MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI
Monika Mosionek
Konfekcjonowanie wyrobów odzieżowych
311[34].Z3.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Anetta Smolec
mgr Joanna Żawronek
Opracowanie redakcyjne:
Katarzyna Maćkowska
Konsultacja:
dr inż. Janusz Figurski
Korekta:
Magdalena Miszczak
Edyta Kozieł
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[34].Z3.02
Konfekcjonowanie wyrobów odzieżowych zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu technik technologii odzieży.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Układy krojów. Proces wykrawania elementów odzieży 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 13
4.1.3. Ćwiczenia 13
4.1.4. Sprawdzian postępów 15
4.2. Zasady łączenia elementów odzieżowych. Węzły technologiczne 15
4.2.1. Materiał nauczania 15
4.2.2. Pytania sprawdzające 40
4.2.3. Ćwiczenia 41
4.2.4. Sprawdzian postępów 42
4.3. Rodzaje zapięć odzieżowych 43
4.3.1. Materiał nauczania 43
4.3.2. Pytania sprawdzające 50
4.3.3. Ćwiczenia 50
4.3.4. Sprawdzian postępów 53
4.4. Sposoby wykończenia odzieży. Elementy ozdobne w odzieży 53
4.4.1. Materiał nauczania 53
4.4.2. Pytania sprawdzające 58
4.4.3. Ćwiczenia 58
4.4.4. Sprawdzian postępów 59
5. Sprawdzian osiągnięć 60
6. Literatura 66
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o podstawowych wiadomościach
dotyczących krojenia, elementach wykończających i ozdobnych stosowanych w odzieży,
rodzajach kieszeni nakładanych i sposobie ich wykonania oraz o zasadach łączenia prostych
elementów odzieżowych.
W poradniku zamieszczono:
 Wymagania wstępne czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.
 Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
 Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania
ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną
literaturę oraz inne z
ródła informacji.
 Ćwiczenia, które zawierają:
" wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,
" pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
" sprawdzian teoretyczny,
" sprawdzian umiejętności praktycznych.
 Przykład zadania / ćwiczenia oraz zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy
i umiejętności z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego ćwiczenia jest dowodem osiągnięcia
umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce modułowej. Wykonując sprawdzian
postępów powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie, co oznacza, że albo opanowałeś
materiał albo nie.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela
lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Jednostka modułowa konfekcjonowanie wyrobów odzieżowych, której treści teraz poznasz,
jest jednym z modułów koniecznych do zapoznania się z technologią wytwarzania odzieży 
schemat 1.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni Wytwarzania odzieży musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
BHP i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Moduł 311[34].Z3
Technologia wytwarzania
wyrobów odzieżowych
311[34].Z3.01
Wykonywanie szwów
technologicznych
311[34].Z3.02
Konfekcjonowanie wyrobów
odzieżowych
311[34].Z3.03
Wykonywanie odzieży według projektu
Schemat nr 1. Struktura układu jednostek modułowych  moduł 311[34].Z3.02
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- organizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
- dobierać narzędzia i przybory potrzebne do wykonania czynności
- odczytywać schematy strukturalne,
- dobierać ściegi i szwy do określonych operacji technologicznych,
- obsługiwać maszynę stębnową i overlock,
- wykonywać węzły technologiczne,
- znać rodzaje rękawów, kołnierzy,
- rozpoznawać odmiany modelowe spódnic i spodni,
- prasować określone wyroby odzieżowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony środowiska oraz wymaganiami ergonomii,
 dobrać narzędzia i przybory do krojenia tkanin,
 posłużyć się narzędziami i przyborami do krojenia tkanin,
 określić wpływ wyglądu powierzchni materiału odzieżowego na sposób układania
szablonów, warstwowania i szycia,
 sporządzić rysunek układu szablonów na tkaninie uwzględniając właściwości konfekcyjne
materiałów odzieżowych,
 wykroić elementy odzieży,
 skompletować poszczególne wykroje,
 zastosować zasady łączenia elementów odzieży,
 wykonać proste i złożone węzły technologiczne na elementach odzieży,
 uszyć proste wyroby odzieżowe,
 wykonać różnego rodzaju zapięcia,
 zastosować zasady wykończania wyrobów odzieżowych,
 dokonać obróbki wykończeniowej wyrobów odzieżowych,
 połączyć obłożenia z elementami odzieży,
 wykonać elementy ozdobne w odzieży,
 wszyć różnego rodzaju rękawy,
 dokonać obróbki wykończeniowej podstawowych wyrobów odzieżowych,
 zastosować przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony
przeciwpożarowej w procesie produkcyjnym odzieży.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Układy krojów. Proces wykrawania elementów odzieży
4.1.1. Materiał nauczania
Szablon odzieżowy  wzornik wykonany z papieru lub innego tworzywa o wymiarach
naturalnej wielkości, służący do sporządzania układu szablonów i wyznaczania kształtów
wykrojów elementów odzieżowych.
Rodzaje szablonów
Szablon podstawowy  wzornik opracowany na podstawie rysunku konstrukcyjno-
-modelowego, będący formą modelową, w której uwzględniono dodatki na szwy i podwinięcia.
Odpowiada wymiarom reprezentanta danej grupy typologicznej i zawiera następujące
oznaczenia:
- podstawowe linie konstrukcyjne (pach, talii, bioder, pachową tylną i przednią, środka,
przodu),
- szerokość szwów i podwinięć,
- prostokątny układ materiału odzieżowego (nitki osnowy w tkaninie lub kolumienki oczek w
dzianinie zaznaczone linią prostą),
- punkty montażowe,
- nazwę rodzaju wyrobu odzieżowego,
- nazwę elementu odzieżowego,
- wielkość odzieży i grupę typologiczną,
- ostemplowane krawędzie i naroża.
Szablon podstawowy jest podstawą do opracowania rysunku siatki stopniowania szablonów
dla określonej liczby wielkości odzieży.
Rys.1. Szablon podstawowy.
y
ródło: Parafianowicz Z.: Słownik odzieżowy. WSiP, Warszawa 1999
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Szablon pomocniczy  wycinek szablonu przemysłowego służący do nanoszenia
pomocniczych linii i oznaczeń (np. linii krawędzi wyłogu, punktów montażowych, położenia
kieszeni, zaszewek, rozmieszczenia zapięć, itp.) na szablonach przemysłowych i na elementach
odzieży w procesach przygotowania i produkcji odzieży.
Rys.2. Szablon pomocniczy
y
ródło: Parafianowicz Z.: Słownik odzieżowy. WSiP, Warszawa 1999
Szablon przemysłowy  wzornik opracowany na podstawie rysunku siatki stopniowania
szablonów podstawowych, odpowiadający wymiarom wyrobu odzieżowego dla określonej
wielkości odzieży i grupy typologicznej.
Szablon podstawowy zawiera następujące oznaczenia:
- prostokątny układ materiału odzieżowego (nitki osnowy w tkaninie lub kolumienki oczek
w dzianinie zaznaczone linią prostą),
- punkty montażowe,
- klasę wyrobu odzieżowego (na podstawie Systematycznego Wykazu Wyrobów),
- nazwę elementu odzieżowego,
- wielkość odzieży i grupę typologiczną.
Szablon przemysłowy służy do otrzymywania wykrojów elementów odzieżowych.
Rys.3. Szablon przemysłowy
y
ródło: Parafianowicz Z.: Słownik odzieżowy. WSiP, Warszawa 1999
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Układ szablonów (kroju) jest to zestawienie szablonów przemysłowych zgodnie
z zasadami ich rozkroju. Układ szablonów służy do ustalania norm zużycia materiałów. Zależy
od rodzaju materiału i wyrobu odzieżowego oraz od liczby wielkości odzieży.
Rozróżnia się następujące układy szablonów:
 Pojedynczy  układ kompletu szablonów jednej wielkości wyrobu odzieżowego. Układy
takie nie są korzystne dla prowadzenia oszczędnej gospodarki materiałowej. Stosuje się je
tylko w tych przypadkach, gdy nie można wykorzystać układów łączonych, a więc gdy się
dysponuje resztkami materiału, albo wtedy gdy udział procentowy poszczególnych
wymiarów wymaga zastosowania układu pojedynczego.
Rys.4. Układ pojedynczy
y
ródło: Parafianowicz Z.: Słownik odzieżowy. WSiP, Warszawa 1999
 A
ączony  układ kompletów szablonów dwóch lub więcej wielkości wyrobu odzieżowego.
Układy łączone pozwalają prowadzić oszczędną gospodarkę materiałową i są powszechnie
stosowane. A
ączy się przeważnie rozmiary duże z małymi, bo, jak praktyka wykazuje, przy
takich połączeniach uzyskuje się najlepsze efekty. Tam, gdzie nie można łączyć dużych
rozmiarów z małymi w jednym układzie, dopuszcza się łączenie szablonów o tych samych
wymiarach.
Rys.5. Układ łączony
y
ródło: Parafianowicz Z.: Słownik odzieżowy. WSiP, Warszawa 1999
 Symetryczny  układ połowy elementów kompletu szablonów wyrobu odzieżowego; układ
symetryczny sporządza się na materiałach złożonych (prawą stroną do wewnątrz).
Charakterystycznym układem symetrycznym jest układ dla materiałów krojonych
w złożeniu  osią symetrii jest wówczas linia złożenia materiału. Krojenie materiałów
w złożeniu daje automatycznie wykrój z jednego odcinka materiału dwóch jednakowych
elementów odzieży. Podobny układ można wykonać dla materiału wykrojonego
w rozłożeniu ale wówczas należy podwoić liczbę układanych szablonów. Układ
symetryczny można stosować tylko wtedy, gdy fason odzieży odpowiada zasadom symetrii,
to znaczy ma po dwa jednakowe elementy: przodów, rękawów, połowy tyłów itp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Rys.6. Układ symetryczny
y
ródło: Parafianowicz Z.: Słownik odzieżowy. WSiP, Warszawa1999
Jeśli wzór odzieży jest asymetryczny, należy wówczas wykonać inne szablony
dla symetrycznych elementów konstrukcyjnych, np. szablony dla dwóch przodów o różnych
liniach modelowych, szablon jednej kieszeni, jeżeli asortyment zaprojektowano z jedną
kieszenią. Każdy asymetryczny fason odzieży wymaga zastosowania układów asymetrycznych,
a więc nie mogą to być układy dla materiałów krojonych w złożeniu.
