MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Małgorzata Figurska
Wykonywanie wkładów koronowych i koronowo-
korzeniowych 322[09].Z3.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr Beata Marczak
mgr Wiktor OÅ‚dak
Opracowanie redakcyjne:
mgr A
ukasz Mróz
Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[09].Z3.01
 Wykonywanie wkładów koronowych i koronowo-korzeniowych , zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik dentystyczny.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut BadawczyRadom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Wykonanie modelu gipsowego pod wkłady koronowe i koronowo-
korzeniowe 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 10
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 12
4.2. Modelowanie wkładu koronowego i koronowo-korzeniowego 13
4.2.1. Materiał nauczania 13
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 17
4.2.3. Ćwiczenia 18
4.2.4. Sprawdzian postępów 21
4.3. Wykonanie formy odlewniczej 22
4.3.1. Materiał nauczania 22
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 24
4.3.3. Ćwiczenia 24
4.3.4. Sprawdzian postępów 26
4.4. Odlewnictwo 27
4.4.1. Materiał nauczania 27
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 28
4.4.3. Ćwiczenia 28
4.4.4. Sprawdzian postępów 29
4.5. Obróbka mechaniczna i polerowanie 30
4.4.1. Materiał nauczania 30
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 30
4.4.3. Ćwiczenia 31
4.4.4. Sprawdzian postępów 32
5. Sprawdzian osiągnięć ucznia 33
6. Literatura 37
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w kształtowaniu umiejętności z dziedziny
wykonawstwa wkładów koronowych i koronowo-korzeniowych, a także ułatwi Ci
przyswajanie wiedzy z zakresu materiałów protetycznych niezbędnych do wykonania
powyższej pracy. Wiadomości i umiejętności z tej dziedziny zostały określone w jednostce
modułowej pt.  Wykonywanie wkładów koronowych i koronowo-korzeniowych . Jest to
jednostka modułowa zawarta w module pt.  Protezy stałe (schemat układu jednostek
modułowych zawarty jest na stronie 4 tego poradnika).
Każda jednostka modułowa posiada ściśle określone cele kształcenia i materiały
nauczania oraz wskazania metodyczne do realizacji programu dlatego również ta jednostka
posiada owe cechy.
W poradniku zamieszczono:
wymagania wstępne  jest to wykaz umiejętności, jakie każdy uczeń, w tym także i Ty
powinieneś mieć już ukształtowane, abyś mógł korzystać z poradnika bez napotykania
problemów,
cele kształcenia  jest to wykaz umiejętności, jakie wykształcisz w toku pracy z tym
poradnikiem,
materiał nauczania  są to wiadomości teoretyczne, które są niezbędne do osiągnięcia
przez Ciebie celów kształcenia, a także do opanowania umiejętności zawartych
w jednostce modułowej,
 pytania sprawdzające  które umożliwią Ci sprawdzenie swojej wiedzy teoretycznej,
 ćwiczenia  które pomogą Ci ukształtować umiejętności praktyczne w oparciu o nabytą
wcześniej wiedzę teoretyczną,
 sprawdzian postępów  które umożliwią Ci osobiste sprawdzenie swojej wiedzy
i umiejętności z zakresu wykonawstwa wkładów koronowych i koronowo-korzeniowych,
 sprawdzian osiągnięć  są to zestawy zadań, których zaliczenie potwierdza opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,
 literaturę uzupełniającą  jest to wykaz materiałów, które pomogą Ci w opanowaniu
niezbędnej wiedzy, a także umożliwią Ci pogłębienie wiedzy teoretycznej w zakresie
wkładów koronowych i koronowo-korzeniowych.
Treść programu jednostki modułowej zawiera podstawowe zagadnienia związane
z wykonawstwem wkładów koronowych i koronowo-korzeniowych, a także informacje
o materiałach i urządzeniach niezbędnych do wykonania powyższej pracy.
Jednostka modułowa pt.  Wykonywanie wkładów koronowych i koronowo-
korzeniowych została podzielona na 5 rozdziałów, z których każdy zawiera materiał
nauczania niezbędny do ich wykonania. Materiał został podzielony na takie działy, gdyż jest
to zgodne z rzeczywistymi etapami pracy wykonywanymi zazwyczaj w profesjonalnych
pracowniach protetycznych.
Pierwszy rozdział zawiera informacje dotyczące wykonawstwa modeli roboczych pod
wkłady koronowe i koronowo-korzeniowe. Pozostałe cztery rozdziały zawierają informacje
dotyczące wyłącznie określonego rodzaju wkładu.
Przed wykonaniem ćwiczenia powinieneś najpierw odpowiedzieć na pytania
sprawdzające, które znajdują się w każdym rozdziale bezpośrednio po materiale nauczania.
OdpowiadajÄ…c na te pytania zweryfikujesz swojÄ… wiedzÄ™ przed przystÄ…pieniem do wykonania
ćwiczenia i upewnisz się, że jesteś gotowy do jego wykonania.
Po wykonaniu ćwiczenia praktycznego jednostki modułowej, nauczyciel sprawdzi twoją
wiedzę i umiejętności za pomocą pisemnego testu. Na końcu poradnika znajduje się
sprawdzian osiągnięć, który jest przykładowym testem sumującym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
322[09].Z3
Protezy stałe
322[09].Z3.03
322[09].Z3.01
322[09].Z3.02
Wykonywanie
Wykonywanie wkładów
Wykonywanie koron
mostów
koronowych i koronowo-
protetycznych
protetycznych
korzeniowych
Schemat układu jednostek modułowych w module
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- posługiwać się urządzeniami i akcesoriami do zarabiania gipsu,
- klasyfikować rodzaje gipsu,
- odlewać klasyczne modele,
- posługiwać się urządzeniami do obróbki modelu gipsowego,
- charakteryzować podstawową teorię dotyczącą przygotowania modelu gipsowego,
- definiować pojęcie wosku,
- rozróżniać woski,
- wymieniać podstawowe zastosowanie różnych rodzajów wosków,
- charakteryzować podstawy dotyczące modelowania zębów w wosku,
- dobierać i stosować odpowiedni izolator do materiałów, którymi pracujesz,
- charakteryzować sposób wykonywania pierścieni odlewniczych,
- posługiwać się podstawowymi urządzeniami wykorzystywanymi na stanowisku pracy
protetycznej jakimi są mikrosilnik i nożyk elektryczny,
- charakteryzować obróbkę mechaniczną metalu i tworzyw sztucznych,
- charakteryzować sposoby polerowania mechanicznego metalu i tworzyw sztucznych,
- korzystać z instrukcji obsługi,
- pracować w grupie i indywidualnie,
- analizować i wyciągać wnioski,
- oceniać swoje umiejętności i wykonaną pracę,
- uczestniczyć w dyskusji,
- prezentować siebie i grupę w której pracujesz,
- przestrzegać przepisów BHP ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 dokonać klasyfikacji wkładów zębowych,
 scharakteryzować metody i techniki wykonywania wkładów koronowych i koronowo-
korzeniowych,
 ustalić zakres prac związanych z wykonywaniem wkładów koronowych i koronowo-
korzeniowych,
 zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
 dobrać materiały do wykonania modeli i wkładów,
 posłużyć się narzędziami i urządzeniami stosowanymi podczas wykonywania wkładów,
 wykonać precyzyjny model dzielony wkładu,
 wykonać wkłady koronowe i koronowo-korzeniowe metodą pośrednią i bezpośrednią,
zgodnie z zaleceniem lekarza dentysty,
 dokonać kontroli zgodności wyrobu z projektem klinicznym,
 ocenić jakość wykonanego wkładu protetycznego,
 określić koszty wykonania wkładów koronowych i koronowo-korzeniowych,
 udokumentować wykonanie wkładów koronowych i koronowo-korzeniowych,
 sporządzić ewidencję zużytych materiałów,
 zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Wykonanie modelu gipsowego pod wkłady koronowe
i koronowo-korzeniowe
4.1.1. Materiał nauczania
Wkładem koronowym nazywamy takie uzupełnienie protetyczne, które ma za zadanie
odbudować uszkodzoną część koronową zęba za pomocą różnego rodzaju materiałów
protetycznych. Do wykonania tego rodzaju pracy używa się zazwyczaj takich materiałów jak:
metal, akryl, kompozyt lub ceramika.
Wkładem koronowo-korzeniowym nazywamy takie uzupełnienie protetyczne, które ma
za zadanie odbudować kikut zęba, który następnie pokryty zostaje uzupełnieniem typu
korona. Wkład koronowo-korzeniowy w ogólnej budowie składa się z części koronowej
(czyli tej, która imitować będzie kikut zębowy) i z części korzeniowej (czyli tej, która
wypełniać będzie opracowany przez lekarza w gabinecie kanał korzeniowy). Wkłady
koronowo-korzeniowe wykonuje się z materiałów takich jak: metal (wykonuje technik
dentystyczny) lub tzw. włókno szklane (wykonuje stomatolog bezpośrednio w ustach pacjenta
w gabinecie).
Wkłady koronowe i koronowo-korzeniowe jak większość prac protetycznych
wykonujemy na modelach gipsowych uzyskanych z wycisku dostarczonego nam z gabinetu
stomatologicznego. Wyciski pod wkłady wykonywane są masą dwuwarstwową silikonową.
Zastosowanie tego typu materiału spowodowane jest potrzebą uzyskania bardzo precyzyjnego
modelu na którym ma być wykonana równie precyzyjna praca. Szczegółowe informacje
dotyczące budowy strukturalnej i właściwości silikonowych mas wyciskowych opisane są
w pakiecie do modułu 322[09].O1.03 pt.  Rozpoznawanie materiałów stosowanych
w technice dentystycznej . Wyciski wykonywane masÄ… dwuwarstwowÄ… sÄ… bardziej
precyzyjne. Fakt ten wynika z tego, że pierwsza warstwa jest pokrywana drugą bardzo płynną
masą, która dokładnie penetrując wszelkie zakamarki w jamie ustnej pacjenta daje dokładny
obraz sytuacji protetycznej. Wyciski pod wkłady koronowe i koronowo-korzeniowe
wykonywane są na łyżkach standardowych. Błędem jest wykonywanie przez lekarza wycisku
na łyżce częściowej czyli takiej, która daje obraz niepełnego łuku zębowego. Ustawienie
poprawnego zwarcia przy pomocy modelu wykonanego z takiego wycisku jest wręcz
niemożliwe. W konsekwencji prowadzi to do wielu niedokładności i nieporozumień na linii
lekarz  technik. Pobieranie wycisku pod wkład koronowo-korzeniowy rozpoczynamy od
umocowania w wykonanym wcześniej kanale korzeniowym pacjenta specjalnej kształtki
z tworzywa, która ma dać nam w przyszłości silny szkielet dla rzadkiej drugiej warstwy
z masy wyciskowej. Czasami zamiast plastikowych kształtek stosuje się gutaperkowe pręciki.
