Zaburzenia psychiczne i zaburzenia
zachowania spowodowane używaniem
substancji psychoaktywnych
F11-F19
Katedra i Klinika Psychiatrii
Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie
ÅšRODKI PSYCHOAKTYWNE ZABURZENIA
Używanie
Intoksykacje (zatrucia)
Używanie szkodliwe
Zespoły abstynencyjne
(nadużywanie)
Powikłania w postaci zespołów:
majaczenie, zespół otępienny, amnestyczny,
psychotyczny, zaburzenia afektywne,
lękowe, zaburzenia snu,  flashbacks ,
dysfunkcje seksualne, itd.
Uzależnienie
Używanie szkodliwe wg ICD-10
Sposób przyjmowania substancji psychoaktywnych, który powoduje
szkody zdrowotne.
Mogą to być szkody somatyczne (np. zapalenie wątroby u osób
wstrzykujących sobie substancje czy u alkoholików) albo psychiczne
(np. epizody zaburzeń depresyjnych wtórne do intensywnego picia
alkoholu).
Rozpoznanie wymaga stwierdzenia, że aktualna szkoda została
spowodowana używaniem substancji psychoaktywnej.
Zespół uzależnienia wg ICD-10
Kompleks zjawisk fizjologicznych, behawioralnych i poznawczych,
wśród których przyjmowanie substancji lub grupy substancji dominuje
nad innymi zachowaniami, które miały poprzednio dla pacjenta
większą wartość.
Głównym objawem zespołu uzależnienia jest pragnienie (często
silne, czasami przemożne) przyjmowania substancji psychoaktywnej
(która może być lub nie  środkiem stosowanym w medycynie),
alkoholu lub tytoniu.
Przyjęcie substancji nawet po bardzo długim okresie
anstynencji może wyzwalać zjawisko gwałtownego nawrotu
innych objawów zespołu, znacznie szybciej niż pojawienie się
uzależnienia u osób poprzednio nieuzależnionych.
Zespół uzależnienia wg ICD-10
Na ostateczne rozpoznanie uzależnienia pozwala identyfikacja trzech
lub więcej następujących cech lub objawów występujących łącznie
przez pewien okres czasu w ciÄ…gu ostatniego roku:
1.Silne pragnienie przyjmowania substancji albo poczucie przymusu jej
przyjmowania;
2.Trudności kontrolowania zachowania związanego z przyjmowaniem
substancji, jego rozpoczęcia, zakończenia lub liści;
3.Fizjologiczne objawy stanu odstawienia, występujące po przerwaniu
lub zmniejszeniu ilości przyjmowanej substancji, w postaci
charakterystycznego dla danej substancji zespołu abstynencyjnego, albo
używanie tej samej lub podobnie działającej substancji, w celu
zmniejszenia nasilenia bÄ…dz
uniknięcia objawów abstynencyjnych;
Zespół uzależnienia wg ICD-10
4. Stwierdzenie tolerancji, mianowicie w celu wywołania skutków
powodowanych poprzednio przez dawki mniejsze, potrzebne sÄ… dawki
coraz większe  typowym przykładem są osoby uzależnione od alkoholu
lub opiatów, przyjmujące dobowe dawki, które u osoby bez zwiekszonej
tolerancji mogą być przyczyną zatrucia albo śmierci;
5. Z powodu przyjmowania substancji psychoaktywnych narastajÄ…ce
zaniedbywanie alternatywnych z
ródeł przyjemności lub zainteresowań,
zwiększona ilość czasu poświeconego na zdobywanie lub przyjmowanie
substancji, albo na odwracanie następstw jej działania;
6. Przyjmowanie substancji, mimo wyraz
nych dowodów takich jawnie
szkodliwych następstw, jak: uszkodzenie wątroby na skutek
intensywnego picia, stany obniżonego nastroju w wyniku okresów
intensywnego przyjmowania substancji albo polekowe upośledzenie
funkcji poznawczych
Definicje
Substancja psychoaktywna (środek psychoaktywny) jest to związek, który wpływa
m.in. na procesy umysłowe, np. na procesy poznawcze lub nastrój.
Początkowym efektem działania jest zwykle poprawa samopoczucia (euforia), po czym
ujawniajÄ… siÄ™ nieprzyjemne dla biorcy efekty dysforyczne oraz objawy wskazujÄ…ce na
zaburzenie ważnych funkcji organizmu, uszkodzenie narządów i tkanek, zagrożenie
życia.
Uzależnienie od substancji psychoaktywnych jest ciężką, przewlekłą chorobą
ośrodkowego układu nerwowego (OUN) z nawrotami występującymi nawet po długich
okresach abstynencji.
Wywoływanie uzależnienia jest najbardziej niebezpieczną właściwością substancji
psychoaktywnych.
Zwykle rozróżnia się dwa rodzaje uzależnienia: psychiczne i fizyczne.
Definicje
Uzależnienie psychiczne albo psychologiczne pojawia się w wyniku nadużywania
wszystkich grup narkotyków i polega na odczuwaniu przez biorcę silnej potrzeby
przyjęcia narkotyku w celu osiągnięcia maksymalnego poziomu funkcjonowania
organizmu i zwiÄ…zanego z tym dobrego samopoczucia.
Uzależnienie fizyczne albo fizjologiczne, wywoływane tylko przez niektóre grupy
narkotyków, jest wynikiem fizjologicznej adaptacji organizmu do przewlekłego
przyjmowania narkotyku.
Do uzależnienia fizycznego dochodzi wtedy, gdy narkotyk tak silnie włącza się w
fizjologiczne i biochemiczne procesy ustroju, że jego odstawienie powoduje
zakłócenie tych procesów, skutkujące poważnymi zaburzeniami zdrowia i
zagrożeniem życia.
Definicje
Uzależnienie społeczne:
Niektórzy wyróżniają jeszcze pojęcie uzależnienia społecznego, czyli potrzeby
powtarzającego się używania środków psychoaktywnych pod naciskiem otoczenia
(grupy społecznej) lub panującej mody.
Ostre zatrucie:
Przemijający stan, powstały po wypiciu alkoholu lub przyjęciu innej substancji
psychoaktywnej, powodujący zaburzenia świadomości, procesów poznawczych,
spostrzegania, afektu lub zachowania albo innych funkcji lub reakcji fizjologicznych.
Zatrucie (intoksykacja):
Rozwój typowego dla danej substancji, odwracalnego zespołu klinicznego,
powodujÄ…cego dezadaptacyjne zachowanie, zmiany psychologiczne w zwiÄ…zku z
czynnym oddziaływaniem substancji psychoaktywnej na mózg.
Definicje
Współuzależnienie:
Występuje wówczas, gdy osoby związane z uzależnionym przeżywają
jego emocje i nastroje jako własne.
Współuzależnienie jest formą przystosowania się do nieprawidłowego
układu relacji międzyludzkich, która
umożliwia zachowanie dotychczasowego układu, a jednocześnie
odbiera szanse na jego zmianÄ™.
Cechą charakteryzującą osoby współuzależnionej jest przekonanie o
swojej zdolności do wywierania znaczącego wpływu na drugiego
człowieka, pomimo powtarzających się niepowodzeń i cierpień z tym
zwiÄ…zanych.
Podział
Depresanty OUN, tj. substancje psychoaktywne o działaniu tłumiącym, hamującym lub
zmniejszającym przejawy aktywności OUN.
Do tej grupy należą: alkohol, barbiturany, benzodiazepiny,
kwas y-hydroksymasłowy.
Stymulanty albo stymulatory OUN - substancje psychoaktywne pobudzające czynnośd OUN.
Jest to duża grupa narkotyków, której najważniejszymi przedstawicielami są: amfetamina,
metamfetamina, metkatinon, kokaina, khat, narkotyki zmodyfikowane o działaniu
amfetaminopodobnym (Ecstasy, p-metoksyamfetamina (PMA), p-metoksymetamfetamina
(PMMA), 4-MTA, 2C-T-2, 2C-T-7, pemolina i jej analogi (4-MAM OR), kofeina, nikotyna.