 Asymetryczny  układ wszystkich elementów kompletu szablonów wyrobu odzieżowego;
układ asymetryczny sporządza się na materiałach rozłożonych (prawą stroną w dół).
Rys.7. Układ asymetryczny
y
ródło: Parafianowicz Z.: Słownik odzieżowy. WSiP, Warszawa 1999
Pojęcie układu jednokierunkowego, dwukierunkowego i wielokierunkowego jest związane
z fakturą materiału. Są materiały, które przy odwróceniu elementu różnią się zasadniczo swym
wyglądem, np. tkaniny z włosem jak welwet, różne tkaniny futerkowe. Zgodnie z zasadami
rozkroju tkanin, w przypadku tkanin z włosem, szablony układa się tak, aby układ włosa
w odzieży biegł z góry do dołu. Taki układ szablonów gdzie wszystkie elementy odzieży
są ułożone zgodnie z kierunkiem włosa tkaniny nazywamy jednokierunkowym.
Rys.8. Układ jednokierunkowy
y
ródło: Parafianowicz Z.: Słownik odzieżowy. WSiP, Warszawa 1999
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
W układach łączonych, przy krojeniu niektórych materiałów, np. zamszu, welwetu, można
ułożyć szablony jednej sztuki odzieży w jedną stronę, a szablony drugiej sztuki w przeciwnym
kierunku  otrzymamy wtedy układ dwukierunkowy. W układzie tym obowiązuje zasada,
że wszystkie elementy konstrukcyjne danej sztuki odzieży biegną w tym samym kierunku włosa.
Są to też takie materiały, które nie wymagają jednokierunkowego ułożenia szablonów, np.
drelichy, kretony, tkaniny podszewkowe. Wówczas szablony układa się w różnych kierunkach.
Taki dowolny układ szablonów elementów konstrukcyjnych odzieży nazywamy układem
różnokierunkowym lub wielokierunkowym.
Rys.9. Układ dwukierunkowy
y
ródło: Parafianowicz Z.: Słownik odzieżowy. WSiP, Warszawa 1999
Układ sekcyjny nazywamy często bezresztkowym; jest to układ szablonów złożony z części
 sekcji oddzielonych od siebie linią prostą. Sporządzenie układów sekcyjnych ma na celu
wykorzystanie resztek materiału, co stanowi bardzo ważny czynnik oszczędności materiałów
i obniżki kosztów produkcji.
Rys.10. Układ sekcyjny
y
ródło: Parafianowicz Z.: Słownik odzieżowy. WSiP, Warszawa 1999
Metody tworzenia układów szablonów
- Ręczne przygotowanie układów szablonów  najprostszą metodą wykonania układu
szablonów jest ręczne układanie szablonów obok siebie. Następnie szablony obrysowuje się,
otrzymując rysunek układu na materiale lub specjalnym papierze. Układanie szablonów tym
sposobem wymaga odpowiedniego doświadczenia. Przy układaniu szablonów można
również korzystać z układów wzorcowych, na których jest przedstawiony w miniaturze
prawidłowy układ szablonów.
- Przygotowanie układu szablonów w miniaturze (tekxografia) - szablony poszczególnych
części odzieży zmniejsza się pięciokrotnie i wycina. Zmniejszone szablony umożliwiają
lepszą orientację podczas tworzenia układów szablonów, dzięki czemu można
zoptymalizować zużycie materiału. Zmniejszone układy szablonów fotografuje się lub
sporządza ich światłokopię i składa w archiwum. W celu sporządzenia wykroju,
zmniejszone układy szablonów powiększa się do skali 1:1.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
- Komputerowe przygotowanie układu szablonów  programy komputerowe umożliwiają
stopniowanie szablonów, planowanie ich ułożenia i przygotowanie układu szablonów.
W prostych systemach części szablonów wywołuje się z pamięci i układa na ekranie
monitora zgodnie z zasadami rozkroju. Za pomocą myszki części szablonu układa się
w optymalnych pozycjach. W bardziej nowoczesnych programach komputerowych,
komputer sam układa szablony na podstawie wprowadzonych do jego pamięci kryteriów.
Programy komputerowe podają równocześnie, który z proponowanych układów szablonów
jest najbardziej ekonomiczny. Gotowy układ szablonów jest wprowadzony do pamięci
komputera i można go w każdej chwili wywołać na ekranie monitora. Następnym etapem
komputerowego procesu przygotowania układu szablonów jest ich rysunek na ploterze
w skali 1:1. W nowoczesnej metodzie procesu krojenia odzieży można pominąć rysunek
na ploterze. Wykrój jest sterowany komputerowo, bez potrzeby użycia wydrukowanego
układu szablonów.
Warstwowanie materiału
Podczas warstwowania odwija się materiał z beli, odcina żądaną długość i układa pocięte
warstwy jedna na drugiej, tworząc nakład. Na górną warstwę materiału nanosi się układ
szablonów. Szerokość nakładu zależy od szerokości użytkowej materiału (szerokość użytkowa
równa się szerokość materiału odjąć bezużyteczne brzegi). Stopień zużycia materiału oznacza
procentowy stosunek zużytej powierzchni materiału do powierzchni pozostałej.
Rodzaje nakładów:
- pojedynczy  składa się z pojedynczej warstwy materiału, służy np. do tworzenia wykrojów
modelowych,
- wielokrotny  warstwy materiału o jednakowej szerokości układa się jedna na drugiej.
- stopniowy  warstwy materiału różnej szerokości układa się jedna na drugiej np. do układów
łączonych taśmowych.
Sposoby warstwowania materiału
Rozróżniamy następujące rodzaje warstwowania:
- prawą stroną do lewej  prawa strona materiału dotyka w następnej warstwie lewej strony
materiału  okrywa włosowa układa się zawsze w tym samym kierunku. Każdą warstwę
odcina się po ułożeniu. Jeżeli materiał układa warstwowarka, to układanie jednej warstwy
odbywa się podczas dwóch przejazdów wózka po stole,
- prawą stroną do prawej  warstwy materiału układa się w taki sposób, aby były do siebie
zwrócone prawą stroną  okrywa włosowa układa się zawsze w tym samym kierunku. Po
odcięciu materiał trzeba odwrócić i dopiero wówczas układać kolejną warstwę.
Warstwowarka pracująca przy warstwowaniu tego typu musi również wykonywać przejazd
bez materiału. Warstwowanie prawą stroną do prawej stosuje się przy podobnych gatunkach
materiału jak przy warstwowaniu prawą stroną do lewej,.
- zygzakowe  na warstwach ułożonych prawą stroną do prawej układa się warstwy ułożone
lewą stroną do lewej, przy czym końców materiału nie rozcina się. Jest to najbardziej
ekonomiczna metoda warstwowania, nie nadaje się jednak do warstwowania tkanin
z ułożoną w jednym kierunku okrywą włosową i tkanin w jednokierunkowe wzory
geometryczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4.1.2 Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.
1. Jakie znasz rodzaje szablonów?
2. Co to jest układ szablonów?
3. Jakie znasz rodzaje układów szablonów?
4. Jakiego układu kroju wymagają tkaniny z włosem?
5. Co to jest układ asymetryczny?
6. Jak należy układać formy na tkaninach o wzorach kraty?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sporządz
układ kroju na tkaninie z włosem dla spódnicy podstawowej składającej się
z trzech elementów (przód, tył, pasek).
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp i wymaganiami ergonomii,
2) sprawdzić kierunek włosa,
3) złożyć tkaninę prawą stroną do środka,
4) dobrać odpowiedni układ kroju,
5) ułożyć szablony spódnicy podstawowej,
6) wykonać rysunek układu kroju w skali 1:4.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 szablony spódnicy,
 tkanina z włosem,
 taśma centymetrowa, linijka, ciężarki,
 ołówek,
 arkusz papieru milimetrowego.
Ćwiczenie 2
Określ rodzaj układów kroju na podstawie ilustracji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp i wymaganiami ergonomii,
2) zapoznać się z ilustracjami,
3) rozpoznać i określić rodzaj układu kroju,
4) porównać wyniki pracy i uzasadnić.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 ilustracje z różnymi układami kroju.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Ćwiczenie 3
Wykrój fartuch gospodarczy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp i wymaganiami ergonomii,
2) prawidłowo ułożyć formy fartucha na tkaninie,
3) zastosować odpowiednie dodatki na szwy i obręby,
4) wykroić elementy fartucha i skompletować.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 formy fartucha,
 tkanina bawełniana,
 przybory i narzędzia do krojenia.
Ćwiczenie 4
Sporządz
układ kroju i wykrój na bluzeczkę dziewczęcą, wykonaną z tkaniny bawełnianej
jednobarwnej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp i wymaganiami ergonomii,
2) wybrać odpowiedni układ kroju,
3) prawidłowo ułożyć szablony bluzeczki na tkaninie,
4) wykroić elementy bluzeczki i skompletować wykroje.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 szablony bluzeczki dziewczęcej na wzrost 98,0,
 tkanina bawełniana jednobarwna,
 plansze z różnymi rodzajami układów kroju,
 przybory i narzędzia do krojenia.
Ćwiczenie 5
Sporządz
układ kroju i wykrój bluzkę damską z tkaniny atłasowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp i wymaganiami ergonomii,
2) wybrać odpowiedni układ kroju,
3) prawidłowo ułożyć szablony bluzki na tkaninie,
4) wykroić elementy bluzki i skompletować wykroje.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 plansze z różnymi rodzajami układów kroju,
 szablony bluzki damskiej,
 tkanina atłasowa,
 przybory i narzędzia do krojenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.1.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wymienić rodzaje szablonów?
2) wyjaśnić, co to jest układ szablonów?
3) wymienić rodzaje układów szablonów?
4) dobrać układ kroju do tkaniny?
5) zastosować odpowiednie dodatki na szwy i obręby?
6) przygotować tkaninę do rozkroju?
4.2 Zasady łączenia elementów odzieżowych. Węzły technologiczne
4.2.1. Materiał nauczania
Spódnica damska
Spódnica to część wierzchniego dolnego ubioru dziewczęcego i damskiego ( od talii do
dołu) noszonego do bluzki, swetra, żakietu lub wdzianka.
