani osobistych;
prawo lub popełniona pomyłka;
6) nie demonstruje zażyłoS
ci z osobami publiczn-
8) wykazuje powS
ciągliwoS
ć w publicznym wy-
ie znanymi ze swej działalnoS
ci politycznej, go-
powiadaniu poglądów na temat pracy swego urz-
spodarczej, społecznej lub religijnej, wystrzega
ędu oraz innych urzędów i organów państwa;
się okazji do promowania jakichkolwiek grup
9) rozumie i aprobuje fakt, iż podjęcie pracy w interesu;
służbie publicznej oznacza zgodę na ogranicz-
7) szanuje prawo obywateli do informacji, mając
enie zasady poufnoS
ci informacji dotyczącej ró-
na względzie jawnoS
ć działania administracji pu-
wnież jego życia osobistego.
blicznej, dochowując przy tym tajemnicy ustaw-
ż 3. Członek korpusu służby cywilnej dba o rozwój owo chronionej;
własnych kompetencji, a w szczególnoS
ci:
8) akceptuje ograniczenia możliwoS
ci podjęcia
1) rozwija wiedzę zawodową, potrzebną do jak przyszłej pracy u osób, których sprawy były lub są
najlepszego wykonywania pracy w urzędzie; prowadzone przez zatrudniający go urząd.
� Adam Polanowski, 2003 27
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
ż 5. Członek korpusu służby cywilnej w wykonywa- 4) dystansuje się otwarcie do wszelkich wpływów
niu zadań i obowiązków jest neutralny politycznie, a i nacisków politycznych, które mogą prowadzić
w szczególnoS
ci: do działań stronniczych, i nie angażuje się w
działania, które mogłyby służyć celom partyjnym;
1) lojalnie i rzetelnie realizuje strategię i program
Rządu Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na 5) dba o jasnoS
ć i przejrzystoS
ć własnych relacji z
własne przekonania i polityczne poglądy; osobami pełniącymi funkcje polityczne;
2) przygotowując propozycje działań administ- 6) nie uczestniczy w strajkach lub akcjach protes-
racji rządowej, udziela obiektywnych, zgodnych z tacyjnych, zakłócających normalne funkcjonowa-
najlepszą wolą i wiedzą, porad i opinii nie urzędu;
zwierzchnikom;
7) eliminuje wpływy polityczne na rekrutację i
3) nie manifestuje publicznie poglądów i sympatii awanse w służbie cywilnej.
politycznych, a jeżeli jest urzędnikiem służby cy-
wilnej, to nie tworzy i nie uczestniczy w partiach
politycznych;
Dobre obyczaje w nauce
Wprowdzenie JeS
li przepisy prawne lub służbowe naruszałyby
etos ludzi nauki, to pracownik nauki powinien
Opracowanie kodeksu etycznego ludzi nauki w Pol-
dążyć do zmiany takich przepisów i uzgodnienia
sce zainicjował doc. hab. dr inż. Jakub Mames
ich z kanonami dobrych obyczajów w nauce.
(Politechnika Lubelska). Kodeks ten pt.  Dobre oby-
1.2. Pracownik nauki nie może żądać od swych
czaje w nauce został wydany w roku 1994 (w 50 tys.
współpracowników albo podwładnych zachowania
egz.) przez Komitet Etyki w Nauce PAN.
sprzecznego z zasadami dobrych obyczajów w
nauce.
Tekst aktu
1.3. Pracownik nauki nie może usprawiedliwiać
posłuszeństwem ani lojalnoS
cią swego zachowania
Rozdział 1
sprzecznego z zasadami dobrych obyczajów w
ZASADY OGÓLNE
nauce.
Kto się zaciąga pod sztandar nauki,
1.4. W sytuacji, gdy zastosowanie zasad dobrych ob-
musi się wyrzec wszystkiego,
yczajów w nauce popada w kolizję z innymi ogólnie
co mogłoby go zepchnąć z drogi,
akceptowanymi systemami wartoS
ci, pracownik na-
sztandarem tym wskazywanej.
uki powinien dokonywać wyboru zgodnie z własnym
(Kazimierz Twardowski)
sumieniem i podejmować osobistą decyzję w każd-
ym konkretnym przypadku moralnego konfliktu.
1.1. Pracownika nauki obowiązują zasady etyki ogól-
noludzkiej, a w szczególnoS
ci zasady dobrych ob-
1.5. Pracownik nauki uznaje naukę za ważny skład-
yczajów w nauce.
nik kultury i broni jej przed nieuzasadnionymi
zarzutami.
Etyka ogólnoludzka obowiązuje pracownika na-
uki tak jak każdego człowieka, ale odpow-
Pracownik nauki powinien bronić prawa do ba-
iedzialnoS
ć jego jest większa ze względu na
dania każdego zagadnienia naukowego niezal-
wyższy stopień S
wiadomoS
ci, a także dlatego, że
eżnie od jego dorax
nej użytecznoS
ci w
pracownikom nauki przypisuje się wysoką rangę
przeS
wiadczeniu, że:
w społecznej hierarchii i postrzega ich jako autor-
- w skali historycznej rozwój nauki prowadzi do
ytety w życiu społecznym.
ogólnego postępu cywilizacyjnego i poprawy
Pracownika nauki obowiązują normy pra-
ludzkiego bytu;
wdomównoS
ci i bezinteresownoS
ci.