Opioidy, do których należą: opiaty, czyli alkaloidy maku (morfina, kodeina),
półsyntetyczne analogi opiatów (heroina, hydromorfon, oksykodon), narkotyki
zmodyfikowane o działaniu opiatopodobnym (petydyna, fentanyl i in.).
Podział
Kannabis - preparaty otrzymywane z konopi indyjskich Cannabis sativa o różnej zawartości
kannabinoidów, wśród nich obdarzonego silnym działaniem biologicznym 9-
tetrahydrokannabinolu (9-THC).
SÄ… to: marihuana, haszysz, olej haszyszowy.
Środki halucynogenne (Halucynogeny) - narkotyki, których dominującym efektem działania
na organizm sÄ… halucynacje (omamy).
Należą tu m.in.: Iizergid (LSD), meskalina, psylocyna, psylocybina, harmina, salwinoryna A,
a także tzw. narkotyki zmodyfikowane o działaniu halucynogennym (psychotomimetyczne
amfetaminy)
Inhalanty, czyli wziewne środki odurzające: propan, butan, toluen, chlorowcopochodne
węglowodorów, benzyna, aerozole, spreje, itd.
Inne - narkotyki, które nie mieszczą się w żadnej z wymienionych grup: fencyklidyna
ketamina (narkotyki zmodyfikowane opiatopodobne).
Epidemiologia i etiologia
Alkohol i nikotyna są najczęściej stosowanymi substancjami
psychoaktywnymi.
Używanie szkodliwe i uzależnienie jest częstsze u mężczyzn niż u kobiet.
76% mężczyzn i 65% kobiet z diagnozą używanie szkodliwe lub uzależnienie
cierpi dodatkowo na inne zaburzenia psychiczne.
Udział czynników genetycznych w etiologii uzależnienia od substancji
psychoaktywnych wynosi 40-60%.
Dla większości nadużywanych substancji zostały zidentyfikowane konkretne
neurotransmitery lub ich receptory stanowiące punkt działania tych
substancji:
Endogenny układ kanabinolowy - kanabinole,
Układ dopaminergiczny - amfetamina, kokaina,
Układ noradrenergiczny - amfetamina
Układ serotoninergiczny - substancje halucynogenne, ecstasy,
Układ opioidowy - opiaty,
Układ GABA-ergiczny - kanabinole, leki anksjolityczne, lotne
rozpuszczalniki,
Układ cholinergiczny  nikotyna.
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia
zachowania spowodowane używaniem
opiatów
F11
Morfina
Najważniejszym psychoaktywnym składnikiem opium jest morfina.
- działając na układ Iimbiczny, który kontroluje emocje, wywołuje uczucie odprężenia i
przyjemności (efekt euforyzujący),
- działając depresyjnie na pieo mózgu, kontrolujący czynności automatyczne organizmu,
zwalnia akcję serca (bradykardia), zmniejsza częstośd oddechów (obniżenie aktywności
ośrodka oddechowego) i hamuje kaszel,
Wywołuje również zjawisko tolerancji, a także zależności psychicznej i fizycznej.
W dawkach anestetycznych zwalnia czynnośd elektryczną mózgu i działa depresyjnie na układ
oddechowy.
- nasila działanie innych środków działających depresyjnie na OUN, np. alkoholu i
benzodiazepin.
Kodeina
Kodeina jest 3-metyloeterem morfiny.
Wywołuje ona słaby efekt analgetyczny, ale podawana z innymi środkami
przeciwbólowymi nasila ich działanie.
Jest silnym lekiem przeciwkaszlowym o działaniu ośrodkowym, stosowanym w
przypadkach uporczywego, suchego kaszlu.
Wykazuje słabe działanie uspokajające.
Lekiem przeciwkaszlowym, dośd często nadużywanym przez narkomanów, jest 3-etyloeter
morfiny, czyli etylomorfina.
Pełny antagonista receptorów opioidowych.
Charakteryzuje się dwa razy silniejszym działaniem przeciwbólowym i nieznacznie silniejszym
działaniem przeciwkaszlowym od kodeiny.
Heroina
Heroina (diacetylomorfina, diamorfina) - jest pochodną morfiny - głównego
psychoaktywnego składnika opium.
Jest ponad dwukrotnie silniejszym środkiem przeciwbólowym niż morfina. Działa od niej
szybciej, ale krócej, co tłumaczy się lepszą rozpuszczalnością w lipidach i związaną z tym
łatwością przechodzenia przez barierę krew-mózg.
Heroina występuje również jako składnik bardzo silnie działających mieszanek z innymi
narkotykami.
Najbardziej znaną jest  speedball" (szybka piłka) - mieszanina heroiny ze stymulatorami OUN
- kokainÄ… lub amfetaminÄ….
Śmiertelna dawka heroiny wynosi 200 mg, ale dla uzależnionych może byd ona kilkakrotnie
wyższa.
Analityczny dowód przyjmowania heroiny stanowi wykrycie w moczu
6-monoacetylomorfiny (6-MAM).
Jest to metabolit specyficzny dla heroiny, gdyż nie powstaje on po przyjęciu morfiny i innych
opiatów.
Fencyklidyna (PCP)  narkotyk o działaniu opioidopodobnym
Podczas narkozy fencyklidynowej występowad mogą groz
ne objawy niepożądane, jak silne pobudzenie,
napady agresji, halucynacje, reakcje psychotyczne, które utrzymują się przez wiele godzin.
U osób przyjmujących fencyklidynę przez dłuższy okres czasu występują zaburzenia pamięci, trudności w
mówieniu i myśleniu, depresja, spadek wagi ciała. Objawy te utrzymują się zwykle po odstawieniu
narkotyku. W wysokich dawkach może wywoływad również halucynacje wzrokowe, depersonalizację,
derealizacjÄ™, synestezje.
Na wszystkich etapach intoksykacji fencyklidyną występuje 8 objawów: silne pobudzenie, napady
wściekłości, szerokie z
renice, oczopląs poziomy, amnezja, urojenia, suchośd skóry i rumieo.
Istnieje duże podobieostwo między psychozami wywołanymi przez PCP i objawami schizofrenii, czego
najlepszym dowodem są liczne przypadki rozpoznawania przez doświadczonych psychiatrów
schizofrenii u biorców fencyklidyny, zanim otrzymali informację o stosowaniu przez nich narkotyku.
PCP może nie tylko naśladowad objawy schizofrenii, ale również uczynnid istniejącą chorobę, co może
wskazywad na związek między farmakologią fencyklidyny i neurobiologią schizofrenii.
Opiaty
Przerwa w przyjmowaniu narkotyku powoduje wystąpienie zespołu
abstynencyjnego (odstawiennego), którego pierwsze objawy pojawiają się 8-12h
od zażycia ostatniej dawki, osiągają apogeum w 3-4 dobie, a następnie stopniowo
ustępują.
Zespół abstynencyjny trwa zazwyczaj 7-10 dni.
Objawy składające się na ten zespół, który może stanowid poważne zagrożenie dla
zdrowia, a nawet życia, to:
niepokój, narastające rozdrażnienie, ziewanie, kichanie, dreszcze wyciek z nosa,
rozszerzenie z
renic, ślinotok, mdłości, wymioty, biegunka, bezsennośd, łzawienie,
podwyższona temperatura.
Ponadto występuje piloerekcja (tzw. "gęsia skórka"), tachykardia, niezwykle
dokuczliwa bezsennośd oraz zachowania manipulacyjne mające na celu uzyskanie
dawki narkotyku.
Terapia narkomanów opiatowych - Metadon
Metadon ma szereg zalet, które predysponują go do stosowania w programach
terapeutycznych:
- działa wystarczająco silnie, by nie dopuścid do wystąpienia bardzo nieprzyjemnych
i groz
nych objawów abstynencyjnych, wywołanych przerwaniem przyjmowania
opiatów (heroiny, morfiny),
- jest skuteczny przy przyjmowaniu doustnym, nie ma zatem potrzeby stosowania
iniekcji, grożących przeniesieniem wirusa HIV,
- przyjmowanie doustne przerywa związek przyczynowy między stanem
euforycznym wywołanym przyjęciem narkotyku i złożonym rytuałem, jaki stanowi
iniekcja dożylna,
- działa znacznie dłużej (12-24 godzin) niż narkotyki opiatowe, co pozwala na rzadsze
przyjmowanie, zwykle raz dziennie,
- długotrwałe stosowanie metadonu nie wywołuje niekorzystnych skutków
ubocznych, poza zaparciem i, niestety - uzależnieniem.