Odmiany modelowe spódnic:
- Dżinsowa  spódnica wykonana z teksasu. Wzorowana na formie dżinsów, ma ich
charakterystyczne elementy: dwie nakładane tylne kieszenie umieszczone pod karczkiem
dżinsowym, dwie przednie kieszenie o półokrągłej linii, całość podwójnie stębnowana.
- Kloszowa  spódnica rozszerzająca się ku dołowi na kształt dzwonu
i tworząca swobodnie układające fałdy; występuje w następujących odmianach:
spódnica rozszerzana poniżej bioder- krojona w układzie wzdłuż nitki osnowy
spódnica z większym obwodem dołu- krojona na podstawie wycinka koła,
spódnica z dużym obwodem dołu- krojona na podstawie połowy koła,
spódnica z bardzo dużym obwodem dołu- krojona na podstawie całego koła.
- Plisowana  spódnica z zaprasowanymi fałdami, bywa krojona na podstawie całego
lub części koła, lub wzdłuż nitki osnowy.
- Portfelowa  spódnica krojona z jednej szerokości rozłożonego materiału, którego
krawędzie zachodzą na siebie, tworząc portfelową przegródkę. Założenie to może być
umieszczone z przodu lub z tyłu. Krawędzie są często wykończone lamówką.
- Z falbaną  spódnica, w której dół jest wykończony falbaną w postaci pasa materiału
o dowolnej szerokości; jedna krawędz
pasa jest zmarszczona i przyszyta do dołu spódnicy.
- Z fałdami  spódnica z fałdami umieszczonymi dookoła lub zgrupowanymi z tyłu, z przodu,
na bokach.
- Z godetami  spódnica o dole poszerzonym przez wstawienie w rozcięcia klinów
w kształcie trójkąta, tzw. godetów.
- Prosta  spódnica o linii prostej, składająca się z dwóch części tyłu i przodu, połączona
szwami bocznymi.
Spódnicę można uszyć z każdego rodzaju materiału. Decydując się na określony model,
należy uwzględnić:
- rodzaj i przeznaczenie,
- budowę figury,
- odpowiedni materiał i dodatki,
- właściwe techniki szycia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Tabela. 1. Zestawienie operacji technologicznych spódnicy podstawowej
Numer Nazwa operacji Maszyny i urządzenia
operacji
1 Sprawdzenie wykrojów.
2 Zeszycie zaszewek w przodzie. stębnówka
3 Zaprasowanie zaszewek. żelazko
4 Zeszycie zaszewek w tyle. stębnówka
5 Zaprasowanie zaszewek w tyle. żelazko
6 Połączenie przodu i tyłu szwem zwykłym. stębnówka
7 Wykończenie szwów na overlocku. overlock
8 Rozprasowanie szwów. żelazko
9 Wszycie zamka błyskawicznego. stębnówka
10 Podklejenie paska flizeliną. żelazko
11 Zaprasowanie paska. żelazko
12 Wykończenie spodniej krawędzi paska na overlocku. overlock
13 Wszycie paska. stębnówka
14 Zeszycie końcówek paska. stębnówka
15 Wywrócenie i przestębnowanie paska w szwie. stębnówka
16 Wykończenie dolnej krawędzi spódnicy. overlock
17 Podwinięcie i przestębnowanie spódnicy w dole. stębnówka
18 Wyszycie dziurki w pasku spódnicy. dziurkarka
19 Przyszycie guzika. operacja ręczna
20 Uprasowanie całości. żelazko
y
ródło: własne
1. Wszycie zamka błyskawicznego
Wszelkie zapięcia na zamek w wyrobach odzieżowych można wykonać różnymi sposobami.
Zamek błyskawiczny może być wszyty:
 w lewy szew boczny,
 w szwie na środku tyłu,
 w szwie na środku przodu,
 w cięciu fantazyjnym.
a) Zamek wszyty symetrycznie  dwustronnie
 Otwór zamka zafastryguj, szew rozprasuj.
 Od strony wewnętrznej przyłóż zamek  ząbkami na linię szwu i przypnij poziomo
szpilkami.
 Zafastryguj boki i dół zamka.
 Przestębnuj równo od ząbków na szerokość 0,5  0,7 cm:
 po taśmie zamka z każdej strony i dołem,
 lub od strony wierzchniej z każdej strony i dołem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Rys.11. Wszycie zamka symetrycznie  dwustronnie
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
b) Zamek wszyty asymetrycznie  jednostronnie
 Przyłóż otwarty zamek do załamanej krawędzi szwu bocznego tyłu (ząbki widoczne),
przypnij szpilkami i zafastryguj.
 Przeszyj maszyną przy brzegu krawędzi.
 Zamknij zamek błyskawiczny.
 Nałóż załamaną krawędz
szwu bocznego przodu do stębnówki przyszycia zamka w tyle
i zafastryguj.
 Przestębnuj na szerokość 1,2 1,5 cm od załamania. W dole zamocuj, przeszywając maszyną
dwa razy.
Rys. 12. Wszycie zamka asymetrycznie jednostronnie
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
2. Wykonanie paska
Szerokość paska może być różna; przeciętna szerokość po wykończeniu wynosi 3,5  4,0
cm plus dodanie na szew dwa razy (wierzch i spód paska).
Długość paska równa jest:
Obwód talii + luz + zapięcie + 2 x zeszycie końcówek paska
Na przykład: 76,0 + 1,0  2,0 + 3,0  4,0 + (2x1,0)
 Pasek wzmocnij wkładem klejowym.
 Pasek złóż w połowie szerokości i zaprasuj.
 Wykonaj wieszaki do powieszenia spódnicy z podszewki lub tasiemki pasmanteryjnej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
3. Wszycie paska
Spódnicę zawsze należy lekko wdać do paska. Dla ułatwienia wyznaczyć punkty łączenia
paska ze spódnicą, tak zwane punkty montażowe. W zależności od rodzaju materiału, jego
grubości, faktury i modelu stosuje się różne techniki wszycia paska.
Techniki wszycia paska:
a) Wszycie paska maszyną i podszycie ręcznie (stosowane w materiałach cienkich)
 Przyłóż wierzch paska prawą stroną materiału do prawej strony spódnicy i przeszyj
maszyną na szerokość 0,5 0,7 cm.
 Odwróć pasek do góry i sprasuj szew na pasek, zeszyj końce paska.
 Podwiń brzeg spodu paska i podszyj ręczne do stębnówki.
Rys. 13. Wszycie paska maszyną i podszycie ręcznie
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
b) Wszycie paska maszyną i stębnowanie na szwie (zastosowanie w materiałach
grubszych); spodni brzeg paska posiada brzeg fabryczny lub jest wykończony maszyną 
zygzakiem lub overlockiem.
 Przyłóż wierzch paska prawą stroną materiału do prawej strony spódnicy i przeszyj
maszyną na szerokość 0,5  0,7 cm.
 Odwróć pasek do góry i sprasuj (lub rozprasuj) szew, zeszyj końce paska.
 Nałóż spodnią część paska na szew.
 Przestębnuj pasek po stronie wierzchniej w szwie.
Rys. 14. Wszycie paska maszyną i stębnowanie na szwie
y
ródło: Lewandowska- Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
c) Wszycie paska maszyną dwa razy (sposób uniwersalny do różnych materiałów).
 Przyszyj brzeg paska do wewnętrznej strony spódnicy na szerokość 0,7 cm.
 Odwróć pasek do góry i sprasuj szew na pasek, zeszyj końce paska.
 Podwiń brzeg wierzchniej części paska na szerokość 0,5 cm.
 Nałóż krawędz
paska na stębnówkę.
 Przestębnuj wzdłuż krawędzi paska.
Rys.15. Wszycie paska maszyną dwa razy
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Zeszycie końców paska.
Końcówki paska złożyć stroną prawą do prawej, zeszyć maszyną na szerokość 0,5  1,0 cm
odwrócić.
Rys.16. Zeszycie końców paska
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
d) Wykonanie zapięcia w pasku
- Oznacz dziurkę na środku paska: odległość od zszycia paska do dziurki oraz długość
dziurki są równe średnicy guzika.
- Wydziergaj dziurkę.
- Zamknij zamek błyskawiczny.
- Nałóż końce paska i oznacz miejsce przyszycia guzika szpilką.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Rys. 17. Oznaczenie dziurki, przyszycie guzika
y
ródło: Własne
4. Podwinięcie i wykończenie dołu
W zależności od modelu spódnicy i materiału, z którego jest wykonana należy stosować
odpowiednie techniki wykończenia dołu.
Przeciętna szerokość obrębu w dole wynosi:
1. Spódnice proste 4,0  6,0 cm
2. Spódnice w kliny i rozkloszowane 3,0  4,0 cm
3. Spódnice kloszowe  z koła 1,0  3,0 cm
Wykończenie dołu w spódnicach prostych
a) Obręb w materiałach grubych.
Obręb wykończony maszynowo i podszyty ręcznie:
- Strzępiący się brzeg wykończ zygzakiem lub overlockiem.
- Załóż właściwą szerokość obrębu i zafastryguj.
- Podszyj kryto.
Rys. 18 Obręb wykończony maszynowo i podszyty ręcznie
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Obręb wykończony taśmą i podszyty ręcznie.
- Naszyj taśmę na strzępiący się brzeg dołu na prawej stronie materiału.
- Załóż obręb i zafastryguj.
- Podszyj ręcznie  kryto.
Rys. 19. Obręb wykończony taśmą i podszyty ręcznie
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
b) Obręb w materiałach cienkich.
Obręb przestębnowany i podszyty ręcznie.
- Podwiń strzępiący się brzeg do strony lewej na szerokość 1,0 cm.
- Przestębnuj brzegiem na szerokość 0,2 cm od załamania.
- Załóż właściwą szerokość obrębu i zafastryguj.
- Podszyj kryto.
Rys. 20. Obręb przestębnowany i podszyty ręcznie
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Obręb założony dwa razy i przestębnowany.
- Podwiń strzępiący się brzeg do lewej strony materiału na szerokość 1,0 cm.
- Załóż właściwą szerokość obrębu.
- Przeszyj maszyną.
Rys. 21. Obręb założony dwa razy i przestębnowany
y
ródło: Lewandowska- Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Wykończanie dołu w spódnicach w kliny i rozkloszowanych
Techniki wykonania obrębów są takie same jak w spódnicach prostych, różnica jest tylko
w szerokościach obrębów. Im spódnica bardziej rozkloszowana, tym szerokość podwinięcia
obrębu mniejsza.