Są one bardziej elastyczne co ułatwia bezproblemowe uwolnienie wycisku z jamy ustnej
pacjenta. Ta zaleta w gabinecie stomatologicznym jest wadÄ… w pracowni protetycznej.
Elastyczność gutaperki może powodować poddawanie się jej pod naciskiem ciężaru gipsu co
doprowadzi do wykonania bardzo złego modelu, a w konsekwencji tragicznego wkładu. Inną
wadą jest to, że podczas uwalniania modelu z wycisku gutaperka urywa się często i pozostaje
w kanale zębowym modelu gipsowego. Usunięcie jej z tego miejsca jest bardzo trudne i może
powodować wycieranie gipsu co prowadzi do zniekształcenia modelu i niedokładności
w wykonanej pracy.
Po umocowaniu kształtki plastikowej rozrabia się pierwszą warstwę masy wyciskowej
silikonowej, która zazwyczaj występuje w formie bazy w postaci plasteliny i katalizatora
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
w postaci żelu lub pasty w tubce. Stosując proporcje podane przez producenta na opakowaniu
należy zarabiać masę do uzyskania jednolitego koloru. Rozrobiony sylikon nakład się na
uprzednio dobraną rozmiarowo łyżkę i całość wprowadza do jamy ustnej pacjenta. Po kilku
minutach masa zwiąże i pozwoli nam na wyjęcie wycisku z ust pacjenta. Teraz należy
zwrócić uwagę na plastikowy bolec zainstalowany uprzednio w kanale zęba. Powinien on być
sztywno zakotwiczony w silikonie. Jeśli tak nie jest należy cały proces powtórzyć. Jeśli udało
nam się uzyskać sztywne zakotwiczenie przechodzimy do dalszego etapu pracy. Druga
warstwa wycisku silikonowego jest rzadką masą wykonaną z żelowej bazy (czasami
występującej w formie pasty) i katalizatora zazwyczaj tego samego co wcześniej. Tutaj też
rozrabia się oba składniki do uzyskania jednolitego koloru poczym powstałą substancję
należy nałożyć na wcześniej wykonany wycisk zwracając szczególną uwagę na pokrycie
plastikowego bolca. Ponownie należ włożyć wycisk do jamy ustnej pacjenta. Powinien ona
wyjść bez większych problemów, gdyż pierwsza warstwa wytworzyła swego rodzaju tor
wprowadzający dla wycisku. Szczególną uwagę należy zwrócić na prawidłowe wprowadzenie
plastikowego bolca do kanału zębowego. Ta część wycisku najbardziej nas interesuje więc
należy poświęcić jej największą uwagę. Po zastygnięciu masy wyjmuje się ostrożnie wycisk
z jamy ustnej pacjenta i dokonuje oceny wykonanej pracy. Prawidłowo wykonany wycisk nie
posiada żadnych zniekształceń, bąbli ani pęcherzy powietrza. Obie warstwy silikonowego
wycisku są gładkie i bez zniekształceń. Tak wykonany wycisk wędruje do pracowni
protetycznej w celu wykonania dalszej pracy.
Wycisk na wkłady koronowe wykonywany jest w identyczny sposób. Jedyną rzeczą na
jaką należy zwrócić uwagę jest nachylenie ścian opracowanego zęba. Ściany nie mogą być
opracowane rozbieżnie ku szyjce zęba. Taka sytuacja uniemożliwi wykonanie w laboratorium
dobrego wkładu a także uniemożliwi jego zainstalowanie w ustach pacjenta. Najlepszą
metodą opracowywania ścian korony zębowej pod wkład jest oszlifowanie ich rozbieżnie ku
powierzchni żującej lub ku brzegowi siecznemu. Takie opracowanie kanałów pozwoli na
swobodnÄ… pracÄ™ technikowi i lekarzowi.
Technik dentystyczny przyjmujÄ…c wycisk z gabinetu stomatologicznego przejmuje
jednocześnie odpowiedzialność za daną pracę. Jak już powiedziano, praca taka jak wkład
koronowy, czy koronowo-korzeniowy jest pracÄ… bardzo precyzyjnÄ… i wymaga bardzo dobrego
wycisku. Dlatego też przed odlaniem modelu gipsowego należy dokładnie zanalizować
wycisk. Szczególną uwagę należy zwrócić:
1. W przypadku wkładu koronowego na:
- Stan obu warstw wycisku  warstwy muszą szczelnie do siebie przylegać, nie mogą
się od siebie odklejać zwłaszcza w miejscu wykonywania przyszłej pracy.
- Występowanie pęcherzy lub otworów w masie silikonowej zwłaszcza w miejscu
wykonywanej w przyszłości pracy jak i w ewentualnie występujących u pacjenta
zębach sąsiadujących. Ma to duże znaczenie podczas odbudowywania punktów
stycznych.
- Przyleganie masy silikonowej do łyżki. Wycisk nie może spadać z łyżki.
2. W przypadku wkładów koronowo-korzeniowych na to samo co w przepadku wkładów
koronowych, a dodatkowo na:
- Jakość bolca umocowywanego w kanale korzeniowym. Nie może on być ruchomy to
znaczy nie powinien zmieniać swojego położenia. Najlepsza sytuacja pojawia się
gdy ów bolec jest sztywny i mocno trzyma się wycisku.
- Jakość okolicy przyszyjkowej zęba opracowanego. Wkład koronowo-korzeniowy
przenosi siły żucia poprzez płaszczyznę powstałą na skutek opracowania zęba równo
z dziąsłem bezpośrednio na korzeń zęba i na kość. Oznacza to konieczność
wykonania bardzo dokładnego wycisku tej powierzchni. Wycisk pokryty w tym
miejscu pęcherzami lub otworami spowoduje złe wykonanie wkładu, który nie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
przylegając całą swoją powierzchnią do płaszczyzny opracowanego zęba może się
bujać co spowoduje wykruszenie cementu i wypadnięcie całego wkładu.
- Stopień równoległości wypreparowanych kanałów. Sytuacja ta występuje
w przypadku zębów wielokorzeniowych. Znaczenie tego elementu wycisku
szczegółowo opisane jest w dalszej części pakietu.
Model gipsowy pod wkłady koronowe i koronowo-korzeniowe jest modelem
dwuwarstwowym. Oznacza to, że nie jest on wykonywany z jednego rodzaju gipsu.
Wykonanie całego modelu z gipsu IV klasy twardości, bo z takich gipsów należy wykonać
pierwszą warstwę modelu, byłoby zbyt kosztowne, dlatego model dzielony zazwyczaj
wykonuje się częściowo z gipsu IV klasy twardości zwanego według norm ISO gipsem
najtwardszym o małej ekspansji, a częściowo z gipsu III klasy twardości zwanego według
norm ISO gipsem twardym modelowym. Pod pojęciem pierwszej warstwy rozumie się
zalanie wszystkich zębów znajdujących się w wycisku, a zwłaszcza zębów sąsiadujących
z zębem opracowanym przez lekarza oraz szyjek zębów i tkanek miękkich zwłaszcza
w odcinku opracowanego zęba. Za drugą warstwę rozumie się pozostałą część tkanek
miękkich, ale tylko tych, które nie są konieczne w procesie wykonywania danej pracy oraz
tzw. cokół. Proces zarabiania gipsu opisany został dość szczegółowo w pakiecie do modułu
322[09].Z2.03 pt.  Wykonywanie protez szkieletowych dlatego problem ten nie będzie
szczegółowo opisywany w tym pakiecie. Odlewając pierwszą warstwę modelu z gipsu
najtwardszego o małej ekspansji należy zwrócić uwagę na konsystencję gipsu. Gips nie może
być zbyt gęsty, gdyż nie zapłynie we wszystkie zakamarki wycisku. Nie może być też zbyt
rzadki, gdyż spłynie z wysoko położonych elementów wycisku. Najlepszą konsystencją jest
tzw. konsystencja gęstej śmietany. Umożliwia ona precyzyjne napływanie gipsu, a także
gwarantuje pełną kontrolę nad gipsem. Rozrobionym gipsem pokrywamy w przypadku
wycisku pod wkład koronowy, cały ząb z opracowaną koroną zwracając uwagę, aby gips
pokrył całą koronę wraz z szyjką, a nawet mniej więcej 5 mm dziąsła. Często gipsem IV klasy
pokrywa się również po jednym sąsiadującym z brakiem zębie. W ten sposób uzyskujemy
twardy obszar, na którym będziemy wykonywać pracę protetyczną. Odlewając model pod
wkład koronowo-korzeniowy, gipsem IV klasy pokrywa się cały wycisk wnętrza korzenia
z nadmiarem w wielkości około 5 mm w celu uzyskania odpowiedniej wytrzymałości
modelu. W tym wypadku gipsem IV klasy należy również pokryć po jednym sąsiadującym
zębie. Opisana powyżej zasada pokrywania gipsem najtwardszym tylko obszaru, na którym
będzie się wykonywać pracę oraz dwóch zębów sąsiadujących nie jest jedyną metodą.
Niektórzy technicy gipsem IV klasy pokrywają wszystkie zęby objęte wyciskiem co również
nie jest błędem.
Gdy gips najtwardszy o małej ekspansji lekko zmatowieje, ale jeszcze nie stwardnieje
ostatecznie, rozrabia się gips III klasy i zalewa nim całość wycisku pokrywając wiążący już
gips i wykonuje cokół modelu. Dla pewności połączenia się obu warstw gipsowych można
w pierwszej warstwie gipsu umieścić elementy retencyjne.Tak samo postępuje się wykonując
modele pod oba rodzaje wkładów. Po całkowitym stwardnieniu gipsu należy delikatnie
uwolnić model z wycisku i dokonać analizy wykonanej pracy oraz obciąć model zgodnie
z zasadami opisanymi we wcześniejszych pakietach. Jeśli praca została prawidłowo
wykonana, otrzymaliśmy dwukolorowy model bez pęcherzy. Gips IV klasy twardości
pokrywa miejsce opracowane do wykonania wkładu i sąsiadujące z nim zęby, natomiast
pozostała część modelu jest w innym kolorze, ale również pozbawiona jest jakichkolwiek
niedoskonałości. Tak wykonany model kwalifikuje się do dalszej pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Z jakiego gipsu wykonujemy modele pod wkłady koronowe i koronowo-korzeniowe?