Terapia narkomanów opiatowych - Metadon
Może byd stosowany jedynie w programach gwarantujących systematyczne
monitorowanie moczu pacjentów (kontrola abstynencji).
Wywołuje uzależnienie.
Na ogół terapię rozpoczyna się od dawki 20-30 mg i stopniowo zwiększa ją o 5-10
mg aż do osiągnięcia dawki dobowej 60-100 mg.
Wyższe dawki powodują pełną supresję pragnienia przyjmowania opiatów i
eliminujÄ… potrzebÄ™ ich dobierania.
Kuracja trwa od 6 miesięcy do 3 lat, a niekiedy nawet dłużej.
Niektórzy pacjenci pozostają na podtrzymujących dawkach metadonu przez całe
życie.
Nawroty występują głównie u osób, które przerywają leczenie po dwóch latach lub
wcześniej.
Opiaty  postępowanie w przypadku przedawkowania
Triada objawów: śpiączka, szpilkowate z
renice, depresja ośrodka
oddechowego
Zgon w przypadku przedawkowania opiatów następuje na skutek
niewydolności oddechowej wtórnej do depresji ośrodka oddechowego.
1. Przyjęcie na oddział intensywnej terapii i utrzymywanie podstawowych
czynności życiowych.
2. Podanie Naloksonu (antagonista opiatów ) i.v. 0,8 mg
(noworodki 0,01 mg/kg m.c.) i odczekać 15 minut.
3. Przy braku reakcji podać 1,6 mg i.v. i odczekać 15 minut.
4. Przy braku reakcji podać 3,2 mg , rozważyć inne rozpoznanie.
5. Przy korzystnej reakcji kontynuować podawanie w dawce 0.4 mg/d.
Leczenie opiatowego zespołu abstynencyjnego
" Dożylne podawanie płynów, domięśniowo witamin.
" Podawanie leków uspokajających (np. chlorprothiksen).
" Klonidyna 0,1-0,2 mg co 3 godz., do 0,8 mg/d.  wymaga stałej kontroli
(hipotensja)
" Metadon 10 mg p.o., w razie utrzymania się objawów 5-10 mg co 4-6 h, łącznie
do 40 mg/d p.o.
Leczenie uzależnienia od opiatów
" Substytucyjne podawanie metadonu
" Społeczności lecznicze.
" Leczenie w ośrodku zamkniętym.
" pobyt na oddziale detoksykacyjnym powiniem trwad ok 3 tygodni -> ośrodki
rehabilitacyjno-readaptacyjne (MONAR)
" pełny program kooczy 20% osób
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia
zachowania spowodowane używaniem
kanabinoli
F12
Kanabinole
W narkotykowym typie kannabis zidentyfikowano 421 substancji należących do 18
różnych grup chemicznych.
Ich najważniejszym psychoaktywnym składnikiem jest
9-tetrahydrokannabinol (9-THC lub THC).
Występujący również w konopiach 8-THC wykazuje działanie podobne do 9-THC,
ale słabsze.
W celu wywołania euforii stosuje się głównie palenie papierosów z marihuany, a
więc wprowadza związek aktywny przez drogi oddechowe.
Znacznie rzadziej przyjmuje siÄ™ preparaty kannabis doustnie.
Dostępnośd biologiczna 9-THC po przyjęciu doustnym wynosi 6-20%, a podczas
palenia 18%.
Jego biologiczny okres półtrwania wynosi 20 godzin, co świadczy o powolnym
przebiegu eliminacji zwiÄ…zku z ustroju
Kanabinole
Po długotrwałym stosowaniu dużych dawek kannabinoidów może się rozwinąd
tolerancja, jednak występują tu znaczne różnice osobnicze.
Mogą się również pojawid łagodne objawy odstawienne u osób przyjmujących duże
dawki przez długie okresy czasu.
Są to: niepokój, bezsennośd, drgawki i dreszcze, które trwają zwykle 1-2 dni.
Nie ma jednak dowodów, że objawy odstawienne są na tyle silne, aby zmusid stosujących
preparaty kannabis do kontynuacji przyjmowania.
U ludzi w ciągu 5 dni wydala się 80-90% przyjętej dawki 9-THC.
Główną drogą eliminacji jest przewód pokarmowy (65% dawki) oraz nerki (18-23%
dawki).
Kanabinole
Szkodliwośd używania kannabis, zwłaszcza długotrwałego, jest znaczna.
Do najważniejszych zagrożeo należą:
" zwiększenie ryzyka przewlekłego zapalenia oskrzeli,
" zwiększone ryzyko nowotworów dróg oddechowych,
" rozwinięcie się uzależnienia,
" zwiększone ryzyko urodzenia dziecka z niedowagą (gdy stosowano
kannabis podczas ciąży) i wadami rozwojowymi
- negatywny wpływ na układ rozrodczy (długie okresy bezpłodności)
- osłabienie układu immunologicznego
" zwiększone ryzyko wystąpienia zespołów paranoidalnych,
" zwiększone ryzyko wypadków drogowych.
Kanabinole
U ludzi regularnie używających konopii  zespół
amotywacyjny  zespół wypalenia (do 40% osób
używających).
Objawy:
Bezsennośd, bóle głowy, spadek masy ciała z biegunkami i
utratą łaknienia, osłabienie wydolności intelektualnej i
sprawności psychomotorycznej, osłabienie odporności,
obniżenie płodności.
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia
zachowania spowodowane używaniem
leków uspokajających i nasennych
F13
Benzodiazepiny (BZD, BDZ)
Benzodiazepiny wykazują skutecznośd w wielu stanach patologicznych, są dośd
bezpieczne i na ogół nie wywołują poważniejszych objawów ubocznych.
Szerokie zastosowanie kliniczne benzodiazepin wiąże się z ich szerokim profilem
terapeutycznym, na który składa się:
- działanie anksjolityczne (przeciwlękowe),
- działanie uspokajające,
- działanie nasenne (ułatwiające zasypianie i pogłębienie snu),
- działanie przeciwdrgawkowe,
- działanie miorelaksacyjne (obniżające napięcie mięśni szkieletowych).
Długotrwałe stosowanie, a zwłaszcza nadużywanie benzodiazepin, może byd
niebezpieczne.
Dlatego okresy podawania nie powinny byd zbyt długie (3-6 tygodni), a podczas terapii
przewlekłej, jeśli jest konieczna, należy stosowad przerwy.
W przeciwnym razie może dojśd do wytworzenia tolerancji na lek i uzależnienia.
Benzodiazepiny
Do najczęściej występujących objawów niepożądanych, których częstośd występowania koreluje
zwykle z zastosowaną dawką należą:
sennośd, zaburzenia koordynacji ruchowej, ataksja, amnezja następcza, zaburzenia akomodacji,
osłabienie siły mięśniowej.
Inne rzadziej występujące objawy to: oczopląs, bóle głowy, obniżenie libido, parestezje, drżenia
mięśniowe, alergia skórna.
- są związkami lipofilnymi, łatwo przechodzą przez barierę krew-mózg i docierają do mózgu, a
więc szybkośd występowania ich efektów po podaniu doustnym zależy od szybkości absorpcji z
przewodu pokarmowego do krwi.
Przykładem leku ulegającego bardzo szybkiej absorpcji jest diazepam, którego efekty
pojawiają się wkrótce po podaniu.
Efekt euforyzujący jest wynikiem stymulacji dopaminergicznego układu mezolimbicznego,
który stanowi neurochemiczną podstawę tzw. układu nagrody (ang. reward system), zwanego
również  układem doskonałego samopoczucia" (ang. well-being system).
