00:00:22:"Nasze życie nierozerwalnie| związane jest z oceanem,
00:00:25:jednak jak dotąd nasza wiedza |o nim nie sięga zbyt daleko od brzegu."
00:00:36:4 mld. lat temu, kiedy ciekła |skorupa ziemska wystygła
00:00:41:uformował się olbrzymi wodny świat.
00:00:45:To morze stało się kolebką życia na Ziemi...
00:01:38:Przeciętna głębokość |oceanu to trzy kilometry,
00:01:41:które są pełne życia.
00:01:49:Formy życia zamieszkujące podwodny| świat obfitują w o wiele większą
00:01:53:różnorodność kształtów i kolorów |od tych, które żyją na lądzie.
00:02:31:Ocean zamieszkują stworzenia| tak delikatne, jak meduza
00:02:35:i tak potężne, jak wieloryb.
00:02:38:W jakiś sposób wszystkie do siebie pasują
00:02:40:i dopiero zaczynamy rozumieć, w jaki.
00:02:45:Nasza rosnąca wiedza jest ważna,
00:02:47:nie możemy chronić tego, |czego nie rozumiemy.
00:02:53:Żyjemy, bo morze żyje.
00:03:04:ŻYJĄCE MORZE
00:03:25:Tutaj, na wyspach Palau, |rytm naszego życia wyznacza morze.
00:03:35:Rodzimy się na jednej fali,| umieramy na innej...
00:03:41:Dzięki falom wyruszamy łodziami na połów
00:03:45:i powracamy, by nakarmić nasze rodziny.
00:03:51:Pory naszego życia są |uzależnione od różnych prądów,
00:03:54:które pomagają nam odnaleźć |ławice żerujących ryb.
00:04:02:Prądy oceaniczne wywołane wiatrami| i obrotami Ziemi okrążają planetę,
00:04:07:łącząc to, co kiedyś było uważane| za wiele oddzielnych mórz.
00:04:11:Teraz zdajemy sobie sprawę z tego,| że istnieje tylko jeden ocean...
00:04:14:Ocean Świata.
00:04:48:Wody Oceanu Świata omywają ciepłe, |wulkaniczne wybrzeże Hawajów.
00:05:00:Te same wody wpływają do lodowatej Alaski
00:05:10:i przepływają przez Morze Czerwone |pomiędzy Afryką i Półwyspem Arabskim.
00:05:26:Prądy te również odżywiają gigantyczne| listownice kalifornijskie,
00:05:30:które mogą urosnąć 0.3 metra, |lub więcej w ciągu jednej doby!
00:05:40:Wodne rośliny świata, w tym listownice,| zapewniają 70% tlenu, którym oddychamy.
00:05:54:Ocean Świata to pojedynczy, połączony system.
00:05:58:Dla przykładu - jeden prąd płynie przez pół świata,
00:06:02:począwszy od Australii, przez Afrykę,| wreszcie łącząc się z Prądem Północnoatlantyckim.
00:06:13:Podobnie jak prądy, fale również| przenoszą wody Oceanu Świata,
00:06:17:płynąc pod wpływem pola grawitacyjnego Księżyca.
00:06:23:Przypływy podążają za Księżycem |w trakcie jego wędrówki dookoła Ziemi.
00:06:33:Zatoka Fundy na południowo-wschodnim wybrzeżu |Kanady jest znana z ogromnych pływów.
00:06:39:Tryliony ton wody przelewają| się przez zatokę z każdym pływem!
00:07:06:Przypływy mogą sięgać do| piętnastu metrów i więcej,
00:07:09:odpływy opróżniają wybrzeża kanałów,| pozostawiając tony czerwonej gliny.
00:07:14:Fale docierają do lądu,| ląd dociera do morza...
00:07:36:Podczas gdy grawitacja Księżyca dosięga wody |Oceanu Świata na głębokości trzystu metrów,
00:07:41:wiatr burzy ich powierzchnię...
