FINANSE MI
DZYNARODOWE doc. dr Mirosław Przygoda
INFORMACJE OGÓLNE
Finanse - jest to proces ekonomiczny, który opiera się na 2 filarach:
1  gromadzeniu śr. finansowych (pieniędzy)
2  rozdysponowywaniu śr. finansowych (pieniędzy)
- gromadzenie śr. finansowych jest ważniejsze  jest to proces pierwotny w stosunku do
rozdysponowywania
Wszelkie dziedziny nauki i praktyki, które w nazwie zawierają słowo  finanse (w różnej
odmianie i powiązaniach), opierają się na dwóch wymienionych wcześniej filarach, np.
- rach. fin.
- mat. fin.
- geo. fin.
- prawo fin. (na jakich zasadach można gromadzić środki i gdzie można je alokować)
- analiza fin.
- finanse spółek
- finanse państwa
- finanse gminy
- finanse samorządowe
- finanse gospodarstw domowych
- finanse przedsiębiorstw wielozakładowych
Finanse międzynarodowe należy traktować jako dziedzinę nauki i praktyki, której istotą
są transakcje finansowe o transgranicznym charakterze.
Transakcja (łac. transactio  dokonanie)  zawarcie umowy, zwłaszcza handlowej,
dotyczącej kupna lub sprzedaży określonego towaru
O finansach międzynarodowych można mówić wtedy, kiedy chociaż jedna ze stron
biorących udział w zawieranej transakcji, ma swoją siedzibę za granicą.
Finanse międzynarodowe można rozpatrywać:
1) w skali mikro  są to międzynarodowe finanse przedsiębiorstw
2) w skali makro  są to międzynarodowe finanse państw, regionów i instytucji
o zasięgu ponadnarodowym
Miejscem egzemplifikacji finansów międzynarodowych w praktyce jest rynek.
Rynek  miejsce spotkania siły podaży i popytu na określony towar w danym czasie
(miejsce abstrakcyjne)
- istnieją różne kryteria, które porządkują nam rynki np. geograficzne (lokalne, regionalne,
krajowe, globalne), przedmiotowe (samochód  rynek samochodowy, złoto, srebro i platyna
 rynek metali szlachetnych)
Podstawowa struktura rynku finansowego
rynek finansowy
rynek pieniężny: rynek kapitałowy:
- towarem jest pieniądz - towarem jest kapitał
* pieniądz a kapitał  > kryterium czasu  kapitał jest pojęciem długoterminowym
Rynek finansowy zawiera w sobie wszelkie instrumenty i instytucje, zapewniające
sprawną cyrkulację środków, praw i przedmiotów, których wartość można określić.
- rynek pieniężny dotyczy transakcji, których zapadalność wynosi do 12 miesięcy
(zapadalność  konieczność realizacji)
- rynek kapitałowy dotyczy transakcji, których zapadalność wynosi ponad 12 miesięcy
- 97% kapitałów należy do 2% populacji ludzkiej  pozostałe 3% kapitałów przypada na
resztę ludzi
- pieniądze służą do rozliczeń bieżących, a kapitał do inwestycji
rynek finansowy
rynek pieniężny rynek kapitałowy
regulowany giełda
rynek
pozagiełdowy
- giełda  najbardziej dynamiczna wymiana pieniądza/kapitału
- wielkość giełdy określa kapitalizacja  wartość wszystkich instrumentów na dany
moment na tej giełdzie
- 4 największe giełdy na świecie:
1) Nowy Jork  NYSE
2) Londyn  LSE
3) Tokio
4) Frankfurt nad Menem
- 2 symbole koniunktury giełdowej  hossa (byk) i bessa (niedz
wiedz
)
Rynek pozagiełdowy (OTC  over the counter market) jest miejscem obrotu papierami
wartościowymi poza giełdą papierów wartościowych.
Rynek pozagiełdowy stanowi część rynku regulowanego, na którym odbywa się obrót
walorami, dla których nie stawia się tak wysokich wymagań jak dla akcji notowanych
na rynku giełdowym.
Największą instytucją regulowanego rynku pozagiełdowego jest amerykańska giełda
NASDAQ
Papier wartościowy  pewien dokument, sporządzany w ten sposób, że może stanowić
samodzielny przedmiot obrotu
W Polsce rynek OTC prowadzony jest przez spółkę MTS-CeTO SA (do maja 2004 spółka
nosiła nazwę Centralna Tabela Ofert SA). Spółka MTS-CeTO SA z dniem 18.09.2009 zmieniła
nazwę na BondSpot SA.
BondSpot SA  grupa kapitałowa GPW -> obligacje gminne, mniejszych miast, małych spółek
Giełda papierów wartościowych to miejsce, w którym odbywają się transakcje papierami
wartościowymi zorganizowane w taki sposób, że przy kojarzeniu ofert sprzedaży
i kupna, wszyscy jej uczestnicy są równi i mają jednakowy dostęp do informacji.
Giełdę można określić jako specyficzną formę rynku -> rozpowszechnione stwierdzenie,
że stanowi ona  instytucjonalną formę rynku kapitałowego najlepiej oddaje naturę jej
działania
Największe światowe giełdy:
1) giełda w Nowym Jorku (NYSE należąca do grupy NYSE Euronext)
2) NASDAQ OMX (National Association of Securities Dealers Automated Quotations System)
3) giełda tokijska (TSE  Tokio Stock Exchange)
4) giełda londyńska (LSE  London Stock Exchange)
5) giełda w Szanghaju (SSE  Shanghai Stock Exchange)
6) giełda w Hong Kongu
7) giełda frankfurcka
8) Euronext (giełdy w Paryżu, Amsterdamie, Lizbonie, Brukseli  w całości należy do grupy
NYSE Euronext)
Najważniejsze kryteria opisujące wielkość i znaczenie giełdy:
- kapitalizacja giełdowa  łączna wartość wszystkich podmiotów notowanych na danej
giełdzie
- dzienny obrót akcjami w ujęciu ilościowym lub wartościowym
- liczba notowanych spółek
Giełda odgrywa bardzo ważną rolę, gdyż sama w sobie spełnia rolę rynku podlegającego
prawom popytu i podaży. Dlatego też giełdy  nie interesuje , czy występuje na niej
tendencja spadkowa czy też wzrostowa. Giełda dąży do zapewnienia swoim
uczestnikom możliwości sprawnego zawarcia transakcji.
Przedsiębiorstwo jako organizacja gospodarcza obejmuje zawsze (główne atrybuty
przedsiębiorstwa  wyróżniki, cechy charakterystyczne):
1  zasoby ludzkie
2- zasoby finansowe
3  strukturę organizacyjną
4  cele działania
5  charakter właścicielski
Cele główne przedsiębiorstwa:
- zdolność do przetrwania
- generowanie zysku
- dążenie do wzrostu wartości
- wzrost udziału w rynkach sprzedaży
- wzrost obrotów firmy
- pomnażanie majątku
- wzrost nowoczesności technologicznej
Możliwe cele poboczne, np. zatrudnienie, rozwój kompetencji, obniżanie kosztów,
zwiększanie przychodów, nowa marka, uzyskanie świadectwa jakości, zwiększenie prestiżu
firmy, ochrona środowiska.
Cechy umożliwiające firmie samodzielnie funkcjonowanie:
- osobowość prawna  może zaciągać zobowiązania, podpisywać umowy, może
występować przed sądem jako strona
- odrębność ekonomiczna  jeśli firma sporządza sprawozdania finansowe dla siebie
- odrębność organizacyjna  każda firma posiada własną strukturę, opiera się o własne
przepisy
- odrębność terytorialna
- odrębność organizacyjno-techniczna i wytwórcza  firma działa w oparciu o własny
park maszyn, narzędzia, materiały, ścieżki drogowe itp.