Benzodiazepiny
Oprócz mechanizmu nagradzania istnieje prawdopodobnie również "mechanizm ulgi",
związany z działaniem związków psychoaktywnych, które łagodzą lub eliminują "karę"
(niepokój, lęk, depresję, ból) i mogą powodowad uzależnienie, chociaż nie wywołują
euforii.
Do takich związków należą benzodiazepiny o działaniu anksjolitycznym i uspokajającym.
Przyjmowane przez osoby uzależnione dawki benzodiazepin przekraczają zwykle 20 a
nawet 30-krotnie zalecane przez lekarzy dawki lecznicze, co wiąże się z rozwojem
tolerancji.
Pojawia siÄ™ ona w wyniku wielokrotnego stosowania nawet terapeutycznych dawek leku
i sprawia, że uzyskanie oczekiwanego efektu staje się możliwe dopiero po przyjęciu
wysokich dawek, często wielokrotnie przekraczających dawki lecznicze.
Tolerancja zmniejsza efektywnośd terapeutyczną leku.
Benzodiazepiny
Nałóg benzodiazepinowy jest przewlekłym, postępującym procesem patologicznym,
na który składają się:
- przymus stosowania benzodiazepin,
- utrata kontroli nad ich przyjmowaniem,
- ciągłe przyjmowanie benzodiazepin mimo szkodliwych, przykrych a nawet
groz
nych objawów ubocznych.
W wyniku nadużywania benzodiazepin następuje zakłócenie prawidłowego
funkcjonowania pacjenta pod względem społecznym, zawodowym emocjonalnym,
psychologicznym i fizycznym.
Towarzyszące temu objawy to: sennośd, spowolnienie ruchów, zaburzenia wzroku
(nieostre widzenie), tachykardia, hypotonia, zatrzymanie moczu, zaparcia,
podniecenie i agresywne zachowanie, ataksja, bełkotliwa i niezrozumiała mowa
(dyzartria).
Benzodiazepiny
Niekiedy obserwuje się patologiczne zmiany parametrów hematologicznych:
leukopeniÄ™, trombocytopeniÄ™, eozynofiliÄ™.
Szybka dożylna iniekcja benzodiazepin może wywoład bardzo znaczne zwolnienie, a
nawet zatrzymanie akcji serca oraz porażenie ośrodka oddechowego.
Głównym problemem związanym z długotrwałym przyjmowaniem benzodiazepin,
nawet w dawkach terapeutycznych, jest rozwój uzależnienia.
Jego obraz zależy od rodzaju stosowanego leku, dawkowania, długości okresu
przyjmowania oraz osobowości pacjenta.
Objawy odstawienne po ostatniej dawce krótko działających benzodiazepin (np.
alprazolamu i triazolamu) pojawiajÄ… siÄ™ w ciÄ…gu kilkunastu godzin i majÄ… ostrÄ…
postad, a po długo działających (np. diazepamu, clonazepamu, klorazepatu,
chlordiazepoksydu) - w ciÄ…gu 3-4 dni.
Benzodiazepiny
Są one najsilniej wyrażone 5-6 dni po odstawieniu i zanikają po 4 tygodniach, ale w
słabej postaci mogą się utrzymywad przez kilka miesięcy.
Im dłuższy okres półtrwania benzodiazepiny, tym objawy odstawienne są silniej
wyrażone.
Mogą one utrzymywad się przez kilka miesięcy i są bardzo dokuczliwe.
Ryzyko nadużywania związane ze stosowaniem poszczególnych benzodiazepin wykazuje
znaczne różnice.
Wysokim ryzykiem nadużywania wyróżnia się diazepam, lorazepam, triazolam i
alprazolam, a wyraz
nie niższym - oksazepam, halazepam, klonazepam, klorazepat i
chlordiazepoksyd.
Ważną wskazówką, czy z użyciem danej benzodiazepiny wiąże się wysokie ryzyko
nadużywania i uzależnienia ma byd szybkośd pojawiania się efektów po podaniu, tzn. im
szybciej się one pojawiają, tym wyższy potencjał uzależniający.
Objawy zespołu abstynencyjnego benzodiazepin
Objawy żołądkowo-jelitowe: bóle brzucha, zaparcie, biegunka, nudności, wymioty,
obniżenie łaknienia.
Objawy sercowo-naczyniowe: bóle w klatce piersiowej, kołatanie serca, uderzenia krwi
do głowy.
Objawy ze strony układu moczowo-płciowego: nietrzymanie i częste oddawanie moczu,
utrata libido.
Objawy nadpobudliwości: pobudzenie, niepokój, bezsennośd, nadmierna ruchliwośd,
nadwrażliwośd na hałasy, światło i zapachy.
Objawy neuro-psychiatryczne: lęk, drażliwośd, bóle głowy, dysforia, parestezje, świąd,
szum w uszach, zamazane widzenie, ataksja, poczucie derealizacji i depersonalizacji,
formikacje (wrażenie obecności insektów na skórze), zaburzenia cenestyczne (poczucie,
ze części ciała nie należą do własnego organizmu), stany depresyjne, urojenia
paranoidalne, czasami halucynacje i delirium tremens.
Benzodiazepiny
Benzodiazepiny i barbiturany wywierają swój wpływ przez kompleks receptora GABA typu A,
który zawiera kanał chlorkowy, miejsce wiązania dla GABA i benzodiazepin.
Zespół zależności fizycznej i psychicznej rozwija się wobec wszystkich leków z tej grupy.
Towarzyszą mu objawy zespołu abstynencyjnego.
Rosnąca tolerancja (potrzeba zwiększenia dawki).
Tolerancja krzyżowa z alkoholem (stosowane zamiennie z alkoholem u osób z ZZA).
Odstawienie groz
ne dla życia  napady padaczkowe, majaczenie.
Zamienniki dla innych substancji psychoaktywnych.
Leki uspokajajÄ…ce i nasenne  ostre zatrucie
Występuje dysfunkcjonalne zachowanie, potwierdzone
co najmniej dwoma z następujących:
(1) euforia i rozhamowanie,
(2) apatia i stłumienie,
(3) napastliwośd lub agresja,
(4) chwiejnośd nastroju,
(5) zaburzona uwaga,
(6) niepamięd następcza
(7) upośledzenie sprawności psychomotorycznej,
(8) wpływ na funkcjonowanie jednostkowe.
Występuje co najmniej jeden z następujących
przejawów:
(1) chwiejny chód,
(2) trudności w utrzymaniu postawy stojącej,
(3) bełkotliwa mowa,
(4) oczoplÄ…s,
(5) obniżony poziom świadomości (np. osłupienie, śpiączka),
(6) wykwity skórne o cechach rumienią lub pęcherzy.
Leczenie ostrego zatrucia
1. Prowokowanie wymiotów, płukanie żołądka, węgiel aktywny.
2. Monitorowanie ciśnienia, oddechu i tętna, podawanie tlenu.
3. W zatruciu BZD:
" W razie spadku RR podanie leków wazopresyjnych (noradrenalina, dopamina),
" Flumazenil (antagonista receptorów benzodwuazepinowych) i.v. 0.2- 1
mg z szybkością 0.2 mg/min.
Powtarzad w razie potrzeby co 20 min., nie przekaraczajÄ…c 1 mg na dawkÄ™ i 3
mg/h.
4. W zatruciu barbituranami nadto:
" Kontrola równowagi wodno-elektrolitowej.
" W zależności od funkcji nerek intensywna dializa, hemodializa lub dializa
otrzewnowa.
Dawka śmiertelna nie jest dokładnie znana, uważa się, że śmierd może
spowodowad zażycie od 50 do 500 mg leku na kilogram masy ciała
(dla człowieka o masie 70 kg dawka śmiertelna wynosiłaby 3,5 - 35 g).
Leczenie zespołu abstynencyjnego
Barbiturany
Zastąpienie środka fenobarbitalem (barbituran długodziałający)
w dawce wystarczającej do wywołania nieznacznie nasilonej
ataksji, obniżanie dawki o 1/10 dawki podanej dnia
poprzedniego.