2. Jaką masą wykonujemy wyciski pod wkłady koronowe i koronowo-korzeniowe?
3. Jakie cechy posiada prawidłowo wykonany wycisk pod wkłady koronowe i koronowo-
korzeniowe?
4. Dlaczego pod wkłady wykonujemy modele dzielony?
5. Jak wykonuje się modele dwuwarstwowy pod wkłady koronowe i koronowo-
korzeniowe?
6. Jakie cechy posiada prawidłowo wykonany model pod wkłady koronowe i koronowo-
korzeniowe?
7. Jakie sÄ… wady i jakie zalety gutaperki?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj model pod wkład koronowy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zanalizować wycisk,
2) rozrobić gips syntetyczne zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami,
3) nakładać małymi porcjami gips na wycisk w odpowiednim miejscu,
4) rozprowadzać gips po wycisku za pomocą stołu wibracyjnego,
5) poczekać na zmatowienie powierzchni gipsu syntetycznego,
6) rozrobić gips utwardzony zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami,
7) małymi porcjami nakładać gips utwardzony na wycisk,
8) rozprowadzać gips po wycisku za pomocą stołu wibracyjnego,
9) wykonać cokół modelu,
10) poczekać do całkowitego związania gipsu,
11) uwolnić delikatnie model z wycisku,
12) dokonać oceny wykonanej pracy,
13) namoczyć model w wodzie zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami,
14) uruchomić obcinarkę,
15) obciąć model zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami,
16) wysuszyć model,
17) ocenić jakość wykonanego modelu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- gips syntetyczny lub IV klasy twardości,
- gips utwardzony,
- woda destylowana,
- mieszadło próżniowe,
- stół wibracyjny,
- modelarzyk,
- łyżka do gipsu,
- nóż do gipsu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
- miska z zimnÄ… wodÄ…,
- obcinarka,
- sprężone powietrze,
- wycisk z masy silikonowej dwuwarstwowej pod wkład koronowy.
Ćwiczenie 2
Wykonaj model pod wkład koronowo-korzeniowy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zanalizować wycisk,
2) rozrobić gips syntetyczne zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami,
3) nakładać małymi porcjami gips na wycisk w odpowiednim miejscu,
4) rozprowadzać gips po wycisku za pomocą stołu wibracyjnego,
5) poczekać na zmatowienie powierzchni gipsu syntetycznego,
6) rozrobić gips utwardzony zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami,
7) małymi porcjami nakładać gips utwardzony na wycisk,
8) rozprowadzać gips po wycisku za pomocą stołu wibracyjnego,
9) wykonać cokół modelu,
10) poczekać do całkowitego związania gipsu,
11) uwolnić delikatnie model z wycisku,
12) dokonać oceny wykonanej pracy,
13) namoczyć model w wodzie zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami,
14) uruchomić obcinarkę,
15) obciąć model zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami,
16) wysuszyć model,
17) ocenić jakość wykonanego modelu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- gips syntetyczny lub IV klasy twardości,
- gips utwardzony,
- woda destylowana,
- mieszadło próżniowe,
- stół wibracyjny,
- modelarzyk,
- łyżka do gipsu,
- nóż do gipsu,
- miska z zimnÄ… wodÄ…,
- obcinarka,
- sprężone powietrze,
- wycisk z masy silikonowej dwuwarstwowej pod wkład koronowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić cechy dobrego wycisku pod wkład koronowy?
ðð ðð
2) wymienić cechy dobrego wycisku pod wkład koronowo-korzeniowy?
ðð ðð
3) odlać model dwuwarstwowy pod wkład koronowy?
ðð ðð
4) odlać model dwuwarstwowy pod wkład koronowo-korzeniowy?
ðð ðð
5) określić cechy prawidłowo wykonanego modelu dwuwarstwowego
pod wkÅ‚ady? ðð ðð
6) podać rodzaje gipsu z jakiego wykonujemy modele
dwuwarstwowego pod wkÅ‚ady? ðð ðð
7) wymienić wady i zalet gutaperki?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4.2. Modelowanie wkładu koronowego i koronowo-korzeniowego
4.2.1. Materiał nauczania
Przed przystąpieniem do jakiejkolwiek pracy przy wkładach należy model
dwuwarstwowy oprawić w zwierak lub artykulator wraz z modelem przeciwstawnym.
Prawidłowe ułożenie żuchwy do szczęki zagwarantuje nam woskowy kęsek zwarciowy
dołączony do wycisków. Wykonanie tej czynności umożliwi nam znalezienie odpowiedniego
miejsca na wykonanie wkładu koronowo-korzeniowego oraz pokaże nam jak powinniśmy
wymodelować powierzchnię żującą lub brzegi sieczne wkładów koronowych.
Wkłady koronowe wykonujemy w przypadku zniszczenia korony zęba, ale nie
w stopniu całkowitym lecz częściowym (złamanie, odkruszenie części zęba itp.).
Wkłady koronowe wykonać możemy z trzech rodzajów materiałów:
- z metalu,
- z kompozytu,
- z ceramiki.
Wkłady wykonane z ceramiki wykraczają poza program tej jednostki modułowej więc
nie będziemy poświęcać im czasu. Wkłady koronowe wykonane dwoma pozostałymi
metodami mogą być wykonywane na dwa sposoby:
- pośredni,
- bezpośredni.
W sposobie pośrednim główną pracę wykonuje technik, a w sposobie bezpośrednim
stomatolog.
Metoda bezpośrednia w wykonywaniu wkładów koronowych kompozytowych pomija
całkowicie technika dentystycznego. W gabinecie lekarz stomatolog przy pomocy kompozytu
światłoutwardzalnego uzupełnia braki koronowe nadając im jednocześnie właściwy kształt
i połysk.
Metoda bezpośrednia w wykonywaniu wkładów koronowych metalowych sprowadza
zadanie technika do wykończenia wymodelowanej przez stomatologa pracy.
W przypadku wkładów koronowych metalowych w gabinecie, stomatolog nie pobiera
wycisku, ale własnoręcznie modeluje w wosku bądz
w innym materiale spalajÄ…cym siÄ™
bezresztkowo wkład koronowy, po czym doklej kanał odlewowy i w takiej postaci dostarcza
wkład do technika. Technik wykonuje formę odlewniczą zgodnie z ogólnie przyjętymi
zasadami, wykonuje odlew, wybija go z pierścienia, piaskuje, obrabia i poleruje mechaniczne,
a następnie oddaje do gabinetu. W żadnym wypadku nie wolno polerować wkładów
elektrolitycznie.
Taka metoda wykonywania wkładów jest bardzo niedokładna. Wosk jest materiałem
czynnie reagujÄ…cym na zmiany temperaturowe i podczas drogi z gabinetu do pracowni nawet
najlepiej zabezpieczony i najbardziej misternie wymodelowany woskowy wkład ulegnie
odkształceniu. Dalsze etapy pracy są tylko powielaniem powstałego już na wstępie błędu.
Metoda pośrednia wykonywania wkładu koronowego kompozytowego znacznie
zwiększa rolę technika. Lekarz stomatolog przygotowuje ząb, pobiera wycisk i na końcu
instaluje gotowÄ… pracÄ™. Technik wykonuje wszystkie etapy laboratoryjne. Po otrzymaniu
wycisku odlewa model dwuwarstwowy zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami w sposób
opisany w rozdziale 4.1. Następnie izoluje przygotowaną pod wkład koronę zęba i nakłada na
model gipsowy kolejne warstwy kompozytu za pomocą pędzelków i szpatułek. Dokładne
zasady pracy z kompozytem opisane zostały w module 322[09].Z3.02 i 322[09].Z3.03.
Dokonując nakładania i utwardzania poszczególnych warstw kompozytu technik modeluje
ostateczny kształt zęba zwracając szczególną uwagę na kształt powierzchni żującej poprzez
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
bieżącą kontrolę wykonywanej pracy z zębami przeciwstawnymi. Po ostatecznym
utwardzeniu kompozytu całość poddaje się ostatecznej obróbce i mechanicznemu
polerowaniu. Polerowanie odbywa się przy użyciu gumek, filców, szmaciaków i baranków
z specjalnie produkowaną do kompozytu pastą polerską. Gotowy wkład przekazany zostaje
do gabinetu, gdzie jest cementowany w ustach pacjenta.
Metoda pośrednia wykonywania wkładu koronowego metalowego również zwiększa
rolÄ™ technika. W tej metodzie lekarz ma takie same zadania jak w przypadku wykonanego
metodą pośrednią wkładu kompozytowego. Technik również i tu przygotowuje model
dwuwarstwowy z wycisku silikonowego dwuwarstwowego. Model izoluje siÄ™ izolacjÄ… typu
gips wosk i modeluje brakującą część korony zębowej z wosku odlewowego. Na koniec
w woskowy wkład wtapia się drucik metalowy i domodelowuje kanał odlewniczy wraz
z rezerwuarem. Proces ten jak i terminologia zostanie dokładnie przedstawiona w rozdziale
4.3. tego pakietu. Wymodelowany woskowy wkład wyjmuje się z modelu i instaluje
w pierścieniu odlewniczym zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami.
Wkłady koronowo-korzeniowe wykonuje się z dwóch rodzajów materiałów:
- włókna szklanego łączonego z kompozytem stomatologicznym,
- metalu.
Wkłady wykonane z włókna szklanego łączonego z kompozytem stomatologicznym są
wykonywane tylko i wyłącznie przez lekarza stomatologa w gabinecie, dlatego tego rodzaju
uzupełnienia pominięto w tym pakiecie. Trwałość pracy tego rodzaju nadal poddawana jest
w wątpliwość zarówno przez wielu techników dentystycznych jak i przez samych
stomatologów.
Wkłady koronowo-korzeniowe wykonane z metalu są wykonywane przez techników
dlatego zostały opisane w tym poradniku.