Obręb wykończony maszyną i przestębnowany.
- Strzępiący się brzeg wykończ zygzakiem lub overlockiem.
- Załóż właściwą szerokość obrębu.
- Przeszyj maszyną poniżej wykończenia brzegu materiału.
Rys. 22. Obręb wykończony maszyną i przestębnowany
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Wykończenie dołu w spódnicach kloszowych
Cyrklowanie polega na wyrównaniu dołu przed podwinięciem obrębu.
Na właściwy cyrkiel dołu mają wpływ:
 splot materiału, który wydłuża się po skosach; w przypadku pełnego klosza (koła) występują
cztery skosy,
 kształt sylwetki: wypukłości brzucha, bioder, pośladków.
Sposób cyrklowania dołu:
- po wszyciu paska odwieś spódnicę na 24 godziny, tkanina lekko wyciągnie się na skosach.
- spódnicę załóż na sylwetkę.
- od płaszczyzny podstawy odmierzaj równe odległości dookoła spódnicy, oznaczając linię
założenia obrębu kredą lub szpilkami.
- zdejmij spódnicę, złóż na płasko wzdłuż linii środka przodu i tyłu, zepnij szpilkami
i wyrównaj.
Rys. 23. Sposób cyrklowania dołu:
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Sposób wykończenia spódnicy kloszowej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
- Zawiń i zafastryguj krawędz
dołu spódnicy.
- Sprasuj nadmiar materiału w obrębie.
- Wykończ brzeg jedną z poznanych technik.
- obrzuć maszyną - przyszyj taśmę - załóż brzeg do środka obrębu
Rys. 24. Techniki wykończenia dołu
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
- Przeszyj obręb maszyną lub podszyj ręcznie.
Rys. 25. Wykończenie dołu w spódnicy kloszowej
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
5. Wyprasowanie uszytej spódnicy
- Górę spódnicy wyprasuj na specjalnej poduszce.
- Całość prasuj na desce do prasowania, zastosuj technikę prasowania w zależności
od rodzaju materiału, z którego została uszyta spódnica.
Bluzka damska
Bluzka jest to górna część ubioru damskiego, dziewczęcego lub dziecięcego noszona do
spódnicy lub spodni. Na stałe pojawiła się w ubiorze pod koniec XIX wieku.
Bluzka składa się z:
 przodów,
 tyłu,
 rękawów,
 kołnierza.
W ubiorze tym występuje największa różnorodność form, wzornictwa i rozwiązań
konstrukcyjnych m.in. kimono, raglan. Różne mogą być długości rękawów, rodzaje kołnierzy
i zapięć. Występuje duża różnorodność detali. Bluzka może być też bez rękawów lub bez
kołnierza.
Wybierając model bluzki należy dobrać do niego:
 odpowiedni materiał,
 optymalne techniki szycia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Tabela. 2. Zestawienie operacji technologicznych bluzki damskiej.
Numer Nazwa operacji Maszyny i urządzenia
operacji
1 Sprawdzenie wykrojów -
2 Oznaczenie linii charakterystycznych -
3 Zeszycie zaszewek stębnówka
4 Zaprasowanie zaszewek żelazko
5 Zeszycie ramion stębnówka
6 Zeszycie boków stębnówka
7 Rozprasowanie lub zaprasowanie szwów żelazko
8 Wykończenie ramion i boków overlock
9 Wykonanie zapięcia w przodzie stębnówka, żelazko
10 Uszycie kołnierza stębnówka, żelazko
11 Wszycie kołnierza stębnówka, żelazko
12 Wykończenie rozporków w rękawach długich stębnówka, żelazko
13 Zeszycie rękawów stębnówka, żelazko
14 Wykończenie dołu w rękawach stębnówka, żelazko
15 Montaż rękawa z mankietem stębnówka, żelazko
16 Wszycie rękawów stębnówka, overlock
17 Wykończenie dołu stębnówka, żelazko
18 Oznaczenie dziurek -
19 Wyszycie dziurek dziurkarka
20 Oznaczenie guzików -
21 Wyprasowanie gotowej bluzki żelazko
22 Przyszycie guzików guzikarka
y
ródło: Własne
Uszycie kołnierza
Kołnierz jest to podstawowy element montażowy wyrobu odzieżowego, okrywającego
górną część ciała, będący zarówno wykończeniem podkroju szyi jak i elementem dekoracyjnym.
Składa się z kołnierza wierzchniego i spodniego, zwanego podkołnierzem.
Rozróżniamy kołnierze:
- leżące  odsłaniające szyję,
- stojące  zakrywające szyję dookoła,
- wykładane  stojące z tyłu i płasko leżące z przodu; dzielą się na podgrupy: z odcinaną
stójką i tworzące całość ze stójką.
Kołnierz koszulowy  wykładany kołnierz z doszywaną stójką lub stanowiący całość ze stójką,
stosowany w wyrobach odzieżowych różnych rodzajów np. koszulach, sukniach, bluzkach,
bluzach, wdziankach itd.
Kołnierz marynarkowy  wykładany kołnierz połączony z wyłogami, stosowany
w marynarkach, żakietach, dyplomatkach, wdziankach.
Kołnierz marynarski  kwadratowy kołnierz przylegający do górnej części przodu i tyłu
ubioru, opadający na plecy, z wycięciem z przodu w formie litery V; końce kołnierza są
związane w kokardkę umieszczoną w dole wycięcia. Wykonany z materiału w kolorze białym
z naszywanymi przy brzegu granatowymi tasiemkami lub w kolorze granatowym z białymi
tasiemkami. Stosowany w odzieży dziecięcej i młodzieżowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Kołnierz napoleoński  wykładany kołnierz na wysokiej stójce dochodzącej do górnej krawędzi
wyłogu; stosowany w płaszczach typu trencz. Noszony w okresie Rewolucji Francuskiej
i póz
niejszym napoleońskim.
Kołnierz Słowackiego  kołnierz z szeroką częścią wykładaną (taki jak nosił Słowacki);
stosowany szczególnie w odzieży o charakterze sportowym.
Kołnierz szalowy  kołnierz tworzący z wyłogami jedną całość (układający się podobnie
do szala zarzuconego na szyję). Stosowany np. w smokingach, kurtkach sportowych, płaszczach,
sukienkach, kożuchach.
Kolejność czynności:
- Spodnią lub wierzchnią część kołnierza wzmocnić wkładem klejowym.
- Złożyć część spodnią z wierzchnią prawą stroną materiału do prawej.
- Zeszyć maszyną dookoła wg przymiaru (lub formy) po stronie spodniego kołnierza (wierzch
się lekko nadda).
- Wyrównać i ponacinać szew.
- Odwrócić i zafastrygować krawędz
kołnierza.
- Sprasować żelazkiem.
Rys. 26. Uszycie kołnierza
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
W kołnierzu ze stójką  doszyć stójkę w następujący sposób:
- Wzmocnić jedną lub obie stójki wkładem klejowym.
- Przyłożyć stójki do dolnego brzegu kołnierza z dwóch stron prawą stroną materiału do
prawej.
- Przyszyć maszyną na szerokość 0,5 cm.
- Odwrócić stójkę i sprasować.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Rys.27. Wykonanie kołnierza na stójce w etapach
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Wszycie kołnierza
Metody wszycia kołnierza
1. Kołnierz wykładany wszyty między obłożenia
 wszyty maszynowo
 wszyty konfekcyjnie
2. Kołnierz ze stójką wszyty maszynowo.
3. Kołnierz leżący wszyty na plisce skośnej.
Kołnierz wykładany wszyty maszynowo między obłożenia
- Kołnierz przypiąć do podkroju szyi od strony wierzchniej bluzki  bez obłożeń (środek
kołnierza na środek tyłu, krawędz
kołnierza na środek przodu).
- Nałożyć obłożenia na przypięty kołnierz.
- Przyszyć maszyną od jednej do drugiej krawędzi przodu na szerokość 0,5 cm.
- Brzegi przyszycia wykończyć maszynowo.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
- Obłożenia odwrócić do spodu bluzki.
- Sprasować szew wszycia kołnierza w tyle bluzki.
- Przestębnować sprasowany szew oraz zamocować obłożenia na ramionach.
Rys.28. Wszycie kołnierza między obłożenia
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Kołnierz wykładany wszyty konfekcyjnie między obłożenia
- Kołnierz przypiąć do podkroju szyi od strony wierzchniej bluzki bez obłożeń.
- Na kołnierz nałożyć obłożenia.
- Przyszyć maszyną od krawędzi przodu do szwu barkowego  w każdym przodzie osobno,
na szerokość około 0,6 cm.
- Naciąć szew przy linii barku do stębnówki.
- Zeszyć podkrój szyi w tyle tylko ze spodnim kołnierzem.
- Szew ponacinać na całej długości.
- Obłożenia odwrócić do spodu bluzki.
- Nałożyć kołnierz wierzchni na stębnówkę przy podkroju szyi w tyle, założyć brzeg kołnierza
na szerokość 0,5 cm.
- Przestębnować brzegiem podwiniętą krawędz
kołnierza.
- Zamocować obłożenia na szwach barkowych.
- Wyprasować wszycie kołnierza.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
a)
c)
b)
d)
Rys.29. Wszycie kołnierza konfekcyjnie
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Kołnierz ze stójką wszyty maszynowo
- Kołnierz wierzchni przypnij do podkroju szyi łącznie z obłożeniem (lub plisą)
od wewnętrznej strony bluzki, od jednej krawędzi przodu do drugiej.
- Przyszyj maszyną na szerokość 0,6 cm.
- Podwinąć kołnierz spodni na szerokość 0,5 cm i nakryć przyszycie.
- Przestębnować wzdłuż załamanej krawędzi kołnierza spodniego.
W metodzie tej można stosować odwrotną kolejność szycia:
 najpierw przyszyć kołnierz spodni,
 szew nakryć kołnierzem wierzchnim,
 stębnować wzdłuż załamania krawędzi kołnierza wierzchniego.
a)
b)
Rys.30. Wszycie kołnierza ze stójką a) stębnowany od strony spodniej, b) stębnowany od strony wierzchniej
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Kołnierz leżący wszyty na plisce skośnej
- Kołnierz przypiąć do podkroju szyi od strony wierzchniej bez obłożeń.