- nauka zaspokaja naturalne potrzeby po-
Zasady etyki i dobrych obyczajów obowiązują
znawcze człowieka;
pracownika nauki we wszystkich jego zachowani-
ach, a nie tylko w ramach działalnoS
ci - upowszechnienie wiedzy o S
wiecie ulepsza
profesjonalnej. ludzkie obyczaje.
28 � Adam Polanowski, 2003
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
1.6. Pracownik nauki jest obowiązany przeciwd- Pracownik nauki dąży do tego, aby samorządn-
ziałać złemu wykorzystaniu osiągnięć naukowych i oS
ć była powszechną i trwałą formą życia na-
użyciu ich przeciw człowiekowi. ukowego na wszystkich szczeblach.
Pracownik nauki powinien być S
wiadomy, że wy- Wymaganie od pracownika nauki deklaracji lo-
niki jego działalnoS
ci naukowej mogą być x
le uż- jalnoS
ci wobec władz politycznych lub innych in-
yte, ale nie powinno go to powstrzymywać w stytucji pozanaukowych godzi w zasadę wolnoS
ci
działalnoS
ci czysto poznawczej. Zobowiązuje go nauki i powinno się spotkać z protestem S
rodow-
to natomiast do przeciwstawienia się próbom wy- isk naukowych.
korzystania nauki do niegodziwych - z punktu wi-
1.10. Pracownik nauki potępia stosowanie w nauce
dzenia humanizmu - celów poprzez:
kryteriów pozanaukowych, natomiast jest pełen re-
- ostrzeżenie decydenta o możliwych nastę- zerwy, a nie potępienia wobec problemów, które
jeszcze nie są nauką.
pstwach takich prób;
Pracownika nauki powinna cechować bezstr-
- odmowę współpracy;
onnoS
ć i postawa sprzeciwu wobec wszelkich
- informowanie i mobilizowanie opinii publiczn-
form dyskryminacji w S
wiecie nauki. Ocenianie
ej, a w szczególnoS
ci opinii S
rodowisk
osiągnięć naukowych w zależnoS
ci od kryteriów
naukowych.
personalnych, narodowoS
ciowych, rasowych czy
S
wiatopoglądowych jest niegodne pracownika
1.7. Pracownik nauki powinien ustawicznie posze-
nauki.
rzać i pogłębiać swą wiedzę i doskonalić
umiejętnoS
ci.
1.11. Pracownik nauki nie działa złoS
liwie na szkodę
reputacji zawodowej innego naukowca.
1.8. Pracownika nauki obowiązuje postawa
krytyczna.
Jeżeli jednak ma dowody lub uzasadnione po-
dejrzenia sprzecznego z prawem albo dobrymi
W swojej działalnoS
ci profesjonalnej pracownik
obyczajami postępowania w sferze nauki, w sz-
nauki szanuje poglądy autorytetów naukowych,
czególnoS
ci fałszywych lub nierzetelnych wyn-
ale wyżej niż autorytet stawia rzeczowe
ików badań, to powinien powiadomić o tym
argumenty.
właS
ciwe S
rodowisko naukowe.
Pracownik nauki dostosowuje stanowczoS
ć
1.12. Pracownik nauki nie uzależnia jakoS
ci swej
swych wypowiedzi do stopnia ich uzasadnienia.
pracy od wynagrodzenia.
Pracownika nauki powinna cechować stała go-
Pracownik nauki ma prawo domagać się godziw-
towoS
ć do kwestionowania, rewidowania i od-
ego wynagrodzenia za swą pracę. Jeżeli jednak
rzucania teorii, nawet będącej jego własnym
podejmie się jakiegoS
zadania, to nie uzależnia
dorobkiem, jeS
li fakty jej zaprzeczą.
od niego jakoS
ci swej pracy i stara się wykonać ją
1.9. Pracownik nauki powinien bronić jej wolnoS
ci.
jak najlepiej.
WolnoS
ć nauki sprowadza się do wolnoS
ci wy-
Rozdział 2
boru problematyki, wolnoS
ci wyboru metody roz-
PRACOWNIK NAUKI JAKO TWÓRCA
wiązania, a przede wszystkim wolnoS
ci myS
li i
wolnoS
ci słowa głoszonego. Pracownik nauki go-
2.1. Pracownik nauki uznaje wyniki twórczoS
ci na-
dzi się na ograniczenie wolnoS
ci słowa i wyboru
ukowej za osobiste dobro twórcy, ale zarazem za do-
tematyki, jeS
li ograniczenia te są niezbędne w
bro wspólne.
S
wietle nadrzędnych racji (na przykład tajemnicy
Pracownik nauki przestrzega przyjętych w skali
państwowej) i są dokonywane przez kompet-
międzynarodowej i skonkretyzowanych w prawie
entne gremia naukowe.
państwowym przepisów prawa autorskiego. Z
Pracownik nauki przeciwstawia się jako szkodliw-
prac opublikowanych drukiem może korzystać
ym dla jej rozwoju:
pod warunkiem wskazania x
ródła i wyrax
nego
rozgraniczenia osiągnięć własnych i cudzych.