Wkłady koronowo-korzeniowe wykonuje się w sytuacjach, kiedy korona zęba uległa
znacznemu bÄ…dz
całkowitemu zniszczeniu, ale korzeń został w stanie nienaruszonym
i dodatkowo jest silnie osadzony w zębodole. Mocne i stabilne osadzenie zęba w zębodole
jest jednym z najważniejszych warunków do zastosowania tego rodzaju uzupełnień. Leczenie
rozpoczyna się od wycięcia resztek korony zębowej i oczyszczenie kanału korzeniowego
uszkodzonego zęba, Kanał musi być opracowany zbieżnie ku dołowi co umożliwi łatwe
wykonanie wkładu, a także prostą drogę jego instalacji. Prawidłowo wykonany wkład
koronowo-korzeniowy zastępuje kikut, na którym w kolejnych etapach pracy wykonywana
jest korona zębowa. Wkład koronowo-korzeniowy może również stać się filarem w moście
protetycznym. W takim przypadku modelując wkład należy sugerować się pozycją przyszłego
mostu oraz kierunkiem umocowania zęba znajdującego się po drugiej stronie luki zębowej.
Wykonując taki wkład pamiętać musimy o konieczności osiągnięcia tzw. równoległości
zębów filarowych. W przeciwnym wypadku wykonanie w przyszłości prawidłowego mostu
jest niemożliwe.
Wkład koronowo-korzeniowy również wykonuje się dwoma sposobami:
- sposobem pośrednim,
- sposobem bezpośrednim.
Sposób bezpośredni wykonania wkładu koronowo-korzeniowego metalowego jest
niemal analogiczny do wykonania bezpośredniego wkładu koronowego metalowego. Lekarz
w gabinecie modeluje wkład z wosku lub z materiału szybkopolimeryzującego, przekazuje go
do pracowni protetycznej, gdzie technik wykonuje formę odlewniczą, odlewa wkład, wybija
go z pierścienia, piaskuje i obrabia. UWAGA!!! Wkładu koronowo-korzeniowego nie
poleruje się. Po wykonaniu obróbki wkład należy dokładnie wypiaskować. Spowoduje to
lepsze połączenie powierzchni metalowej wkładu z cementem w czasie jego montowania
w jamie ustnej pacjenta.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Sposób pośredni zwiększa rolę technika. Technik otrzymuje z gabinetu wycisk
silikonowy dwuwarstwowy, z którego wykonuje model dwuwarstwowy zgodnie z ogólnie
przyjętymi zasadami. Po wykonaniu modelu miejsce, w którym wykonujemy wkład należy
poizolować izolacją typu gips wosk. Do kanału wprowadzamy specjalny wosk, który podczas
zastygania zwiększa swoją objętość szczelnie wypełniając wszelkie zachyłki w kanale
zębowym. Następnie należy rozgrzać wypiaskowany uprzednio drucik i umieścić go
w zaklejonym woskiem kanale. Wypiaskowanie drucika spowoduje lepsze połączenie się jego
powierzchni metalowej z materiałem woskowym. Samo umieszczenie drucika w kanale
zębowym umożliwi w przyszłości wyjęcie wkładu woskowego z modelu, a przy okazji
znacznie usztywni całą konstrukcję. W tym momencie należy wyjąć drucik z woskiem
z kanału i dokonać oceny jakości części korzeniowej wkładu. Jeśli wymodelowana część
kanałowa daje jakieś zastrzeżenia, bezzwłocznie należy powtórzyć wyżej opisany etap pracy.
Jeśli wszystko jest w porządku i wykonana część korzeniowa nie powoduje zastrzeżeń
przystąpić można do modelowania części koronowej wkładu. Modelując tą część pamiętać
należy, aby nie była ona zbyt duża. W przyszłości ma ją pokryć korona na podbudowie
metalowej więc modelując wkład powinniśmy uwzględnić odpowiednią ilość miejsca na
przyszłe uzupełnienie protetyczne. Część koronowa musi przypominać kształtem kikut
opracowanego zęba. Przypomnieć należy tylko, że kikut musi mieć zaokrąglone brzegi,
żadnych ostrych kantów, musi być zbieżny ku szczytowi co umożliwi prawidłowe
i bezproblemowe wykonanie i osadzenie przyszłej korony, kikut nie może być wyższy od
zębów sąsiadujących ani nie może kontaktować w zgryzie z zębami przeciwstawnymi.
Modelując część przyszyjkową wkładu należy również uwzględnić wykonanie stopnia dla
przyszÅ‚ej korony (podciąć powierzchniÄ™ noÅ›nÄ… korzenia do ½ jego szerokoÅ›ci aby uniknąć
rozklinowania korzenia na skutek działających sił żucia). Z wymodelowanego wkładu
wystawać powinien drucik, który został wcześniej wtopiony we wkład. Nie odcinamy go.
Należy go pokryć woskiem na wysokość około 1,5 cm nad szczytem części koronowej
wkładu, a na wysokości około 0,5 cm nad wkładem należy wymodelować swego rodzaju
kuleczkę czyli tzw. rezerwuar. Znaczenie rezerwuaru opisane jest w następnym rozdziale.
Proporcje części koronowej do korzeniowej wkładu wynosić powinny 1 do 3, ale
dopuszczalna jest proporcja 1 do 2. Spowodowane jest to koniecznością stabilizacji wkładu.
Konieczność ta obowiązuje znaną wszystkim zasadę dz
wigni. Jeśli wykonany przesz nas
wkład miałby część koronową i korzeniową równej długości lub (co jest błędem
dyskwalifikującym pracę) część koronowa byłaby dłuższa od części korzeniowej, wtedy część
koronowa działałaby jak dz
wignia i wywarzałaby cały wkład co doprowadzić może do
rozchwiania całego zęba i powstania konieczności jego usunięcia. Zastosowanie proporcji
1 do 3 lub ewentualnie 1 do 2 eliminuje lub ogranicza do minimum ryzyko powstania efektu
dz
wigni. Tak wymodelowany wkład wyjmujemy z modelu, oceniamy jego jakość
i instalujemy w formie odlewniczej.
Rys. 1. Proporcje modelowania części koronowej do części korzeniowej wkładu koronowo-korzeniowego.
(A. Ciaputa, M. Miszczyszyn, P. Kordasz: Wykonawstwo laboratoryjne prac protetycznych, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1975)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Warto wspomnieć, że wkłady modelować można z żywic szybkopolimeryzujących typu
pattern resin. Zamiast drucika, skorzystać można z konfekcjonowanych kształtek (pinów)
z tworzyw  samospalających się , które ulegają spaleniu w formie odlewniczej. Tego rodzaju
materiały nie objęte są opisywaną jednostką modułową dlatego informacja ta umieszczona
zostaje w pakiecie w charakterze ciekawostki.
Wkłady składane wykonuje się tylko i wyłącznie metodą pośrednią. Wynika to z faktu
dużej złożoności i trudności występujących w procesie technologicznym. Ten rodzaj
wkładów tyczy się tylko wkładów koronowo-korzeniowych. Wkłady składane wykonuje się
na tzw. zęby wielokorzeniowe. Do takich zębów zaliczane są przedtrzonowce i trzonowce.
Cała praca rozpoczyna się już w gabinecie stomatologicznym podczas procesu
opracowywania kanałów korzeniowych. Podstawowym badaniem we wszystkich rodzajach
wkładów koronowo-korzeniowych, a zwłaszcza w przypadku wkładów składanych jest
wykonanie zdjęcia rentgenowskiego kłopotliwego zęba. Lekarz stomatolog może dzięki temu
zobaczyć rozmieszczenie korzeni i zastosować odpowiedni proces opracowywania kanałów.
Niezwykle istotną kwestią dotyczącą zębów wielokorzeniowych jest ustawienie względem
siebie poszczególnych korzeni. Wiadome jest, że najlepsza sytuacja jest wtedy, gdy korzenie
ustawione są względem siebie równolegle. Taka sytuacja bardzo rzadko się zdarza. Czasami
lekarz opracowując kanały potrafi wypracować wiertłem wymaganą równoległość. Niestety
czasem jest to jednak niemożliwe. W takich przypadkach stomatolog powinien dążyć do
wykonania przynajmniej dwóch kanałów równoległych względem siebie (w przypadku
zębów trzonowych). Trzeci kanał w takiej sytuacji odchodzi pod pewnym kątem. Jeśli
lekarzowi uda się osiągnąć przynajmniej taki efekt, to wykonanie wkładu jak i jego instalacja
jest zdecydowanie łatwiejsza. Po opracowaniu i oczyszczeniu kanałów, lekarz pobiera wycisk
masÄ… silikonowÄ… dwuwarstwowÄ…. Technik dentystyczny odlewa w pracowni model
dwuwarstwowy również stosując się do opisanych wyżej zasad. Po zakwalifikowaniu modelu
do dalszej pracy technik przystępuje do wykonania wkładu składanego.
Wkład składany można wykonać na dwa sposoby.
Pierwszy sposób polega na wykonaniu całego wkładu na dwóch kanałach z wyciętym
w odpowiednim miejscu otworem w części koronowej na wprowadzenie trzeciego kanału
znajdujÄ…cego siÄ™ pod pewnym kÄ…tem.
Drugi sposób polega na wykonaniu niejako dwóch wkładów, jednego na dwóch
kanałach, a drugiego na jednym kanale, które po zacementowaniu w ustach pacjenta razem
stworzą jeden pełny wkład.
Wkład składany, tak jak wszystkie inne wkłady modeluje się z wosku, a następnie
zamienia na metal. W pierwszej kolejności należy pokryć fragment gipsu na którym
będziemy pracować izolacją typu gips wosk w celu uniknięcia efektu przyklejania się wosku
do gipsu co doprowadzi do niemożności zdjęcia pracy z modelu. Podobny efekt można
uzyskać poprzez namoczenie całego modelu w zimnej wodzie przez około 15 minut.
Po poizolowaniu gipsu można przystąpić do procesu modelowania wkładu. Dwa
równolegle ustawione do siebie kanały wypełniamy specjalnym woskiem, który podczas
procesu wiązania zwiększy swoją objętość i dokładnie odda kształt opracowanych kanałów.
Postępując w taki sam sposób jak w przypadku wkładu jednokorzeniowego należy
zainstalować w kanałach specjalnie wcześniej przygotowane druciki. Przed przystąpieniem do
modelowania części koronowej wkładu należy najpierw skontrolować jakość wykonanych
woskowych kanałów i wykonać bardzo ważną czynność mianowicie zainstalować w trzecim
kanale prosty, metalowy trzpień, który zamknie światło kanału, a jednocześnie wytworzy tor
wprowadzenia przyszłego trzeciego, pojedynczego wkładu. Teraz przystąpić należy do
wymodelowania koronowej części wkładu. Jeśli wszystko zostało wykonane poprawnie.