- Na kołnierz nałożyć obłożenia oraz naprasowaną do kształtu pliskę skośną.
- Przyszyć maszyną od jednej krawędzi przodu do drugiej na szerokość 0,5 cm.
- Ponacinać szew.
- Obłożenie odwrócić do spodu bluzki, szew przykryć pliską i sprasować.
- Podwinąć brzeg pliski i przestębnować na szerokość 1 cm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Rys.31. Wszycie kołnierza z pliską skośną
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Rękawy
Rękaw to podstawowy element montażowy wyrobu odzieżowego okrywający kończynę górną.
Rękaw jest zróżnicowany pod względem formy plastycznej, liczby części składowych oraz
sposobu wszycia do pach. Składa się z części wierzchniej i spodniej lub części przedniej
i tylnej.
Rękaw z główką  rękaw, którego górna wierzchnia część (zwana główką rękawa) ma
zaokrąglony kształt, wszywany do pachy o owalnym wykroju. Ze względu na kształt
i zastosowanie rozróżnia się rękaw marynarkowy, półkoszulowy, koszulowy. Ze względu na
liczbę części składowych rozróżnia się rękaw z główką:
- jednoczęściowy  ze szwem wewnętrznym lub szwem tylnym,
- dwuczęściowy  ze szwami przednim i tylnym lub zewnętrznym i wewnętrznym,
- trzyczęściowy  ze szwami zewnętrznym, przednim i tylnym.
Rękaw kimonowy  rękaw nie wszywany stanowiący całość z górnymi częściami tyłu i przodu
wyrobu odzieżowego. Rozróżnia się:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
- rękaw kimonowy z klinem  w szew wewnętrzny rękawa i w szew boczny tyłu i przodu jest
wszyty klin umożliwiający swobodę wykonywania ruchów,
- rękaw kimonowy z karczkiem  stanowi całość z karczkiem tyłu i przodu wyrobu
odzieżowego; może składać się z części tylnej i przedniej lub części tylnej, przedniej i spodu
rękawa.
Rękaw koszulowy  rękaw z główką o małej wysokości, jednoczęściowy ze szwem
wewnętrznym.
Rękaw półkoszulowy  rękaw z główką o wysokości większej od wysokości w rękawie
koszulowym, jednoczęściowy ze szwem wewnętrznym lub tylnym albo dwuczęściowy
ze szwami wewnętrznym i tylnym.
Rękaw półraglanowy  odmiana rękawa raglanowego, w którym szwy raglanowe przebiegają
do szwu barkowego.
Rękaw raglanowy  rękaw okrywający barki, połączony z tyłem i przodem wyrobu
odzieżowego szwami przebiegającymi od pachy do wykroju szyi (tzw. szwy raglanowe).
Ze względu na liczbę części składowych rozróżnia się rękaw raglanowy:
- jednoczęściowy  ze szwami wewnętrznym i barkowym tworzący rodzaj zaszewki,
- dwuczęściowy  ze szwami zewnętrznym (przechodzącym w szew barkowy)
i wewnętrznym,
- trzyczęściowy  ze szwami zewnętrznym (przechodzącym w szew barkowy) oraz przednim
i tylnym.
Rozporki w rękawach długich
Rozporek jest to wykończone rozcięcie w wyrobie odzieżowym. Rozporek w rękawie
umiejscowiony jest na pionowej linii łokcia lub w szwie. Długość rozporka od 5 do 9 cm.
Rodzaje rozporków:
1. Wykończony obrębem.
2. Wykończony obsadzeniem.
3. Wykończony pliską skośną.
4. Wykończony listewką  koszulowy.
Rozporek wykończony obrębem
- Wykonać obręb wzdłuż brzegów rozporka od strony spodu rękawa (podwinąć 2 x).
- Założyć górę rozporka prawą stroną materiału do prawej.
- Zamocować górę rozporka: poziomym przeszyciem przez obręb 3x na szerokość 1,0  1,5
cm lub wykonać zaszewkę.
a)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
b) c)
Rys.32. Rozporek wykończony obrębem
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Rozporek wykończony obsadzeniem
- Obsadzenie przyłożyć na oznaczony rozporek, prawą stroną materiału do prawej
- Odszyć rozporek dookoła na szerokość 0,5 cm.
- Przyciąć rozporek do stębnówki.
- Odwrócić obsadzenie do strony wewnętrznej i sprasować.
- Podwinąć brzegi obsadzenia na równą szerokość z każdej strony rozcięcia.
- Przestębnować obsadzenie wzdłuż załamanych krawędzi.
Rys.33. Rozporek wykończony obsadzeniem
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Rozporek wykończony pliską skośną
- Wykroić pliskę skośną o długości dwukrotnie większej od rozcięcia i szerokości 2,5  3,0cm.
- Do brzegu rozcięcia przyłożyć pliskę skośną prawą stroną do spodniej strony rozporka.
- Przyszyć maszyną wzdłuż rozcięcia rozporka na szerokość 0,5 cm.
- Odwrócić pliskę do wierzchu rękawa.
- Podwinąć brzegi pliski lamując rozporek.
- Przestębnować podwiniętą krawędz
pliski brzegiem.
- Przeszyć ukośnie na końcu rozporka od spodu.
Do wykonania tego rozporka można wykorzystać przyrząd pomocniczy  lamownik.
Rys.34. Rozporek wykończony pliską skośną
y
ródło: Lewandowska- Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Rozporek wykończony listewką  koszulowy
- Przyłożyć prawą stronę listewki do rozporka od wewnętrznej strony przy szerszej części
rękawa.
- Przyszyć listewkę maszyną wzdłuż rozcięcia rozporka na szerokość 0,5 cm,
a z drugiej strony rozcięcia wykonać obręb na szerokość 0,5 cm.
- Odwrócić listewkę do wierzchniej strony rękawa nakrywając część spodnią rozporka
z obrębem.
- Uformować listewkę na szerokość 2,0  2,5 cm oraz jej górną część w  ząbek .
- Przestębnować podwiniętą krawędz
listewki, górną jej część zamocować poziomym
podwójnym zeszyciem, obejmującym obręb wykonany od strony spodniej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Rys.35. Rozporek wykończony listewką
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Wykończenie dołu rękawa krótkiego
Dół w rękawie krótkim może być wykończony obrębem lub mankietem. Mankiety mogą być
doszywane lub krojone łącznie z rękawem.
Mankiety pełnią funkcję:
- wykończającą dół rękawa,
- ekonomiczną np. przedłużenie rękawa,
- estetyczną, stanowią element ozdobny.
Rodzaje mankietów:
1. Mankiety doszywane.
2. Mankiety krojone łącznie z rękawem:
- z wywiniętym obrębem,
- ze stębnówką na zewnątrz.
Mankiety doszywane
Mankiet doszywany to pasek materiału, którego:
Długość = obwód dołu rękawa + 2,0 cm za zeszycie,
Szerokość dowolna = 5,0  6,0 cm + 2,0 cm na przyszycie.
Kolejność czynności:
- Zeszyć mankiet na szerokość 1,0 cm.
- Szew rozprasować.
- Złożyć w połowie szerokości lewą stroną materiału do lewej i sprasować.
- Przyłożyć mankiet do wewnętrznej strony zeszytego rękawa.
- Przyszyć mankiet do rękawa na szerokość 0,5 cm do 1,0 cm.
- Wykończyć brzeg szwa.
- Przewinąć mankiet do wierzchniej strony i sprasować do góry rękawa  szew ukryty
w środku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Rys.36. Mankiet doszywany
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Mankiet krojony łącznie z rękawem
Mankiet z wywiniętym obrębem
- Zeszyć rękaw z dodaniem na mankiet.
- Wykończyć brzegi zeszycia zygzakiem lub overlockiem.
- Szew rozprasować.
- Podwinąć mankiet do wewnątrz: 1x na szerokość 0,5 cm, 2x na szerokość mankietu
+ 1,0cm.
- Przestębnować obręb przy podwiniętej krawędzi.
- Przewinąć mankiet do wierzchniej strony i zaprasować.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Rys. 37. Mankiet z wywiniętym obrębem
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Mankiet ze stębnówką na zewnątrz
- Zeszyć rękaw z dodaniem na mankiet.
- Wykończyć brzegi zeszycia zygzakiem lub overlockiem.
- Szew rozprasować.
- Podwinąć do wewnątrz szerokość mankietu1x  3,0 do 3,5 cm.
- Podwinąć do wewnątrz szerokość mankietu 2x - 3,0 do 3,5 cm.
- Przestębnować drugie załamanie materiału na szerokość 0,5 cm.
- Sprasować odszyty mankiet w dół.
Rys.38. Mankiet ze stębnówką na zewnątrz
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Uszycie mankietów do rękawów długich
Mankiet składa się z części wierzchniej i spodniej. Część spodnia jest wzmocniona
i usztywniona.
Długość mankietu jest uzależniona od obwodu nadgarstka   on
Na przykład:
 długość mankietu = on + zapięcie + zeszycie + luz =
= 16,0 + 2 x 1,5 + 2 x 0,5 + 1,0 =
= 16,0 + 3,0 + 1,0 + 1,0 = 21,0 cm
 szerokość mankietu (dowolna) najczęściej = 4,0 do 7,0 cm
 kształt krawędzi dolnej mankietu uzależniony jest od założenia modelowego, krawędz
górna
otwarta do zeszycia z rękawem
 w dolną krawędz
mankietu można wszyć element ozdobny jak: falbanka, koronka, wypustka
itp.
a)
b)
c)
Rys.39. Uszycie mankietu
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Montaż rękawa z mankietem
Techniki wszycia mankietu:
1. Wszycie metodą tradycyjną.
2. Wszycie maszyną 2x.
3. Wszycie konfekcyjnie.
Wszycie mankietu metodą tradycyjną
- Upiąć w dole wierzchu rękawa zakładki skierowane do rozporka.
- Przypiąć mankiet wierzchni do prawej strony dołu rękawa, od krawędzi do krawędzi
rozporka.
- Przeszyć maszyną na szerokość 0,5 0,7 cm.
- Spodni brzeg mankietu z wkładem podwinąć do stębnówki.
- Podszyć ręcznie kryto.
Rys.40. Wszycie mankietu metodą tradycyjną
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Wszycie mankietu maszyną 2x
- Upiąć w dole wierzchu rękawa zakładki skierowane do rozporka.
