Rola sejmu i senatu
�� Sejm i senat są organami władzy ustawodawczej. Sejm jest izbą pierwszą parlamentu,
a senat- drugą.
�� Sejm i senat są jedynymi organami przedstawicielskimi, które posiadają przywilej
bezpośredniego reprezentowania narodu i podejmowania w jego imieniu decyzji.
Wybory do sejmu i senatu
�� Wybory zarządza prezydent nie póz
niej niż na 90 dni przed upływem kadencji
obecnego parlamentu.
�� Wybory do obu izb odbywają się jednego dnia. Obie izby są wybierane na 4-letnią
kadencję. Posłowie są wybierani w wyborach powszechnych, równych,
bezpośrednich, proporcjonalnych i tajnych, a senatorowie w wyborach tajnych,
powszechnych i bezpośrednich.
�� W podziale mandatów poselskich uczestniczą partie polityczne, które w skali kraju
zdobyły co najmniej 5% głosów ( w wypadku koalicji wyborczych jest to 8%). Podział
mandatów odbywa się na podstawie systemu d Hondta, który premiuje większe
ugrupowania.
�� Czynne prawo wyborcze przysługuje każdemu polskiemu obywatelowi, który
najpóz
niej w dniu głosowania ukooczy 18 lat. Udziału w wyborach nie mają osoby,
które sa pozbawione praw wyborczych prawomocnym wyrokiem Trybunału Stanu, są
pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu lub
ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu.
�� Bierne prawo wyborcze do sejmu ma obywatel polski, który posiada prawo wyborcze i
najpóz
niej w dniu wyborów kooczy 21 lat. Bierne prawo wyborcze do senatu posiada
obywatel polski, który najpóz
niej w dniu wyborów ukooczy 30 lat.
�� Każdy obywatel może wnieśd do Sądu Najwyższego protest przeciwko ważności
wyborów. Sąd Najwyższy podejmuje uchwałę o ważności lub nieważności wyborów.
�� Cisza wyborcza rozpoczyna się 24 godziny przed dniem wyborów i trwa aż do
zakooczenia głosowania. W tym czasie zabronione jest podawanie do wiadomości
publicznej wyników sondaży przedwyborczych oraz prowadzenie agitacji wyborczej.
�� Finansowanie kampanii wyborczej jest jawne.
Posłowie i senatorowie
�� Sejm składa się z 460 posłów, a senat ze 100 senatorów.
�� Mandat parlamentarny ma charakter generalny (wyraża wolę całego narodu),
nieodwołalny (parlamentarzystów nie można odwoład), niezależny (posła nie
obowiązują instrukcje wyborcze.
�� Parlamentarzyści dysponują immunitetem parlamentarnym. Jest to przywilej, który
uniemożliwia pociągnięcie ich do odpowiedzialności karnej (immunitet formalny) lub
made by GREG�
aresztowanie (nietykalnośd) bez zgody sejmu oraz zwalnia z odpowiedzialności za
czyny związane z działalnością parlamentarną, np. wystąpienia (immunitet
materialny). Immunitet ma chronid niezależnośd parlamentarzystów i zapewniad im
swobodę wykonywania swoich funkcji.
�� Posłowie i senatorowie tworzą koła i kluby parlamentarne, które zrzeszają
przedstawicieli poszczególnych partii politycznych. Klub może utworzyd 15 posłów (7
senatorów), a do utworzenia koła wystarczy 3 parlamentarzystów. Kluby mają własne
władze i regulaminy, przygotowują projekty ustawm ustalają wspólne stanowisko. W
głosowaniach bardzo często wprowadza się dyscyplinę klubową, czyli zobowiązanie
wszystkich członków klubu do głosowania w określony sposób.
�� Kluby i koła dzielą się na koalicyjne (popierające rząd i tworzące jego zaplecze
parlamentarne) oraz opozycyjne (sprzeciwiające się polityce rządu).
Organizacja i funkcjonowanie sejmu i senatu
�� Sejm i senat obradują na
posiedzeniach. Pierwsze zwołuje
prezydent, a kolejne marszałkowie.