Najważniejsze funkcje przedsiębiorstwa:
- produkcyjna
- technicznego rozwoju przedsiębiorstwa
- logistyki
- organizacyjna
- finansowa
- pozyskiwania dochodów
- socjalna
- przedsiębiorczości
Międzynarodowe finanse przedsiębiorstwa w sposób tradycyjny koncentrują się na trzech
podstawowych obszarach decyzji:
- gromadzenie funduszy
- alokacji inwestycji
- wypłacie dywidend
Zagraniczne alternatywy inwestycyjne obiecują najczęściej znaczenie większe (w porównaniu
do inwestycji krajowych) przyrosty bieżącej wartości kapitałów akcjonariuszy)
Czynniki decydujące o wejściu przedsiębiorstwa na rynek międzynarodowy:
1) poszukiwanie nowych rynków zbytu
2) pozyskiwanie inwestora strategicznego
3) współpraca techniczna i gospodarcza
4) chęć uniknięcia wysokich podatków
5) uczestnictwo w realizacji międzynarodowych projektu
6) dostęp do tanich surowców i siły roboczej
7) polityka gospodarcza rządu  zachęty i wsparcie dla eksportu
Jednym z najistotniejszych celów przedsiębiorstwa jest rozwój. Rozwój uwięziony
jest najczęściej z jednoczesnym wzrostem firmy. W praktyce można wyróżnić dwie
podstawowe strategie rozwoju. Są to:
- strategia wzrostu wewnętrznego
- strategia wzrostu zewnętrznego
Wzrost wewnętrzny polega na rozbudowie samej firmy poprzez inwestowanie
w nowe obiekty, maszyny, urządzenia, tworzenie nowych zakładów, oddziałów,
filli. Skutkiem tych poczynań jest zazwyczaj powiększanie się majątku firmy.
Wzrost zewnętrzny opiera się na bezpośrednim zaangażowaniu innych, zewnętrznych
podmiotów gospodarczych. Zaangażowanie to może być mniej lub bardziej pogłębione.
- może przybrać formę krótko- bądz
długotrwałej współpracy kilku podmiotów  dochodzi
wtedy do związków kooperacyjnych
- może to wiązać się z przejęciem przez jeden podmiot kontroli nad innymi podmiotami 
w wyniku czego powstają powiązania koncentracyjne.
W praktyce strategia wzrostu wewnętrznego i strategia wzrostu zewnętrznego, stosowane
są równolegle, co zwiększa szanse i możliwości oraz przyspiesza tempo rozwoju
przedsiębiorstwa.
Czynnikami, które determinują kierownictwo firmy do podjęcia decyzji o kooperacji
i koncentracji są:
- chęć poprawienia pozycji rynkowej
- dążenie do uzyskania korzyści skali
- dążenie do uzyskania przewagi konkurencyjnej
- dążenie do rozproszenia ryzyka
- chęć uczestnictwa w realizacji przedsięwzięcia o dużej skali (międzynarodowej)
* koszty stałe  nakłady, które musi ponosić przedsiębiorstwo, niezależne od wielkości
produkcji. Nawet, gdy w firmie została wstrzymana produkcja, ponosi ona takie koszty jak
opłaty administracyjne, wynagrodzenia pracowników etatowych itp.
* koszty zmienne  nakłady firmy związane bezpośrednio z produkcją. Rosną wraz ze
zwiększaniem się produkcji, maleją przy zmniejszeniu produkcji, np. materiały, paliwa itp.
czas zakres samodzielności
rodzaj powiązania
kryterium
powiązania ekonomicznej prawnej
forma
powiązania
partycypacja x x x x
konsorcjum x x x x
kartel x x x x x
syndykat x x x x
koncern x x x x x x
trust x x x x x x
trwałe
czasowe
poziomowe
pionowe
ukośne
niezależne
zależne
niezależne
zależne
Rodzaje powiązań pomiędzy firmami:
1) partycypacja (ang. gentleman s agreement)  firmy zobowiązują się do
współpracowania ze sobą na wspólny rachunek, ale pozostają pod własnymi
szyldami. Dotyczy niewielu partnerów handlowych, opiera się na umowie
niesformalizowanej. Firmy pozostają prawnie i ekonomicznie niezależne, powiązanie
między nimi ma charakter nietrwały.
2) konsorcjum  działa na podstawie prawnej umowy dla określonego projektu.
Najczęściej przybiera formę spółki zrzeszającej inne firmy. Najbardziej
rozpowszechnione na rynku są:
- konsorcjum budowlane, w celu zrealizowania wielkich inwestycji
- konsorcjum bankowe, w celu emitowania akcji lub udzielania kredytów
Ciężar kosztów oraz ponoszonego ryzyka zostaje rozłożony. Po ukończeniu projektu
konsorcjum zostaje rozwiązane.
* klub londyński  nieformalne stowarzyszenie około 500 banków komercyjnych, powstałe
w 1976 roku w celu restrukturyzacji zadłużenia poszczególnych państw  dłużników. Zrzesza
jedynie wierzycieli prywatnych.
* Eurotunel  kanał La Manche -> jedno z największych przedsięwzięć zrealizowane przez
konsorcjum
3) kartel  u podstaw jego działania leżą zawarte umowy, zobowiązania albo dające się
prawnie określić rozwiązania, które mają na celu wzajemne ograniczenie konkurencji
na rynku
Ograniczenia te mogą dotyczyć określonych produktów, wielkości sprzedaży tych produktów,
ich jakości, sposobu wykonania oraz cen (np. potencjalnie Coca-Cola i Pepsi)
Firmy zobowiązują się, że nie będą się eliminować z rynku i nie będą ze sobą
rywalizować, następuje rozgraniczenie interesów.
Firmy pochodzą zazwyczaj z jednej branży. Najbardziej typowym działaniem jest stosowanie
przez wszystkich uczestników kartelu jednakowych cen.
* kartele jako takie są zakazane prawem UE u nas; w USA też, ale poza granicami kraju nikt
się nie czepia
4) syndykat  jest to powiązanie przedsiębiorstw najczęściej działających ze sobą
w płaszczyz
nie poziomej i na podstawie umów prawnych.
Pozostają jednak niezależne. Powstaje pole, z którego wszystkie firmy czerpią korzyści,
a wygenerowane dochody i zyski zostają podzielone. W odróżnieniu od kartelu w pewnych
obszarach firmy decydują się na współdziałanie.
* np. Plus, Orange, T-Mobile  wszystkie firmy budują i obsługują maszty GSM, a oferty mają
różne.
5) koncern  tworzą samodzielne przedsiębiorstwa, działając jednak pod wspólnym
kierownictwem.
Podstawę koncernu stanowi ich współpraca. Samodzielność decyzyjna jest
ograniczona i przesunięta do jednego ośrodka -charakterystyczna cechą koncernu jest
element podporządkowania decyzyjnego.
Często w ramach koncernu powołuje się tzw.  holding  przedsiębiorstwo, które zarządza
koncernem. W praktyce najbardziej rozpowszechnione są dwa rodzaje holdingu:
- mieszany  firma-matka zarządza innymi podległymi jej przedsiębiorstwami
(firmami-córkami), np. FIAT, KGHM
- czysty  firma-matka tworzy osobną firmę, która zarządzana innymi, zajmując się tylko
polityką ekonomiczną i prawną firm koncernu, np. CIBA, Agora
6) trust  jest to połączenie się firm po upływie pewnego czasu. Tracą one
niezależność ekonomiczną i prawną. Jest to fuzja, np. Bank Pekao wchłonął Bank BPH
Wtedy, kiedy znika również szyld wchłoniętych przedsiębiorstw  jest to aneksja, np. Idea
-> Orange
W praktyce można rozróżnić przyjęcie czyste (dogadanie się) i przejęcie wrogie (bez
zgodny jednego zarządu).
