ĆW. 8 MOSTKI OPPOROWE, MOSTKI TENSOMETRYCZNE,
WZORCOWANIE I POMIAR
I. CEL
�� Poznanie sposobów wykorzystania mostków technicznych w celu pomiaru drgań
II. ZESTAW OPRZYRZ
DOWANIA DO ĆWICZENIA
�� Techniczny mostek Wheatstone a TMW - 5,
�� Mostek tensometryczny,
�� Oscyloskop,
�� Falownik.
III. SPOSÓB POSTEPOWANIA
�� podłączyć mostek Wheatstone a TMW  5 do z
ródła zasilania sieciowego 230V
i wcisnąć odpowiedni przycisk wyboru z
ródła zasilania.
Rys. 3.1. Wygląd zewnętrzny mostka
�� ~ 230 V - gniazdo do podłączenia przewodu sieciowego
�� Z - gniazda do podłączenia zewnętrznego zasilacza prądu stałego
�� G - gniazda do podłączenia zewnętrznego galwanometru
�� ~ 230 V, Z - przyciski wyboru y
ródła zasilania
�� G - przycisk włączający galwanometr i zasilanie mostka
�� P - przełącznik zakresu pomiarowego
�� Rp - pokrętło potencjometru
1
�� Zw - zwieracz obwodu galwanometru
Prostym sposobem oceny czułości mostka jest zmiana wartości wskazywanej o wartość
dopuszczalnego błędu; odpowiednia zmiana wskazania galwanometru powinna być nie mniejsza niż
1 działka.
�� jeżeli wymagana jest duża czułość wskaz
nika równowagi do gniazd  G można przyłączyć
również zewnętrzny wskaz
nik równowagi; jeżeli korzysta się z galwanometru
wewnętrznego dołączony do mostka zwieracz powinien być umieszczony we właściwych
gniazdach.
�� podłączyć mierzony rezystor Rx do zacisków pomiarowych mostka - wg rys. 3.1
�� przełącznik P ustawić na zakres, w którym mieści orientacyjnie wartość mierzonej
rezystancji (sprawdzić wartość spodziewanej rezystancji tensometru na opakowaniu
fabrycznym),
�� naciskając przycisk G na obudowie mostka, pokręcać gałką potencjometru Rp do chwili
zrównoważenia mostka (odchylenie galwanometru sprowadzić na kreskę zerowa);
�� odczytać z tarczy podziałkowej potencjometru wartość mierzonej rezystancji.
W przypadku gdy pokręcanie gałką potencjometru Rp nie pozwala zrównoważyć mostka,
należy odpowiednio zmienić zakres pomiarowy przełącznikiem P.
Odwrócenie biegunowości zasilającego z
ródła napięcia stałego nie uniemożliwia pomiaru,
ale pogarsza własności ergonomiczne mostka, gdyż kierunek obrotu tarczy potencjometru
i odchylenia wskazówki galwanometru stają się wtedy przeciwne.
�� Powtórzyć pomiar przy nacisku w dół na blachę pomiarową (rys. 3.1), na której na stałe
jest przyklejony tensometr, oraz przy wygięciu w górę  badanie naprężeń statycznych.
2
Rys. 3.1. Nacisk wywierany podczas próby rozciągania (ściskania) na blachę pomiarową
�� Załączyć oscyloskop, nastawić na odpowiedni zakres, pozwalający na ocenę
naprężeń dynamicznych wywołanych działaniem falownika na tensometr,
�� Odczytać z opakowania tensometrów wykorzystanych w ćwiczeniu czułość K oraz
materiał z którego zostały wykonane,
�� Zarejestrować obraz z oscyloskopu,
IV. WST
P TEORETYCZNY
4.1. Przetwarzanie wielkości nieelektrycznych na elektryczne
Przyrządy i metody pomiarowe stosowane do pomiaru wielkości elektrycznych znajdują
szerokie zastosowanie przy pomiarach wielu wielkości fizycznych. Fakt ten uzasadniają takie zalety
elektrycznych metod pomiarowych jak: możliwość dokonywania pomiarów ciągłych i rejestracji
wielkości mierzonej, możliwość wykonywania pomiarów zdalnych, istotnych zwłaszcza przy
automatyzacji procesów produkcyjnych. Ponadto metody te charakteryzują się stosunkowo dużą
dokładnością i czułością pomiaru, szerokim zakresem pomiaru, a także słabym oddziaływaniem na
badany obiekt.