W razie napadów drgawkowych  leki p/padaczkowe.
Benzodwuazepiny
Zmiana na BZD o długim okresie półtrwania (np. Clonazepam).
Powolne odstawianie leków.
Podawanie innych leków objawowo.
W razie napadów drgawkowych  leki p/padaczkowe.
Z-drugs (niebenzodiazepinowe leki nasenne
nBLN)
" Zolpidem  Hypnogen, Nasen, Onirex, Polsen,
Sanval, Stilnox, Xentic, Zolpic, ZolpiGen,
Zolsana, Zoratio
" Zopiklon  Dobroson, Imovane, Zopiratio
" Es-zopiklon (Lunesta® - USA)
" Zaleplon (Sonata i Starnoc)
nBLN  Z-drugs - właściwości
" Szybki efekt nasenny
" Brak działania miorelaksacyjnego, sedatywnego,
przeciwdrgawkowego i sedacji, upośledzenia
koncentracji i pamięci
" Brak negatywnego wpływu na aktywnośd w dzieo
" SzybkoÅ›d dziaÅ‚ania Ä…ðpotencjaÅ‚ uzależniajÄ…cy
Czynniki ryzyka uzależnienia
" Nadużywanie/uzależnienie od alkoholu
" Nadużywanie/uzależnienie od innych substancji, głównie BDZ (np.
Ukraina)
"  Wrodzona predyspozycja (dysfunkcje poznawcze?)
" Zaburzenia psychiczne u krewnych
" Wpływ BDZ i alc. na geny kodujące białka podjednostek rec.
GABAA Ä…ðzmiana powinowactwa do niego
" Płed żeoska (więcej się przepisuje, większe o 50% stężenia u
kobiet)
" Zaburzenia psychiczne (zespoły depresyjno-lękowe)
" Bezsennośd pierwotna
" Przewlekły ból
Mechanizmy uzależnienia
" Mechanizm:
 koniecznośd zwiększenia dawki nasennej,
 niesatysfakcjonujÄ…cy sen,
 próby odsypiania w dzieo za pomocą z-drugs,
 zauważenie działania euforyzującego, relaksującego,
 stosowanie w celach innych niż nasenny,
 tolerancja (średnie przekroczenie dawki zolpidemu 
40x (8-120x), przekroczenie dawki zopiklonu  3-51x
(Medline))
 objawy abstynencyjne (w tym powikłane  drgawki,
majaczenie głównie u osób starszych)
Leczenie
" Brak standardów
" Substytucja diazepamem (clonazepamem) i stopniowa redukcja dawki
" 10 mg zolpidemu Ä…ð5 mg diazepamu (Fink i wsp. 2004)
" Wspomaganie karbamazepinÄ… (Fink i wsp. 2004)
" Opisy detoksykacji zolpidemem (Madrak i Rosenberg 2001)
" Wyniki gorsze niż w detoksykacji uzależnionych od BDZ
" Flumazenil ??? (Quaglio i wsp. 2005)
" Trazodon, mirtazapina, mianseryna, hydroksyzyna, prometazyna, olanzapina,
kwetiapina, promazyna, gabapentyna ?????
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia
zachowania spowodowane używaniem
kokainy
F14
Kokaina
W umiarkowanych dawkach (8-32 mg) kokaina wywołuje wyraz
nÄ… poprawÄ™
samopoczucia przechodzącą w stan euforii, nadmierną pewnośd siebie, zawyżoną
samoocenę, poczucie siły, przypływ energii, łatwośd nawiązywania kontaktów
interpersonalnych, nasilenie popędu seksualnego, silniejsze odczuwanie
przyjemności.
Po krótkim okresie korzystnych efektów następuje szybkie pogorszenie nastroju i
pojawia siÄ™ szereg nieprzyjemnych, a nawet groz
nych objawów: nadmierne pocenie
się, gadatliwośd, mowa inkoherentna, suchośd w ustach, wzrost temperatury ciała,
pobudzenie psychoruchowe, drżenie rąk, zwiększona nerwowośd, niepokój, stany
lękowe, niemiarowośd serca, wzrost ciśnienia krwi (czasem z krwawieniem
podpąjęczynówkowym lub podtwardówkowym), zmiany w EEG polegające na
wzmocnieniu fal beta i osłabieniu fal gamma.
Wyższe dawki kokainy mogą wywoływad halucynacje.
Kokaina
W kokainowym zespole abstynencyjnym, występującym po odstawieniu narkotyku,
można wyróżnid trzy fazy:
- fazę gwałtownych objawów, w której występuje dysforia, depresja, bezsennośd
przechodząca w trudną do opanowania sennośd, drażliwośd, niepokój, uczucie
kraocowego zmęczenia, usilne pragnienie przyjęcia kokainy,
- fazę odstawienną, którą charakteryzuje anhedonia, apatia, anergia, niepokój i
pragnienie przyjęcia kokainy,
- fazę wygasania, o nieokreślonym czasie trwania, w której występuje prawidłowa
zdolnośd odczuwania przyjemności z epizodycznym pragnieniem przyjęcia kokainy
wyzwalanym przez sygnały z otoczenia.
Kokaina  mechanizm działania euforyzującego
Uważa się, że u podstaw stanów euforii i uzależnienia wywołanych przez kokainę leży
oddziaływanie wzmacniające, mające subiektywny charakter bodz
ca odczuwanego jako
przyjemnośd (tzw. wzmocnienie pozytywne).
Wiąże się ono z działaniem narkotyku na neurony dopaminergiczne.
Dopamina uczestniczy w odczuwaniu satysfakcji, przyjemności i euforii.
Kontroluje ona bodz
ce wywołujące i utrzymujące czynności ważne dla życia człowieka, jak
jedzenie, picie, seks.
Kokaina zastępuje naturalne zaspokojenie bardzo silnym uczuciem głodu narkotyku i
dążeniem do częstego przyjmowania go, mimo negatywnych objawów ubocznych.
Z czasem - zejścia po zażyciu kokainy stają się coraz bardziej nieprzyjemne. Stwierdza się:
- zaburzenia osobowości
- depresja, z próbami samobójczymi
- psychoza po kokainowa
- zaburzenia funkcjonowania społecznego, urojenia, w tym urojenia prześladowcze
Kokaina  leczenie osób uzależnionych
Terapia narkomanów kokainowych jest w zasadzie podobna do stosowanej wobec
uzależnionych od opiatów i alkoholu.
Leczenie ambulatoryjne ma na celu przerwanie cyklu powtarzających się "ciągów" i
zapobieganie nawrotowi choroby.
Taka terapia może byd skuteczna w 25-50%, zależnie od rodzaju programu i od społecznego
usytuowania pacjentów.
Kluczową sprawą w terapii, zwłaszcza w przypadku pacjentów silnie uzależnionych, jest jej
ciągłośd.
Metody kontroli przyjmowania kokainy opierają się na ogół na analizie jej głównego
metabolitu - benzoiloekgoniny, którą można wykryd w moczu przez 30-40 godzin po
przyjęciu - kontrola abstynencji od kokainy, jeśli ma byd skuteczna, powinna odbywad się
wystarczająco często (nie rzadziej niż co dwa dni).
Kokaina  leczenie osób uzależnionych
Środki farmakologiczne dobierane są pod kątem możliwości minimalizacji dyskomfortu
związanego z odstawieniem kokainy i redukcji pragnienia przyjęcia narkotyku.
W tym celu wykorzystuje się trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TPLD), SSRI, lit,
bromokryptynÄ™, amantadynÄ™, karbamazepinÄ™, neuroleptyki.
Użycie trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych ma na celu zmniejszenie lub
wyeliminowanie objawów występujących w zespole odstawiennym: anhedonii, dysforii,
depresji i pragnienia przyjęcia narkotyku.
Mogą one także, przez blokowanie wychwytu katecholamin, stabilizowad receptory
adrenergiczne i dopaminergiczne.
Karbarnazepinę uznano za potencjalny środek terapeutyczny, gdyż zmniejsza
zapotrzebowanie na kokainę u narkomanów stosujących krak.