Obrady parlamentarne mają charakter
jawny (mogą byd transmitowane).
Jednak gdy dobro paostwa tego
wymaga, mogą byd utajone.
�� Organy sejmu:
o Marszałek sejmu jest
wybierany przez posłów ze y
róło: http://www.h-net.org/~eopolska/Ksztalcenie/Images/63sejm.gif
swego grona na pierwszym posiedzeniu .
Jest drugą osobą w paostwie po prezydencie. Organizuje obrady sejmu oraz
im przewodniczy. Ustala harmonogram prac, reprezentuje sejm wobec innych
organów. Jego zastępcami są wicemarszałkowie, którzy nie są jednak
samodzielnymi organami sejmu.
o Prezydium sejmu tworzą marszałek oraz wicemarszałkowie. Jest to organ,
kierujący pracami sejmu, ustala plan jego prac oraz koordynuje prace komisji.
o Konwent Seniorów składa się z członków Prezydium oraz przewodniczących
klubów i kół parlamentarnych. Do jego kompetencji należy opiniowanie planu
prac sejmu i ustalanie porządku poszczególnych posiedzeo.
o Komisje sejmowe są organami sejmu, do których kompetencji należy
rozpatrywanie spraw, będących przedmiotem obrad sejmu, wyrażanie opinii
w sprawach przekazywanych pod ich obrady. Komisje dzielą się na stałe oraz
nadzwyczajne- powoływane przez sejm w jakiejś konretnej sprawie.
Szczególnym rodzajem komisji jest komisja śledcza, powoływana dla zbadania
określonej sprawy. Jej członkowie mają prawo do przesłuchiwania świadków.
made by GREG�
o Organami senatu są marszałek senatu, Prezudium Senatu, Konwent
Seniorów oraz komisje.
Rodzaje większości w parlamencie Zgromadzenie Narodowe
W sejmie oraz senacie decyzje zapadają W sytuacjach określonych w konstytucji sejm
większością głosów. W zależności od rodzaju i senat obradują wspólnie pod
podejmowanych decyzji może ona mied przewodnictwem marszałka sejmu lub
charakter: w jego zastępstwie marszałka senatu jako
Zgromadzenie Narodowe. Zbiera się ono w
�� większości zwykłej- liczba głosów za
czterech przypadkach:
jest większa niż liczba głosów
przeciw, liczba głosów �� odebrania przysięgi od nowo
wstrzymujących się jest bez wybranego prezydenta;
znaczenia;
�� uznania prezydenta za niezdolnego
�� większości bezwzględnej- liczba do pełnienia funkcji z powodu złego
głosów za jest większa niż liczba stanu zdrowia;
głosów przeciw i wstrzymujących;
�� postawienia prezydenta w stan
�� większośd klasyfikowana- większośd oskarżenia
głosów jest wyrażona ułamkiem, np.
�� wysłuchanie oręża prezydenckiego,
T!, W!.
które jest skierowane do
Zgromadzenia
Funkcje parlamentu
Ustrojodawcza Kontrolna
Funkcja ustrojodawcza parlamentu to prawo do Funkcja kontrolna przysługuje tylko sejmowi,
zmiany ustroju politycznego, społecznego i który ma prawo kontrolowad rząd i inne organy
gospodarczego poprzez zmianę konstytucji. paostwa. Instrumenty kontroli:
Procedura zmiany konstytucji:
�� Absolutorium to zatwierdzenie
�� Projekt ustawy o zmianie konstytucji działalności finansowej rządu. Jego
może wnieśd co najmniej 1/5 posłów, udzielenie oznacza, że rząd nie naruszył
senat lub prezydent. ustawy budżetowej. Nieudzielenie
absolutorium jest równoznaczne ze
�� Zmiana następuje, gdy ustawa zostaje
stwierdzeniem, że rząd naruszył ustawę
uchwalona w jednakowym brzmieniu
budżetową. Może to zakooczyd się
przez sejm i senat.
dymisją rządu lub pociągnięciem
�� Sejm podejmuje decyzję większością 2/3
ministrów do konsekwencji
głosów w obecności co najmniej połowy
konstytucyjnej.