- cenzurowaniu wypowiedzi i publikacji
Dosłowne zaczerpniecie fotografii, rysunków, wy-
naukowych;
kresów tablic oraz dłuższych fragmentów tekstu
- ograniczaniu dostępu do materiałów
wymaga uprzedniej zgody autora lub wydawcy.
x
ródłowych;
Zaczerpnięć takich należy unikać, jeżeli nie są
one dostatecznie umotywowane potrzebami na-
- utrudnianiu swobodnego przepływu inform-
ukowymi. Przytaczanie cytatów z cudzych dzieł
acji naukowej;
naukowych jest dopuszczalne tylko w granicach
- utrudnianiu osobistych kontaktów między wyznaczonych potrzebą dokładnego i zwięzłego
ludx
mi nauki. poinformowania o cudzym autorstwie.
� Adam Polanowski, 2003 29
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
Materiały na prawach rękopisu mogą być wykor- lędnione w końcowym rozliczeniu kosztów
zystane wyłącznie za pisemną zgodą autora i ze sponsorowanego tematu.
wskazaniem x
ródła.
Pracownik nauki przedstawia wyniki badań i
Istotne sugestie lub rady wypowiedziane ustnie wnioski w sposób obiektywny.
lub korespondencyjnie są intelektualną własnoS
-
2.5. Badania naukowe należy prowadzić w sposób
cią autora i mogą być wykorzystane za jego
nie uwłaczający godnoS
ci człowieka i nie narus-
zgodą i pod warunkiem wskazania ich
zający zasad humanitarnych.
pochodzenia.
Badania, których przedmiotem jest człowiek,
2.2. Pracownik nauki dba o to, aby uznanie za
należy prowadzić zgodnie z przyjętymi zasadami
osiągnięcia naukowe przypadło temu, komu uznanie
Deklaracji Helsińskiej i jej kolejnymi uzupełnie-
to rzeczywiS
cie się należy.
niami. W postępowaniu z człowiekiem jako przed-
Tylko rzeczywisty udział twórczy uzasadnia miotem badań należy przestrzegać zasady
wystąpienie w roli autora pracy naukowej. Pomoc dobrowolnej i S
wiadomej zgody na uczestnictwo
redakcyjna lub techniczna, powinny być pokwit- w badaniach oraz zasady poufnoS
ci i anoni-
owane imiennym podziękowaniem. Samo kie- mowoS
ci wyników badań. Jeżeli badany jest
rownictwo zakładu naukowego nie uzasadnia małoletni, to należy dodatkowo uzyskać zgodę
współautorstwa. jego rodziców lub prawnych opiekunów. Osobie
badanej trzeba przyznać prawo do wycofania się
Odstąpienie autorstwa pracy naukowej innej
z uczestnictwa w trakcie prowadzonych badań.
osobie, przyjęcie odstąpionego autorstwa, a
zwłaszcza żądanie odstąpienia autorstwa są nie- W przypadku badań dolegliwych obowiązkiem
dopuszczalne. Zaofiarowanie nie uzasadnionego pracownika nauki jest analiza koniecznoS
ci takich
współautorstwa, przyjęcie takiego współautors- badań, ograniczenie ich rozmiaru, zminimalizow-
twa, a zwłaszcza domaganie się takiego anie stopnia ich dolegliwoS
ci i przywrócenie osób
współautorstwa - są niedopuszczalne. Tylko rze- badanych do stanu sprzed podjęcia badań.
czywisty autor dzieła ma prawo figurować jako
Osoba badana powinna być w pełni uS
wiad-
taki i prawo to jest niezbywalne.
omiona co do charakteru, celu i skutków badań.
2.3. Główna motywacja pracownika nauki powinna Naruszenie tej normy jest dopuszczalne tylko w
być pasja poznawcza i chęć wzbogacenia dorobku tych szczególnych sytuacjach, gdy uprzednia
nauki. Główną jego nagrodą powinno być poznanie pełna informacja o badaniach mogłaby zniweczyć
prawdy i uznanie S
rodowiska naukowego. wartoS
ć wyników badań. W tych przypadkach za-
tajoną informację pracownik nauki powinien uj-
Pracownik nauki ma prawo i obowiązek doc-
awnić osobie badanej po zakończeniu badań i
hodzić swojego priorytetu naukowego. O prioryt-
uznać jej prawo do odmowy zgody na wykorzyst-
ecie rozstrzyga data publikacji naukowej lub data
anie uzyskanych od niej danych.
wpłynięcia maszynopisu do redakcji wydawn-
ictwa naukowego. Na osobach, których wolnoS
ć osobista jest ogran-
iczona żadnych badań doS
wiadczalnych nie pro-
Ogłaszanie nierzetelnych wyników badań, a tak-
wadzi się.
że publikacje nieudokumentowane, tylko w celu
zapewnienia sobie priorytetu, są Badania na zwierzętach, podejmowane tylko w
niedopuszczalne. razie koniecznoS
ci, należy prowadzić tak, aby nie
zadawać im cierpienia. W przypadku badań do-
2.4. Pracownika nauki obowiązuje uczciwoS
ć wobec
legliwych obowiązkiem pracownika nauki jest,
sponsora lub zleceniodawcy.
ograniczenie ich rozmiaru i zminimalizowanie
stopnia ich dolegliwoS
ci.
Pracownik nauki podejmuje się tylko takich za-
dań, do których wykonania ma odpowiednią wi-
2.6. Badania naukowe należy prowadzić w taki sp-
edzę i umiejętnoS
ci. W przeciwnym razie
osób, aby nie zagrażały człowiekowi i społeczeń-
powinien bezstronnie wskazać osobę, mogącą
stwu, a także nie szkodziły S
rodowisku naturalnemu i
najlepiej wykonać zadanie.
kulturowemu człowieka.
