CENTRUM LOGOPEDYCZNE PL
Ćwiczenia oddechowe
Autor: Bogumiła Karasek-Sajbor
15.05.2009.
Zmieniony 15.05.2009.
U człowieka tworzenie głosu a także dz
więczna artykulacja możliwe są dzięki strumieniu powietrza
wydychanego. Mówienie jest nierozłącznie związane z oddychaniem. Inny jest sposób oddychania wtedy,
gdy milczymy, a inny, gdy mówimy. Podczas spoczynku oddychamy nosem: wdech i wydech są niemal
zrównoważone co do długości trwania. Natomiast w czasie mówienia oddychamy przede wszystkim
ustami: wdech jest szybki i krótki, a wydech długi i powolny. Mówiąc nabieramy tyle powietrza, ile
potrzeba do wypowiedzenia wyrazy czy zdania.
W zależności od zaangażowania mięśni wydechowych wyróżnić można:
- · Typ oddechowo żebrowy lub piersiowy (gdy poruszaja siÄ™ przede wszystkim żebra)
- · Typ Odechowy brzuszny lub przeponowy (gdy główna role odgrywa przepona)
Fizjologicznym sposobem oddychania jest mieszany typ oddechowy piersiowo-brzuszny, ponieważ klatka
piersiowa rozszerza się wówczas w trzech kierunkach.
Przy oddechu brzuszno-przeponowym klatka piersiowa unosi się lekko podczas wdechu ku górze, ale
rozszerza się na boki w swojej dolnej części, przez co zwiększa się pojemność płuc. Ten sposób
oddychania daje możliwość spożytkowania przy mówieniu największej ilości powietrza w jednym oddechu
i przez to osiągania maksymalnej pojemności głosu, jego świeżości i łatwości operowania nim.
Nieprawidłowy sposób oddychania (zwłaszcza przez usta) może powodować poważne skutki w rozwoju
dzieci i dorosłych
- zbyt płytki oddech powodować może, że dziecko z
le sypia, chrapie podczas snu, krzyczy, często budzi
się, zaś następnego dnia bywa zmęczone, nieuważne i rozkojarzone;
- klatka piersiowa dziecka wskutek płytkich oddechów (mięśnie oddechowe żebrowe są mało aktywne)
nie rozwija się w sposób prawidłowy, przez co jest zwykle płaska
- dziecko częściej choruje (anginy, przeziębienia)
- nieprawidłowe oddychanie przez usta powoduje, że przepływające ponad językiem powietrze utrudnia
właściwą pionizację języka( prowadzi to do trudności w prawidłowym wymawianiu głosek
„sz”, „ż”,”cz”,”dz”, „r”,
„l”
- dziecko, które nie oddycha przez nos z
le je i męczy się podczas jedzenia, bo musi dość często robić
przerwy
- długotrwałe oddychanie ustami prowadzi do kształtowania się wad zgryzu, a nawet do deformacji
czaszki twarzowej dziecka
- Dzieci oddychające przez usta mogą mieć też kłopoty ze słuchem, ponieważ staw skroniowo-żuchwowy
jest położony tuż przy trąbce słuchowej (Eustachiusza). Jeśli głowa żuchwy jest nieprawidłowo ułożona
w stawie, to uciska otwór słuchowy i dziecko słabo słyszy. Tę wadę niekiedy trzeba usuwać operacyjnie.