Rys. 4.1. Ogólna zasada działania czujnika
3
Y  wyjściowa wielkość elektryczna
X  badana wielkość fizyczna
Do przetworzenia mierzonej wielkości nieelektrycznej na elektryczną służy element zwany
czujnikiem (spotykana jest też nazwa przetwornik wejściowy). Ideę działania czujnika ilustruje
rys. 4.1, pomiar wyjściowej wielkości elektrycznej Y, związanej z badaną wielkością fizyczną X
zależność:
(4.1)
pozwala wyznaczyć wartość wielkości X.
Czujniki pomiarowe można podzielić na czujniki parametryczne (bierne) oraz czujniki
generatorowe (czynne).
Czujniki parametryczne działają na zasadzie zmian parametru elektrycznego pod wpływem
zmian mierzonej wielkości fizycznej. Wpływ ten może następować na zasadzie bezpośredniej
zależności fizycznej między wielkością mierzoną (temperaturą, ciśnieniem itd.), okrerślonym
parametrem elektrycznym czujnika (rezystancją, indukcyjnością, stałą dielektryczną itd.).
Przykładem może być termometr rezystancyjny. Zmiana parametru elektrycznego może też
wystąpić na skutek wpływu mechanicznego na czujnik i zmianę jego rezystancji, pojemności,
indukcyjności itd. Przykładem może być pomiar wydłużenia przez pomiar zmiany położenia
suwaka na rezystorze.
Zmiana parametru może wreszcie występować w wyniku kompensacji (ręcznej lub
automatycznej) mierzonej wielkości fizycznej, przetworzoną wielkością elektryczną (prądem,
napięciem). Przykładem jest pirometr optyczny.
Z licznej grupy czujników parametrycznych zostaną przedstawione czujniki rezystancyjne,
indukcyjne i pojemnościowe.
Czujniki generatorowe działają na zasadzie przetwarzania energii wielkości mierzonej
(mechanicznej, chemicznej, cieplnej itd.) na energię elektryczną, powstającą wielkością elektryczną
może być siła elektromotoryczna, prąd, ładunek.
Spośród czujników generatorowych przedstawione zostaną termoelementy i czujniki
dynamiczne.
4.2. Czujniki rezystancyjne
4
W czujnikach rezystancyjnych zmianę rezystancji osiąga się przez: zmianę położenia styku
ślizgowego na rezystorze, włączenie lub wyłączenie rezystorów w obwodzie pomiarowym, przez
zmianę rezystancji czujnika przy ściskaniu go, rozciąganiu lub przy zmianach temperatury.
4.2.1. Czujniki łącznikowe
Czujniki te zmieniają rezystancję w układzie pomiarowym przez zamykanie lub otwieranie
zestyku między punktami A i B (rys. 4.2a) zależnie od wysokości obiektu umieszczonego pod
czujnikiem. Czujnik z rys. 4.2a pozwala na kontrolę granic tolerancji  zwiera styki A i B po
przekroczeniu dopuszczalnej odchyłki dolnej, a styki A i C po przekroczeniu odchyłki górnej.