STREFY WALUTOWE
Główne strefy walutowe świata  w tej chwili istnieją 2 główne strefy walutowe  dolar
(ogólnoświatowy) oraz euro (Europa, basen Morza Śródziemnego)
- strefa (od niem. streifen) oznacza pewien obszar wydzielony z większego terenu
- waluta  są to jednostki pieniężne oficjalnie obowiązujące w danym państwie
i mające ustawową moc zwolnienia od zobowiązań pieniężnych przy regulowaniu
wszelkiego rodzaju płatności
- waluta obca (dewizy)  należności ekonomiczne w obcych środkach płatniczych
o najwyższym stopniu płynności oraz obce środki pieniężne posiadające natychmiastową
zdolność płatniczą w obrocie międzynarodowym
- denominacja  ekwiwalentne przeliczenie płac i cen na inną (lub nową) jednostkę
pieniężną
*denominacja złotego w 1995 roku
- ekwiwalent  inaczej równoważnik, równowartość, odpowiednik. W sensie
ekonomicznym jest to towar, w którym jest wyrażona wartość innego towaru.
Ekwiwalent ogólny dla wszystkich towarów i usług stanowi pieniądz! (mogą być gorsze
(np. lewa) i lepsze (np. dolar) ekwiwalenty.
- kurs walutowy  cena jednej waluty wyrażona w drugiej walucie; stosunek
wymiany określonej ilości danej waluty na jednostkę innej waluty
- strefa walutowa  obszar, w obrębie którego grupa krajów na mocy zawartych
formalnych porozumień, stosuje wspólne zasady polityki walutowej. Polegają one na
ustaleniu i stosowaniu jednolitego sposobu określenia kursu walut, wyborze jednakowego
aktywu (zazwyczaj waluty, czasami złota), w jakim utrzymywane są ich rezerwy walutowe
oraz jednolitych zasad rozliczeń walutowych wewnątrz strefy walutowej w odniesieniu do
krajów trzecich.
Aby mogła zostać utworzona strefa walutowa, dany aktyw pieniężny musi spełniać funkcje:
- waluty rezerwowej
- waluty interwencyjnej
- waluty lokacyjnej
- waluty transakcyjnej
1) funkcja waluty rezerwowej oznacza, że wybrany pieniądz (lub złoto) jest używany do
przechowywania rezerw środków finansowych przez inne kraje
* rezerwy Polski (złoto) w większości znajdują się w Londynie
2) waluty interwencyjne oznaczają waluty, w których banki centralne lub inne oficjalne
instytucje monetarne, przeprowadzają operacje na rynkach walutowych w celu
niedopuszczenia do nadmiernych odchyleń kursu waluty narodowej wobec innych walut
lub w celu uzyskania takiego poziomu kursu waluty narodowej, który jest przez te banku
uznawany za pożądany albo optymalny w danych warunkach rynkowych
3) waluta lokacyjna to waluta, w której nierezydenci utrzymują swoje należności
i zobowiązania, i w której dokonywane są emisje międzynarodowych obligacji
4) waluta transakcyjna oznacza walutę występującą w obrotach na rynkach walutowych
oraz używaną do fakturowania eksportu oraz importu dóbr i usług
W ujęciu historycznym istniały dwie strefy walutowe: funta brytyjskiego i franka francuskiego
(obecnie uznaje się, że obie już nie istnieją)
Szyling brytyjski  jednostka monetarna używana aż do 1971 roku, w którym to dokonano
decymalizacji brytyjskiej waluty
Przed decymalizacją szyling był 1/20 częścią funta szterlinga i składał się z 12 pensów.
* Brytyjczycy jako naród żeglarzy i kupców potrzebowali bardzo precyzyjnego systemu
rozliczeń  system 12-stkowy był doskonalszy (więcej dzielników ma 12-tka)  więcej
możliwości i bardziej precyzyjne wyrażenie cen
1 stycznia 2002  wprowadzenie do obiegu waluty euro
Strefa dolara amerykańskiego:
W chwili obecnej dolar amerykański jako jedyna waluta na świecie posiada globalny
zasięg.
Dolarowi USA jako walucie: rezerwowej, interwencyjnej, lokacyjnej, transakcyjnej udało się
przeniknąć do najważniejszych dziedzin międzynarodowych stosunków gospodarczych
i finansowych.
Globalny zasięg dolara USA to zjawisko, które wystąpiło po II wojnie światowej. Nikt i nigdy
tego nie zadekretował.
* dolar nie traci ważności  każda emitowana seria jest w użyciu
* ponad 40 krajów MFW ustaliło swoje kursy w odniesieniu do dolara
Chociaż zasięg dolara USA ma charakter globalny, to za wyłączoną strefę jego wpływów
uważa się: Amerykę Północną, Amerykę Południową, Amerykę A
acińską, Karaiby, obszar
Pacyfiku raz z Australią i Nową Zelandią oraz Chiny.
* w obiegu więcej jest dolarów poza USA niż w samym USA
Strefa rubla transferowego (mogła powstać):
Próbą stwierdzenia wspólnej waluty rozliczeniowej dla krajów należących do RWPG był
tzw.  rubel transferowy .
RWPG stanowiła międzynarodową organizację krajów bloku wschodniego,
koordynującą procesy ich integracji gospodarczej. Działała w okresie od 25 stycznia
1949 roku do 28 czerwca 1991.
Kraje należące do RWPG  ZSSR + reszta podległa, Kuba, Wietnam.
* rubel transferowy stanowił jednostkę rozliczeniową
Strefa walutowa jena japońskiego:
* w latach 70 XX w. Japonia stała się krajem wysoko rozwiniętym, o dużym dynamizmie
rozwoju gospodarczego.
Jeny dostawały się do międzynarodowego obiegu i spowodowały wzrost atrakcyjności tej
waluty w finansach międzynarodowych.
- dużą rolę w światowej pozycji jena miała giełda w Tokio
Jen japoński zaczął spełniać w latach 70-80 XX w. rolę głównej waluty transakcyjnej na
Dalekim Wschodzie. Polityka walutowa stała się ważnym instrumentem pobudzającym
ekspansję gospodarczą Kraju Kwitnącej Wiśni.
Władze Japonii oficjalnie nigdy nie podejmowały prób tworzenia strefy walutowej jena.
Koniec spekulacji co do możliwości stworzenia własnej strefy przez walutę japońską,
przyniósł  kryzys dalekowschodni w 1997 roku.
Strefy walutowe, które mogą powstać w najbliższej przyszłości:
- rupia indyjska
- juan chiński
Chiński model rozwoju, łączący gospodarkę centralnie planowaną z gospodarką
rynkową, odniósł sukces.
W ciągu minionych 30 lat Chiny stały się atrakcyjnym partnerem handlowym, wielkim
rynkiem zbytu, rezerwuarem taniej siły roboczej.
Położenie geograficzne Państwa Środka predestynuje ten kraj do odgrywania znaczącej roli
na arenie międzynarodowej i dominujące w Azji Płd-Wsch.
W chwili obecnej Chiny stanowią najliczniejszą pod względem ludności i trzecie do co
zajmowanego obszaru państwo świata.
Według chińskich założeń, juan powinien stworzyć własną strefę walutową obejmującą całą
Azję Płd-Wsch., obszar Pacyfiku oraz Australię, do końca 2 dekady obecnego wieku.
Do połowy XXI w. juan powinien wyprzeć dolara z funkcji waluty globalnej.
W drugiej połowie XXI w. Chiny powinny odzyskać pozycję największej potęgi gospodarczej
świata  straciły ją w XVIII wieku w wyniku rewolucji przemysłowej.
Indie stanowią 2 pod względem ludności państwo na świecie.
* konflikt Indii z Pakistanem (dawny Pakistan Wsch. do obecnie Bangladesz)
W ciągu ostatnich 2 dekad Indie zanotowały niespotykany rozwój ekonomiczno-
gospodarczy.