- w przypadku nawykowego oddychania przez usta, np. w znacznych przerostach migdałków
podniebiennych, w następstwie zmian patologicznych rezonansu nosowego
Ważnym elementem terapii logopedycznej są ćwiczenia oddechowe. Głównym celem ćwiczeń
oddechowych jest przede wszystkim:
- · wzmacnianie i wykorzystanie siÅ‚y mięśni oddechowych
- · zwiÄ™kszenie pojemnoÅ›ci pÅ‚uc
- · wyrobienie oddechu przeponowego
- · rozróżnianie fazy wdechu i wydechu
- · wyrobienie umiejÄ™tnoÅ›ci peÅ‚nego, szybkiego wdechu i wydÅ‚użenia fazy wydechowej
- ·mówienie tylko na wydechu
http://www.logopedia.pl Kreator PDF Utworzono 15-10-2010, 10:13
CENTRUM LOGOPEDYCZNE PL
Gdy dzieci (dorośli) nie potrafią prawidłowo gospodarować oddechem, ani zachować prawidłowego rytmu
mowy, najczęściej brakuje im powietrza, zacinają się, przerywają kwestie w najmniej spodziewanym
momencie, połykają końcówki wyrazów i początki następnych. Raz mówią głośno, raz ciszej. W tych
zmaganiach bierze udział całe ciało: unoszenie ramion, wyciąganie szyi, stawanie na palcach. Ćwiczenia
oddechowe wydłużają fazę wydechową, regulują prace przepony i pogłębiają oddech.
Przy przeprowadzaniu ćwiczeń oddechowych należy pamiętać o tym, ze można je wykonywać jedynie w
przewietrzonym pokoju lub na dworze tak aby dostarczyć organizmowi odpowiednia ilość tlenu.
Kolejnym warunkiem w podczas prawidłowego przeprowadzania ćwiczeń, oddechowych jest zadbanie o
to, aby pacjent nie był po jedzeniu Należy robi cv krótkie przerwy pomiędzy ćwiczeniami oddechowymi
aby zapobiec osłabieniu i zawrotom głowy.Przy ćwiczeniach należy zwrócić uwagę zarówno na oddech
statyczny (gdy pacjent nie mówi-oddychanie nosem), jak i dynamiczny ( w trakcie mówienia-oddychanie
nosem i ustami lub samymi ustami). Ćwiczenia oddechowe należy wykonywać w różnych pozycjach ciała
(leżącej, siedzącej i stojącej)A Walencik-Topiłko dzieli ćwiczenia oddechowe na :
- · ćwiczenia oddechu torem przeponowym
- · wyrabianie dÅ‚ugiej fazy wydechowej
- · równomierność siÅ‚y wydechu
- · ćwiczenia ekonomicznego zużywania powietrza i wÅ‚aÅ›ciwego dawkowania go podczas mówienia
W niniejszym artykule chciałabym skupić na ćwiczeniach wyrabiających umiejętność oddychania
przeponowego oraz na ćwiczeniach oddechowych prowadzonych w formie zabaw.
Jak już wyżej zaznaczono najkorzystniejszym dla organizmu ludzkiego jest oddychanie przeponowe.
Umiejętność oddychania przeponowego posiada każdy z nas po urodzeniu (noworodek potrafi płakać
głośno i długo, co nie ma wpływu na jego głos), Żeby zrozumieć jak się powinno prawidłowo oddychać
potrzebne jest kilka minut dziennie poświęcone na ćwiczenia oddechowe.
Dziecko leży na podłodze z misiem lub książką na brzuchu. Lewa dłoń leży na górnej części klatki
piersiowej, a prawa na brzuchu. Dziecko wdycha powietrze przez nos lub usta i nos (wyczuwa unoszenie
się brzucha ku górze, lewa dłoń leży nieruchomo), wypuszcza powietrze przez usta wymawiając
przeciągniętą głoskę s (brzuch opada, lewa dłoń leży nieruchomo). Ćwiczenie należy wykonywać 3 razy
dziennie przez 2 - 3minuty. To samo ćwiczenie wykonujemy w pozycji stojącej i siedzącej.
Ćwiczenia oddechowe dobrze jest łączyć z ruchami rąk i tułowia. Np.