Rys. 4.2. Czujniki łącznikowe: a) jednopołożeniowy, b) dwupołożeniowy
4.2.2. Czujniki rezystancyjne
Rezystancja tych czujników zależy od położenia styku ślizgowego. Na rysunku 4.3a
przedstawiono czujnik służący do pomiaru wydłużenia próbki. Rezystancja tego czujnika między
punktami A i B zależy od odległości x styku ślizgowego od początku rezystora
(4.2)
Przy równomiernym nawinięciu drutu zmienność rezystancji jest jednostajna i zależność
rezystancji od odległości x jest liniowa. Na rysunku 4.3b przedstawiono czujnik do pomiaru kąta
skręcenia; rezystancja R między punktami A i B zależy od położenia suwaka, a więc od kąta ą
5
Rys. 4.3 Czujniki rezystancyjne: a) liniowy, b) obrotowy
(4.3)
Przy jednostajnej zmienności rezystancji zależność ta jest liniowa.
4.2.3. Czujniki tensometryczne
W czujnikach tych wykorzystuje się zmianę rezystancji drutu pod wpływem jego
rozciągania. Uwzględniając we wzorze (4.4) na rezystancję przewodnika, że przy wydłużeniu drutu
o "l zmienia się jego przekrój o "S, i rezystywność o "�, rezystancja przewodnika zmieni się o
(4.4)
oznaczając przez ź liczbę Poissona
(4.5)
otrzymujemy wyrażenie na względną zmianę rezystancji:
(4.6)
gdzie: K- współczynnik czułości tensometru, � - wydłużenie względne (� = "l/l)
Czujnik tensometryczny składa się z cienkiego drutu naklejonego między dwie taśmy
papieru lub folii celuloidowej. Na rysunku 4.4 przedstawiono dwa typy tensometrów stosowane
w praktyce: tensometr wężykowy i tensometr kratowy. Rozwiązanie typu kratowego jest lepsze,
6
gdyż eliminuje błędy spowodowane odkształceniami poprzecznymi do długich osi pętlic. Czułość
najczęściej stosowanych tensometrów zmienia się w granicach: K = 2 � 3 przy czym dla:
Rys. 4.4. Czujniki tensometryczne: a) wężykowy, b) kratowy
W zależności od warunków pracy (materiał badany, temperatura) do przyklejania
tensometrów stosuje się kleje celuloidowe, bakelitowe, cementowe i inne.
Oprócz tensometrów metalowych są również stosowane tensometry półprzewodnikowe
(monokryształy germanu i krzemu). Zmiana rezystancji tych tensometrów przy rozciąganiu
(ściskaniu) jest spowodowana głównie zmianą koncentracji nośników ładunku wskutek zwiększenia
(zmniejszenia) odległości międzyatomowych. Względne zmiany rezystancji tensometrów
półprzewodnikowych są znacznie większe niż metalowych (dla krzemu K = ą 60 � ą 175).
4.3. Pomiary tensometryczne
Czujniki tensometryczne pozwalają na wyznaczenie wydłużenia względnego � na podstawie
zmiany rezystancji. Korzystając z prawa Hooke a możemy wtedy wyznaczyć naprężenie
(4.7)
7
gdzie: E - moduł Younga, "R/R  względna zmiana rezystancji, K  stała tensometru (czułość).
Można także wyznaczyć siłę F rozciągającą obiekt o przekroju S
(4.8)
W pomiarach tensometrycznych z reguły stosuje się mostek Wheatstone a. Sam pomiar
odbywa się metodą zerową lub odchyłową. Schemat mostka do pomiaru metodą zerową
przedstawiono na rys. 4.5. Równoważenia mostka dokonuje się przez regulację rezystancji, np.
gałęzi trzeciej. Równolegle do rezystora R3 jest przyłączony regulowany rezystor R`3 o dużej
rezystancji, co przy zastosowaniu czułego galwanometru umożliwia pomiar małych zmian
rezystancji czujnika. W metodzie odchyłowej prąd w galwanometrze zależy od wydłużenia
względnego, czyli ig = f(�).
W pomiarach tensometrycznych stosuje się również układ różnicowy podany na rys. 4.6.