Kokaina  leczenie osób uzależnionych
Bromokryptyna (agonista receptorów dopaminergicznych) i amantadyna, która uwalnia
dopaminę z neuronów, były stosowane jako środki modyfikujące stan wyczerpywania się
dopaminy, który ma powodowad pragnienie przyjęcia narkotyku oraz objawy jego
odstawienia.
Ponieważ kokaina wpływa na czynnośd układu serotoninergicznego, m.in. przez hamowanie
wychwytu zwrotnego 5-hydroksytryptaminy (serotoniny), jako potencjalny czynnik
wspomagający leczenie próbowano stosowad również fluoksetynę (SSRI).
Leki neuroleptyczne, które blokują receptory dopaminy, były przedmiotem zainteresowania
ze względu na możliwośd hamowania wywoływanej przez kokainę euforii, do której dochodzi
w wyniku uwalniania dopaminy.
- mała dawka flupentyksolu w postaci depot, podawana domięśniowo, bardzo wyraz
nie
osłabia pragnienie przyjęcia kokainy.
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia
zachowania spowodowane używaniem
innych substancji stymulujÄ…cych, w tym
kofeiny
F15
Amfetamina
Małe dawki amfetaminy przyjmowane przez krótki okres czasu wywołują wzmożone
samopoczucie, zwiększoną czujnośd, nadmierną pewnośd siebie oraz podwyższenie progu
odczuwania zmęczenia, a także tachykardię, kołatania serca, bóle głowy, suchośd w ustach,
bezsennośd (opóz
nienie zasypiania i skrócenie snu), przyśpieszony i nieregularny oddech.
Po dużych dawkach przyjmowanych przez krótki okres czasu może wystąpid silne
pobudzenie psychoruchowe, agresywne zachowanie, zlewne poty i bóle wieocowe.
Długotrwałe stosowanie amfetaminy wywołuje zaburzenia myślenia o treści urojeniowej,
brak łaknienia, zaburzenia rytmu serca i wzrost ciepłoty ciała (hipertermię) oraz objawy
psychotyczne (urojenia, omamy).
Nagłe odstawienie narkotyku przez osoby przewlekle stosujące amfetaminę powoduje w
ciągu kilkunastu godzin wystąpienie zespołu abstynencyjnego (odstawiennego) na który
składają się: depresja, uczucie niepokoju i lęku, intensywne pragnienie ponownego
przyjęcia narkotyku, męczliwośd i uczucie znużenia, sennośd i sen trwający od kilku godzin
do kilku dni.
Amfetamina
Kilka dni po odstawieniu obserwuje się zanik odczuwania przyjemności, brak energii i chęci
do życia, gwałtowny wzrost głodu narkotykowego i związane z tym ryzyko ponownego
przyjmowania narkotyku.
Po kilku tygodniach następuje wygasanie zespołu abstynencyjnego, a więc normalizacja snu,
poprawa samopoczucia, obniżenie poziomu głodu narkotykowego i zredukowanie
prawdopodobieostwa nawrotu.
Grupa amfetamin klasycznych (dextramfetamina, metamfetamina, metylfenidat) główny
efekt wywierają poprzez układ dopaminergiczny układ nagrody.
 Pokrewne amfetaminie (MDMA, MDEA, MMDA, DOM).
Wywierają efekt zarówno poprzez układ dopaminergiczny jak i serotoninergiczny. Mają
działanie pobudzające i halucynogenne.
Tolerancja rozwija się w wyniku stosowania zarówno
amfetamin naturalnych jak i syntetycznych.
Amfetamina
Postępowanie
Intoksykacja
Objawy w większości samoistnie ustępują po 24 godzinach,
całkowicie ustępują po 48 godzinach.
Ostre zatrucie
w leczeniu ostrego zatrucia stosuje siÄ™ neuroleptyki (np. Haloperidol),
a także nawadnianie oraz leczenie objawowe.
Zespół abstynencyjny
Objawy osiągają maksymalne natężenie po 3-4 dniach,
ustępują po około tygodniu.
Amfetamina
Postępowanie
Indukowana amfetaminÄ… psychoza
Leczeniem z wyboru jest podawanie antagonistów
receptorów dopaminowych, tj. neuroleptyków.
Osoby uzależnione od amfetaminy są bardzo wrażliwe na
neuroleptyki, tak więc zwykle wystarczają dawki o połowę
mniejsze niż u osób nieuzależnionych.
Leczenie uzależnienia
Stosowane są leki z grupy SSRI, zwłaszcza w przypadkach
przebiegajÄ…cych z depresjÄ….
Metamfetamina
W zależności od drogi przyjęcia obserwuje się różną jej efektywnośd.
Przy podaniu dożylnym lub paleniu w ciągu 5-15 sekund występuje tzw.  rush lub  flash",
krótkotrwały okres niezwykle intensywnej euforii.
Podanie doustne i donosowe wywołuje euforię o słabszym nasileniu, tzw.  high". Euforia trwa
3-5 minut po podaniu donosowym, a 15-20 minut po doustnym.
Zarówno  high", jak i  rush" są wynikiem uwalniania się dużych ilości neuroprzekaz
nika
dopaminy w regionach mózgu regulujących odczuwanie przyjemności.
Do wczesnych skutków przyjmowania metamfetaminy należą:
- podwyższenie progu zmęczenia,
- wzrost aktywności fizycznej,
- obniżenie łaknienia,
- euforia i  rush",
- przyśpieszenie oddychania,
- hipertermia.
Metamfetamina
Z czasem pojawiają się: tachykardia, bóle w klatce piersiowej, nadciśnienie tętnicze i
zagrażająca życiu zapaśd sercowo-naczyniowa, a także może nastąpid nieodwracalne
uszkodzenie drobnych naczyo mózgowych, prowadzące do udarów mózgu.
Szybko występuje zjawisko tolerancji, skuteczne przedtem dawki przestają wywoływad
oczekiwane efekty i stan euforii znika zanim stężenie narkotyku we krwi wyraz
nie się obniży.
Narkomani starają się więc utrzymad euforię zwiększając dawki, częstośd ich przyjmowania
lub stosujÄ…c oba te sposoby Å‚Ä…cznie.
Pragnienie uzyskania maksymalnego efektu za wszelką cenę, przy występowaniu zjawiska
tolerancji, powoduje przyjmowanie coraz wyższych dawek z większą częstotliwością (do 10
razy w ciÄ…gu doby).
Silne pobudzenie oraz zanik samokontroli prowadzi często do niespodziewanych, bardzo
gwałtownych zachowao.
Metamfetamina
"CiÄ…g" przerywa dopiero skrajne wyczerpanie, brak narkotyku lub taki stopieo dezorganizacji
życia, który uniemożliwia kontynuowanie  ciągu".
Osoba uzależniona zapada wówczas sen trwający 24-48 godzin, a po obudzeniu żarłocznie
zaspokaja głód.
Wtedy zwykle pojawiają się objawy głębokiej depresji, które zmuszają go do dalszego
przyjmowania narkotyku.
W okresie ciężkiej depresji często dochodzi do prób samobójczych.
skutki długotrwałego stosowania metamfetaminy mogą niekiedy przypominad objawy
schizofrenii.
Objawy odstawienne u osób nadużywających metamfetaminę to trudne do opanowania
pragnienie przyjęcia narkotyku, bóle głowy, dusznośd, skurcze jelit, zaburzenia snu,
zwiększone łaknienie oraz często depresja koocząca się próbami samobójczymi.
Metamfetamina - postępowanie
Najbardziej skuteczne są metody ukierunkowane na zmianę sposobu myślenia pacjenta, jego
oczekiwao i zachowao, a także na opanowanie przez niego sposobów walki z przeciwnościami
losu i stresami codziennego życia.
Dotychczas nie ma skutecznego postępowania farmakologicznego w terapii uzależnienia od
metamfetaminy i pokrewnych narkotyków.
Leki antydepresyjne są pomocne w zwalczaniu depresji, występującej często u narkomanów
metamfetaminowych po przerwaniu przyjmowania narkotyku.