Z gotowego wkładu wymodelowanego w wosku wystawać powinny dwa równolegle
ustawione do siebie druciki i gruby metalowy trzpień. Po wymodelowaniu części koronowej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
przystąpić należy do wymodelowania trzeciego kanału. W tym celu w pierwszej kolejności
należy delikatnie usunąć metalowy trzpień z wkładu. Po jego usunięciu powinien zostać
otwór w części koronowej prowadzący bezpośrednio do trzeciego kanału korzeniowego.
Aby woski nie połączyły się ze sobą, otwór i woskową część koronową pokryć należy
izolatorem typu wosk wosk. Wymodelowany wkład trzeba teraz wyjąć, a trzeci kanał
korzeniowy wypełnić tym samym woskiem, którym wypełniane były wcześniejsze kanały.
Teraz trzeba ponownie założyć wymodelowany już wkład na model i poprzez otwór w części
koronowej wtopić przygotowany drucik w trzeci kanał. Po skontrolowaniu czy drut wraz
z woskiem swobodnie wychodzi przez otwór w części koronowej wymodelować należy
brakującą część korony. Zastosowanie izolacji typu wosk wosk uniemożliwi połączenie się
wosków ze sobą. Obie części wykonanego wkładu składanego instaluje się zgodnie
z zasadami opisanymi w rozdziale 4.3. na gumowej podstawie i wykonuje formÄ™ odlewniczÄ….
Odlany i opracowany wkład bez problemu osiada na modelu, a pojedynczy trzeci kanał
gładko i bez oporów łączy się z całym wkładem w jedną całość. W przypadku zębów
dwukorzeniowych pierwsza czyli główna część wkładu opiera się na jednym kanale
korzeniowym, a pojedynczy kanał jest owym elementem dopełniającym wkład do całości.
Rys. 2. Schematyczna budowa i zasada instalowania wkładu koronowo-korzeniowego.
(Eugeniusz Spiechowicz: Protetyka stomatologiczna podręcznik dla studentów stomatologii, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1992)
Zasady wykonywania wkładów składanych metodą opisaną jako drugą nie różni się wiele
od wyżej opisanego. Różnica pojawia się jedynie w zasadach modelowania wkładu. W tym
przypadku pierwsza część wkładu modelowana jest tylko w połowie i obejmuje swym
zasięgiem oba kanały ustawione względem siebie równolegle. Ważne jest, ażeby ściana
wkładu znajdująca się od strony otworu pojedynczego kanału wymodelowana była  pod
kątem w kierunku do trzeciego kanału. Umożliwi to lekarzowi gładkie i bezproblemowe
zainstalowanie całego wkładu w ustach pacjenta. Po zaizolowaniu wymodelowanego wkładu
izolacją typu wosk wosk rozpoczyna się proces modelowania drugiej części wkładu. W tym
przypadku również należy wypełnić kanał specjalnym woskiem, a następnie wtopić drucik
i wymodelować resztę części koronowej. Po zakończeniu procesu modelowania wykonujemy
formÄ™ odlewniczÄ… zgodnie z zasadami opisanymi w rozdziale 4.3.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest wkład koronowy?
2. Co to jest wkład koronowo-korzeniowy?
3. Od czego zaczynamy modelowanie wkładów koronowych i koronowo-korzeniowych?
4. Jakie znasz rodzaje wkładów koronowych?
5. Jakie znasz rodzaje wkładów koronowo-korzeniowych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
6. Z czego można wykonać wkłady koronowe?
7. Z czego można wykonać wkłady koronowo-korzeniowe?
8. Jaki znasz podziały wkładów?
9. W jaki sposób można wykonywać wkłady koronowe i koronowo-korzeniowe?
10. Jakie są etapy wykonywania wkładów koronowych metodą bezpośrednią?
11. Jakie są etapy wykonywania wkładów koronowo-korzeniowych metodą bezpośrednią?
12. Jakie są etapy wykonywania wkładów koronowych metodą pośrednią?
13. Jakie są etapy wykonywania wkładów koronowo-korzeniowych metodą pośrednią?
14. Jakie są metody wykonywania wkładów składanych?
15. Jakie są etapy wykonywania wkładów składanych?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj wkład koronowy na ząb +6 kompozytem metodą pośrednią.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ocenić jakość modelu gipsowego dwuwarstwowego,
2) zazwierakować model roboczy i model przeciwstawny w zgryzadle protetycznym,
3) poizolować model gipsowy izolacją typu gips kompozyt,
4) dobrać odpowiedni kolor kompozytu,
5) wycisnąć z tubki odpowiednią ilość kompozytu,
6) nakładać małe porcje kompozytu na model gipsowy przy pomocy szpatułek i pędzelków,
7) wymodelować z kompozytu brakującą część powierzchni żującej zęba +6,
8) utwardzić kompozyt w lampie polimeryzacyjnej,
9) dokonać korekty kształtu przy pomocy frezów i kamieni,
10) wypolerować mechanicznie całą powierzchnię wkładu kompozytowego przy pomocy
szmaciaków, baranków i pasty polerskiej,
11) ocenić jakość wykonanej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- model gipsowy dwuwarstwowy pod wkład koronowy na ząb +6,
- model przeciwstawny,
- zgryzadło protetyczne,
- gips modelowy,
- łyżka do gipsu,
- miska silikonowa,
- nóż do gipsu,
- pędzelki i szpatułki do kompozytu,
- kompozyt,
- izolacja typu kompozyt gips,
- lampa polimeryzacyjna,
- frezy i kamienie do kompozytu,
- szmaciaki i baranki do kompozytu,
- pasta polerska do kompozytu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Ćwiczenie 2
Wymodeluj w wosku wkład koronowy metalowy na ząb 6  metodą
bezpośrednią.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ocenić jakość modelu dwuwarstwowego gipsowego,
2) zazwierakować model gipsowy składany i model przeciwstawny w zgryzadle
protetycznym,
3) poizolować model gipsowy izolacją typu gips wosk,
4) wymodelować wkład koronowy z wosku,
5) wymodelować powierzchnię żującą,
6) wymodelować kanał odlewowy,
7) wymodelować rezerwuar,
8) ocenić jakość wykonanej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- model składny gipsowy pod wkład koronowy na ząb 6 ,
- model przeciwstawny,
- zgryzadło protetyczne,
- gips modelowy,
- wosk odlewowy,
- palnik gazowy i nożyk elektryczny,
- izolacja typu wosk gips,
- modelarzyk,
- Å‚opatka do gipsu,
- miska silikonowa,
- nóż do gipsu.
Ćwiczenie 3
Wymodeluj wkład koronowo-korzeniowy składany na ząb +6.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ocenić jakość wykonanego modelu dwuwarstwowego gipsowego,
2) zazwierakować model roboczy i model przeciwstawny w zgryzadle protetycznym,
3) poizolować model roboczy izolacją typu gips wosk,
4) zalać równoległe kanały korzeniowe woskiem rozszerzającym się podczas stygnięcia,
5) rozgrzać wypiaskowane druciki,
6) zainstalować druciki w zalanych kanałach,
7) ocenić jakość wykonanych kanałów,
8) wymodelować połowę części koronowej wkładu,
9) zalać trzeci kanał korzeniowy tym samym woskiem co pozostałe kanały,
10) zainstalować drucik w trzecim kanale,
11) poizolować wymodelowaną wcześniej część koronową izolacją typu wosk wosk,
12) domodelować brakującą część koronową wkładu,
13) wymodelować kanały odlewnicze,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
14) wymodelować rezerwuary,
15) wyjąć obie części wkładu,
16) ocenić jakość wykonanej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- model składany gipsowy pod wkład koronowo-korzeniowy na ząb +6,
- model przeciwstawny,
- zgryzadło protetyczne,
- gips modelowy,
- łyżka do gipsu,
- miska silikonowa,
- izolacja typu gips wosk,
- wosk odlewowy,
- wosk na kanały korzeniowe,
- wypiaskowane druciki,
- palnik gazowy i nożyk elektryczny,
- izolacja typu wosk wosk,
- modelarzyk.
Ćwiczenie 4
Wymodeluj wkład koronowo-korzeniowy na ząb +1 metodą pośrednią.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ocenić jakość wykonanego modelu dwuwarstwowego gipsowego,
2) zazwierakować model roboczy i model przeciwstawny w zgryzadle protetycznym,
3) poizolować model izolacja typu gips wosk,
4) wypełnić kanał korzeniowy woskiem, który zwiększa swoją objętość podczas stygnięcia,
5) rozgrzać drucik nad palnikiem,
6) wtopić drut w zalany woskiem kanał korzeniowy,
7) wyjąć wymodelowaną część korzeniową wkładu,
8) ocenić jakość wymodelowanej korzeniowej części wkładu,
9) zainstalować wkład w modelu,
10) wymodelować część koronową wkładu,
11) wykonać kanał odlewowy,
12) wykonać rezerwuar,
13) zdjąć wkład z modelu,
14) ocenić jakość wykonanej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- model dwuwarstwowy gipsowy pod wkład koronowo-korzeniowy na ząb +1,
- model przeciwstawny,
- zgryzadło protetyczne,
- gips modelowy,
- łyżka do gipsu,
- nóż do gipsu,
- miska silikonowa,
- izolacja typu gips wosk,
- wosk odlewowy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
- wypiaskowany drucik,
- palnik gazowy i nożyk elektryczny,
- wosk do wypełniania kanałów korzeniowych.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podać definicję wkładu koronowego?
ðð ðð
2) podać definicję wkładu koronowo-korzeniowego?
ðð ðð
3) wymienić rodzaje wkładów koronowych?
ðð ðð
4) wymienić rodzaje wkładów koronowo-korzeniowych?
ðð ðð
5) wymienić metody wykonywania wkładów koronowych?
ðð ðð
6) wymienić metody wykonywania wkładów koronowo-korzeniowych?
ðð ðð
7) wykonać wkład koronowy metodą pośrednią?
ðð ðð
8) wykonać wkład koronowy metodą bezpośrednią?
ðð ðð
9) wykonać wkład koronowo-korzeniowy metodą pośrednią?