Rys. 4.5. Pomiar naprężeń metodą zerową Rys. 4.6. Pomiar naprężeń w układzie różnicowym
W przypadku, gdy rezystancja czujnika jest równa rezystancji R2, przez galwanometr prąd nie
płynie i układ znajduje się w równowadze. W przypadku zmiany rezystancji R1 przez galwanometr
płynie prąd:
(4.9)
Przy małych zmianach rezystancji czujnika prąd ten jest proporcjonalny do zmiany rezystancji R1, a
więc do wydłużenia względnego
(4.10)
8
Rys. 4.7. Układy z kompensacją temperatury otoczenia: a) układ z dwoma czujnikami (jednym nie
pracującym), b) układ z dwoma czujnikami pracującymi
W omawianych układach należy stosować kompensację wpływu tempera tury. Zmiany
rezystancji przy pracy tensometrów są z reguły małe i nawet niewielkie zmiany temperatury
otoczenia, rzędu kilku dziesiątych C�, mogą mieć wpływ na wartość mierzonej rezystancji.
Wpływ ten jest spowodowany wzrostem rezystancji czujnika przy zmianie temperatury (dla
konstantanu współczynnik temperaturowy rezystancji ąk = ą 40 � 10-6 �C-1) i przy różnicy
temperaturowych współczynników wydłużalności badanego przedmiotu i czujnika (np. dla stali
�FC = 11 � 10-6, dla konstantanu �K = 15 � 10-6 . Uwzględnienie tego wpływu jest bardzo kłopotliwe.
W praktyce, w celu kompensacji wpływu temperatury, obok właściwego czujnika nakleja się
drugi czujnik R2 nie pracujący (rys. 4.7a) lub pracujący, ale doznający naprężenia przeciwnego
znaku. Czujnik dodatkowy może być naklejony po drugiej stronie zginanej belki (rys. 4.7b). Jeśli
oba czujniki znajdują się w tej samej temperaturze, to zmiany ich rezystancji w funkcji temperatury
kompensują się i nie mają wpływu na prąd w galwanometrze.
Przy pomiarach naprężeń szybko zmieniających się w czasie, a więc przy pomiarach
dynamicznych, zamiast galwanometru przyłącza się odpowiedni przyrząd rejestrujący np.
oscylograf pętlicowy lub katodowy.
4.4. Pomiary odkształceń za pomocą oscyloskopu
Przez zastosowanie taśmowych tensometrów oporowych i oscyloskopu możliwy jest pomiar
odkształceń dynamicznych, jakie występują pod wpływem udarów, wibracji i różnych sił
dynamicznych. Zastosowanie oscyloskopu ma tę przewagę nad przyrządami rejestrującymi,
że bezwładność oscyloskopu jest najmniejsza, co pozwala na pomiar zjawisk bardzo szybkich.
Dogodnym do pomiarów przebiegów jednorazowych jest oscyloskop z lampą pamiętającą.
9
Pełny układ pomiarowy powinien spełniać następujące wymagania:
�� charakterystyka częstotliwościowa: od zera do częstotliwości przekraczającej z zapasem
spodziewaną największą częstotliwość odkształcenia,
�� układ powinien zapewniać dobrą liniowość od tensometru począwszy, na oscyloskopie
skończywszy.
Jeżeli te warunki są spełnione, wtedy statyczna kalibracja układu pomiarowego pozostaje słuszna
dla przebiegów dynamicznych.
Układ blokowy pomiaru odkształceń przedstawiono na rys. 4.8. Siła F działająca na badany
element konstrukcji powoduje powstanie naprężeń �, w wyniku których element odkształca się.
Przymocowany do badanego elementu tensometr zamienia odkształcenia na zmianę rezystancji
"R/R, która wpływa na zmianę napięcia sterującego oscyloskop, proporcjonalnie do wielkości
odkształcenia.