- 1. Wdech z jednoczesnym szybkim wzniesieniem rÄ…k do boku, a wydech z powolnym przesuwaniem
rak do przodu, Az do zupełnego ich skrzyżowania
- 2. Wdech z jednoczesnym wzniesieniem rąk bokiem do góry, a następnie ręce należy wolno
opuszczać, wydychając powoli powietrze
- 3. Dłonie na karku, przy wdechu przesunąć łokcie silnie do tyłu, przy wydechu łokcie powoli wracają
do przodu, aż zetkną się
- 4. Szybki wdech z jednoczesnym skrętem tułowia w bok, w czasie powolnego wydechu następuje
powrót do normalnej pozycji,
- 5. Pochylić tułów do przodu ręce swobodnie zwisają, następnie przy prostowaniu tułowia i unoszeniu
rąk w górę wykonać wdech, a potem powoli powtarzając skłon wykonać wydech
- 6. Uklęknąć i dłonie oprzeć na podłodze, przy wdechu unieść głowę i spojrzeć na sufit, przy wydechu
powoli opuszczać ją coraz niżej
Ćwiczenia oddechowe powinny Stanowic nieodzowny element terapii logopedycznej. Dla dzieci najczęściej
prowadzone sÄ… w formie zabaw:
- - Lokomotywa wypuszcza parę: pssssssss, fffffffffffff, jedzie: cz, cz, cz; pędzi: tuf, tuf, tuf, tuf,
zatrzymuje siÄ™ na stacji: usz, usz, usz; hamuje: psssssss
- - Kto dalej, kto mocniej: dmuchanie na lekkie przedmioty: piórka, piłki ping-pongowe, skrawki papieru
- - wydmuchiwanie baniek mydlanych przez słomkę, dmuchanie do pojemnika z wodą za pomocą różnej
grubości i długości rurek,
- - dmuchanie balonów, piszczałek;
http://www.logopedia.pl Kreator PDF Utworzono 15-10-2010, 10:13
CENTRUM LOGOPEDYCZNE PL
- - gra na organkach, fletach, trÄ…bkach i gwizdku;
- - wykonanie wdechu i dość długi wydech, tj dmuchanie na podwieszony przedmiot (z kawałków lekkiej
folii, waty, karbowanej bibuły albo gąbki) tak, aby jak najdłużej utrzymać ów przedmiot w oddaleniu;
- - jesteśmy na łące i wąchamy kwiatki, wciągamy zapach i zatrzymujemy go jak najdłużej, potem
wydmuchujemy, zdmuchujemy puch z mlecza, płatki z kwiatków: pfff
-
- - Rurka, słomka może służyć także do przenoszenia różnych lekkich przedmiotów ( przyciągania na
wdechu) z jednego miejsca na drugie, np. kropek na biedronkę wykonana z tektury, jabłek na drzewo itp.
-
- - Bawimy się płomieniem świecy: dmuchamy leciutko, żeby płomień nie zgasł staramy się zdmuchnąć
płomień z dużej odległości zdmuchujemy kilka świeczek jednocześnie
- - Naśladujemy śmiech:
Pana- ho-ho-ho
Pani- Ha, ha ha
Dziecka- hi hi hi
Staruszki- He He He
Śmiejemy się wesoło, cicho, głośno
Można wymieniać niemal w nieskończoność przykłady ćwiczeń oddechowych. Należy jednak pamiętać iż
powinny być odpowiednio dobrane do możliwości i potrzeb dziecka i nie powinny trwać zbyt długo.
ZachÄ™cam do wykorzystania codziennych sytuacji domowych do tego aby „podmuchać”
troszkÄ™ ze swoim dzieckiem.
Bibliografia
Kozłowska K.: Pomagajmy dzieciom z zaburzeniami mowy. Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, Kielce 1996.
Walencik-Topiłko A.:Ćwiczenia wstępne w terapii logopedycznej /w:/ Podstawy Neurologopedii, T.
Gałkowski red., Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2005.
Demel G.: Elementy logopedii . WSiP Warszawa 1979
Sachajska E.: Uczymy poprawnej wymowy. Warszawa 1987
http://www.logopedia.pl Kreator PDF Utworzono 15-10-2010, 10:13