00:07:57:Fale oceaniczne wywołane |przez straszne centra burzowe,
00:08:01:często płyną przez tydzień |i więcej, aż zderzą się z lądem.
00:08:07:Wielkie fale, które płyną |z szybkością do 110 km/h,
00:08:11:suną niekiedy po powierzchni| setek kilometrów otwartego oceanu.
00:08:30:Kiedy te fale dotrą do wybrzeża stanu |Oregon, do Przylądka Rozczarowania,
00:08:34:amerykańska straż przybrzeżna ma dużo roboty.
00:08:37:Tutaj uczą się akcji ratunkowych| w trudnych warunkach pogodowych.
00:08:41:Pierwszą rzeczą, jaką uczymy kadetów |w tej szkole jest pokora.
00:08:46:W przeciągu ostatnich dwóch |wieków zatonęło tutaj ponad tysiąc okrętów.
00:08:59:Kiedy fale są małe, Oskar, |nasza kukła ratunkowa, lubi sobie popływać.
00:09:04:- Człowiek za burtą!
00:09:15:Poszukiwania i akcje ratunkowe na| spokojnych wodach to nie problem,
00:09:18:ale my musimy staczać bój z| ponad pięciometrowymi falami.
00:09:22:Ciężki kawałek chleba.
00:09:29:Pojedyncza pięciometrowa fala|może zalać łódź dwustoma tonami wody.
00:10:11:Rozmiar i potęga oceanu zdominowały naszą planetę.
00:10:15:Przez wieki żeglarze obawiali się| jego niszczącej siły,
00:10:19:dziś surferzy ujarzmiają go| w miejscu, gdzie szaleje najbardziej
00:10:23:i czują się tam, w jakiś dziwny sposób, jak w domu.
00:10:28:Ujeżdzasz fale, które prują| z szybkością setek kilometrów.
00:10:32:Jesteś zdany na łaskę oceanu,| padasz na kolana przed falami.
00:10:37:Słyszysz jak okrążają| i zbliżają się do skał,
00:10:41:jak rozbijają się o nie| z grzmotem, to po prostu niesamowite!
00:10:44:Byłoby cudownie spędzić|całe życie na falach.
00:11:56:Pomimo swojej wielkiej mocy,| morze skłania do zamyślenia:
00:12:01:Kim jestesmy wobec ogromu oceanu?
00:12:39:Dla mnie ocean zawsze |miał szczególne znaczenie,
00:12:42:jesteśmy przecież tak |bardzo związani z naturą.
00:12:44:Pod wodą jest tyle życia wokół nas:| są ryby, delfiny, wieloryby, rekiny
00:12:53:i Bóg jeden wie, co jeszcze,| pływa pod tobą przez cały czas.
00:12:57:Ten jeden moment szczególnie| wtedy kiedy czujesz jedność,
00:13:00:jakby wtapiasz się w ocean i czujesz się |jego częścią, co jest wspaniałym uczuciem,
00:13:05:którego musisz szukać dzisiaj, a które z pewnością| dawno temu było naturalną częścią istnienia,
00:13:10:oceaniczna istota.
00:13:57:Nasz związek z morzem| jest rzadko bardzo głęboki,
00:14:01:częściej stykamy się z nim przy powierzchni...
00:14:43:Jesteśmy przyciągani przez ocean,| ale czy nasza ciągle rosnąca populacja
00:14:47:nie zagraża zdrowiu żyjącego morza?
00:14:53:Aby się tego dowiedzieć,| musimy zejść pod powierzchnię...
00:15:09:Naukowcy w Monterey Bay Aquarium| do wykonania badań oceanu
00:15:12:używają zdalnie sterowanych batyskafów
00:15:16:i monitorują nasz wpływ na niego.
00:15:19:Nazywamy go R.O.V., ale oficjalnie| to zdalnie sterowany pojazd.
00:15:24:To podwodny ekwiwalent sondy| kosmicznej N.A.S.A.
00:15:39:Szefem operacji jest |oceanograf Bruce Robertson.