Rys. 4.8. Schemat blokowy pomiaru odkształceń
Tensometry konstantanowe umożliwiają pomiar odkształceń � 1%, co dla większości
materiałów stanowi wartość powyżej granicy elastyczności. Jednakże chcąc z tego samego
tensometru uzyskać powtarzalne wyniki, nie powinno się przekraczać � = 0,2%. W takim zakresie
odkształceń zależność między "R a � jest liniowa.
Dokładność pomiaru i jego prawidłowa interpretacja zależy od wyboru właściwego
tensometru i prawidłowego umocowania go. Powierzchnia, do której przykleja się tensometr,
powinna być lekko szorstka i dobrze oczyszczona, np. acetonem lub czterochlorkiem węgla. Do
klejenia stosuje się żywice epoksydowe, kleje syntetyczne lub bakelitowe.
Dla zilustrowania metody pomiarowej rozpatrzmy następujący przykład. Należy zmierzyć
siły dynamiczne przenoszone przez pręt stalowy o średnicy 12 mm. Spodziewany zakres sił:
od 10 kG do 500 kG.
10
1. Obliczamy przekrój:
2. Przy obciążeniu 10 kG naprężenie wyniesie:
3. Odkształcenie wyniesie:
4. Ustalenie układu mostka. Pojedynczy tensometr przy tak małych odkształceniach ma
następujące wady:
�� mała czułość,
�� brak kompensacji temperaturowej,
�� dodatkowe naprężenia w samym tensometrze mogą zakłócać właściwy odczyt.
Znacznie lepszym rozwiązaniem jest zastosowanie dwóch tensometrów, których wpływy się
zsumują. Najlepszy układ tworzą cztery tensometry umieszczone jak na rys. 4.9
Rys. 4.9a. Układ z czterema tensometrami, układ mostka prądu stałego
11
Rys. 4.9b. Układ z czterema tensometrami. układ mostka prądu zmiennego z demodulatorem
fazoczułym
Rys. 4.9c. Sposób umocowania tensometrów. Układ z czterema tensometrami. Tensometry A i C
reagują na wydłużenie pręta. Tensometry D i B umieszczone są neutralnie. Kompensują
one wpływ temperatury i reagują na efekt Poissona
Tensometry D i B kompensują układ temperaturowo i wykorzystują zjawisko Poissona
(zmniejszenie średnicy przy wydłużeniu). Liczba Poissona dla stali wynosi 0,28. Zatem sumaryczny
wynik pomiaru będzie:
5. Układ odczytu. Mostek pomiarowy może być zasilany napięciem stałym lub zmiennym.
12
Układ prądu stałego powinien spełniać następujące wymagania:
�� czułość oscyloskopu: na tyle duża, aby móc odczytać najmniejsze interesujące nas
odkształcenia,
�� pasmo: od zera do częstotliwości przekraczającej największą spodziewaną
częstotliwość odkształceń dynamicznych,
�� mostek należy zasilić z zewnętrznego z
ródła oraz połączyć z układem zerowania i
kalibracji.
Napięcie wyjściowe z mostka prądu stałego określamy z zależności:
(4.11)
gdzie:
Uwy - napięcie wyjściowe [źV],
�calk - sumaryczne odkształcenie s wszystkich tensometrów [10-6],
E - napięcie zasilające mostek [V]
K - współczynnik czułości odkształceniowej (zazwyczaj K 1,8 � 2,3).
W obliczonym przykładzie przy E = 12 V i K = 2,2 mamy dla 10 kG obciążenia:
Dla obciążenia maksymalnego 500 kG, Uwy = 50 � 70 = 3500 źV. Przy współczynniku
odchylania oscyloskopu 500 źV/cm, przy maksymalnym obciążeniu plamka wychyli się o 7 cm,
przy minimalnym o 1,4 mm.
Wadą mostka prądu stałego jest:
�� konieczność przeliczania odkształcenia na napięcie według (4.11),
�� wrażliwość układu na zakłócenia, tętnienia, sygnały stacji radiowych itp., wprowadzanie
przez SEM ogniw termoelektrycznych dodatkowego błędu.