ðð ðð
10) wykonać wkład koronowo-korzeniowy metodą bezpośrednią?
ðð ðð
11) wymienić etapy wykonywania wszystkich rodzajów wkładów
koronowych? ðð ðð
12) wymienić etapy wykonywania wszystkich rodzajów wkładów
koronowo-korzeniowych? ðð ðð
13) wykonać wkład koronowo-korzeniowy składany?
ðð ðð
14) wymienić etapy wykonywania wkładu składanego?
ðð ðð
15) wymienić metody wykonywania wkładu składanego?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4.3. Wykonanie formy odlewniczej
4.3.1. Materiał nauczania
Przygotowanie formy odlewniczej dla wkładów różni się nieco od przygotowania form
odlewniczych dla protez szkieletowych. Poniżej opisano kilka podstawowych zasad
związanych z wykonawstwem form odlewniczych pod wkłady. Warto nadmienić, że
w protetyce występują dwie metody zalewania form masą osłaniającą.
Pierwszą różnicą między formami odlewniczymi pod protezy szkieletowe, a wkłady jest
rozmiar pierścienia. Wkłady są małymi pracami i dlatego nie wymagają tak dużych pierścieni.
Dodatkowo pierścienie te są wykonywane z zupełnie innej masy ogniotrwałej. Pod protezy
szkieletowe masa mogła być gruboziarnista, pod wkłady musi być ona drobnoziarnista ze
względu na wymaganą wysoką precyzję wykonywanej pracy.
Pierwszym etapem przygotowania formy odlewniczej dla wkładów jest wykonanie
kanałów odlewowych. Polega to na pokryciu warstwą wosku wystającego z wkładu drucika.
W tym momencie ważne jest aby nie było na kanale żadnych przecienień, gdyż może
to spowodować pęknięcie kanału lub zamknięcie jego światła podczas zalewania pierścienia
metalem. Kanał powinien być równej średnicy na całej długości drucika nie mniejszej niż
1 mm. Dodatkowo sam koniec drucika nie powinien być pokryty woskiem. Ten element
będzie wbijany do woskowego stożka przed wykonaniem pierścienia odlewowego.
Dodatkowym i bardzo ważnym elementem kanału odlewowego jest tzw. rezerwuar. Jest to
kuliste zgrubienie o średnicy minimum 3 mm, które wykonuje się w odległości około 5 mm
nad wkładem na kanale odlewowy. W szkieletach, mostach i koronach rolę rezerwuaru pełni
kanał odlewowy lub belka odlewowa o dużej średnicy, w ostateczności lej odlewowy. Kanał
odlewowy wykonywany w przypadku wkładów jest zbyt cienki, aby zagwarantować
właściwe odlanie elementu. Po co wykonujemy rezerwuary? Metal podczas stygnięcia kurczy
się i przestrzenie powstałe w ten sposób zasysają metal z kanałów. Jeśli kanały są za cienkie
nie zagwarantują wystarczającej ilości metalu do wypełnienia przestrzeni powstałej
po skurczu co doprowadza do tzw. zassani powietrza i powstania w odlewie licznych wżerów.
Zastosowanie rezerwuaru gwarantuje wystarczającą ilość rezerwowego metalu do
wypełnienia powstałych przestrzeni.
Po wykonaniu kanałów wraz z rezerwuarem należy przykleić wykonaną pracę do
podstawki gumowej z lejem. W sprzedaży dostępne są gotowe podstawki gumowe, na
których środku znajduje gumowy lej, który w przyszłości imitować będzie właściwy lej
odlewowy. Na gumie znajdują się okrągłe rowki w które można wcisnąć metalowe
pierścienie dzięki czemu uzyskujemy pełną stabilizację i całkowitą szczelność formy na masę
osłaniającą. Na szczycie lejka gumowego znajduje się otwór, w który należy włożyć trochę
wosku. W ten wosk należy wbijać niepokryte woskiem końcówki drucików, aż do momentu
połączenie się wosku pokrywającego druciki z woskiem włożonym do lejka gumowego.
Przyklejając i instalując wymodelowany wkład należy pamiętać aby wkład nie znajdował się
na środku pierścienia. Podczas jego wygrzewania w centralnej części pierścienia występuje
najwyższa temperatura, która jest zbyt wysoka dla prawidłowego odlewu. Woskowy element
powinien znajdować się w odległości minimum 5 mm od ściany pierścienia.
Do tego momentu wykonywanie pierścienia odlewowego jest standardowe dla obu metod
wykonywania formy odlewniczej. Sposób zalewania formy masą ogniotrwałą jest
indywidualną sprawą każdego technika. Wyróżnia się dwie metody zalewania form masą
osłaniającą:
- metoda zalewania pierścienia z jądrem (sercem),
- metoda zalewania pierścienia jednym rodzajem masy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Metoda zalewania pierścienia z jądrem (sercem) jest rzadziej stosowana, ale uznaje się
ją za dokładniejszą. Metoda ta polega na wykonywaniu w pierwszej kolejności swego rodzaju
kulki z masy ogniotrwałej bardzo drobnoziarnistej, pokrywającej cały wkład wraz z kanałami,
a następnie założeniu pierścienia metalowego wyścielonego bibułą ekspansyjną i zalaniu
całego pierścienia inna masą mniej precyzyjną, ale kompatybilną z masą zastosowaną
wcześniej.
Po przyklejeniu pracy do gumowej podstawki rozrabiamy masę osłaniającą z płynem
i woda zgodnie z zaleceniami producenta w mieszadle próżniowym. Metoda zarabiania masy
osłaniającej opisana jest szczegółowo w pakiecie do modułu 322[09].Z2.03
pt.  Wykonywanie protez szkieletowych . ZarobionÄ… masÄ… oblewamy wielokrotnie
wymodelowany w wosku wkład wraz z kanałami. Masa jest bardzo rzadka i często spływa
z wosku ale po kilku próbach można zaobserwować jej wiązanie i pokrywanie cienką błonką
woskowego wkładu. Po kilku minutach masa zaczyna bardzo dobrze przylegać do cienkiej
warstewki masy już pokrywającej wosk, co w konsekwencji doprowadzi do powstania kulki
w kształcie maczugi z masy osłaniającej. Teraz należy poczekać do całkowitego związania
masy i zainstalować na gumowej podstawie wyścielony bibuła ekspansyjną metalowy
pierścień. Ostatnim etapem jest zalanie pierścienia druga kompatybilną z pierwszą mniej
dokładną masą. Po zastygnięciu drugiej warstwy należy zdjąć całą formę z gumowej
podstawki. Z otworu wlewowego wystawać powinny końcówki drutu wcześniej
instalowanego w kanałach. Masa osłaniająca podczas wiązania wydziela wysoką temperaturę
co prowadzi do nadtopienia wosku znajdującego się w środku. Proces ten ułatwia
wyciągnięcie drutów z pierścienia przy pomocy zwykłych kleszczy. Pozostawienie drutów
zaburzy strukturę przyszłej stali i doprowadzić może do zniszczenia formy odlewniczej.
Rys. 3. Metoda zalewania pierścienia z jądrem (sercem).
(A. Ciaputa, M. Miszczyszyn, P. Kordasz: Wykonawstwo laboratoryjne prac protetycznych, Państwowy Zakład
Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1975)
Metoda zalewania pierścienia jednym rodzajem masy wymaga od nas zastosowania
bardzo drobnoziarnistej masy na cały pierścień. Pracę rozpoczyna się od razu od
zainstalowania pierścienia wyścielonego bibułą na gumowej podstawce. Masę ogniotrwałą
rozrabia siÄ™ zgodnie z zaleceniami producenta zgodnie z zasadami opisanymi z pakiecie do
modułu 322[09].Z2.03 pt.  Wykonywanie protez szkieletowych . Przygotowaną formę
umieszcza siÄ™ na stole wibracyjnym i zalewa bardzo cienkim strumieniem kontrolujÄ…c
napływanie masy we wszystkie zakamarki wymodelowanego wkładu. Pamiętać należy, aby
masa pokryła najwyższy element warstwą minimum 5 milimetrową. Zapobiegnie to
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
rozpadowi pierścienia podczas zalewania go gorącą stalą. Po zastygnięciu masy, pierścień
zdejmujemy z gumowej podstawki i usuwamy z niego druciki.
Tak przygotowane pierścienie wędrują do pieca w celu wygrzania ich przed zalaniem
roztopiona stalÄ….
Warto zwrócić uwagę na rodzaje mas wykorzystywanych w technologii wykonywania
form odlewniczych dla wkładów. Ze względu na oszczędność czasu często wykorzystuje się
masy, które w potocznej nazwie określane są mianem mas speed. Zwykłą masę osłaniającą po
zarobieniu ze specjalnym płynem należy wystudzić i dopiero rozpocząć proces wygrzewania
pierścienia. W przypadku mas typu speed nie należy czekać do całkowitego wystudzenia
masy, lecz należy umieścić pierścień w piecu do wygrzewania pierścieni w już momencie
stwardnienia masy jednak zanim całość wystygnie. Producent na opakowaniu zamieszcza
informację dotyczącą tego jaką temperaturę powinien mieć piec w momencie umieszczania
w nim pierścienia. Stosując masę tego rodzaju oszczędzamy wiele czasu, ale w przypadku nie
zastosowania się do zaleceń producenta może doprowadzić do wielu niedokładności
w odlewie i w konsekwencji do całkowitej dyskwalifikacji pracy.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są dwie metody wykonania pierścienia z masy ogniotrwałej?
2. Co to jest rezerwuar?
3. Do czego służy rezerwuar?
4. Według jakich parametrów wykonujemy rezerwuar?
5. Co stosujemy do wykonania podstawy pierścienia odlewowego?
6. Jakie masy stosujemy do wykonywania form odlewniczych dla wkładów?
7. W którym miejscu w pierścieniu instalujemy wykonany woskowy wkład i dlaczego?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj formę odlewniczą metodą zalewania pierścienia z jądrem (sercem).