00:15:59:Kiedy R.O.V. zanurzy się na |głębokość 450 metrów wkracza do podwodnego świata.
00:16:06:Kiedy my pozostajemy w statku| matce na powierzchni,
00:16:09:R.O.V. nurkuje przesyłając nam |w czasie rzeczywistym obrazy wideo.
00:16:14:W trakcie wielu zanurzeń odkrywamy| gatunki, których nikt nigdy nie widział.
00:16:22:Teraz jesteśmy na głębokości 450 metrów...
00:16:27:Czy to nie ten sam gatunek, |którego opisaliście razem z Georgem?
00:16:30:Tak mi się wydaje, ale | z boku wydaje się nieco inny...
00:16:36:Tak, damy go na większy monitor...
00:16:38:Hej, co pojawiło się na ekranie sonaru?
00:16:41:W trakcie tego zanurzenia nasz sonar| natknął się na coś naprawdę dużego,
00:16:45:długości mniej więcej połowy boiska do futbolu.
00:16:49:Po raz pierwszy |widzieliśmy ten typ rurkopława
00:16:52:obejrzeliśmy jego głowę...
00:16:54:Spójrz na szczegóły tej głowy,
00:16:57:można zobaczyć, jak parasol |zamyka się po tym, jak wypompowuje wodę,
00:17:02:więc woda nie wraca do środka.
00:17:05:Rurkopławy to jedne z najbardziej| niezwykłych zwierząt na Ziemi,
00:17:09:Brzmi jak science-fiction, |ale nim nie jest.
00:17:14:W rzeczywistości składają się z setek |oddzielnych, wyspecjalizowanych osobników.
00:17:20:Parasole to te odrębne osobniki, |tak samo żołądki i gonady.
00:17:31:Zwierzę jest tak niewyobrażalnie olbrzymie,
00:17:33:że trudno sobie wyobrazić, |jak poszczególne jednostki współpracują ze sobą.
00:17:43:Ile innych stworzeń takich, |jak rurkopławy jest gdzieś tam?
00:17:48:I co mówią nam o witalności morza?
00:17:56:Środkowa część oceanu jest niesamowita, |a przestudiowaliśmy dopiero jej niewielką część.
00:18:02:Czeka nas jeszcze wiele pracy.
00:18:13:Na całym świecie naukowcy znajdują|dowody połączeń żyjącego morza,
00:18:19:nasza działalność w jednym |miejscu wpływa na cały ocean.
00:18:26:Oceanografowie z San Diego badają |wpływ zanieczyszczeń na kolonie listownic,
00:18:32:które służą rybom za miejsce tarła.
00:18:43:Na środkowym Pacyfiku gigantyczne małże,|ważące niekiedy do 180 kg, stoją w obliczu zagłady.
00:18:50:Naukowcy badają cykl rozwojowy małżów,
00:18:55:a dorosły małż jest zarówno samcem, jak i samicą.
00:18:58:Wypuszcza miliony jajeczek,
00:19:01:i jeszcze więcej nasienia.
00:19:09:Dziś przy użyciu prostych technik |naukowcy mogą namnażać małże,
00:19:15:produkują teraz rocznie ponad milion małży morskich.
00:19:24:Tutaj, w Monterey Bay Aquarium,| w środkowej Kalifornii
00:19:27:wydry morskie, które straciły| rodziców, oswajają się z treserem.
00:19:34:Staram się nauczyć małą |wydrę szukania jedzenia,
00:19:38:zaczyna traktować mnie jak swoją matkę.
00:19:41:Po około roku jest mi strasznie |trudno wypuścić ją do jej naturalnego domu...
00:19:46:...otwartego oceanu.
00:19:48:Podobnie jak na morskie wydry,| tak samo polowano na humbaki,
00:19:52:doprowadzając niemal do| ich całkowitej zagłady.
00:19:54:W Bar Harbour Maine dr Steve Katana dowodzi| grupą prowadzącą badania nad humbakami.