* problem, czy Indie staną się na tyle bogate, żeby być  kimś na arenie międzynarodowej w
finansach, bo ciągle mają ogromne ubóstwo  należy przypuszczać, że Indie dopiero po
upływie 2-3 dekad intensywnego rozwoju będą mogły myśleć o strefie walutowej.
Strefa euro:
Euro stanowi obecnie wspólną walutę ponad 327 milionów ludzi zamieszkujących 23
kraje  Starego Kontynentu .
Okna i bramy na banknotach mają symbolizować otwartość.
Wspólny pieniądz  euro związany jest nierozerwalnie z ideą Europy bez granic, której
ucieleśnieniem stała się Unia Europejska.
Strefa euro  to grupa państw, w których oficjalną walutą jest euro.
Waluta ta została 1 stycznia 1999 roku wprowadzona w formie transakcji
bezgotówkowych, a następnie 1 stycznia 2002 roku w formie gotówkowej w 11
krajach członkowskich UE używających do tego momentu własnych walut.
Państwa, które przyjęły euro 1 stycznia 2002 roku: Austria, Belgia, Finlandia, Hiszpania,
Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Włochy.
Nieco póz
niej do strefy euro przystąpiły: Grecja (1 stycznia 2001  bezgotówkowe, 1 stycznia
2002  gotówkowe), Słowenia (1 stycznia 2007), Cypr (1 stycznia 2008), Malta (1 stycznia
2008), Słowacja (1 stycznia 2009), Estonia (1 stycznia 2011)
Trzy państwa używają euro jako swojej waluty, nie będąc stowarzyszone w Unii
Gospodarczej i Walutowej. Stosują euro bez porozumienia ze wspólnotami w wyniku
przeprowadzenia tak zwanej  jednostronnej euroizacji . Są to: Andora, Czarnogóra i Kosowo.
Euroizacja oznacza jednostronne przyjęcie euro przez dane państwo w miejsce waluty
krajowej. Jest to niezgodne z koncepcją Unii Gospodarczej i Walutowej. Władze
Europejskiego Banku Centralnego we Frankfurcie stoją na stanowisku, że wejście do strefy
euro powinno być zwieńczeniem procesu konwergencji.
Jednostronna euroizacja oznacza de facto zgodę na rezygnację z wpływu na politykę
monetarną, ponieważ nie wiąże się z wprowadzeniem swych przedstawicieli do
funkcjonujących w ramach europejskiego Systemu Banków Centralnych.
Ponadto na mocy podpisanych umów bilateralnych, 1 stycznia 1999 roku wprowadzono euro
w formie bezgotówkowej, a od dnia 1 stycznia 2002 roku w formie gotówkowej w 3 krajach,
które nie są członkami UE, jednakże uczestniczą w Unii Gospodarczej i Walutowej.
W porozumieniu z UE na euroizację zdecydowały się: Monako, San Marino i Watykan.
Czynniki, które doprowadziły do stworzenia na Starym Kontynencie strefy jednolitej waluty
europejskiej, początkowo miały głównie polityczny charakter. Po zakończeniu II wojny
światowej chodziło przede wszystkim o odsunięcie zagrożenia wybuchu nowego
konfliktu zbrojnego na dużą skalę i zapewnienia stabilności w Europie Zachodniej.
Zagwarantować to miała kontrola Francji nad odradzającym się potencjałem jej wielkiego
sąsiada. Aby osiągnąć zakładany stan niezbędne było również włączenie gospodarki Niemiec
do struktur nowej Europy.
Protoplastą dzisiejszego euro były monety o nazwie  Europina . Moneta ta miała w szerszym
horyzoncie czasowym obowiązywać we wszystkich krajach Starego Kontynentu (nawet
w tych, które znajdowały się po wschodniej części żelaznej Kurtyny). W rzeczywistości
jednak Europino nigdy nie weszło do obiegu. Ostatecznie jednostką rozliczeniową w
Europejskim Systemie Monetarnym został ECU. Był to pieniądz wirtualny. Sama nazwa
pieniądza budziła jednak wciąż kontrowersje. Theodor Weigel (niemiecki minister
finansów) aby podkreślić uniwersalność wspólnej waluty zaproponował zmianę nazwy na
EURO.
Aby ubiegać się o wejście do strefy euro, państwo należące do UE jest zobowiązane
wypełnić 3 kryteria monetarne i 2 warunki fiskalne (kryteria konwergencji, inaczej
zbieżności).
I kryterium monetarne: dopuszczalna stopa inflacji w kraju ubiegającym się o przyjęcie
nie może być wyższa o więcej niż 1,5 punktu procentowego w porównaniu do
średniego poziomu inflacji uzyskanego w 3 państwach UE o najniższej stopie inflacji.
II kryterium monetarne: nominalna, długookresowa stopa procentowa nie może
przekraczać o więcej niż o 2 punkty procentowe, średniego poziomu stóp
procentowych obserwowanych w 3 krajach UE o najniższej stopie inflacji.
III kryterium monetarne: waluta kraju musi uczestniczyć w Europejskim Mechanizmie
Kursów (ERM II), Europejskiego Systemu Walutowego przez okres co najmniej 2 lat
poprzedzających moment kwalifikowania danego kraju do Unii Gospodarczej
i Walutowej, kurs walutowy w tym czasie powinien kształtować się w zwykłych granicach
wahań, to jest +/- 15%.
I warunek fiskalny: łączna wartość dopuszczalnego długu publicznego (długu krajowego
i zagranicznego) nie powinna przekroczyć 60% PKB, chyba że wskaz
nik ten ma malejącą
tendencję i zbliża się w zadowalającym tempie do wartości 60%.
II warunek fiskalny: zaplanowana, względnie rzeczywista wielkość dopuszczalnego
deficytu budżetowego nie może przekroczyć 3% PKB z wyjątkiem sytuacji, gdy wskaz
nik
ten jest wyższy, ale uległ przedtem istotnemu zmniejszeniu się do referencyjnego poziomu
3% oraz gdy przekroczenie tego wskaz
nika ma charakter przejściowy i spowodowane jest
nadzwyczajnymi względami a proporcja deficytu jest zbliżona do 3%.
PODATKI
Podatki istnieją od zamierzchłej przeszłości. Pojawiły się niemal równocześnie
z uporządkowaniem życia społecznego. Podatki obecne są w historii starożytnej (Babilonia,
Asyria itp.)
Początkowo miały one na celu uniemożliwienie państwom i ludom podbitym
podniesienie się ekonomicznie i organizacyjnie w wyniku wojny.
Podatek jest kategorią ekonomiczno-prawną i oznacza jednostronnie określone
świadczenie, w zasadzie pieniężne, bezzwrotne i nieodpłatne, o charakterze
ogólnym, pobierane przez organy państwa lub przez organy innych organizacji
sprawujących władzę publiczną (np. samorząd terytorialny).
Cechy podatku:
1) przymusowość  oznacza, że jest nakładany przymusowo przez państwo, istnieją
określone sankcje karne, aby podatek wyegzekwować
2) bezzwrotność  władza publiczna przywłaszcza sobie w formie podatków część
dochodów od osób fizycznych i jednostek gospodarczych. Następują zatem zmiana
właściciela środków pieniężnych wpłaconych w celu uregulowania zobowiązań podatkowych.
Jeżeli podatek został naliczony i pobrany w sposób prawidłowy w odpowiedniej wysokości, to
w żadnym przypadku nie podlega on zwrotowi.
3) nieodpłatność  wpłacający nie otrzymuje żadnego świadczenia ekwiwalentego za
wniesiony podatek.
4) ogólność  obowiązek podatkowy i jego wymiar są adresowane do wszystkich jednostek
objętych opodatkowaniem
5) jednostronność  podatki są jednostronnie ustanowione przez państwo, a niekiedy
również przez samorządy terytorialne. Ich rodzaj i wysokość nie jest przedmiotem negocjacji
pomiędzy podatnikami a władzą publiczną.