- Przypiąć mankiet spodni z wkładem do wewnętrznej strony dołu rękawa od krawędzi
do krawędzi rozporka.
- Przeszyć maszyną na szerokość 0,7 cm.
- Wierzchni brzeg mankietu podwinąć na szerokość 0,5 cm i nałożyć na przeszycie.
- Przestębnować brzegiem wzdłuż podwiniętej krawędzi mankietu.
Sposób przyszycia mankietu może być również odwrotny:
- Przyszycie wierzchniego mankietu.
- Podłożenie mankietu spodniego.
- Stębnowanie po wierzchniej stronie mankietu.
Rys.41. Wszycie mankietu maszyną 2x
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Wszycie mankietu konfekcyjnie
- Upiąć zakładki w dole rękawa lub zmarszczyć maszyną 2 razy.
- Przypiąć mankiet (wierzch ze spodem) do dołu rękawa od zewnętrznej strony  prawą stroną
mankietu do prawej, wysuń po 1,5 cm rękawa przy rozporku.
- Nałożyć pozostawione 1,5 cm rękawa na mankiet.
- Przeszyć maszyną wszystko razem na szerokość 0,5  0,7 cm.
- Brzegi zeszycia wykończyć overlockiem.
- Opuścić mankiet, odwrócić założenia przy rozporku.
- Zaprasować szew do góry.
- Zamocować założenia przy rozporku.
Rys.42. Wszycie mankietu konfekcyjnie.
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Wszycie rękawów
Wpinanie rękawów
Wszystkie czynności wykonuje się po stronie rękawa od wewnętrznej strony bluzki.
- Środek główki rękawa przypiąć na szew barkowy prawą stroną materiału do prawej.
- Upiąć główkę rękawa od linii barku w jedną i drugą stronę do połowy głębokości pachy 
lekko wdawać główkę.
- Sprawdzać układaną główkę rękawa na dłoni, czy jest dobrze naddana oraz czy równo opada.
- Przypiąć dalszą część rękawa do dolnej części pachy  równo, tak jak podkrój rękawa się
układa.
- Sprawdzić całość upięcia.
- Rękaw fastrygować po upiętych szpilkach na szerokość 1,0  1,5 cm.
Wszywanie rękawa
- Wykonać szew zwykły obok fastrygi po stronie rękawa, rozpocząć od połowy głębokości
pachy w dół  naokoło, powtórzyć przeszycie pachy na dole i zakończyć szycie w połowie
głębokości z drugiej strony pachy.
- Brzegi zeszycia wykończyć razem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Rys.43. Wszycie rękawów
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
4.2.2 Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.
1. Jakie znasz techniki wszycia zamków błyskawicznych?
2. W jaki sposób wszywa się zamek asymetrycznie  jednostronnie?
3. Jakie znasz techniki wszycia pasków do spódnicy?
4. Jakie są kolejne czynności przy technice wszycia paska do spódnicy maszyną
i stębnowanego na szwie?
5. Jakie znasz techniki wykończenia dołów w spódnicach?
6. Jakie znasz rodzaje kołnierzy?
7. Jakie znasz metody wszycia kołnierza?
8. Jakie są kolejne czynnościprzy wszywaniu kołnierza ze stójką maszynowo?
9. Jakie znasz rodzaje rozporków w rękawach?
10. Jakie są kolejne czynności przy wykonywaniu rozporka wykończonego obrębem?
11. Jakie znasz techniki wszycia mankietu?
12. Jakie są kolejne czynności przy wszyciu mankietu metodą konfekcyjną?
13. Jakie są kolejne czynności przy wszywaniu rękawów do podkroju pachy?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj próbę technologiczną wszycia do spódnicy w lewym szwie bocznym, zamka
błyskawicznego asymetrycznie  jednostronnie oraz paska do spódnicy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp i wymaganiami ergonomii,
2) zszyć zaszewkę przodu i tyłu w spódnicy,
3) obrzucić krawędzie spódnicy,
4) zszyć szwy boczne w spódnicy, pozostawiając otwór na wszycie zamka,
5) zaprasować zaszewki i rozprasować szwy boczne,
6) wszyć zamek błyskawiczny,
7) podkleić pasek,
8) wszyć pasek do spódnicy,
9) podłożyć dół spódnicy,
10) zaznaczyć i wyszyć dziurkę,
11) uprasować spódnicę,
12) przyszyć guzik.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 wykrojone elementy spódnicy (przód, tył, pasek w skali 1:2, wkład usztywniający)
 maszyna stębnowa i overlock,
 żelazko,
 taśma centymetrowa, szpilki, igły, nici,
 zamek błyskawiczny.
Ćwiczenie 2
Oblicz długość paska do spódnicy mając dany obwód talii równy 80 cm.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp i wymaganiami ergonomii,
2) obliczyć długość paska,
3) zaprezentować efekty swojej pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Wyposażenie stanowiska pracy:
 karta odpowiedzi.
Ćwiczenie 3
Dobierz i wykonaj obręb w dole do spódnicy podstawowej wykonanej z tkaniny
bawełnianej.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp i wymaganiami ergonomii,
2) dobrać technikę wykończenia dołu w spódnicy,
3) wykonać wybrany obręb,
4) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 uszyta spódnica z niewykończonym dołem,
 maszyna stębnowa i overlock,
 żelazko,
 taśma centymetrowa, szpilki, igły, nici.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wymienić techniki wszycia zamków błyskawicznych?
2) wszyć zamek błyskawiczny asymetrycznie jednostronnie?
3) wymienić techniki wszycia pasków do spódnicy?
4) wszyć pasek do spódnicy wybraną techniką?
5) wymienić techniki wykończenia dołów w spódnicy?
6) dobrać techniki wykończenia dołu do spódnicy i tkaniny?
7) wymienić rodzaje kołnierzy?
8) wymienić metody wszycia kołnierza?
9) wszyć kołnierz ze stójką maszynowo?
10) wymienić rodzaje rozporków w rękawach?
11) wykończyć rozporek w rękawie obrębem?
12) wszyć mankiet do rękawa wybraną metodą?
13) wszyć rękaw do podkroju pachy?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
4.3. Rodzaje zapięć odzieżowych
4.3.1. Materiał nauczania
Zapięcie to sposób wykończenia krawędzi przodu odzieży przy pomocy obłożenia lub
plisy.
Do zapinania  łączenia krawędzi służą: dziurki, guziki, zatrzaski, napy, zamki błyskawiczne itp.
Rodzaje zapięć:
krawędzie zachodzące:
- jednorzędowe (widoczne i kryte) - dwurzędowe - asymetryczne
krawędzie dochodzące, tzw. na styk:
- na zamki błyskawiczne - na pętelki i guziki - na klamry
Zapięcia o krawędziach zachodzących  jednorzędowe
1. Wykończone obłożeniem:
- wąskim do zapięcia pod szyję  szerokość 4,0  6,0 cm
- szerokim do kołnierzy wykładanych, dochodzące do szwu ramieniowego
2. Wykończone plisą
- doszywaną
- krojoną razem z przodem
3. Zapięcia kryte:
- ze stębnówką
- z fałdą
4. Zapięcie  polo
Zapięcie wykończone obłożeniem
Obłożenie jest to element przodu w wyrobie odzieżowym wykończający krawędz
przodu
od strony wewnętrznej. Obłożenie może być krojone razem z przodem lub doszywane
do krawędzi, usztywnione i wzmocnione wkładem klejowym.
Kolejność czynności:
- wzmocnij wkładem klejowym spodnią stronę obłożeń,
- załóż obłożenia do wewnętrznej strony i sprasuj,
- wykończ brzeg obłożenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
Rys. 44. Zapięcie wykończone obłożeniem
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Zapięcia wykończone plisą
Plisa w zapięciu może być doszywana lub modelowana razem z przodem. Górę plisy
wszywa się razem z podkrojem szyi w stójkę kołnierza lub wykańcza np. obsadzeniem, pliską
skośną, rulonikiem, itp.
Plisa doszywana
Kolejność czynności:
Prawy przód
- spód plisy wzmocnij wkładem klejowym,
- przyłóż plisę do krawędzi prawego przodu od wewnątrz (prawą stroną plisy
do spodniej strony bluzki),
- przeszyj maszyną na szerokość 0,5 cm,
- odwróć do strony wierzchniej i sprasuj krawędz
,
- podwiń drugi brzeg plisy do środka i sprasuj,
- przestębnuj ozdobnie krawędzie plisy
Lewy przód
- wykonaj wąskie obłożenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
b)
a)
d)
c)
Rys.45. Zapięcie wykończone plisą doszywaną: a) prawy przód i plisa z dodaniem na szwy, b) plisa
uformowana i przestębnowana, c) lewy przód z dodaniem na obłożenie, d) obłożenie założone
i przestębnowane
y
ródło: Lewandowska- Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Plisa krojona razem z przodem
Prawy przód:
- załóż szerokość plisy do wewnętrznej strony na szerokość 4 cm,
- załóż drugi raz na tę samą szerokość,
- przestębnuj drugie założenie na szerokość 0,5 cm (strzępiący się brzeg w środku przeszycia),
- zaprasuj na wierzchniej stronie uformowaną plisę,
- przestębnuj drugą krawędz
plisy na szerokość 0,5 cm.
Lewy przód:
- wykonaj wąskie obłożenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
Rys.46. Plisa krojona razem z przodem a) prawy przód z dodaniem na plisę, b) doszyta plisa, c) lewy przód
z dodaniem na obłożenie
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Zapięcia kryte
Zapięcie kryte ze stębnówką
Prawy przód:
- załóż materiał do wewnątrz 1x na szerokość 4,5 cm,
- załóż materiał do wewnątrz 2x po linii krawędzi przodu,
- przestębnuj na szerokość plisy 4 cm od krawędzi (strzępiący się brzeg wewnątrz plisy),
- uformuj i zaprasuj zapięcie.
Lewy przód:
- wykonaj wąskie obłożenie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
a)
b)
d)
c)
Rys.47. Zapięcie kryte ze stębnówką: a) prawy przód z dodaniem na plisę, b) uformowanie zapięcia,
c) przekrój po przeszyciu, d) przekrój po zaprasowaniu
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Zapięcie kryte z fałdą
Prawy przód:
- załóż brzeg do wewnątrz na szerokość 1 cm,
- załóż drugi raz  obręb na szerokość 6,5 cm,
- przestębnuj obręb przy krawędzi pierwszego załamania materiału,
- zaprasuj fałdę do wierzchniej strony na szerokość 3,5 cm.