00:20:01:Druga strona płetwy humbaka jest jak odcisk palca |- żaden wieloryb nie ma drugiej takiej samej...
00:20:07:To pozwala Steve'owi Katanie na ich śledzenie.
00:20:11:Kiedy wieloryb jest sfotografowany |po raz pierszy nadajemy mu imię i numer,
00:20:15:które przesyłamy do innych| grup badawczych na całym Atlantyku.
00:20:20:Dzięki porównywaniu naszych| fotografii z innymi zdjęciami
00:20:22:śledzimy migracje wielorybów.
00:20:26: Daj trochę bliżej, Bernadette.
00:20:28:Nie ten wzór.
00:20:30: Nie...
00:20:31:Stop! Wzory się zgadzają.
00:20:34: To ten...
00:20:36: Co za cudowne imię.
00:20:38:Kiedy już zidentyfikujemy wieloryby,| możemy je policzyć.
00:20:42:Zakaz polowania działa bez dwóch zdań,
00:20:45:teraz jest ich na całym świecie ponad| 12.000 i populacja wciąż rośnie.
00:21:13:Rosnąca populacja humbaków jest| wskaźnikiem naszej rosnącej miłości do morza.
00:21:18:Na jednej wyizolowanej grupie |wysepek ta sama mądrość i miłość
00:21:23:nazywa się "tradycją".
00:21:29:Archipelag wysepek Palau, leżących |blisko równika, na wschód od Filipin
00:21:34:daje naukowcom rzadką możliwość |wglądu w zanikający podwodny świat.
00:21:49:Te wody mogą zawierać więcej |wodnych gatunków organizmów,
00:21:52:niż jakiekolwiek miejsce na Ziemi.
00:22:02:Palau miało mało kontaktu ze światem zewnętrznym,
00:22:06:pomimo tego w dalszym ciągu utrzymują| tradycję szacunku dla morza.
00:22:28:Przez 3000 lat nasi |przodkowie żyli w harmonii z morzem,
00:22:33:nigdy nie biorąc więcej, niż im było potrzeba.
00:22:36:Każda rodzina pracowała| na określonym kawałku rafy.
00:22:39:Dbali o niego, jak o ogród.
00:22:43:Jestem Francis Thorebio.
00:22:47:Mimo, że mój ojciec jest już|stary, ciągle pływa ze mną po wodach raf.
00:22:57:Nasze wody ochrania bariera raf, |między innymi dlatego mamy tyle ryb,
00:23:04:tyle tu życia.
00:23:12:Urodziłem się nad morzem.
00:23:15:Kiedy byłem chłopcem, bawiłem się |w wycinanie w drewnie różnych historii.
00:23:20:Starsi uczyli| nas starożytnych legend
00:23:23:a my potem staraliśmy się ożywić| historię w kawałku drewna.
00:23:27:Ta jest o tym, jak powstały te wyspy.
00:23:34:Wszystkie historie są o naszych przodkach,
00:23:39:jesteśmy wyspiarzami| i nasze życie pochodzi od morza.
00:23:47:Uważam, że czasami tradycja| ciągle jest najlepsza.
00:23:54:Nawet w dzisiejszych czasach moje| dzieci są jedną nogą w starym świecie,
00:23:58:a drugą w nowym.
00:24:26:Staram się przekazać tradycję| mojej córce Julie i synowi Wesowi.
00:24:33:Nie przeszkadza mi, że lubią |motorówki, dopóki szanują morze.
00:24:51:Dziś zabieram dzieci na wyspę,| której nigdy dotąd nie widziały.
00:25:13:Mamy ponad dwieście skalnych |wysepek na naszych wodach,
00:25:16:nazywamy je pływającymi ogrodami.
00:25:22:Zazwyczaj nurkujemy dla przyjemności, |ale jest to również pewną formą kultury.
00:25:28:Mam nadzieję, że moje |dzieci zakochają się w morzu.
00:26:47:Mamy dziś szczęście.
00:26:49:Dzisiaj moje dzieci po raz| pierwszy widziały kalmara.