6) pieniężny charakter  wiąże się z wymiarem podatku i poborem w jednostkach
pieniężnych danego kraju.
*  Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów  Adam Smith (XVIII w.)  twórca
pierwszych zasad podatkowych
Adam Smith sformułował cztery podstawowe zasady (kanony) podatkowe, na których
powinien opierać się każdy dobry system fiskalny:
- równość
- pewność
- dogodność
- taniość
Zasada równości zakładała, że wszyscy podatnicy uzyskujący taki sam dochód powinni
być tak samo traktowani, beż żadnych przywilejów
- równość wobec prawa  deklaracja zniesienia różnić i przywilejów
- podatki powinni płacić wszyscy
* w przeszłości podatki płacili tylko ci, którzy mieli jakiś majątek
Zasada pewności mówi o tym, że podatki muszą być precyzyjnie i jasno określone, a nie
kształtowane dowolnie przez upoważnione do tego organy.
Zasada dogodności mówi o tym, że podatki powinny być pobierane w takim czasie i w taki
sposób, aby podatnikowi było najdogodniej je zapłacić.
Zasada taniości mówi o tym, że podatki powinny być ściągane jak najmniejszym
kosztem, aby ich efekt skarbowy był jak największy:
- powinny być tak skonstruowane, aby nie wymagały dużej ilości urzędników
- nie powinny wpływać negatywnie na pracowitość ludzi
- nie powinny zadręczać kontrolą
- powinny mieć ustalone takie kary za niepłacenie, by nikogo nie rujnować
4 funkcje podatków:
- fiskalna (zwana niekiedy dochodową)
- regulacyjną (alokacyjną)
- stymulacyjną
- informacyjną
Funkcja fiskalna  uważa się, że jest najważniejsza i posiada podstawowe znaczenie
polegające na dostarczeniu państwu (budżetowi) dochodów.
* fiscus (łac.)  podatki na rzecz skarbu cesarskiego w starożytnym Rzymie
* fiscalis (łac.)  podatki na rzecz skarbu państwa w starożytnym Rzymie
- funkcja fiskalna podatku nie oznacza, że obciążenia podatkowe mogą być zwiększane
dowolnie (& )
* krzywa Laffera
Funkcja regulacyjna (alokacyjna)  polega ona na kształtowaniu dochodu i majątku
będących w dyspozycji podatników. Akceptowana jest w każdych warunkach
społecznych i politycznych. Dzięki podatkom następuje redystrybucja dochodu i majątku
narodowego między (& )
Opodatkowanie może mieć charakter:
- stały (ryczałt(
- liniowy (w stałej proporcji do dochodu)
- degresywny
- progresywny
Najczęściej stosowana jest forma progresywna, co przyczynia się niekiedy do znacznego
spłaszczenia dochodów objętych przez nią podmiotów.
 wysokość liniowy
podatku degresywny [formy podatków]
progresywny
stały
dochody
Funkcja stymulacyjna polega na wykorzystywaniu instrumentów podatkowych do
pobudzania wzrostu gospodarczego, wywierania wpływu na działanie jednostek
oraz kierunku i tempo ich rozwoju ekonomicznego i pozaekonomicznego.
W zależności od sytuacji koniunkturalnej i społecznej, można poprzez zróżnicowanie
obciążeń podatkowych hamować lub promować określony rodzaj działalności gospodarczej
i konsumpcji.
Praktycznym wyrazem realizacji funkcji stymulacyjnej, w sensie pozytywnym, jest np. system
zwolnień i ulg podatkowych stosowanych w przypadku podejmowania przedsięwzięć
inwestycyjnych.
Na strukturę konsumpcji można oddziaływać poprzez selektywne zróżnicowanie
podatkowania na niektóre dobra i usługi.
Funkcja informacyjna polega na tym, że realizacja wpływów podatkowych ogółem lub
z określonego podatku dostarcza informacji o prawidłowościach bądz

nieprawidłowościach przebiegu procesów gospodarczych.
Znaczne obniżenie wpływów od podmiotów gospodarczych może świadczyć np.
o trudnościach ze zbytem produkcji lub z wyegzekwowaniem należności od niektórych
kontrahentów.
Pierwsza klasyfikacja dzieli wszystkie podatki na:
1) bezpośrednie  takie podatki, w przypadku których istnieje precyzyjnie określona
zależność między płaconym podatkiem, tzn. rodzajem podatku, jego wysokością, trybem
płacenia a podatnikiem. Ten rodzaj podatku posiada wymieniony z nazwy lub imienia
i nazwiska podmiot
* mają adresata
2) pośrednie  obciążają podatnika w sposób niepozostający w ścisłym związku z jego
sytuacją dochodową i majątkową. Jako takie są podatkami ukrytymi, a ciężary ponoszone
przez podatników są anonimowe.
* płacimy anonimowo
Podział podatków na pośrednie i bezpośrednie:
podatki
bezpośrednie pośrednie:
- dochodowy (os. fiz/os. pr) - VAT
- od spadków i darowizn - akcyzowy
- od czynności cywilnoprawnych - od gier
- rolny
- leśny
- od nieruchomości
- od środków transportu
- od posiadania psów
Najczęściej spotykany jest podział podatków wg kryterium przedmiotowego:
- majątkowe
- przychodowe
- dochodowe
- konsumpcyjne (od wydatków)
Majątkowe  ogół podatków związanych z prawami własności:
1  od posiadanego majątku  w zależności od obowiązującego systemu podatkowego
mogą to być podatki od całkowitej wartości majątku należącego do danego podmiotu
gospodarczego (majątku ruchomego, nieruchomego, gotówki, wkładów bankowych) lub
częściej  tylko od określonych jego składników. W Polsce najważniejszymi podatkami
tej grupy są podatki: rolny, od nieruchomości, od środków transportu.
2  od przyrostu majątku  przedmiotem opodatkowania jest nabycie rzeczy lub praw
majątkowych w drodze kupna, darowizny lub spadku. Do tej grupy zalicza się podatek od
spadków i darowizn oraz opłatę skarbową.
3  od wzrostu wartości posiadanego majątku  gdy wzrost ten nastąpił z przyczyn
niezależnych od właściciela. Przykładem może być opłata adiacencka, płacona przez
właścicieli nieruchomości z tytułu wzrostu ich wartości wskutek np. finansowanego przez
władze lokalne uzbrojenia terenu, zmiany planu zagospodarowania przestrzennego itp.
4  od transformacji substancji majątkowej  są to podatki płacone w przypadku
sprzedaży lub zamiany rzeczy lub praw majątkowych na inne rzeczy lub prawa
majątkowe. W Polsce przyjmują one postać opłaty skarbowej.
Podatki przychodowe, których przedmiotem i podstawą jest suma przychodów
osiągniętych przez podatnika bez potrącenia kosztów. Podatnicy są zobowiązani do zapłaty
podatku nawet jeżeli ponoszą straty. Przykłady: podatki przemysłowe, płacone od
działalności produkcyjnej, usługowej, handlowej, rolny od gruntów oraz podatek leśny.
Podatki dochodowe  w tym przypadku przedmiotem opodatkowania jest dochód,
najczęściej dochód z pracy i dochód z prowadzenia działalności gospodarczej. Cechami
podatków dochodowych jest to, ze:
- nawiązują wprost do nadwyżki ekonomicznej wypracowanej przez podmioty. W wyniki
interwencji fiskalnej państwa za pomocą podatków przychodowych następuje dzielenie się
dochodem podatnika z państwem, co oznacza bezpośrednią redystrybucję dochodów
w gospodarce i społeczeństwie.
- są bardziej korzystne dla podatnika niż dla władz publicznych. Opierają się na
rentowności, którą trudno jest z góry określić. Można w ich przypadku także manipulować
podstawą opodatkowania (zyskiem brutto, dochodem brutto) przez zawyżanie kosztów.