Pracownik nauki powinien dążyć do wykonania
Jeżeli szkody takie są nieuniknione, to należy
zadania w sposób najprostszy i najoszczę-
zminimalizować ingerencję człowieka w S
rodo-
dniejszy. Zakres przeprowadzonych badań nale-
wisko i po zakończeniu badań przywrócić je do
ży ograniczyć do rozmiarów podyktowanych
stanu pierwotnego.
niezbędną potrzebą. Wykorzystanie istniejących
rozwiązań - cudzych lub własnych - powinno być 2.7. Pracownik nauki dzieli się z innymi swymi
wyrax
nie zaznaczone w sprawozdaniu i uwzg- osiągnięciami i wiedzą.
30 � Adam Polanowski, 2003
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
Naczelnym celem działalnoS
ci uczonego jest po- poza obszar jego kompetencji naukowej i oddziela
szukiwanie, poznanie i głoszenie prawdy. Opóx
- swe naukowe opinie od innych sądów, a zwłaszcza
nianie ogłoszenia wyników pracy naukowej może nie nadużywa nauki do propagandy.
być usprawiedliwione jedynie dobrem samej na-
uki i dobrem ogólnym.
Rozdział 3
PRACOWNIK NAUKI
Pracownik nauki jest obowiązany do rzetelnego
JAKO MISTRZ I KIEROWNIK
przedstawienia wyników badań, S
wiadomy że
nierzetelnoS
ć w sferze nauki szkodzi nauce i
3.1. Pracownik nauki angażuje i grupuje wokół siebie
społeczeństwu. Pracownik nauki nie ukrywa nie-
adeptów nauki jedynie na podstawie bezstronnej
wygodnych wyników badań, podważających jego
oceny ich kwalifikacji intelektualnych, etycznych i
hipotezy robocze, ani nie zataja alternatywnych
charakterologicznych.
hipotez i sposobów interpretacji. Pracownik nauki
Pracownik nauki winien ujawniać i zwalczać
nie wywiera jakiegokolwiek nacisku na innych pr-
wszelkie przejawy protekcjonizmu, korupcji i
acowników nauki w celu S
wiadomego ukrycia
dyskryminacji.
prawdy, ujawnionej w toku badań naukowych.
3.2. Obowiązkiem pracownika nauki jest wyszukiwa-
Język publikacji naukowej powinien być kla-
nie i otaczanie szczególną opieką adeptów wybitnie
rowny, logiczny, zrozumiały i zwięzły. Stopień
uzdolnionych i zachęcanie ich do podjęcia pracy
szczegółowoS
ci sprawozdania z prac badawc-
naukowej.
zych powinien umożliwiać powtórzenie badań w
innym oS
rodku.
3.3. Pracownik nauki powinien słowem i przykładem
przekazywać swym uczniom wiedzę, umiejętnoS
ci i
Pracownika nauki powinno cechować uznanie
zasady dobrych obyczajów w nauce.
dla innych dyscyplin naukowych i gotowoS
ć do
życzliwej współpracy z ich przedstawicielami. Pracownik nauki, zwłaszcza samodzielny powin-
ien poczuwać się do odpowiedzialnoS
ci za rozwój
Pracownik nauki może ubiegać się o patenty.
naukowy swych uczniów i współpracowników.
DziałalnoS
ć taka powinna mieć na celu zastrz-
eżenie praw autora w sferze praktyki, a nie ogran- 3.4. Pracownik nauki traktuje swych
współpracowników sprawiedliwie.
iczenie swobodnego przepływu informacji
naukowej.
Pracownik nauki okazuje każdemu adeptowi
życzliwoS
ć i pomoc, nie przeciąża nikogo nad-
2.8. Pracownik nauki nie mnoży publikacji naukow-
miernymi obowiązkami i ocenia każdego
ych wyłącznie w celu upozorowanego wzbogacenia
współpracownika wnikliwie i sumiennie, a ni-
swego dorobku.
ezależnie od pozanaukowych okolicznoS
ci.
Jeżeli upowszechnienie osiągnięć naukowych
Jako przełożony opiniuje wnioski awansowe oraz
usprawiedliwia opublikowanie tej samej pracy w
rozdziela fundusze i nagrody stosownie do pracy i
różnych czasopismach, to należy powiadomić o
osiągnięć każdego współpracownika.
tym redakcje tych czasopism i uzyskać ich zgodę.
W takiej sytuacji konieczne jest powołanie się au-
3.5. Pracownik nauki nie przerzuca na współprac-
tora na swe wczeS
niejsze publikacje tego sa-
owników wykonywania zadań, które zgodnie z za-
mego tekstu oraz wyrax
ne zgrupowanie
kresem obowiązków powinien wykonać sam.
powtórzonych publikacji w wykazie własnego do-
3.6. Pracownik nauki unika autokratycznych form
robku naukowego na jednej pozycji.
kierowania pracą zespołu.
2.9. Pracownik nauki jest obiektywny w ocenie
W istotnych kwestiach naukowych i organizacyj-
własnych osiągnięć.
nych zasięga opinii zespołu. Informuje każdego
Pracownik nauki powstrzymuje się od samoc-
współpracownika o ogólnych celach programu
hwalczej reklamy. Wykorzystuje prasę, radio i te-
badawczego i o wyznaczonej mu w nim roli. Dba
lewizję w celu upowszechnienia osiągnięć nauki,
o wewnętrzną wymianę informacji na każdym
w tym także osiągnięć własnych, ale nie w celu
etapie pracy badawczej. Pielęgnuje osobiste
popularyzowania własnej osoby.
więzi w zespole i tworzy w nim atmosferę życ-
zliwego koleżeństwa.