00:26:59:Kalmar jest bardzo nieśmiały i inteligentny.
00:27:03:Potrafi zmieniać barwę, |aby porozumieć się z innymi kalmarami,
00:27:06:lub aby wtopić się w otoczenie.
00:27:18:Ponieważ kalmar jest typem kałamarnicy
00:27:20:może również wystrzeliwać| cienką strugę atramentu.
00:27:25:Właśnie dlatego nie podpływamy zbyt blisko...
00:27:36:Koralowiec wygląda jak roślina,| ale tak naprawdę to zwierzę.
00:27:40:Kiedy koral umiera,| staje się twardy niczym skała,
00:27:44:a nowy powstaje na szczycie| starego pancerza.
00:27:50:Rafy koralowe nie przestają rosnąć| - są największymi strukturami,
00:27:54:stworzonymi przez istoty żywe...
00:27:57:...włącznie z nami.
00:28:05:Wiemy, że to, co dzieje się |w innych morzach, ma wpływ na nasze wody.
00:28:11:Gdzieś daleko wielkie łodzie |rybackie odławiają ławice tuńczyków,
00:28:16:teraz coraz rzadziej widujemy| je na naszych rafach.
00:28:20:To jeden wielki ocean.
00:28:24:Tego uczę dzisiaj moje dzieci.
00:28:32:Naukowcy również lubią przybywać tu,| aby się uczyć.
00:28:36:Mówią, że nasze rafy koralowe,| ryby i morskie jeziora ciągle skrywają tajemnice.
00:28:44:Lecimy na południe od głównej wyspy, |do jednego z najbardziej dziwacznych
00:28:47:i potencjalnie niebezpiecznych |miejsc do nurkowania na całym Palau.
00:28:52:Lecą ze mną biolog Bill Hender i jego żona Peggy.
00:28:56:Ja nazywam się Laura Martin.
00:28:59:Spędzę tu pięć lat, badając jedno |z najdziwniejszych zwierząt na całych wyspach,
00:29:05:w tych oto słonowodnych morskich jeziorach.
00:29:27:Badamy jezioro już tak długo, |aby dowiedzieć się więcej o oceanicznym świecie.
00:29:34:Pod koniec ostatniej epoki lodowcowej |poziom wody się podniósł i słona woda zalała jezioro.
00:29:40:Ponieważ jezioro jest małe i otoczone,| co nazywamy zamkniętym systemem,
00:29:43:jest czymś w rodzaju probówki| do naszych badań naukowych.
00:29:55:Gatunki oceaniczne były uwięzione |w tym słonowodnym jeziorze przez tysiące lat.
00:30:06:Dziś jestem tu po raz pierwszy i...| jestem trochę zdenerwowana.
00:30:48:Pływając pośród milionów meduz nie sposób| nie zostać poparzonym, ale nie w tym przypadku.
00:30:55:Te meduzy utraciły parzydełka.
00:31:12:Każdego ranka ponad milion meduz gromadzi się| razem, by razem podróżować po jeziorze,
00:31:16:przepływając prawie 1.5 km. dziennie.
00:31:20:Każdego dnia podążają tą |samą ścieżką, tak jakby ją widziały.
00:31:25:Jednak nie ma organizmu bez oczu i bez mózgu, |które ulegałoby złożonym ruchom migracyjnym.
00:31:33:Jak one to robią?
00:32:06:Te meduzy podążają za słońcem, ponieważ w ich| organizmach znajdują się kolonie samożywnych glonów,
00:32:12:które stanowią ich źródło pożywienia.
00:32:15:Możnaby to porównać do noszenia| ze sobą przenośnego warzywniaka.
00:32:23:Glony potrzebują słońca, by rosnąć.
00:32:31:Większość gatunków meduz to drapieżcy,| przed zjedzeniem obezwładniający swe ofiary parzydełkami.
00:32:36:Te meduzy to farmerzy,| nie muszą posługiwać się parzydełkami.