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ocenić wykonany wkład,
2) ocenić wykonany kanał odlewowy,
3) ocenić wykonany rezerwuar,
4) nanieść ewentualne poprawki,
5) zainstalować wymodelowany wkład w gumowej podstawce z lejkiem,
6) rozrobić masę ogniotrwałą drobnoziarnistą zgodnie z zaleceniami producenta i z zgodnie
z ogólnie przyjętymi zasadami,
7) nanosić rozrobioną masę na woskowy wkład, aż do całkowitego pokrycia nią elementów
woskowych,
8) zainstalować wyścielony bibułą pierścień na gumowej podstawce,
9) rozrobić drugą masę osłaniającą zgodnie z zaleceniami producenta i z ogólnie przyjętymi
zasadami,
10) zalać pozostałą część pierścienia,
11) poczekać do zastygnięcia masy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
12) zdjąć pierścień z gumowej podstawki,
13) usunąć druciki z formy za pomocą kleszczy,
14) ocenić jakość wykonanej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wymodelowany wkład w wosku,
- wosk modelowy,
- nożyk elektryczny lub palnik gazowy,
- modelarzyk,
- gumowa podstawka,
- metalowy pierścień,
- bibuła ekspansyjna,
- masa ogniotrwała precyzyjna (proszek + płyn),
- masa ogniotrwała druga warstwa (proszek + płyn),
- mieszadło próżniowe,
- stół wibracyjny,
- kleszcze.
Ćwiczenie 2
Wykonaj formę odlewniczą metodą zalewania pierścienia jednym rodzajem masy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ocenić jakość wykonanego wkładu,
2) ocenić jakość kanału odlewowego,
3) ocenić jakość rezerwuaru,
4) nanieść ewentualne poprawki,
5) zainstalować woskowy wkład w gumowej podstawce z lejkiem,
6) wyścielić metalowy pierścień bibułą ekspansyjną,
7) zainstalować metalowy pierścień na gumowej podstawce z lejkiem,
8) rozrobić drobnoziarnistą masę osłaniającą zgodnie z zaleceniami producenta i z ogólnie
przyjętymi zasadami,
9) położyć wykonaną formę na stole wibracyjnym,
10) zalać pierścień masą osłaniającą lejąc ją cienkim strumieniem do metalowego pierścienia,
11) poczekać na zastygnięcie masy,
12) zdjąć pierścień z gumowej podstawki,
13) usunąć wystające druciki,
14) ocenić jakość wykonanej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wymodelowany wkład w wosku,
- wosk modelowy,
- modelarzyk,
- nożyk elektryczny lub palnik gazowy,
- gumowa podstawka,
- metalowy pierścień,
- bibuła ekspansyjna,
- masa osłaniająca drobnoziarnista (proszek + płyn),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
- mieszadło próżniowe,
- stół wibracyjny,
- kleszcze.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić dwie metody wykonywania pierścieni z masy ogniotrwałej
dla wkÅ‚adów? ðð ðð
2) podać definicję rezerwuaru?
ðð ðð
3) wyjaśnić cel wykonywania rezerwuaru?
ðð ðð
4) zasady wykonywania rezerwuaru?
ðð ðð
5) wykonać formy odlewnicze dla wkładów obiema metodami?
ðð ðð
6) dobrać odpowiedni materiał do wykonania form odlewniczych?
ðð ðð
7) podać zasady instalowania woskowego wkładu w pierścieniu
odlewniczym? ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4.4. Odlewnictwo
4.4.1. Materiał nauczania
Odlewnictwo pierścieni wykonanych dla wkładów nie różni się radykalnie
od odlewnictwa pierścieni wykonanych dla protez szkieletowych. Zasady odlewnictwa
są identyczne jak dla protez szkieletowych i zostały szczegółowo opisane w pakiecie do
modułu 322[09].Z2.03 pt.  Wykonywanie protez szkieletowych .
Drobne różnice pojawiają się w przypadku czasu wygrzewania i progów wygrzewania
pierścieni. Jest to zależne głównie od rodzaju zastosowanej masy osłaniającej, ale nie
mniejsze znaczenie ma rodzaj zastosowanego metalu. Dlatego niezwykle istotne jest czytanie
ulotek dołączanych do opakowań mas osłaniających i do pudełek zawierających kostki metali.
Powinny być tam podane informacje dotyczące zasad wygrzewania pierścieni wykonanych
z danej masy oraz zasad odlewnictwa danego stopu.
Różnice również pojawiają się w kwestii materiału wykorzystywanego w odlewnictwie
wkładów. Do wykonania zarówno wkładów koronowych jak i koronowo-korzeniowych
należy zastosować inne stale niż do protez szkieletowych. Wynika to z faktu przeznaczenia
wkładu. Protezy szkieletowe muszą być sprężyste, aby nie nastręczały pacjentowi problemu
w użytkowaniu protezy. Wkłady, a zwłaszcza wkłady koronowo-korzeniowe muszą być
stosunkowo sztywne, aby nie poddawały się siłom żucia, gdyż może to prowadzić do
uszkodzenia wykonanej na danym wkładzie korony lub mostu. Stopy chromowo-kobaltowe
nie są stosowane do odlewania wkładów również ze względu na ich dużą twardość i kłopoty
z obróbką mechaniczną, szczególnie w warunkach klinicznych, w gabinecie
stomatologicznym.
Dobierając metal do wkładu koronowego powinniśmy skonsultować się z lekarzem.
Może się zdarzyć, że w jamie ustnej pacjent ma już jakieś wkłady koronowe lub inne
uzupełnienie zawierające w swej budowie metal. Istotne jest aby dobrać metal jak najbardziej
kompatybilny z już zainstalowanym stopem. W przeciwnym razie może dojść do powstania
tzw. ogniwa. Jest to proces bardzo niekorzystny, a jednym z jego objawów jest powstanie
metalicznego posmaku w ustach pacjenta. Ogniwo powstaje na skutek różnicy w składzie
chemicznym stopów metali. Na skutek działania na siebie różnych pierwiastków w jamie
ustnej powstaje owo ogniwo. Szczegółowo zjawisko ogniwa opisane jest w pakiecie do
modułu 322[09].O1.03 pt.  Rozpoznawanie materiałów stosowanych w technice
dentystycznej . Dlatego najlepszym rozwiązaniem w przypadku wkładów koronowych jest
zastosowanie bezkolizyjnych materiałów typu kompozyt lub ceramika.
Stopem wykorzystywanym na wkłady koronowo-korzeniowe jest zazwyczaj stop
chromowo-niklowy. Nie można również zapominać o metalach szlachetnych takich jak złoto
i o ich stopach. Metale szlachetne i ich stopy są często wykorzystywane w wykonawstwie
wkładów koronowo-korzeniowych. Spowodowane jest to tym, że są one obojętne dla tkanek
jamy ustnej i nie powodują uczuleń. Jedynym ograniczeniem dla wkładów z metali
szlachetnych jak i ich stopów jest wysoka cena tego materiału a tym samy wysoki koszt
wykonanej pracy. W przypadku stopów chromowo-kobaltowych stosować należy metale
normalnie wykorzystywane na korony i mosty. Są to stopy bezniklowe, ale stworzone z myślą
o sztywności i twardości oraz o braku sprężystości bardzo nie wskazanej w przypadku
mostów.
Każdy producent stali dołącza do swego produktu instrukcje obsługi z zasadami topienia
i lania danej stali. Dane te należy uwzględnić programując odlewnię.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Po odlaniu pierścienia należy pozostawić go do całkowitego wystygnięcia. W żadnym
wypadku nie wolno studzić pierścienia pod zimną wodą. Może to spowodować odkształcenia
wykonanego odlewu.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakich stopów powinno się używać do odlewania wkładów?
2. Dlaczego stopy wykorzystywane do odlewania szkieletów nie nadają się do odlewania
wkładów?
3. Co to jest ogniwo i kiedy powstaje?
4. Jaka stal wskazana jest do wykonywania wkładów koronowych i dlaczego?
5. Na co trzeba zwrócić uwagę dobierając stal do odlania wkładów koronowych?
6. Jak wygrzewamy pierścień do odlania wkładów?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wygrzej pierścień z wkładem wewnątrz.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) włączyć piec,
2) włożyć pierścień do pieca,
3) zaprogramować piec w oparciu o instrukcję obsługi i posiadaną wiedzę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- piec do wygrzewania pierścieni,
- instrukcja obsługi do pieca,
- pierścień z wkładem zalanym wewnątrz.
Ćwiczenie 2
Odlej wygrzany pierścień z wkładem wewnątrz.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zaprogramuj odlewniÄ™ w oparciu o instrukcjÄ™ do odlewni i zalecenia producenta
dotyczÄ…ce stali,
2) zainstalować tygiel w odlewni,
3) włożyć stal do tygla,
4) przeprowadzić proces nadtopienia stali,
5) zainstalować wygrzany pierścień w odlewni,
6) przeprowadzić proces topienia stali,
7) po sygnale fotokomórki uruchomić proces wtłaczania stali do pierścienia,
8) wyjąć pierścień z odlewni i odstawić do całkowitego wystygnięcia,
9) ocenić jakość wykonanej pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Wyposażenie stanowiska pracy:
- odlewnia,
- instrukcja obsługi do odlewni,
- stal,
- instrukcja obsługi do stali,
- kleszcze,
- tygiel,
- wygrzany pierścień.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcie ogniwa?
ðð ðð
2) przeprowadzić proces wygrzewania pierścienia?
ðð ðð
3) odlać wygrzany pierścień?
ðð ðð
4) podać zasady doboru stali do wkładów koronowych?
ðð ðð
5) dobrać stal do wykonania wkładu koronowego?
ðð ðð
6) podać zasady doboru stali do wkładów koronowo-korzeniowych?
ðð ðð
7) dobrać stal do wykonania wkładu koronowo-korzeniowego?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
4.5. Obróbka mechaniczna i polerowanie
4.5.1. Materiał nauczania
Proces obróbki mechanicznej w przypadku wkładów koronowych jak i koronowo-
korzeniowych rozpoczyna się od wybicia odlanego wkładu z pierścienia według ogólnie
przyjętych zasad i wypiaskowania wykonanego odlewu. Procesy te zostały szczegółowo
opisane w pakiecie do modułu 322[09].Z2.03 pt.  Wykonywanie protez szkieletowych .
Następnym etapem pracy jest pozbycie się kanałów wlewowych i rezerwuarów.
Najszybciej można to wykonać używając zbrojonej tarczy do metalu. Pozostałej
niedoskonałości można pozbyć się używając separatorów węglowych, frezów i gumek.
Właściwie wymodelowany wkład, właściwie przygotowana forma odlewnicza i właściwie
przeprowadzony proces odlewania gwarantują gładkie i bezproblemowe wprowadzenie
wkładu na model gipsowy. Wszelkie ewentualne niedoskonałości usuwa się stosując
kamienie ścierne, frezy, gumki i tarcze do metalu.