Mechanizm wyznaczania dochodu podlegającego opodatkowaniu:
dochód = przychód (wpływy majątkowe)  koszty uzyskania przychodu (koszty poniesione
w celu osiągnięcia przychodu)
W Polsce występują 2 rodzaje podatków dochodowych  PIT (Personal Income Tax), CIT
(Corporate Income Tax).
Podatki od wydatków  są typowymi podatkami od konsumpcji, jednak zakres ich
stosowania jest ograniczony, w porównaniu np. z podatkami przychodowymi, które także
przecież obciążają wydatki związane z konsumpcją.
Podatki przychodowe są powszechne, a podatki od wydatków stosowane są wybiórczo.
Podatki od wydatków (konsumpcyjne)  obciążają dochód podmiotów, które
ponoszą określone wydatki. Są one opłacane wraz z ceną za dany towar czy usługę. Przy
opodatkowaniu wydatków często zdarza się, że kto inny ponosi jego ekonomiczny ciężar.
Z reguły przy podatkach konsumpcyjnych formalnie płaci je wytwórca i (lub)
handlowiec, a w rzeczywistości ich ciężar ponosi nabywca towaru czy usługi, gdyż
podatek wkalkulowany jest w cenę. Przykładem takich podatków w Polsce jest: VAT, podatek
akcyzowy, podatek od gier (choć nie jest to już czysta postać podatku konsumpcyjnego).
VAT  podatek pośredni, obrotowy, który z założenia ma w jaki najmniejszy sposób
oddziaływać na ostateczną cenę towaru i usługi podlegającej opodatkowaniu, poprzez jego
 przerzucalność na kolejne fazy obrotu
* nieczuły na inflację
W Polsce  ustawa z 8 stycznia 1993 roku o podatku od towarów i usług oraz
o podatku akcyzowym.
Maurice Laure  twórca podatku VAT, opracowanego w 1954 roku.
PRZYKA
AD:
Podatek VAT jest płacony przez każdego przedsiębiorcę w łańcuchu dostaw. Przykład z 22%
podatkiem VAT w łańcuchu dostaw:
- producent surowca wycenia go na 100 zł (cena netto) i sprzedaje fabryce za 122 zł (100 zł
+ 22%, cena brutto). Następnie odprowadza 22 zł podatku VAT.
- fabryka wytwarza produkt, wycenia go na 150 zł (netto). Sprzedaje do sklepu za 183 zł
(150 zł + 22%, cena brutto). Do zapłaty pozostaje 33 zł VAT, fabryka odlicza jednak VAT
zapłacony producentowi (22 zł) i odprowadza ostatecznie 11 zł. Stanowi to 22% z 50 zł, czyli
wartości dodanej przez fabrykę w stosunku do ceny netto surowca
- sklep wycenia produkt na 250 zł (netto). Ostateczna cena brutto dla konsumenta wynosi
305 zł (250 zł + 22%). Podatek VAT wynosi 55 zł, z czego sklep odlicza 33 zł zapłacone
fabryce, odprowadzając 22 zł.
A
ącznie do budżetu zostało odprowadzone 55 zł (22 zł + 11 zł + 22 zł), czyli tyle samo, ile
wynosi wartość 22% z ceny netto 250 zł.
Kwota ta została wpłacona w częściach przez wszystkich uczestników łańcucha dostaw,
jednak ze względu na mechanizm odliczania, faktyczny koszt podatku ponosi konsument.
Kwota podatku akcyzowego podwyższa cenę płaconą przez nabywcę. Jej celem może być
dążenie do ograniczenia konsumpcji niektórych dóbr np. alkoholi i tytoniu ze względów
zdrowotnych.
Ze względu na rodzaj artykułów opodatkowanych akcyzami można wyróżnić:
- podatek od artykułów pierwszej potrzeby, np. paliwa naturalne
Podatek od gier - opodatkowaniu podatkiem od gier podlegają podmioty prowadzące
działalność w zakresie gier losowych i zakładów wzajemnych.
Podatek od gier płacą podmioty urządzające gry i zakłady wzajemne. Nie oznacza to, że
osoba wygrywająca nie będzie musiała zapłacić podatku.
OAZY PODATKOWE
Oaza w języku greckim, łacińskim i egipskim oznaczała niewielkie zaludnione obszary (...).
Z czasem pojęciem tym zaczęto określać obszary o bujnej roślinności na pustyni i półpustyni.
Oaza jest miejscem, w którym podatki nie występują. Innym spotykanym w praktyce
pojęciem, gdzie nie występują podatki, jest raj podatkowy.
Każde państwo konstytuują (tworzą, ustanawiają) trzy zasadnicze elementy:
- ludność
- terytorium
- organizacja polityczna
Oazami podatkowymi są przede wszystkim raje o niewielkiej i często ubogiej ludności
oraz o małej powierzchni.
Zgodnie z terminologią stosowaną przez ONZ nazywa się je mikropaństwami.
Rozwój usług finansowych jest często (...)
Pozyskiwanie kapitału zagranicznego przejawia się w przychylnym ustawodawstwie
podatkowym oraz liberalnym ustawodawstwie dewizowym.
Oazy (raje) podatkowe muszą się legitymować generalnie lub co najmniej do cudzoziemców
niskim opodatkowaniem.
Inne istotne cechy rajów podatkowych to:
- stabilizacja polityczna i ekonomiczna kraju
- obowiązywanie i zagwarantowanie ścisłej tajemnicy bankowej
- brak restrykcji dewizowej
- nowoczesne środki łączności
- dobre połączenia komunikacyjne
- przyjazny system prawny
- spełnienie indywidualnych oczekiwań potencjalnych inwestorów
Raje podatkowe można podzielić na 5 kategorii:
1) tworzą je kraje, których dochody, przyrost kapitału i majątku nie są opodatkowane;
można je określić jako rzeczywiste raje podatkowe; cechuje je: korzystna sytuacja
finansowa, liberalne prawo; do tej kategorii należą: Bahrajn, Vanuatu, Kajmany
2) należą do niej państwa, które pobierają podatek dochodowy, wynikający jedynie
z działalności wewnątrzkrajowej; dochody wynikające z zagranicznych z
ródeł
pozostają wolne od podatków; dotyczy to wszelkich dywidend, należności licencyjnych;
należą do niej: Kostaryka, Liberia, Haiti, Panama, Filipiny, Hong-Kong
3) tę grupę tworzą kraje o niskim opodatkowaniu; może to wynikać albo ze stosowanej
od wielu wieków praktyki, albo z obowiązującej umowy podatkowej; do tej kategorii należą:
Wyspa Man, Wyspy Normandzkie, Antyle Holenderskie
4) tworzą ją państwa, które w szczególnych przypadkach gwarantują ułatwienia
podatkowe (ulgowe traktowanie dla wybranych rodzajów przedsiębiorstw, instytucji - np.
banków, ubezpieczycieli, szkół wyższych, firm handlowych); należą do nich: Anguillia,
Gibraltar, Jamajka.
5) tworzą ją kraje, które praktykują tzw. przywilej holdingowy; polega na tym, że
wybrana firma ma udziały w innych przedsiębiorstwach lub też prowadzi aktywność
gospodarczą jedynie w sferze administrowania innymi podmiotami; udzielanie kredytów
i pożyczek lub licencji nie podważa pojęcia holdingu; należą do niej: Lichtenstein,
Luksemburg, Singapur oraz z pewnym ograniczeniami Szwajcaria i Holandia
Inny, często stosowany sposób klasyfikacji, bierze pod uwagę sytuację fiskalną w oazach
podatkowych:
Grupa I - należą do niej kraje, które nie nakładają żadnego podatku na swoich
rezydentów; do tej grupy należą: Andora, Wyspy Bahama
Grupa II - należą do niej kraje, które opodatkowują dochód uzyskiwany w kraju,
a uwalniają od podatku dochody zagraniczne; do tej grupy należą: Kostaryka, Hong-
Kong
Grupa III - należą do niej państwa, w których uzyskany tam dochód jest
nieopodatkowany, natomiast opodatkowuje się dochód uzyskiwany za granicą; do
tej grupy należą: Księstwo Monako
Grupa IV - zalicza się do niej terytoria, które opodatkowują dochód swych rezydentów
uzyskiwany za granicą, przy czym stawki są bardzo niskie (nawet poniżej 1%); należą
do niej: Wyspy Normandzkie (...)