00:32:50:Odkryliśmy, że w jeziorze| są trzy różne warstwy:
00:32:55:Górna warstwa jest jak woda morska,
00:32:59:w środkowej znajduje się mnóstwo bakterii.
00:33:03:Pod nimi znajduje się| bardzo toksyczna warstwa.
00:33:08:Nocą meduzy odżywiają swoje naturalne ogrody |w tej bogatej w azot dolnej warstwie jeziora.
00:33:16:Kiedy zanurkowaliśmy do| tej warstwy, aby pobrać próbki
00:33:19:H2S zaczął wnikać do mojego krwioobiegu przez skórę,| prawie natychmiast wyczerpując zapasy tlenu.
00:33:26:Kombinezon nie stanowi jakiejkolwiek ochrony.
00:33:29:Przebywanie tutaj dłużej niż pięć|minut mogłoby być tragiczne w skutkach.
00:33:34:Byliśmy tu tylko przez 45 sekund.
00:33:50:Meduzy, które Laura Martin będzie| badać przez następnych pięć lat
00:33:54:wykazały niesamowitą |zdolność przystosowawczą,
00:33:57:żyły tu od milionów lat, |w czasch poprzedzających pojawienie się dinozaurów.
00:34:02:Teraz są zaliczane do najbardziej |kruchych stworzeń na Ziemi.
00:34:08:Ocean zamieszkują stworzenia| tak delikatne, jak meduza
00:34:12:i tak potężne, jak wieloryb.
00:34:14:W jakiś sposób wszystkie do siebie pasują
00:34:16:i dopiero zaczynamy rozumieć, w jaki.
00:34:20:Nasza rosnąca wiedza jest ważna,
00:34:23:nie możemy chronić tego,| czego nie rozumiemy.
00:34:27:Rozumiemy to, że kochamy.
00:34:33:Tutaj, na wyspach Palau szacunek |dla morza jest przekazywany z matki na córkę,
00:34:40:z ojca na syna.
00:34:43:Jest wykuwany na naszych tablicach.
00:34:47:Kobieta miała kiedyś córeczkę,| jak głosi tablica.
00:34:51:Dziecko urosło tak duże,| że wpadło do morza.
00:34:56:Części jej ciała, ktore wystawały |nad powierzchnię stały się naszymi wyspami Palau.
00:35:03:Kocham tę opowieść, ponieważ mówi mi,| że nasze życia i życie morza to jedność.
00:35:13:Tutaj jesteśmy wyspiarzami.| Żyjemy, bo morze żyje.
00:35:32:Dla mnie naprawdę wiele znaczy fakt,| że te olbrzmie i piękne stworzenia,
00:35:36:które o mało nie wyginęły, znowu powracają.
00:35:40:Dzięki populacji wielorybów| można zbadać zdrowie oceanu.
00:35:45:Przy takich wynikach myślę,| że możemy mieć nadzieję.
00:35:59:Nasze wysiłki, aby podtrzymać |zdrowie żyjącego morza, poczyniły zmiany.
00:36:05:Naukowcy pokazali nam, że środowisko oceaniczne |jest znacznie delikatniejsze, niż nam się wydawało.
00:36:18:Ląd, który zamieszkujemy, zajmuje tylko niewielką |powierzchnię globu, więc wszyscy jesteśmy wyspiarzami.
00:36:25:Niezależnie od tego, gdzie mieszkamy.
00:36:27:Ze względu na deszcz, jedzenie,| a nawet powietrze, którym oddychamy
00:36:31:wszyscy jesteśmy zależni od zdrowia oceanu.
00:36:38:Całe życie na Ziemi jest| uczczeniem żyjącego morza.
00:37:00:tłumaczenie: Patryk Chołody|korekta: kimera
00:39:23:- 421 wyciągniemy Oskara na pokład za 20 sekund.
00:39:26:- Przyjąłem, tak trzymać!
00:39:29:>> Napisy pobrane z http://napisy.org <<|>>>>>>>> nowa wizja napisów <<<<<<<<