Pracownik nauki podlega wymogom redakcyjnym
wydawcy, ale zaleca się, aby jako autor publikacji
3.7. Pracownik nauki nie powinien odczuwać zazdr-
naukowej występował bez tytułów i stopni na- oS
ci, a cieszyć się z sukcesów swoich uczniów, gdyż
ukowych. Informacje o autorze powinny być
są one także jego sukcesami.
podane w oddzielnej notce.
3.8. Pracownik nauki nie popiera i nie ułatwia drogi
2.10. Pracownik nauki unika używania tytułów i stop- do S
wiata nauki osobom nie mającym odpowiednich
ni naukowych w wypowiedziach wykraczających kwalifikacji naukowych i moralnych.
� Adam Polanowski, 2003 31
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
Najlepszym sposobem realizacji tego postulatu Jeżeli pracownika nauki łączą pozaprofesjonalne
są rzetelne i sprawiedliwe oceny i opinie. więzi z jakimS
studentem, to nie powinien on w
żaden sposób wyróżniać tego studenta spoS
ród
innych.
Rozdział 4
PRACOWNIK NAUKI JAKO NAUCZYCIEL
4.8. Za swoją działalnoS
ć nauczycielską pracownik
nauki nie przyjmuje od studentów żadnego wynag-
4.1. Pracownik nauki traktuje studenta z życzliwoS
cią
rodzenia ani innych korzyS
ci.
i należytą powagą.
Respektuje on przysługujące studentowi prawa Indywidualne i grupowe korepetycje, lekcje lub
człowieka i obywatela. Uznaje i popiera prawo konsultacje, opłacane bezpoS
rednio przez
studentów do swobodnego zrzeszania się, sa- uczestniczących w nich własnych studentów są
morządu i udziału w kolegialnych organach akad- niedopuszczalne.
emickich, traktuje poważnie opinie S
rodowiska
studenckiego o toku studiów i zajęciach
Rozdział 5
dydaktycznych.
PRACOWNIK NAUKI JAKO OPINIODAWCA
4.2. Pracownik nauki dba o ustawiczne doskonalenie
5.1. Pracownik nauki wyraża swą opinię o cudzej
jakoS
ci nauczania.
pracy i dorobku naukowym wnikliwie, bezstronnie i
Pracownik nauki powinien prowadzić zajęcia dy- konkretnie.
daktyczne w formie ciekawej i zrozumiałej dla prz-
Opinie zdawkowe, grzecznoS
ciowe opinie przy-
eciętnego studenta. Troszczy się o właS
ciwe
chylne, jak też złoS
liwe opinie negatywne są nie-
wyposażenie gabinetów, laboratoriów i bibliotek.
dopuszczalne. Sporządzenie opinii zasłużenie
Ustala rozkład zajęć dydaktycznych w sposób
negatywnej jest kłopotliwe, ale pracownik nauki
możliwie dogodny dla studentów. Unika nad-
uważa to za swój obowiązek, od którego nie nal-
miernego kumulowania zajęć dydaktycznych w
eży się uchylać.
skali tygodnia, semestru lub roku akademickiego.
Prowadzi zajęcia dydaktyczne punktualnie i
Pracownik nauki jest szczególnie odpowiedzialny
zgodnie z planem.
za rzetelne i obiektywne opiniowanie prac dok-
torskich i habilitacyjnych.
TreS
ć zajęć dydaktycznych powinna być zgodna
z aktualnym stanem nauki S
wiatowej. Jeżeli treS
ć
Pracownik nauki nie powinien nigdy wyk-
taka byłaby niezgodna z wewnętrznym przeS
wia-
orzystywać lub udostępniać zawartoS
ci prac, któ-
dczeniem pracownika nauki, to jest on obo-
re otrzymał przed ich przedstawieniem lub
wiązany dodać własny odrębny komentarz. W
publikacją bez zgody autora.
wykładach należy uwzględniać rywalizujące ze
sobą teorie i interpretacje faktów.
5.2. Pracownik nauki stara się przygotować swą
opinie w terminie.
4.3. Pracownik nauki rozwija samodzielnoS
ć myS
len-
ia studenta, jego krytycyzm i szanuje prawo studenta
UmyS
lne lub wynikające z zaniedbania opóx
ni-
do swobodnego wyrażania opinii także w kwestiach
anie sporządzenia opinii jest niedopuszczalne.
naukowych.
5.3. Opiniując pracę przeznaczoną do publikacji,
Nadużywanie stosunku zależnoS
ci lub przewagi
pracownik nauki powinien rozważyć swą kompe-
erudycyjnej nie licuje z godnoS
cią pracownika
tencję do oceny i stwierdzić właS
ciwoS
ć przedmiot-
nauki.
ową pracy, jej wartoS
ć naukową i brak jawnych
błędów.
4.4. Pracownik nauki ocenia każdego studenta spra-
wiedliwie na podstawie jego osiągnięć.