Lewy przód:
- wykonaj wąskie obłożenie.
a) b)
c)
d)
Rys.48. Zapięcie kryte z fałdą: a) prawy przód z dodaniem na fałdę, b) uformowanie zapięcia, c) przekrój
po przeszyciu, d) przekrój po zaprasowaniu
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
Zapięcie  polo
Kolejność czynności:
- wytnij materiał w zapięciu  polo , pozostawiając na szew 1 cm dookoła,
- przyłóż do wierzchniej strony dwa obsadzenia  polo ,
- przyszyj obsadzenia wzdłuż wycięcia na szerokość 1 cm do oznaczonej długości  polo ,
- przód w dole zapięcia natnij po skosie do końca przeszycia,
- szwy rozprasuj,
- obsadzenia przełóż do wewnątrz formując szerokość zapięcia  polo ,
- plisę prawą nałóż na lewą,
- przeszyj obsadzenia od wewnątrz (lub zewnątrz w szwie) oraz dół  polo
- szew  polo od spodu wykończ.
Rys. 49. Wykonanie zapięcia  polo
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Oznaczenie dziurek i guzików
Dziurki dzierga się, a guziki przyszywa na podwójnym materiale najczęściej wzmocnionym
i usztywnionym wkładem.
Rys. 50. Sposób przyszycia guzika
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
W bluzkach damskich stosuje się:
- dziurki poziome,
- dziurki pionowe.
Dziurki poziome
Dziurki rozmieszcza się w następujących miejscach:
- przy podkroju szyi,
- na wysokości gorsu,
- pozostałe dziurki rozmieszcza się w równych odstępach od siebie.
Długość dziurki rozmieszcza się w następujący sposób:
- 1/3 długości dziurki od linii środka do krawędzi załamania
- 2/3 długości dziurki od linii środka przodu do linii boku.
Długość dziurki równa jest średnicy guzika. Guziki rozmieszcza się tak samo jak dziurki
i przyszywa na linii środka przodu ( po wyprasowaniu końcowym).
Rys. 51. Sposób oznaczenia dziurek poziomych i miejsca przyszycia guzików
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Dziurki pionowe
Dziurki pionowe rozmieszcza się podobnie jak dziurki poziome. Oznacza się je na linii
środka przodu. Guziki rozmieszcza się na linii środka przodu w połowie długości dziurki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
Rys. 52. Sposób oznaczenia dziurek pionowych
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
4.3.2 Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.
1. Co to jest zapięcie?
2. Jakie znasz rodzaje zapięć?
3. Jaka jest kolejność czynności przy wykonaniu zapięcia wykończonego plisą doszywaną?
4. Jak jest kolejność czynności przy wykonaniu zapięcia polo?
5. Jakie dziurki stosuje się w bluzkach damskich?
6. W jaki sposób rozmieszczamy dziurki poziome?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj próbę technologiczną zapięcia  polo .
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp i wymaganiami ergonomii,
2) wykroić materiał w zapięciu  polo , pozostawiając na szew 1 cm dookoła,
3) przyłożyć do wierzchniej strony dwa obsadzenia  polo ,
4) przyszyć obsadzenia wzdłuż wycięcia na szerokość 1 cm do oznaczonej długości  polo ,
5) naciąć przód w dole zapięcia,
6) rozprasować szwy,
7) przełożyć obsadzenia do wewnętrznej strony, formując szerokość zapięcia  polo ,
8) nałożyć plisę prawą na lewą,
9) przeszyć obsadzenia od wewnątrz oraz dół  polo ,
10) wykończyć szew  polo od spodu overlockiem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
Wyposażenie stanowiska pracy:
 tkanina bawełniana,
 forma przodu,
 foliogramy ze schematami strukturalnymi zapięcia,
 maszyna stębnowa i overlock,
 żelazko,
 taśma centymetrowa, szpilki, igły, nici,
 wkład klejowy.
Ćwiczenie 2
Rozmieść i wykonaj dziurki poziome, przyszyj guziki w bluzce damskiej.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp i wymaganiami ergonomii,
2) sprawdzić długość przodów,
3) rozmieścić, zgodnie z zasadami, dziurki poziome,
4) wyszyć dziurki na maszynie dziurkarce,
5) oznaczyć miejsce przyszycia guzików,
6) przyszyć guziki,
7) zaprezentować efekty swojej pracy
Wyposażenie stanowiska pracy:
 uszyta bluzka,
 maszyna dziurkarka,
 taśma centymetrowa, nożyce, igły, szpilki, nici, guziki.
Ćwiczenie 3
Otrzymujesz wykroje elementów bluzeczki dziewczęcej na wzrost 98,0 cm z tkaniny
bawełnianej jednobarwnej. Wykonaj bluzkę zgodnie z rysunkiem modelowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp i wymaganiami ergonomii,
2) sprawdzić wykroje,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
3) dokonać techniki małych wklejek w przodach i kołnierzu,
4) zaprasować obłożenia,
5) zszyć szwy boczne i barkowe szwem zwykłym zaprasowanym,
6) obrzucić szwy,
7) uszyć kołnierz,
8) wszyć kołnierz na plisie skośnej,
9) uszyć rękawy i doszyć mankiety,
10) wszyć rękawy z bufką do podkrojów pach,
11) wykończyć dół bluzki obrębem pojedynczym,
12) oznaczyć i wyszyć dziurki,
13) uprasować bluzeczkę,
14) przyszyć guziki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 wykroje bluzeczki (przody, tył, rękawy, mankiety, kołnierz, wkład usztywniający)
 szablony,
 tkanina na plisę skośną,
 plansze przedstawiające metody wszycia różnych kołnierzy i rękawów,
 maszyna stębnowa, dziurkarka i overlock,
 żelazko,
 taśma centymetrowa, szpilki, igły, nici,
 guziki.
Ćwiczenie 4
Otrzymujesz wykroje elementów bluzki damskiej z tkaniny bawełnianej jednobarwnej
o rozmiarze 164/96/104. Wykonaj bluzkę zgodnie z rysunkiem modelowym.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp i wymaganiami ergonomii,
2) sprawdzić wykroje,
3) dokonać techniki małych wklejek w przodach, kołnierzu i mankietach,
4) zaprasować obłożenia,
5) zszyć zaszewki w przodach i tyle,
6) zaprasować zaszewki,
7) zszyć szwy boczne i barkowe szwem rozprasowanym,
8) obrzucić szwy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
9) rozprasować szwy boczne i barkowe,
10) uszyć kołnierz,
11) wszyć kołnierz konfekcyjnie,
12) wykończyć rozporki w rękawach obrębem,
13) uszyć rękawy i mankiety,
14) doszyć mankiety do rękawów konfekcyjnie,
15) wszyć rękawy z główką do podkrojów pach,
16) wykończyć dół bluzki obrębem podwójnym,
17) oznaczyć i wyszyć dziurki,
18) uprasować bluzkę,
19) przyszyć guziki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 wykroje bluzki (przody, tył, rękawy, mankiety, kołnierz, wkład usztywniający),
 szablony,
 plansze przedstawiające metody wszycia różnych kołnierzy i rękawów,
 maszyna stębnowa, overlock i dziurkarka,
 żelazko,
 taśma centymetrowa, szpilki, igły, nici,
 guziki.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wyjaśnić, co to jest zapięcie?
2) wymienić rodzaje zapięć?
3) wymienić czynności wykonania zapięcia wykończonego plisą
doszywaną?
4) wymienić kolejność czynności przy wykonaniu zapięcia polo?
5) wymienić rodzaje dziurek?
6) wyjaśnić sposób rozmieszczenia dziurek?
4.4. Sposoby wykończenia odzieży. Elementy ozdobne w odzieży
4.4.1. Materiał nauczania
Pliski skośne
Pliski skośne mogą być elementem ozdobnym lub wykończającym. Wykończa się nimi
brzegi proste i owalne w wyrobach odzieżowych.
Pliski kroi się po pełnym ukosie materiału, dzięki temu są elastyczne i rozciągliwe. Stosuje się
je w tkaninach cienkich i wykończa: podkroje szyi, dekoltu, pach, zaokrąglony dół fartuszka itp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
Rys. 53. Sposób krojenia i łączenia pliski skośnej
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Lamówki
Obszycie brzegu materiału z obu stron pliską lub tasiemką nazywamy lamowaniem.
Lamowanie służy do wykończenia odzieży od strony zewnętrznej i wewnętrznej, po liniach
prostych i owalnych. W wyrobach damskich często lamówki stanowią element ozdobny.
Charakterystyczne jest to, że lamówka z prawej i lewej strony jest taka sama.
Lamówkę kroi się w postaci pliski skośnej. Pliska skośna powinna być dwa razy szersza od
szerokości lamówki plus dodanie na przeszycie i wykończenie.
Kolejność czynności przy lamowaniu
1. Przeszyj brzeg pliski skośnej na szerokość 0,4 cm.
2. Przewiń pliskę na drugą stronę obkładając szew.
3. Podwiń brzeg pliski tak, aby powstał rulonik na szerokość 0,5 cm.
4. Przestębnuj przy podwinięciu brzegu lub podszyj kryto do przyszycia maszynowego.
Rys.54. Wykończenie elementu lamówką
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Lamówkę można przyszyć za pomocą przyrządu pomocniczego  lamownika , który pomaga
zeszyć równocześnie z obu stron. Do lamowania można wykorzystać również pasmanteryjną
pliskę skośną.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
Zakładki i szczypanki
Zakładka to  płasko leżąca , zeszyta, jednostronna fałda o różnej szerokości.
Kolejność szycia
1. Oznacz linie szczypanki lub zakładki (można przez wyciągnięcie nitek w tkaninie)
2. Złóż po linii oznaczonej lewą stroną materiału do lewej
3. Przeszyj maszyną na określoną szerokość
4. Sprasuj zakładki na jedną stronę, a szczypanki rozprasuj na kancie żelazka.
Rys. 55. Sposób wykonania zakładki
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Szczypanka to złożenie materiału zastębnowane w minimalnej odległości od krawędzi.