W przypadkach ostrej intoksykacji metamfetaminą, której zwykle towarzyszy skrajne
pobudzenie lub panika, zaleca się benzodiazepiny, a gdy występują psychozy - stosuje się
neuroleptyki.
Najgroz
niejszymi, zagrażającymi życiu skutkami przedawkowania metamfetaminy są drgawki i
hipertermia, które leczy się oziębieniem w wannie z lodem oraz środkami przeciwdrgawkowymi.
Ecstasy (MDMA)
Jest syntetycznym analogiem metamfetaminy,
Działa na układ nerwowy pobudzająco, jak metamfetamina i psychodelicznie
jak meskalina.
Przyjmowanie kolejnych dawek narkotyku wywołuje osłabienie oczekiwanych
przyjemnych doznao, nasila natomiast przykre i niebezpieczne objawy niepożądane,
które można podzielid na somatyczne i neuropsychiatryczne.
Do objawów somatycznych, które obserwowano u osób stosujących i nadużywających
Ecstasy należą mdłości, wymioty, brak łaknienia, bóle w klatce piersiowej, tachykardia,
niemiarowośd serca, uderzenia krwi do głowy, nagłe wzrosty ciśnienia krwi,
wynaczynienia wewnÄ…trzczaszkowe, zapaÅ›d sercowo­-naczyniowa, obniżenie czÄ™stoÅ›ci
oddechów, wzmożenie odruchów, zlewne poty, hipertermia, toksyczne uszkodzenie
wątroby i ostra niewydolnośd nerek.
Ecstasy (MDMA)
Objawy neuropsychiatryczne to: lęk, uczucie psychicznego zmęczenia, napięcie emocjonalne,
gonitwa myśli, stany splątania, stany padaczkowe, halucynacje wzrokowe, parestezje, napady
paniki i wybuchy agresji, a także irracjonalne zachowania zagrażające zdrowiu i życiu,
zaburzenia pamięci, stany depresyjne, tzw. flash backi (przeżywanie sytuacji i doznao z
przeszłości), depersonalizacja i derealizacja.
MDMA wywiera selektywne działanie toksyczne na układ serotoninergiczny mózgu, tj.
neurony wytwarzajÄ…ce neuroprzekaz
nik - serotoninÄ™.
Wiele osób przyjmujących Ecstasy wykazuje objawy łagodnej lub średnio ciężkiej postaci tzw.
zespołu serotoninowego, który jest wynikiem nadmiernego gromadzenia się serotoniny w
synapsie.
W ostrej formie tego zespoÅ‚u wystÄ™puje  hiperpireksja (temperatura ciaÅ‚a powyżej 41,1°C),
tachykardia, wzmożenie odruchów, dreszcze, drgawki kloniczne mięśni, pobudzenie, stany
splÄ…tania.
Opublikowano wyniki obserwacji kilku pacjentów, które wskazują, że długotrwałe
przyjmowanie MDMA może wywoład uzależnienie.
Ecstasy (MDMA) Szczególne zagrożenia i niebezpieczeostwa
" Na skutek przedawkowania środka lub szczególnej nadwrażliwości na jego działanie
może pojawid się tzw. "złośliwy zespół neuroleptyczny" (spadek ciśnienia krwi,
gwałtowny wzrost temperatury ciała, drgawki i śpiączka) prowadzący do śmierci.
" Szczególnie niebezpieczne jest przyjmowanie MDMA przez osoby cierpiące na choroby
układu krążenia. Środek ten powoduje migotanie komór serca nawet u osób zdrowych.
" Na skutek spowodowanego przez MDMA szczękościsku i zgrzytania zębami może dojśd
do kruszenia zębów.
" Podobnie jak w przypadku stosowania innych środków z grupy amfetamin może
dochodzid ciężkich stanów depresyjnych, urojeo i psychoz, które środek ten może
ujawnid i wzmocnid, lub będą one bezpośrednim następstwem jego stosowania.
" Podniecenie seksualne połączone jednocześnie z odrzuceniem zahamowao w sferze
seksualnej może prowadzid do negatywnych konsekwencji.
" Nie wiele wiadomo o efektach długotrwałego używania ecstasy, ale istnieją przesłanki co
do tego, że może powodowad zmiany degeneracyjne niektórych neuronów w mózgu.
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia
zachowania spowodowane używaniem
halucynogenów
F16
Åšrodki halucynogenne
Środki halucynogenne (halucynogeny, psychozomimetyki, środki psychodeliczne)
są to substancje chemiczne, które w dawkach nietoksycznych wywołują zmiany
funkcji poznawczych człowieka, a także nastroju bez cech splątania, utraty pamięci
lub dezorientacji co do własnej osoby, miejsca i czasu.
Głównymi efektami ich działania są halucynacje, tzw.  flashbacki" albo
retrospekcje oraz  złe podróże" (ang. bad trips).
Flashbacki to powracanie przebytych doznao psychotycznych, które mogą
pojawiad się kilka tygodni a nawet miesięcy po przyjęciu substancji
halucynogennej, i najczęściej stanowią dokładne odbicie objawów występujących
w czasie wcześniejszych epizodów.
Na tzw. "złe podróże" składają się najczęściej zaburzenia percepcji własnego ciała,
poczucie utraty kontroli nad sytuacją, przerażające halucynacje, strach przed
obłędem i myśli samobójcze, a z objawów somatycznych pocenie się, kołatanie
serca i nudności.
Åšrodki halucynogenne
Halucynogeny mogą również powodowad zmiany w zakresie świadomości,
zaburzenia myślenia (utrata zdolności całościowego ujmowania sytuacji,
niemożnośd uchwycenia sensu rozmowy), zaburzenia emocji i nastroju (wahania
nastroju, gwałtowne przejścia od błogostanu do skrajnego przygnębienia),
zaburzenia w zakresie napędu psychoruchowego (osłupienie, pobudzenie
psychoruchowe), zaburzenia w sferze erotycznej (obniżenie libido).
Do objawów towarzyszących zwykle przyjmowaniu środków halucynogennych
należy również rozszerzenie z
renic, wzrost ciśnienia krwi, tachykardia, wzmożenie
odruchów i drgawki.
Stosowanie halucynogenów ma najczęściej charakter epizodyczny.
Częste i przewlekłe używanie należy do rzadkości.
Åšrodki halucynogenne
Wyróżnia środki psychozotwórcze pierwszego rzędu odznaczające się zdolnością
do wywoływania w bardzo małych dawkach schizofrenopodobnego obrazu
psychotycznego z obfitością omamów, głównie wzrokowych, przy małym stopniu
zaburzeo świadomości i pamięci (np. LSD, psylocybina, meskalina, haszysz,
bufotenina) oraz
środki psychozotwórcze drugiego rzędu wymagające wyższych dawek do
wywołania psychozy, która przebiega z większymi zaburzeniami świadomości i
pamięci oraz słabiej wyrażonym zespołem omamów wzrokowych (np.
fencyklidyna, amid kwasu lizergowego).
Åšrodki halucynogenne - LSD
Pochodne ergoliny
Do alkaloidów ergolinowych należy najsilniejszy znany halucynogen, Lizergid (LSD,
LSD-25) oraz amidy kwasu lizergowego i izolizergowego.
LSD może wywoływać halucynacje już w dawce 50 ug (0,05 mg), ale narkomani zwykle
przyjmujÄ… 100-400 ug.
Efekty pojawiają się po około 30 minutach, osiągają największe nasilenie po 3 godzinach i
zwykle ustępują po 6-8 godzinach, czasem jednak mogą się utrzymywać do 12 godzin.
Zniekształcenia wizualne, uczucie uniesienia oraz "rozumienia wszystkiego" są pierwszymi
oznakami "odlotu".
Różnorodność doznań wydaje się nie mieć granic, rzeczy znane i banalne wydają się
oryginalne i przerażające.
Głos może być odczuwany jako dotyk, a muzyka jako wrażenie wizualne.
Jest to mieszanina fascynacji i cierpienia, które na przemian słabną i przybierają na
intensywności.