Do publikacji należy zakwalifikować tylko wyp-
Pracownik nauki stosuje jednakowe kryteria i owiedx
o charakterze naukowym. TreS
ć wypow-
jedną skalę ocen dla wszystkich studentów. iedzi powinna wzbogacać wiedzę naukową lub
przyczyniać się do jej upowszechnienia. Ma być
4.5. Pracownik naukowy traktuje jako poufne inform-
sformułowana z należytą S
cisłoS
cią i krytycyzm-
acje natury osobistej, uzyskane od studenta w ra-
em, a zawarte w niej wywody mają być poprawnie
mach działalnoS
ci dydaktycznej.
skonstruowane, tekst pracy powinien S
wiadczyć
o rozeznaniu autora w tej dziedzinie nauki, do kt-
4.6. Poza sferą służbową pracownik nauki nie wy-
órej opiniowana praca należy.
powiada negatywnych opinii o swych studentach, w
sposób pozwalający na zidentyfikowanie osoby
5.4. Ani promotor, ani opiniodawca rozprawy dok-
ocenianej.
torskiej nie powinni angażować się w opracowanie
4.7. Pracownik nauki nie nadużywa pozycji i osobist- jej treS
ci w stopniu uprawniającym do współautors-
ych więzi ze studentami. twa rozprawy.
32 � Adam Polanowski, 2003
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
5.5. Pracownik nauki dba o to, aby krytyka, dyskusja i
Rozdział 7
polemika naukowa prowadzone były z poszanowa-
PRACOWNIK NAUKI
niem zasad szacunku, rzeczowoS
ci i rzetelnoS
ci.
JAKO KRZEWICIEL WIEDZY
Zasada egalitaryzmu zapewnia wszystkim
7.1. Pracownik nauki upowszechnia w społecze-
uczestnikom dyskusji lub polemiki, możliwoS
ć ró-
ństwie rzetelne wiadomoS
ci o nauce i jej osiągn-
wnoprawnego udziału niezależnie od stanowiska
ięciach, nie ukrywając przy tym jej ograniczeń.
i tytułów naukowych. Zasada rzeczowoS
ci wy-
klucza nadawanie krytyce lub polemice charakt-
Pracownik nauki nie odmawia współpracy z cza-
eru personalnego. Zasada rzetelnoS
ci potępia
sopismami popularno-naukowymi i nie uchyla się
deformowanie przedmiotu krytyki w celu jego
od uczestnictwa w akcjach odczytowych dla sze-
oS
mieszenia lub łatwiejszego stawiania zar-
rokiego kręgu słuchaczy.
zutów. Nie wolno utrudniać odpowiedzi na
Pracownik nauki powinien piętnować pseud-
krytykę.
onaukowoS
ć chroniącą się za parawanem na-
5.6. W swej działalnoS
ci opiniodawczej i krytycznej
ukowej frazeologii.
pracownik nauki powinien kierować się zaleceniami
sumienia oraz normami prawa i brać pod uwagę na-
7.2. Pracownik nauki respektuje prawo człowieka do
uki płynące z niniejszego zbioru dobrych obyczajów
prawdy i informacji i stara się je urzeczywistnić.
w nauce.
Pracownik nauki uważa za swój obowiązek do-
starczenie społeczeństwu lub zainteresowanym
Rozdział 6
grupom społecznym rzetelnych informacji na-
PRACOWNIK NAUKI JAKO EKSPERT
ukowych w zakresie i stopniu umożliwiającym im
6.1. Pracownik nauki podejmuje się opracowania
prawidłowe rozeznanie i obronę swych
ekspertyzy lub jej częS
ci tylko w zakresie swojej spe-
interesów. Pracownik nauki przeciwstawia się
cjalnoS
ci i tylko wtedy, kiedy może ją oprzeć na od-
wszelkim próbom blokowania, zniekształcania
powiedniej wiedzy i doS
wiadczeniu.
lub opóx
niania takich informacji.
6.2. Pracownik nauki poprzedza każdą ekspertyzę
wyrax
nym stwierdzeniem w czyim imieniu i dla kogo
Rozdział 8
została ona opracowana.
PRACOWNIK NAUKI
JAKO CZŁONEK SPOŁECZEŃSTWA
6.3. Pracownik nauki opracowuje każdą ekspertyzę
rzetelnie i odpowiedzialnie, w oparciu o aktualny stan
8.1. W miarę swoich zainteresowań i możliwoS
ci pra-
wiedzy naukowej i pełne rozpoznanie istotnych
cownik nauki powinien wykorzystywać swą wiedzę,
faktów i okolicznoS
ci.
intelekt i autorytet w praktycznej działalnoS
ci dla do-
6.4. Przy opracowaniu ekspertyzy pracownik na- bra społecznego.
ukowy nie sugeruje się oczekiwaniami zlecenioda-
8.2. Pracownik nauki powinien uczestniczyć w życiu
wcy i nie dopuszcza, aby presja zleceniodawcy
swego S
rodowiska naukowego.
wywarła wpływ na merytoryczną zawartoS
ć
ekspertyzy.
Bez ważnych przyczyn pracownik nie powinien
6.5. Aby uniknąć podejrzenia o stronniczoS
ć, pra- uchylać się od kandydowania na stanowiska
cownik nauki odmawia opracowania ekspertyzy, któ- obieralne w swoim S
rodowisku naukowym. Po-
rej częS
ć i końcowe wnioski miałyby związek z jego winien brać czynny udział w pracach organów ko-
interesem osobistym. legialnych. Jako członek organów kolegialnych
powinien mieć na uwadze najpierw dobro nauki, a
W takim przypadku pracownik nauki powinien po-
dopiero póx
niej dobro macierzystej instytucji
wiadomić zleceniodawcę o przyczynie odmowy.
naukowej.