posłów, a senat większością
�� Zapytania i interpelacje stanowią
bezwzględną w obecności co najmniej
sposób zwracania się posłów do
połowy senatorów.
członków rządu z prośbą o udzielenie
�� Jeśli zmiana konstytucji dotyczy
informacji. Mają one formę pisemną i
rozdziałów I, II lub XII, to 1/5 posłów,
mogą dotyczyd spraw o charakterze
senat lub prezydent mogą zarządad
jednostkowym (zapytania) lub
przeprowadzenia referendum
zasadniczym (interpelacje). Posłowie
zatwierdzającego.
mogą także zadawad pytania w
�� Po zakooczeniu tych procedur ustawa
made by GREG�
trafia do podpisu prezydenta. sprawach bieżących. Adresaci zapytao
i interpelacji mają obowiązek udzielenia
Ustawodawcza informacji.
Funkcja ustawodawcza parlamentu polega na
�� Komisje śledcze są powoływane przez
tworzeni aktór prawnych rangi ustawowej.
sejm, aby wyjaśnid jakąś sprawę. Mają
Parlament jest najważniejszym organem
prawo przesłuchiwania osób przed nie
prawotwórczym w paostwie, co wynika z
wezwanym na zasadach określonych w
systemu trójpodziału władz. Ustawy mogą
kodeksie karnym.
regulowad wszystkie sprawy w paostwie. W
�� Pociągnięcie do odpowiedzialności
wypadku ustawy budżetowej:
konstytucyjnej to prawo do stawiania
�� Rada Ministrów posiada wyłącznośd
przed Trybunałem Stanu najwyższych
inicjatywy ustawodawczej;
urzędników paostwowych w wypadku
�� Senat nie ma możliwości odrzucenia naruszenia przez nich konstytucji lub
ustawy budżetowej. ustaw.
�� Prezydent nie dysponuje prawem veta. �� Wotum zaufania to uchwała sejmu
wyrażająca poparcie dla polityki rządu.
Kreacyjna
�� Wotum nieufności to uchwała sejmu
Funkcja kreacyjna przejawia się wyborem innych
wyrażająca brak poparcia dla polityki
organów paostwowych.
rządu lub ministra. Jest ono uchwalone
Sejm:
większością ustawowe liczby posłów
�� powołuje lub odwołuję Radę ministrów; (231). W wypadku wotum nieufności dla
rządu wiąże się ono z wyborem nowego
�� wybiera sędziów Trybunału
premiera (konstruktywne wotum
Konstytucyjnego i Trybunału Stanu;
nieufności).
�� powołuje na wniosek prezydenta
prezesa NBP;
Współtworzenie kierunków polityki paostwa
Sejm wspólnie z senatem powołują:
Współtworzenie kierunków polityki paostwa
�� członków KRRiT (2 członków sejm, 1
polega na podejmowaniu decyzji w niektórych
członka senat);
dziedzinach polityki wewnętrznej i
�� członków KRS (4- sejm, 2- senat);
międzynarodowej.
�� członków Rady Polityki Pieniężnej (po 3
�� Sejm podejmuje uchwałę o stanie
członków sejm i senat);
wojennym w wypadku napaści lub gdy
�� prezesa Najwyższej Izby Kontroli,
wymagają tego podpisane umowy
Rzecznika Praw Obywatelskich,
(np. sojusze wojskowe).
Rzecznika Praw Dziecka, Generalnego
�� Sejm i senat wyrażają zgodę na
Inspektora Ochrony Danych Osobowych.
ratyfikowanie umów międzynarodowych
dotyczących pokoju, sojuszy
wojskowych, członkowstwa w
organizacjach międzynarodowych,
wolności i praw obywatelskich.
�� Sejm ma prawo zarządzid referendum
w sprawach o szczególnym znaczeniu dla
paostwa.
�� Senat sprawuję opiekę nad Polakami
i Polonią za granicą.
made by GREG�
Proces ustawodawczy
y
ródło: http://edukacja.sejm.gov.pl/zdjecia/4
made by GREG