Rys. 56. Sposób wykonania szczypanki
y
ródło: Lewandowska-Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Zakładki i szczypanki mogą być odszyte w układzie pionowym i poziomym. Pełnią rolę
estetyczną i funkcjonalną, np. zakładki poziome w spódnicy  po ich zlikwidowaniu wydłuża się
spódnica.
Falbanki i riuszki
Falbanka (fr. Falbana = obszycie)  element wykończeniowy w postaci pasa materiału
o dowolnej szerokości, którego jeden brzeg jest zmarszczony i przyszyty do krawędzi wyrobu
odzieżowego. Pełni funkcję elementu ozdobnego, a często jest również przedłużeniem ubioru.
Falbanki mogą być:
 marszczone,
 plisowane,
 kloszowe.
Różne są techniki wykończenia brzegu falbanki i jej przyszycia do krawędzi. Brzegi
falbanki można wykończyć: na maszynie wąskim ściegiem zygzakowym, obrębem, koronką,
lamówką itp.
Kolejność czynności wykonania falbanki prostej doszytej do krawędzi szwem zwykłym
1. Skrój falbankę prostą od 1,5 do 2 razy dłuższą od miejsca do którego ma być przyszyta.
2. Wykończ jeden brzeg falbanki np. obrębem, koronką itp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55
3. Zmarszcz falbankę na drugim brzegu maszyną 2 razy.
4. Przyłóż falbankę do krawędzi materiału prawą stroną do prawej i równomiernie rozłóż
zmarszczenia.
5. Przyszyj falbankę maszyną na szerokość 0,7  0,8 cm, między nitkami marszczenia.
6. Wykończ brzeg zeszycia zygzakiem lub overlockiem.
7. Sprasuj szew falbanki w kierunku materiału, do którego jest przyszyta.
8. Przestębnuj krawędz
materiału po prawej stronie wzdłuż przyszycia falbanki na szerokość
0,2 cm.
a) przygotowanie do przyszycia
Znaki spotkań oznaczonych odcinków
b) przypięcie według oznaczenia i przyszycie
c) wykończenie brzegów zeszycia, stębnowanie krawędzi
Rys. 57. Kolejność czynności wykonania falbanki prostej doszytej do krawędzi szwem zwykłym
y
ródło: Lewandowska- Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
Riuszka (fr. ruche)  pasek materiału o wykończonych krawędziach, plisowany lub
marszczony, stosowany do zdobienia i wykończenia krawędzi odzieży damskiej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
56
Rodzaje kieszeni nakładanych i sposób ich wykonania
Kieszeń nakładana jest to kieszeń, którą otrzymuje się przez naszycie na danym elemencie
odzieżowym kawałka materiału o dowolnym kształcie.
Są różne sposoby zarówno przyszycia, jak i wykończenia kieszeni nakładanej:
1. przyszycie krawędziami do wyrobu odzieżowego z pozostawieniem w górnej krawędzi
otworu kieszeniowego,
- który może być wykończony klapką,
- lub naszytą listewką
materiał może być tak ukształtowany, że tworzy kieszeń z kontrafałdą
- lub fałdkami
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
57
2. kieszeń nakładana może być przyszyta wszystkimi krawędziami do wyrobu odzieżowego,
a przecięty otwór kieszeniowy może być wykończony np. klapką z wypustką.
Rys. 58. Rodzaje kieszeni nakładanych
y
ródło: Parafianowicz Z.: Słownik odzieżowy. WSiP, Warszawa1999
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób kroimy pliskę skośną?
2. Jaka jest kolejność czynności przy lamowaniu?
3. Jaka jest różnica między falbanką a szczepanką?
4. Jakie znasz rodzaje falbanek?
5. Co to jest kieszeń nakładana?
6. Jakie znasz rodzaje kieszeni nakładanych?
4.4.3 Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj próbę technologiczną kieszeni nakładanej ozdobionej lamówką.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp i wymaganiami ergonomii,
2) wykroić kieszeń nakładaną o linii półokrągłej,
3) wykonać obręb podwójny w górnej krawędzi kieszeni,
4) wykroić pliskę skośną,
5) wykończyć brzegi kieszeni lamówką,
6) naszyć gotową kieszeń na próbnik,
7) uprasować gotową kieszeń,
8) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 tkanina,
 maszyna stębnowa,
 forma kieszeni,
 taśma centymetrowa, szpilki kreda krawiecka, linijka, nożyce.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
58
Ćwiczenie 2
Wykończ dół spódniczki dziewczęcej falbanką prostą marszczoną.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bhp i wymaganiami ergonomii,
2) skroić falbankę prostą o szer. 5 cm, 2 razy dłuższą od obwodu dołu spódnicy,
3) wykończyć jeden brzeg falbanki obrębem,
4) zmarszczyć falbankę na drugim brzegu maszyną 2 razy,
5) przyszyć falbankę do dołu spódnicy,
6) wykończyć brzeg zeszycia overlockiem,
7) sprasować szew falbanki,
8) przestębnować krawędz
materiału po prawej stronie wzdłuż przyszycia falbanki
na szerokość 0,2 cm,
9) uprasować gotową spódnicę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 spódniczka dziewczęca z niewykończonym dołem,
 tkanina na falbankę,
 maszyna stębnowa i overlock,
 taśma centymetrowa, szpilki kreda krawiecka, linijka, nożyce.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wyjaśnić zasadę krojenia pliski skośnej?
2) wymienić kolejność czynności przy lamowaniu?
3) podać różnicę między zakładką a szczypanką?
4) wymienić rodzaje falbanek ?
5) wyjaśnić, co to jest kieszeń?
6) wymienić rodzaje kieszeni nakładanych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
59
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 16 zadań wielokrotnego wyboru. Do każdego zadania dołączone
są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 30 min.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Układ kompletu szablonów jednej wielkości wyrobu odzieżowego to:
a) układ sekcyjny,
b) układ łączony,
c) układ asymetryczny,
d) układ pojedynczy.
2. Poniższy rysunek przedstawia:
a) szablon podstawowy,
b) szablon pomocniczy,
c) szablon przemysłowy,
d) formę odzieżową.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
60
3. Poniższy rysunek przedstawia:
a) zamek błyskawiczny wszyty symetrycznie  dwustronnie,
b) zamek wszyty asymetrycznie kryto,
c) zamek błyskawiczny wszyty kryto,
d) zamek błyskawiczny wszyty asymetrycznie.
4. Przeciętna szerokość obrębu spódnicy prostej w dole wynosi:
a) 4,0 6,0 cm,
b) 3,0 4,0 cm,
c) 1,0 3,0 cm,
d) 0,5 1,0 cm.
5. Pliskę skośną kroimy po:
a) nitce osnowy,
b) nitce wątku,
c) wzdłuż brzegu fabrycznego tkaniny,
d) przekątnej kwadratu.
6. Poniższy rysunek przedstawia
a) kołnierz wykładany wszyty maszynowo między obłożenia,
b) kołnierz ze stójką wszyty maszynowo,
c) kołnierz wszyty z pliską skośną,
d) kołnierz be-be wszyty z pliską skośną.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
61
7. Na poniższym rysunku przedstawiono:
a) rozporek wykończony pliską,,
b) rozporek wykończony listewką,
c) rozporek wykończony obrębem,
d) rozporek wykończony obsadzeniem.
8. Rysunek przedstawia:
a) mankiet krojony łącznie z rękawem,
b) mankiet doszywany do rękawa,
c) rękaw krótki wykończony w dole pliską skośną,
d) rękaw krótki wykończony obrębem pojedynczym.
9. Wpinając rękaw, środek główki rękawa przykładamy do:
a) szwu bocznego,
b) szwu barkowego,
c) do punktu montażowego na linii pachy tyłu,
d) do punktu montażowego na linii pachy przodu.
10. Długość dziurki rozmieszcza się w następujący sposób:
a) 1/3 długości dziurki od linii środka do krawędzi załamania,
b) 2/3 długości dziurki od linii środka do krawędzi załamania,
c) długość dziurki od linii środka do linii boku,
d) 1/2 długości dziurki od linii środka do krawędzi załamania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
62
11. Poniższy rysunek graficzny przedstawia:
a) wszycie paska maszyną i podszycie ręczne,
b) wszycie paska maszyną i stębnowanie na szwie,
c) wszycie paska maszyną i stębnowanie podwójnie,
d) wszycie paska maszyną i stębnowanie pojedynczo nad szwem.
12. Poniższy rysunek graficzny przedstawia:
a) kołnierz wykładany wszyty maszynowo między obłożenia,
b) kołnierz ze stójką wszyty maszynowo,
c) kołnierz wszyty z pliską skośną,
d) kołnierz be-be wszyty z pliską skośną.
13. Poniższy zapis graficzny przedstawia:
a) rozporek wykończony pliską,
b) rozporek wykończony listewką,
c) rozporek wykończony obsadzeniem,
d) rozporek wykończony obrębem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
63
14. Na podstawie rysunku ustal jaką metodą wszyto mankiet do rękawa
a) wszycie mankietu konfekcyjnie,
b) wszycie mankietu metodą tradycyjną,
c) wszycie mankietu i podszycie ręcznie,
d) wszycie mankietu metodą miarową.
15. Na rysunku przedstawiono
a) zapięcie wykończone obłożeniem,
b) zapięcie wykończone plisą,
c) zapięcie kryte,
d) zapięcie  polo .
16. Długość mankietu przy obwodzie nadgarstka  on = 16 wynosi:
a) 17 cm,
b) 24 cm,
c) 21 cm,
d) 19 cm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
64
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ................................................................................................
Konfekcjonowanie wyrobów odzieżowych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Punkty
Odpowiedz

zadania
1 d
a b c
2 d
a b c
3 d
a b c
4 d
a b c
5 d
a b c
6 d
a b c
7 d
a b c
8 d
a b c
9 d
a b c
10 d
a b c
11 d
a b c
12 d
a b c
13 d
a b c
14 d
a b c
15 d
a b c
16 d
a b c
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
65
6. LITERATURA
1. Parafianowicz Z.: Słownik odzieżowy. WSiP, Warszawa1999
2. Lewandowska- Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
3. Polska Norma: PN  83/P-84501. Wyroby konfekcyjne. Szwy. Klasyfikacja i oznaczenia
4. Samek P.: Krawiectwo technologia. WSiP. Warszawa 1999
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
66