6.6. Informacji uzyskanych w związku z opracowa-
8.3. Pracownik nauki sprzeciwia się wykorzystywan-
niem ekspertyzy, pracownik nauki nie wykorzystuje
iu autorytetu nauki lub swego własnego do celów re-
na szkodę zleceniodawcy ani dla osiągnięcia
klamowych bądx
propagandowych.
niesłusznych korzyS
ci własnych.
W przypadku konfliktu interesów ekspert powin- 8.4. Pracownik nauki na stanowisku publicznym nie
ien stawiać wyżej prawdę i dobro ogólne niż inter- powinien sprzeniewierzać się normom etycznym,
es zleceniodawcy. przyjętym w S
wiecie nauki.
� Adam Polanowski, 2003 33
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
Zbiór Zasad Postępowania Sędziów
Wprowadzenie Nieodpowiedzialnym i niewłaS
ciwym jest zatem nie
tylko takie postępowanie sędziego, które prowadzi
Stowarzyszenie Sędziów Polskich  IUSTITIA ist-
do naruszenia prawa do sprawiedliwego procesu
nieje od lipca 1990 r. Członkiem Stowarzyszenia
sądowego lub podważa zaufanie społeczne do
Sędziów Polskich IUSTITIA może zostać każdy
sądowego wymiaru sprawiedliwoS
ci i prawa w
sędzia, zarówno pełniący służbę, jak też w stanie
ogóle, ale także takie postępowanie sędziego, które
spoczynku.
może wywołać odczucie, że umniejsza ono
zdolnoS
ci sędziego do wykonywania obowiązków
Tekst aktu
jego urzędu w sposób uczciwy, bezstronny i
Powierzona niezawisłym sędziom funkcja publiczna
fachowy lub może prowadzić do podważenia
polega na ochronie praw i wolnoS
ci, w ramach
zaufania społecznego wobec urzędu sędziego,
obowiązku wymierzania sprawiedliwoS
ci. Jednym z
wobec powyższego uchwala się Zbiór Zasad Postęp-
tych praw - potwierdzonym w art. 45 ust. 1 Konstyt-
owania Sędziów następującej treS
ci:
ucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz w art. 6 Europ-
ejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i
Sędziowie - członkowie Stowarzyszenia Sędziów
Podstawowych WolnoS
ci - jest prawo do rzetelnego
Polskich "IUSTITIA",
procesu sądowego.
przywołując rotę S
lubowania, nakazującą sędziemu
Istotą tego prawa, a zarazem istotą sprawowanego
stać na straży prawa, obowiązki urzędu wypełniać
przez niezależne sądy wymiaru sprawiedliwoS
ci, jest
sumiennie, sprawiedliwoS
ć wymierzać bezstronnie,
prawo każdego do sprawiedliwego i jawnego rozpat-
a w postępowaniu kierować się zasadami godnoS
ci i
rzenia jego sprawy, bez nieuzasadnionej zwłoki
uczciwoS
ci,
przez właS
ciwych, bezstronnych i niezawisłych sęd-
ziów. S
wiadomi, że osąd moralny towarzyszy każdemu
rozstrzygnięciu sądowemu oraz że ten, kto ocenia
Prawo do rzetelnego procesu sądowego jest jedno-
innych, sam przestrzegać musi najwyższych
czeS
nie gwarancją zachowania innych praw i
standardów moralnych,
wolnoS
ci. Tylko w rzetelnym procesie sądowym jed-
nostka może oczekiwać ochrony swoich praw i wol-
wyrażając przekonanie, że sprawowanie urzędu
noS
ci i tylko w rzetelnym procesie sądowym może
sędziego to zaszczyt i obowiązek spełniany w inter-
zostać ważnie ich pozbawiona.
esie wszystkich członków społeczeństwa,
Szczególna rola sędziów polega zatem na zapewn-
uznają za słuszne i właS
ciwe przestrzeganie zasad
ieniu każdemu prawa do rzetelnego procesu
następujących:
sądowego, rozumianego nie tylko jako cel sam w
sobie, ale również jako S
rodek ochrony innych praw i
wolnoS
ci.
I. Zasady ogólne postępowania sędziów
Z tej przyczyny, właS
ciwa postawa sędziów i ich
odpowiedzialne zachowanie, wsparte wiedzą i
1. Sędzia przestrzega najwyższych standardów
doS
wiadczeniem, stanowią najwyższe gwarancje
moralnych w służbie i poza służbą.
przestrzegania prawa i mają zasadnicze znaczenie
dla społecznego rozumienia sprawiedliwoS
ci.
2. Sędziemu nie wolno dopuS
cić, aby ktokolwiek z
jakiejkolwiek przyczyny bezpoS
rednio lub poS
r-
Sędziowie mają zatem obowiązek szanowania urz-
ednio wywarł wpływ na jego postępowanie lub osąd.
ędu sędziego i dokładania wszelkich starań w celu
W szczególnoS
ci sędziemu nie wolno dopuS
cić, aby
utrzymywania i wzmacniania zaufania publicznego
wpływ na jego postępowanie lub osąd wywierały
wobec sądowego wymiaru sprawiedliwoS
ci.
związki rodzinne, towarzyskie, przekonania polit-
Zbiór Zasad Postępowania Sędziów zmierza do yczne, religijne bądx
S
wiatopoglądowe. Sędzia nie
ustanowienia kryteriów oceny zachowania się ulega naciskom opinii publicznej ani obawie przed
sędziów oraz norm etycznego ich postępowania. krytyką.