Grupa V - należą do nich państwa, które opodatkowują zakumulowane bogactwa,
wartości materialne, a nie bieżący dochód; należy do niej: Urugwaj
Grupa VI - są to obszary, gdzie można stosować kombinacje korzystnych przepisów;
należy do niej: Gibraltar
Przykład dla Grupy VI: na południu Hiszpanii rejestrują się podatnicy emeryci - co zwalnia ich
od podatku dochodowego (...)
WAŻNIEJSZE WYBRANE ZAGADNIENIA
Bank Światowy (World Bank) - rozpoczął działalność jako efekt postanowień
konferencji w Bretton Woods z lipca 1944. Powstał jednocześnie z Międzynarodowym
Funduszem Walutowym.
Główną przesłanką dla stworzenia Banku Światowego była przede wszystkim chęć
odbudowy zniszczonych w wyniku II wojny światowej krajów Europy oraz Japonii.
Istotnym celem statutowym była również pomoc i wsparcie dla rozwijających się krajów
Azji, Ameryki A
acińskiej i Afryki. Obecnie jest w nim zrzeszonych 187 krajów. Siedzibą Banku
Światowego jest Waszyngton.
Termin "Bank Światowy" odnosi się do 2 z 5 wyspecjalizowanych agencji ONZ, działających
razem w grupie Banku Światowego:
- Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju
- Międzynarodowego Stowarzyszenia Rozwoju
Bank Światowy nie jest bankiem w ścisłym tego słowa znaczeniu. Zapewnia
długoterminowe pożyczki o preferencyjnym oprocentowaniu dla najbardziej
potrzebujących krajów członkowskich oraz przedsiębiorstw publicznych, dotacje, pomoc
techniczną - obecnie wszystko do celów walki z ubóstwem i finansowania rozwoju takich
dziedzin życia społecznego jak: ochrona zdrowia, edukacja, ochrona środowiska czy też
rozbudowa infrastruktury. W zamian za to wymaga jednak pewnych działań politycznych
takich jak walka z korupcją, rozwój demokracji czy też ważniejsze - rozwoju sektora
prywatnego.
Konferencja w Bretton Woods - została zwołana w lipcu 1944 z inicjatywy prezydenta USA,
Franklina Delano Roosevelta. Jej celem było (...). Wynikiem konferencji w Bretton Woods
było stworzenie nowego światowego systemu finansowego i monetarnego.
Podstawą nowego systemu było ustalenie stałego kursu walut, co przyczyniło się do
ożywienia handlu międzynarodowego. Wartość dolara amerykańskiego została
przypisana pewnej wadze złota (parytetowi) i aż do końca 1960 r. była uznawana jako
środek zastępujący złoto w transakcjach finansowych. Był to tak zwany system złotego
standardu.
Międzynarodowy Fundusz Walutowy - jest międzynarodową organizacją finansową.
Istnieje jako wyspecjalizowana instytucja ONZ od grudnia 1945. Siedzibą MFW jest
Waszyngton.
Do zadań MFW należy przede wszystkim:
- popieranie międzynarodowej współpracy walutowej
- uporządkowanie stosunków walutowych
- tworzenie warunków dla wielostronnego regulowania należności za bieżące operacje
w handlu międzynarodowym
- udzielanie pomocy w likwidacji trudności płatniczych
- wpływanie na zachowanie pożądanego stopnia płynności międzynarodowych
systemów płatniczych
- podejmowanie działań zmierzających do uporządkowanego rozwoju i wzrostu
handlu międzynarodowego
Państwa członkowskie MFW zobowiązane są udostępniać szczegółowe informacje
gospodarcze, dzięki którym władze MFW mogą ocenić ich sytuację gospodarczą i finansową
oraz podejmować określone decyzje.
Finansowanie działalności MFW jest oparte na kapitale, który powstał z wpłat udziałów
przez państwa członkowskie. Wysokość udziału poszczególnych państw członkowskich
Funduszu jest uzależniona od stopnia rozwoju gospodarczego danego kraju, jego pozycji
w światowej gospodarce, udziału w handlu światowym oraz zdolności płatniczej.
Europejski Bank Centralny - jest bankiem centralnym UE, a także bankiem
emisyjnym waluty euro, przyjętej przez 17 krajów Unii. Siedziba: Frankfurt.
Do zadań EBC należy:
- określanie i realizacja polityki monetarnej Unii
- prowadzenie polityki kursowej stabilizującej wspólną walutę europejską
- przechowywanie i zarządzanie rezerwami walutowymi państw członkowskich
- doradztwo w sprawach nadzoru bankowego
- kontrolowanie emisji wspólnej waluty - euro.
EBC wraz z narodowymi bankami centralnymi tworzy Europejski System Banków
Centralnych i nim zarządza.
Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju - międzynarodowa organizacja finansowa
utworzona w 1991 z siedzibą w Londynie. Skupia około 50 państw w tym wszystkie
państwa należące do UE. Z inicjatywą jego powstania wyszła w 1989 Rada Europejska.
Dokument o jego powstaniu podpisano w Paryżu 29.05.1990. 51% udziałów w banku
posiada UE.
Celem EBOR jest wspieranie przemian gospodarczych w państwach Europy
Środkowej i Wschodniej (w tym także w państwach byłego ZSRR) przez udzielanie
kredytów i gwarancji, inwestycji kapitałowych oraz współpracę techniczną.
Warunkiem udzielenia pomocy rzez EBOR jest rozwój demokracji i poszanowania
praw człowieka w tych państwach.
Kredyty EBOR są udzielane zarówno rządom na wskazane projekty, zwłaszcza na budowę
infrastruktury, restrukturyzację sektorów gospodarczych i przekształceń własnościowych, jak
i podmiotom prywatnym.
KURSY WALUTOWE
Waluta - to jednostki pieniężne oficjalnie obowiązujące w danym państwie i mające
ustawową moc zwalniania z zobowiązań.
Waluta obca (dewizy) - instrumenty finansowe denominowane w obcych środkach
płatniczych o najwyższym stopniu płynności oraz obce środki pieniężne posiadające
natychmiastową zdolność płatniczą w obrocie międzynarodowym (banknoty, monety,
rachunki a'vista).
Denominacja oznacza ekwiwalentne przeliczenie płac i cen na inną lub nową jednostkę
pieniężną.
Ekwiwalent inaczej to pojęcie ujmując oznacza: równoważnik, równowartość, odpowiednik.
W sensie ekonomicznym jest to towar, w którym jest wyrażona wartość innego towaru.
Ekwiwalent ogólny dla wszystkich towarów i usług stanowi pieniądz.
Kurs walutowy jest to cena jednej waluty wyrażona w drugiej walucie (inaczej ujmując:
stosunek wymiany określonej ilości danej waluty na jednostkę innej waluty).
Typy ryzyka mogące wystąpić przy dokonywaniu operacji gospodarczych i
finansowych z zagranicą:
- ryzyko polityczne
- ryzyko kulturowe
- ryzyko handlowe
- ryzyko kursowe
Kursy ogłaszane są w dwóch przekrojach, jako:
- kursy kupna, według których bank (lub kantor wymiany) gotów jest płacić przy skupie
walut,
- kurs sprzedaży, według których bank (lub kantor) oferuje sprzedaż walut.
Kurs kupna jest niższy od kursu sprzedaży, a różnica stanowi marżę zarobkową (tzw.
spread) banku lub kantoru wymiany walut.