W przypadku wkładów koronowych występuje przymus wypolerowania powierzchni
znajdującej się w bezpośrednim kontakcie z jamą ustną pacjenta. Pozostawienie nie
wypolerowanej powierzchni spowoduje odkładanie się w tych miejscach kamienia i płytki
nazębnej. Dlatego powierzchnię tą należy bardzo dokładnie wypolerować używając gumek do
metalu, szczotek, szmaciaków i baranków polerujących wraz z pastą polerską do metalu.
Gotowy wkład czyścimy środkami czyszczącymi, instalujemy na modelu i oddajemy do
gabinetu stomatologicznego.
W przypadku wkładów koronowo-korzeniowych skupić należy się na dokładnym
spasowaniu wkładu z modelem, a dokładnie z jego częścią przyszyjkową. W tym celu należy
tak długo dopasowywać część korzeniową wkładu, aż wkład całkowicie i bez żadnych
oporów osiądzie na modelu. Po dopasowaniu wkładu całość należy dokładnie wypiaskować,
nie polerować, następnie oczyścić z resztek piasku i innych zanieczyszczeń używając do tego
celu np. pary wodnej, osadzić na modelu i oddać do gabinetu stomatologicznego.
Zarówno wkład koronowy jak i koronowo-korzeniowy cementowany jest przez lekarza
w ustach pacjenta, z tym, że wkład koronowy jest ostatecznym uzupełnieniem protetycznym,
a wkład koronowo-korzeniowy jest tylko etapem w wykonaniu właściwego uzupełnienia
protetycznego jakim jest korona lub most.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz etapy obróbki i polerowania wkładów?
2. Czemu wkładów koronowo-korzeniowych się nie poleruje?
3. Czemu wkłady koronowe się poleruje?
4. Czego używamy do obróbki wkładów?
5. Czego używamy do polerowania wkładów?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj wykończenie wkładu koronowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybić wkład z pierścienia z masy ogniotrwałej,
2) wypiaskować wkład,
3) ocenić jakość wykonanego odlewu,
4) odciąć kanał odlewniczy,
5) obrobić pozostałość kanału odlewniczego,
6) usunąć ewentualne wady i niedokładności odlewu,
7) wprowadzić wkład na model,
8) wygumkować powierzchnie kontaktujące z błoną śluzową pacjenta,
9) wypolerować powierzchnię kontaktującą z błoną śluzową pacjenta,
10) oczyścić wkład,
11) wprowadzić wkład na model,
12) ocenić jakość wykonanej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- mikrosilnik,
- akcesoria ścierne do metalu,
- młotek,
- piaskarka,
- szczoteczka,
- środki czyszczące,
- model gipsowy na którym wykonano wkład,
- pasta polerska do metalu,
- akcesoria polerownicze do metalu.
Ćwiczenie 2
Wykonaj wykończenie wkładu koronowo-korzeniowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybić odlew z pierścienia z masy ogniotrwałej,
2) wypiaskować metalowy wkład,
3) ocenić jakość odlewu,
4) odciąć kanał odlewowy,
5) obrobić pozostałość kanału odlewniczego,
6) usunąć ewentualne niedoskonałości i wady odlewu,
7) spasować wkład z modelem,
8) dokonać niezbędnych poprawek,
9) dokładnie wypiaskować wkład,
10) oczyścić wkład z zanieczyszczeń,
11) wprowadzić wkład na model,
12) ocenić jakość wykonanej pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Wyposażenie stanowiska pracy:
- mikrosilnik,
- akcesoria ścierne do metalu,
- piaskarka,
- młotek,
- model na którym wykonany był wkład,
- szczoteczka,
- środki czyszczące.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) prawidłowo wybić wkład z pierścienia?
ðð ðð
2) prawidłowo wypiaskować metalowy wkład?
ðð ðð
3) dopasować wkład do modelu?
ðð ðð
4) podać zasady obróbki mechanicznej wkładów?
ðð ðð
5) wyjaśnić czemu nie poleruje się wkładów koronowo-korzeniowych?
ðð ðð
6) wyjaśnić czemu poleruje się wkłady koronowe?
ðð ðð
7) prawidłowo wypolerować wkład koronowy?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Możesz uzyskać maksymalnie 30 punktów.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 30 minut.
10. Po zakończeniu testu podnieś rękę i zaczekaj aż nauczyciel odbierze od Ciebie pracę.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Z jakiego gipsu wykonujemy modele dwuwarstwowe pod wkłady?
a) IV klasy twardości i wyciskowego.
b) modelowego i II klasy twardości.
c) IV klasy twardości i II klasy twardości.
d) IV klasy twardości i III klasy twardości.
2. Co to sÄ… modele dwuwarstwowe?
a) modele wykonane z dwóch rodzajów gipsu.
b) modele wykonane z plastiku.
c) modele wykonywane pod protezy szkieletowe tak siÄ™ nazywajÄ….
d) nie ma takich modeli.
3. Jaką masą wyciskową wykonujemy wyciski pod wkłady?
a) alginatowÄ….
b) silikonowÄ….
c) gipsowÄ….
d) osłaniającą.
4. Z ilu warstw składa się wycisk wykonany pod wkłady?
a) jednej.
b) dwóch.
c) trzech.
d) czterech.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
5. Dlaczego metale szlachetne są najodpowiedniejszym metalem do wykonania wkładu
koronowo-korzeniowego ?
a) jest to tani materiał.
b) jest to materiał łatwy w odlewnictwie.
c) jest to materiał nie powodujący uczuleń u pacjentów.
d) jest to materiał termoutwardzalny.
6. Jak daleko powinien sięgać gips klasy IV o małej ekspansji podczas zalewania wycisku
pod wkład koronowy?
a) nie powinien dosięgać szyjki zęba.
b) powinien pokrywać ząb w połowie.
c) w ogóle nie stosujemy tego rodzaju gipsu do odlewania modeli pod wkłady
koronowe.
d) minimum do szyjek zęba.
7. Jakie znasz metody wykonywania wkładów?
a) pośrednia i bezpośrednia.
b) koronowa i korzeniowa.
c) wprost i odwrotna.
d) wlewowa i prasowana.
8. Z jakich materiałów można wykonać wkład koronowy?
a) tylko metal.
b) metal i kompozyt.
c) metal, ceramika i kompozyt.
d) akryl, wosk i stal.
9. Z jakiego materiału można wykonać wkład koronowo-korzeniowy?
a) akryl, metal, ceramika.
b) metal, ceramika, kompozyt.
c) wosk, metal, włókno szklane.
d) włókno szklane z kompozytem stomatologicznym, metal.
10. Jakim uzupełnieniem jest wkład koronowy?
a) zdejmowanym.
b) ostatecznym.
c) tymczasowym.
d) etapem do dalszej pracy.
11. Jakim uzupełnieniem jest wkład koronowo-korzeniowy?
a) zdejmowanym.
b) ostatecznym.
c) tymczasowym.
d) etapem do dalszej pracy.
12. Na jakie zęby możemy wykonywać wkłady składane?
a) trzonowe i kły.
b) jednokorzeniowe.
c) kły i siekacze.
d) wielokorzeniowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
13. Jakie sÄ… dwie metody zalewania formy odlewniczej?
a) zalewania formy z jÄ…drem (sercem) i metoda odwrotna.
b) zalewania formy z jÄ…drem (sercem) i metoda zalewania formy jednym rodzajem
masy.
c) zalewania formy jednym rodzajem masy i metoda odwrotna.
d) metoda odwrotna i metoda wprost.
14. Do czego służy rezerwuar?
a) do ozdoby.
b) do pogrubienia kanału.
c) do magazynowania rezerw stali wykorzystywanej podczas stygnięcia pierścienia.
d) do magazynowania rezerw wosku wykorzystywanych podczas stygnięcia masy
osłaniającej w czasie tworzenia formy odlewniczej.
15. Na czym polega metoda pośrednia wykonywania wkładów?
a) większą część prac wykonuje technik.
b) większą część prac wykonuje chirurg szczękowy.
c) większą część prac wykonuje stomatolog.
d) wszyscy wykonują taką samą ilość prac.
16. Na czym polega metoda bezpośrednia wykonywania wkładów?
a) większą część prac wykonuje technik.
b) większą część prac wykonuje chirurg szczękowy.
c) większą część prac wykonuje stomatolog.
d) wszyscy wykonują taką samą ilość prac.
17. Jakiego stopu nie należy używać do wykonywania wkładów koronowo-korzeniowych?
a) chromo-niklowych.
b) chromo-kobaltowych pod protezy szkieletowe.
c) chromo-kobaltowych pod mosty.
d) złota.
18. Jaki jest objaw powstania w jamie ustnej ogniwa?
a) wysypka na całym ciele.
b) porażenie prądem.
c) metaliczny posmak w ustach.
d) drgawki.
19. Dlaczego nie polerujemy tylko piaskujemy wkłady koronowo-korzeniowych?
a) bo takie sÄ… Å‚adniejsze.
b) bo taka powierzchnia daje lepsze utrzymanie dla cementu.
c) bo pasta polerska jest bardzo droga.
d) bo wypolerowana powierzchnia daje za dobre utrzymanie dla cementu.
20. Jakie są progi wygrzewania pierścienia?
a) 120oC, 240oC, 960oC.
b) są uzależnione o wielkości pierścienia.
c) 250oC, 900oC, 580oC.
d) są uzależnione od rodzaju zastosowanej masy osłaniającej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ...............................................................................
Wykonywanie wkładów koronowych i koronowo-korzeniowych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedzi Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
6. LITERATURA
1. Ciaputa A., Miszczyszyn M., Kordasz P.: Wykonawstwo laboratoryjne prac
protetycznych. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1975
2. Hohmann A., Hielscher W.: Korony Biblioteka Quintessence, Warszawa 1998
3. Kordasz P., Wolanek Z.: Materiałoznawstwo protetyczno-stomatologiczne. Podręcznik
dla średnich szkół medycznych, Wydanie II Poprawione i uzupełnione. Państwowy
Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976
4. Spiechowicz E.: Protetyka stomatologiczna podręcznik dla studentów stomatologii.
Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1992
5. Wydanie specjalne, jubileuszowe: Sztuka i rzemiosło teksty wybrane, Wydawnictwo
Elamed, Katowice 2007
6. www.wikipedia.org
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37