34 � Adam Polanowski, 2003
Wyższa Szkoła Gospodarowania NieruchomoS
ciami
3. Sędziemu nie wolno wykorzystywać statusu sęd- powszechnie, uzyskanych przez niego jako sędz-
ziego lub prestiżu urzędu w celu wspierania interesu iego.
własnego lub innych osób. W szczególnoS
ci sędzia
9. Sędzia wykonuje swoje obowiązki w zakresie
nie nadużywa posiadanego immunitetu.
administracji i w organach samorządu
4. Sędzia, który dopuS
cił się złamania zasad zawart- sędziowskiego sumiennie, mając na uwadze dobro
wymiaru sprawiedliwoS
ci i autorytet urzędu sędzi-
ych w niniejszym zbiorze, ma obowiązek podjąć
ego.
działania zmierzające do usunięcia skutków takiego
naruszenia.
10. Sędzia wymaga od pracowników sądu oraz
innych osób podlegających jego kierownictwu i kon-
5. Sędzia wymaga od innych sędziów nienagannego
troli punktualnoS
ci i sumiennoS
ci oraz kulturalnego i
zachowania i kierowania się zasadami zawartymi w
uprzejmego zachowania.
niniejszym zbiorze, a w razie uchybień zachowanie
takie swoją postawą piętnuje oraz może zwrócić na
11. Sędzia ma obowiązek doskonalenia umiejętnoS
ci
nie uwagę organów sądu, samorządu sędziowskiego
zawodowych.
lub władz Stowarzyszenia.
12. Sędzia ma obowiązek złożyć wniosek o wyłącze-
nie od rozpoznania sprawy wtedy i tylko wtedy, gdy
II. Zasady pełnienia służby
istnieją do tego uzasadnione podstawy. Niedop-
1. We wszystkich przydzielonych sprawach sędzia
uszczalne jest nadużywanie instytucji wyłączenia
ma obowiązek podejmować czynnoS
ci bez zbędnej
sędziego.
zwłoki, bez narażania stron i Skarbu Państwa na nie-
potrzebne koszty.
III. Zasady zachowania sędziego poza służbą
2. Sędzia wykonuje swoje czynnoS
ci bezstronnie.
1. Sędzia zawsze powinien kierować się zasadami
uczciwoS
ci, honoru i szacunku dla innych oraz
3. Sędzia wyjaS
niając stronom kwestie proceduralne
przestrzegać dobrych obyczajów i uznanych zasad
i podając motywy orzeczenia czyni to w sposób
współżycia społecznego.
jasny i zrozumiały.
2. Sędzia nie może swoim zachowaniem wspierać
4. Sędzia powinien zachowywać się kulturalnie
dyskryminacji z jakichkolwiek przyczyn.
wobec wszystkich osób, z którymi ma do czynienia
3. Sędzia powinien unikać kontaktów osobistych i
w trakcie wykonywania czynnoS
ci, a także wymagać
związków ekonomicznych z osobami, organizacjami
podobnego postępowania oraz zachowania porządku
i dobrych obyczajów od pracowników sądu i wszyst- lub grupami nieformalnymi, jeżeli kontakty te
mogłyby wzbudzać wątpliwoS
ci co do bezstronnego
kich osób biorących udział w postępowaniu.
wykonywania obowiązków, bądx
podważać prestiż i
5. Sędzia odpowiednio reaguje w przypadku okaz-
zaufanie do urzędu sędziowskiego.
ywania przez osoby uczestniczące w postępowaniu
4. Sędziemu nie wolno zajmować się działalnoS
cią
nastawienia lub uprzedzenia ze względu na rasę,
finansową lub gospodarczą, która może być odeb-
płeć, wyznanie, narodowoS
ć, niepełnosprawnoS
ć,
rana jako wykorzystywanie pozycji sędziego.
wiek, orientację seksualną lub status społeczny i
majątkowy czy jakiekolwiek inne przyczyny.
5. Sędziemu nie wolno przyjmować prezentów ani
jakichkolwiek innych korzyS
ci, mogących wywołać
6. Sędzia nie może stwarzać swoim zachowaniem
odczucie, że stanowią próbę wpływu na jego osobę.
choćby pozorów wrażenia, że kontakty utrzym-
Sędzia powinien dbać również o to, aby członkowie
ywane z którymkolwiek z uczestników postępowa-
jego najbliższej rodziny nie przyjmowali takich
nia mogą mieć wpływ na jego bezstronnoS
ć.
korzyS
ci.
7. Sędziemu nie wolno wyrażać publicznie opinii na
6. Sędzia korzystając z ofert kierowanych wyłącznie
temat toczącego się lub mającego się toczyć post-
do sędziów winien rozważyć, czy nie są one próbą
ępowania. Sędzia powinien wymagać podobnego
wywarcia wpływu na jego osobę.
zachowania od pracowników sądu.
7. Sędzia nie może w jakiejkolwiek formie S
wi-
8. Sędziemu nie wolno ujawniać ani używać w
adczyć odpłatnych porad prawnych.
jakimkolwiek celu nie związanym z obowiązkami
sędziowskimi informacji nie udostępnianych
� Adam Polanowski, 2003 35