Kursy mogą być ogłaszane w formie bezpośredniej i pośredniej.
Pośrednia forma występuje wtedy, gdy ustalana jest cena jednostki waluty krajowej w
walucie zagranicznej (na przykład: 1 zl = 0,1580 GBP).
W tabelach kursów ogłaszanych przez bank odrębnie wykorzystywane są kursy dotyczące:
- operacji w zakresie inkasowania należności i regulowania zobowiązań za
pośrednictwem rachunków bankowych (kolumna "dewizy" w tabeli)
- transakcji polegających na skupie lub sprzedaży piebniądza gotówkowego (kolumna
"pieniądze" w tabeli).
Dysponując tabelą kursów walutowych określonych w stosunku do danej waluty, można
stosunkowo łatwo określić relacje zachodzące między innymi walutami.
Zgodnie z danymi z Tabeli NBP bezpośrednie kursy kupna wybranych walut wynosiły:
1 dolar USA (USD) = 4,0851 zł
1 frank szwajcarski (CHF) = 2,7511 zł
Pośrednie kursy tych walut wynosiły
1 złoty = 0,2448 USD tj. 1: 4,0851 zł
1 złoty = 0,3635 CHF tj. 1: 2,7511
Dysponując tymi informacjami można ustalić wzajemne relacje kursowe pomiędzy USD i CHF
1 USD = 4,0851:2,7511=1,4849 CHF
1 CHF = 2,7511:4,0951=0,6734 USD
Aprecjacja - wzrost ceny towaru lub dobra. Termin używany w szczególności w
odniesieniu do wzrostu wartości waluty krajowej względem waluty zagranicznej w systemie
płynnych kursów walut (jest on regulowany przez rynek). Oznacza wzrost siły nabywczej
danego pieniądza w rozliczeniach międzynarodowych.
Jeżeli kurs określonej waluty rośnie oznacza to jej aprecjację.
Aprecjacja może za sobą nieść dla gospodarki:
- skutki pozytywne
- skutki negatywne
Pozytywne skutki aprecjacji:
- spadek kosztów obsługi zadłużenia zagranicznego
- zmniejszenie presji inflacyjnej
- wzbogacenie społeczeństwa (głównie na skutek wzrostu siły nabywczej płac)
Presja inflacyjna - oznacza szybki wzrost babzy monetarnej, której z
ródłem są
nadwyżki bilansu płatniczego przy założeniu problemów ze sterylizacją.
Sterylizacja - w sensie ekonomicznym oznacza politykę centralnych władz
monetarnych kraju, której celem jest sprawienie, aby deficyt bądz
nadwyżka w
bilansie płatniczym nie wpływały na podaż pieniądza na rynku krajowym.
Baza monetarna, czyli zasób pieniądza - jest o łączna ilość pieniądza na rynku,
bezpośrednio wyemitowanego przez bank centralny.
Na bazę monetarną składają się:
- pieniądz gotówkowy, będący w posiadaniu przedsiębiorstw, gospodarstw domowych,
instytucji publicznych i instytucji niebankowych
- oszczędności w postaci depozytów bieżących i długoterminowych
- gotówka w obiegu
- rezerwa obowiązkowa banków komercyjnych na rachunkach w banku centralnym
- rezerwa nadobowiązkowa banków komercyjnych składająca się z ich dobrowolnych
wkładów w banku centralnym
Bilans płatniczy stanowi oficjalne zestawienie (obejmuje: dochody - wpływy oraz
wydatki - płatności ) wszystkich transakcji dokonanych miedzy rezydentami
(gospodarką krajową) a nierezydentami (zagranicą) w danym okresie.
Bilans płatniczy RP jest sporządzany z wyszczególnieniem miesięcy, kwartałów i lat, dla
całej gospodarki narodowej. Jest publikowany przez NBP.
Bilans płatniczy strefy euro publikuje Europejski Bank Centralny (ma siedzibę we
Frankfurcie nad Menem).
Bilans handlowy UE jest publikowany przez Eurostat.
Eurostat jest urzędem statystycznym EU. Jego siedzibą jest Luksemburg. Eurostat
utworzono w 1953 roku, w celu wsparcia merytorycznego prac Europejskiej Wspólnoty
Węgla i Stali.Po powstaniu Wspólnoty Europejskiej stał się jedną z podstawowych jednostek
Komisji (...). Eurostat dostarcza instytucjom i obywatelom UE informacje statystyczne, które
umożliwiają dokonywanie porównań miedzy krajami i regionami.
Negatywne skutki aprecjacji:
- osłabienie konkurencyjności eksportu
- wzrost kosztów pracy
Deprecjacja - spadek ceny towaru lub dobra. Termin używany w szczególności w
odniesieniu do spadku wartości waluty krajowej względem waluty zagranicznej w systemie
płynnych kursów walut.Deprecjacja oznacza obniżenie siły nabywczej danego
pieniądza w rozliczeniach międzynarodowych.
Spadek kursu waluty powoduje jej deprecjację.
Deprecjacja może nieść za sobą dla gospodarki:
- skutki pozytywne
- skutki negatywne
Pozytywne skutki deprecjacji:
- poprawienie konkurencyjności eksportu
- obniżka kosztów pracy (w gospodarce o sztywnym prawie pracy deprecjacja waluty
umożliwia obniżkę płac dzięki iluzji pieniężnej -
Negatywne skutki deprecjacji:
- wzrost kosztów obsługi zadłużenia zagranicznego (budżet ma przychody walucie
krajowej zatem rośnie deficyt
- zwiększenie presji inflacyjnej
- zubożenie społeczeństwa - głównie na skutek obniżenia siły nabywczej płac
Zmiany kursu walutowego mogą być dokonywane jako akt podjętej decyzji
administracyjnej (banku centralnego lub rządu) zmierzający do jednorazowego
obniżenia, to jest - dewaluacji waluty krajowej lub też do podwyższenia jej wartości, to
jest - rewaluacji w stosunku do innych walut.
Wahania kursów walutowych powodują powstanie różnic kursowych, które dla
przedsiębiorstwa (gospodarki) mogą mieć charakter:
- dodatni jeżeli kurs waluty obcej w której wyrażone były należności firmy rośnie, albo kurs
waluty w jakiej zaciągnięte zostały zobowiązania, uległ obniżeniu
- ujemny w przypadku gdy kurs waluty obcej, w której powstała należność obniża się lub
wzrasta kurs waluty w jakiej zaciągnięto zobowiązania.
Dodatnie różnice kursowe wpływają na poprawę, a ujemne zaś na pogorszenie wyniku
finansowego.
Potencjalna możliwość powstania ujemnych różnic kursowych nosi miano ryzyka
kursowego.
Przykład nr 1
Przedsiębiorstwo importuje z Niemiec towary. Na początku maja otrzymało dostawę wraz z
fakturą na 50 000 euro z terminem zapłaty w ciągu 90 dni. Kurs kupna 1 euro w momencie
otrzymania faktury wynosił 3,8884 zł, ale w dniu jej płatności po upływie 3 miesięcy -
wyniósł 4,0394 zł.
Gdyby firma uregulowała fakturę gotówką, nie korzystając z kredytu handlowego, to
wydatkowałaby na ten cel sumę:
50 000 x 3,884 = 194 420 zł
Jednak w dacie płatności kwota niezbędna do uregulowania zobowiązania wzrosłą do:
50 000 x 4,0394 = 201 970 zł
Była ona wyższa o 7550 zł od zapłaty gotówkowej tj. o 3,88% stanowiąc ujemną różnicę
kursową. Można ją potraktować jako koszt kredytu handlowego, za 90 dni, którego stopa w
skali rocznej wynosi:
(3,88x100/100-3,88) x 365/90 = 16,4%
Najczęstsze z
ródła finansowania krótkoterminowego:
1. Krótkoterminowe pożyczki i kredyty
2. Kredyt kupiecki (handlowy)
3. Płace pracowników