Zaletą mostka prądu stałego jest szersze pasmo (do 100 kHz), podczas gdy typowe pasmo
mostka prądu zmiennego z detektorem fazoczułym wynosi 0 � 6 kHz. Ponadto na wynik pomiaru
znacznie mniejszy wpływ wykazują pojemności.
13
Zaletą mostka prądu zmiennego współpracującego z demodulatorem fazoczułym (np.
wkładki firmy Tektronix typu Q lub 3 C66) jest bezpośredni odczyt odkształcenia na ekranie oraz
większa czułość (rys. 4.9 b). Kalibrację mostka przeprowadza się przez odczyt na oscyloskopie
napięcia po przyłożeniu do badanej próbki znanej siły lub przez włączenie równolegle do jednego z
tensometrów rezystora Rkal (rys. 4.9a, b) o takiej wartości, że zmiana napięcia wyjściowego
odpowiada określonej sile. Jeżeli rezystor ten jest włączony w gałąz
A, odpowiada to ujemnemu
odkształceniu. Wartość rezystora Rkal oblicza się z następującej zależności:
(4.12)
gdzie: R  nominalna rezystancja tensometru [�],
K współczynnik czułości odkształceniowej,
�calk  sumaryczne odkształcenie wszystkich tensometrów w mostku.
W przypadku gdy F = 100 kG wytwarza sumaryczne odkształcenie to:
stąd
Rezystor kalibrujący można wykorzystać do wyskalowania oscyloskopu zarówno w �/cm,
jak i w kG/cm.
Wyskalowanie w �/cm
Włączenie do mostka rezystora Rkal symuluje odkształcenie � = - 105,8 � 10-6. Jeżeli czułość
układu pomiarowego wraz z oscyloskopem wynosi 10 � 10-6/cm, wtedy po włączeniu rezystora Rkal
= 0,517 M� plamka na ekranie powinna się odchylić o 10,58 cm. Jeżeli odchylenie jest inne, należy
skorygować wzmocnienie układu pomiarowego, tak by odchylenie plamki wyniosło 10,58 cm.
14
Rys. 4.10. Graniczna długość fali dynamicznego odkształcenia, przy kt6rej rezystancja tensometru
nie ulega zmianie
Wyskalowanie w kG/cm
Działająca siła 100 kG przy czułości układu 10 � 10-6/cm powinna odchylić plamkę na
ekranie o 10,58 cm. Jeżeli nieco zmniejszymy wzmocnienie układu pomiarowego, tak by plamka po
włączeniu Rkal = 0,517 M� odchyliła się dokładnie o 10 cm, wtedy otrzymujemy podziałkę
odpowiadającą sile 10 kG/cm.
Maksymalna częstotliwość dynamicznych zmian odkształceń, jakie mogą być zmierzone,
zależy od pasma układu pomiarowego i wymiarów tensometru. Jeżeli długość fali dynamicznego
odkształcenia jest równa długości tensometru, to rezystancja tensometru nie ulegnie zmianie
(rys. 4.10)
Przy fali nieco krótszej od granicznej tensometr znów zaczyna reagować. Zjawisko to jest
podobne do ograniczenia pasma przez lampę oscyloskopową na skutek skończonego czasu przelotu
elektronów między płytkami odchylającymi.
Częstotliwość graniczna, przy której tensometr nie zmienia swej rezystancji, wynosi:
(4.13)
gdzie:
� - prędkość dz
więku w mierzonym ośrodku [cm/s]. Dla stali i aluminium � = 5,1 � l05 [cm/s],
 - długość fali [cm],
l - długość aktywnej części tensometru [cm].
Jeżeli chcemy, aby uchyb nie przekroczył 1 % częstotliwość maksymalna ł
max powinna być
15
około 20 razy mniejsza od granicznej:
(4.14)
Dla spadku charakterystyki tensometru o 3 dB mamy:
(4.15)
Tak np. dla tensometru typu FK-12 długość czynna wynosi 1,2 cm. Zatem dla stali:
Pasmo układu pomiarowego złożonego z dwu szeregowych członów, każdy o ograniczonym
paśmie, wyniesie:
(4.16)
gdzie:
ł
u -wypadkowe pasmo układu,
ł
g1, ł
g2 - graniczne (3 dB) pasmo układu pierwszego i drugiego.
Tak np. jeżeli tensometr typu FK-12 współpracuje z oscyloskopem o pasmie 150 kHz, otrzymuje się
Czas narastania układu pomiarowego, wyrażony jako odpowiedz
na siłę  skokową przyłożoną w
nieskończenie krótkim czasie, wynosi:
(4.17)
gdzie: tn - czas narastania [s],
ł
u - pasmo układu pomiarowego [Hz].
W opisany sposób można mierzyć dynamiczne wydłużenia skrętne, reakcje płyt i prętów na
16
ugięcia itp.
4.4.1 Pomiar charakterystyki elastyczności gumy
Układ pomiarowy składa się z tensometrycznego miernika siły, próbki badanego materiału,
zasilacza napięcia stałego i oscyloskopu różnicowego. Badana próbka jest przymocowana jednym
końcem do elastycznego pręta metalowego, który dzięki umieszczeniu na nim dwóch tensometrów
oporowych A i B (rys. 4.11a) służy jako miernik siły. Napięcie wyjściowe z mostka steruje wejście
różnicowe oscyloskopu (współczynnik odchylania: 0,5 mV/cm), dając w kierunku osi Y odchylenie
plamki proporcjonalne do siły rozciągającej badany odcinek gumy. Drugi koniec gumy
przymocowany jest do osi potencjometru, z którego napięcie steruje oś X, dając odchylenie plamki
proporcjonalne do odkształcenia gumy. Na rysunku 4.11b i c przedstawiono przebiegi dla dwu
różnych gatunków gum. Guma czarna charakteryzuje się szeroką pętlą histerezy, podczas gdy żółta
jest jej prawie pozbawiona.
Rys. 4.11a. Układ do pomiaru charakterystyki elastyczności gumy, schemat ideowy
17
Rys. 4.11b, c. Układ do pomiaru charakterystyki elastyczności gumy; b - obrazy na ekranie dla gumy
czarnej; oś X: współczynnik odchylania 0.1 V/cm, odchylenie proporcjonalne do
odkształcenia gumy, oś Y: współczynnik odchylania 0,5 mV/cm, odchylenie proporcjonalne
do siły, c - obraz na ekranie dla gumy żółtej; oś X i oś Y jak w b
V. OPRACOWANIE WYNIKÓW
�� Zestawić wyniki wyznaczone za pomocą TMW  5,
�� Opisać obraz z oscyloskopu naprężeń dynamicznych,
�� Dobrać rezystor kalibrujący dla K =1,93 (czułość tens.), "R = 10 �, R = 120�.
VI. ZAGADNIENIA DO ZALICZENIA ĆWICZENIA
�� Na czym polega zjawisko Poissona,
�� Tensometry zastosowanie, zasady działania,
�� Zastosowanie mostków Thompsona w celu pomiaru naprężeń,
�� Zastosowanie mostków Wheatstone a w celu pomiaru naprężeń.
VII. LITERATURA
1. B. Miedziński  Elektrotechnika podstawy i instalacje elektrotechniczne PWN Warszawa 2000
2. H. Rawa  Elektryczność i magnetyzm w technice PWN Warszawa 2001
3. S. Idzi  Pomiary elektryczne. Obwody prądu stałego PWN Warszawa 1999
4. G. A
omnicka-Przybyłowska  Pomiary elektryczne. Obwody prądu zmiennego PWN
Warszawa 2000
5. S. Bolkowski  Teoria obwodów elektrycznych WNT, Warszawa 2001
6. A Chwaleba M. Poniński, A Siedlecki  Metrologia elektryczna WNT Warszawa 2000
18
 19