Åšrodki halucynogenne - LSD
Duży wpływ na charakter doznao mają oczekiwania i nastrój biorcy, a także otoczenie, w
jakim przyjmowany jest narkotyk.
Z czasem magiczna aura stopniowo słabnie, ustępując miejsca zwykłej rzeczywistości.
Równocześnie z halucynacjami obserwuje się rozszerzenie z
renic, wzrost ciśnienia krwi,
zawroty głowy, przyśpieszenie tętna, drżenie, niewielki wzrost temperatury ciała.
Przewlekłe przyjmowanie LSD wywołuje:
- przedłużone objawy psychotyczne,
- depresję o dużym, zagrażającym życiu, nasileniu,
- flashbacki", czyli powracanie przebytych doznao psychotycznych,
- zaostrzenie istniejących poprzednio lub ujawnianie się "ukrytych" chorób
psychicznych.
U osób o genetycznej predyspozycji do schizofrenii, silne halucynogeny mogą:
- powodowad wystąpienie psychoz wcześniej niż miałoby to miejsce bez
przyjmowania narkotyku,
- wywoływad psychozy, które bez nich nie ujawniłyby się w ogóle
- prowadzid do nawrotów psychoz u osób, które poprzednio na nie cierpiały.
Åšrodki halucynogenne
Do leków przy stosowaniu których, jako objaw uboczny, mogą pojawid się
halucynacje należą:
Acyklowir, Amantadyna, Baklofen, Bromokryptyna, Chlordiazepoksyd,
Chlorfenamina, Chlorpromazyna, Cymetydyna, Cyklosporyna,
Dekstrometorfan, Digoksyna, Difenhydramina, Dizopiramid, Efedryna,
Fenelzyna, Fenylefryna, Gryzeofluwina, Indometacyna, Izosorbid,
Karbamazepina, Klonazepam, Klonidyna, lorazepam, Metyldopa,
Metylfenidat, Metylprednizolon, Minocyklina, Orcyprenalina, Pemolina,
Pindolol, Prokainamid, Propranolol, Ranitydyna, Sulfasalazyna, Triazolam.
Środki halucynogenne - postępowanie
Pierwsza pomoc w przypadku intoksykacji Iizergidem polega na zapewnieniu
warunków dobrego oddychania i krążenia, uspokojeniu pacjenta i podaniu
diazepamu, który jest lekiem z wyboru (5-10 mg dożylnie).
Jeśli potrzebny jest lek antypsychotyczny najbezpieczniejszy jest haloperidol.
Należy unikad fenotiazyn, gdyż obniżają one próg napadów padaczkowych i nie
stosowad płukania żołądka, bo nie przynosi to żadnej poprawy, a przeciwnie - może
nasilid objawy psychotyczne.
Unieruchomienie stosuje się tylko wtedy, gdy pacjent stwarza zagrożenie dla siebie
samego lub otoczenia.
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia
zachowania spowodowane paleniem
tytoniu
F17
Nikotyna
" w małych dawkach działa ona stymulująco, powodując wzmożone wydzielanie
adrenaliny, co powoduje wszystkie związane z tym objawy (zanik bólu i głodu,
przyspieszone bicie serca, rozszerzone z
renice itp).
" w większych dawkach powoduje trwałe zablokowanie działania układu
nerwowego, gdyż wiąże się ona trwale z tzw. receptorami nikotynowymi w
komórkach nerwowych zaburzając ich metabolizm.
" w przypadku palenia papierosa nikotyna działa niemal natychmiast po zażyciu
(ok. 7 sekund), ale utrzymuje się w organizmie bardzo długo (czas półtrwania
wynosi 72 godziny).
" Wszystko to razem powoduje, że jest ona substancją silnie uzależniającą
(uzależnia psychicznie).
" Jakkolwiek dawki pochłanianie przy paleniu są minimalne, gdyż większośd
obecnej w papierosach nikotyny ulega spaleniu, wystarczajÄ… one do szybkiego
uzależnienia.
Nikotynowy zespół abstynencyjny
- drażliwośd i poirytowanie
- upośledzenie pamięci i koncentracji uwagi
- obniżenie nastroju
- niepokój
- zmęczenie
- ospałośd
- zaburzenia snu
- zawroty i bóle głowy
- zwiększony apetyt i przyrost masy ciała
- zaparcia
- wzmożona potliwośd
- kurcze mięśniowe
- kaszel
- często występuje lęk (najczęściej w chwili podejmowania
decyzji o zaprzestaniu palenia)
Postępowanie w uzależnieniu
1. Nikotynowa terapia zastępcza: gumy do żucia plastry
nikotynowe, inhalatory, spreje, aerozole - dobre wyniki
krótkotrwałe, długoterminowe niejednoznaczne
2. Terapia Bupropionem (Zyban) w dawce 150-
300mg/d - poczÄ…tek terapii 7-10 dni przed planowanÄ…
datą zaprzestana palenia  lepsze efekty terapii krótko i
długoterminowej
3. Terapia Varenicline (Champix) - Pacjent powinien
wyznaczyd sobie termin zaprzestania palenia tytoniu.
Stosowanie preparatu należy rozpocząd 1-2 tygodnie
przed terminem. przez pierwsze 3 dni należy przyjmowad
0,5mg raz na dobę, przez następne 4 dni 0,5mg 2 razy na
dobÄ™. Od 8 dnia przyjmuje sie 1 mg 2 razy na dobÄ™.
Kuracja trwa 12 tygodni. Lepsze efekty terapii krótko i
długoterminowej.
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia
zachowania spowodowane odurzaniem
siÄ™ lotnymi rozpuszczalnikami
organicznymi
F18
Wziewne środki odurzające (Inhalanty)
Niewielkie dawki lotnych środków odurzających mogą szybko wywoład euforię i
zmiany zachowania podobne do obserwowanych po spożyciu etanolu, a także
spowodowad wystÄ…pienie urojeo i halucynacji.
Wyższe dawki wywołują jednak objawy zagrażające życiu, przy czym śmierd może
nastąpid w wyniku toksycznego działania na serce i ośrodkowy układ nerwowy lub
pośrednio - przez aspirację wymiocin do dróg oddechowych.
Na stosowanie lotnych środków odurzających może wskazywad zachowanie typowe
dla nadużywających alkohol, a ponadto nieuzasadniona apatia, brak apetytu i
zmiennośd nastroju.
U osób wdychających rozpuszczalniki wlane do plastikowej torby może wystąpid na
twarzy, w okolicach ust, tzw. "rumieo wÄ…chaczy kleju .
Wziewne środki odurzające (Inhalanty)
Inhalanty wywołują jednak również wiele mniej przyjemnych, a jednocześnie bardziej
niebezpiecznych efektów, jak: bóle i zawroty głowy, szum w uszach, halucynacje wzrokowe i
słuchowe, niewyraz
ne widzenie, zaburzenia mowy, zaburzenia lub brak koordynacji ruchów
kooczyn i tułowia, ból w klatce piersiowej, stan pobudzenia, rozdrażnienie, agresywnośd,
nieprawidłową ocenę sytuacji.
Zdarzają się też niebezpieczne urojenia, np. o zdolności latania lub pływania.
Mogą również wystąpid zaburzenia oddychania, drgawki, stupor i śpiączka.
Ponieważ większośd rozpuszczalników ma charakter lipofilny, mogą one - przy częstym
stosowaniu - uszkadzad zawierającą lipidy tkankę mózgową i wywoływad zaburzenia funkcji
ośrodkowego układu nerwowego manifestujące się objawami móżdżkowymi, przewlekłą
encefalopatiÄ… i demencjÄ….
Obserwuje się również dysfunkcję obwodowego układu nerwowego.
Wziewne środki odurzające (Inhalanty)
Oprócz wysokiego ryzyka uzależnienia psychicznego lotne środki odurzające mogą
powodowad w niektórych przypadkach uzależnienie fizyczne, którego wyrazem są:
Objawy zespołu abstynencyjnego: pobudzenie, drażliwośd, zaburzenia snu i utarta
łaknienia  objawy pojawiające się u niektórych uzależnionych.
Fizykalne powikłania: anoreksja, nudności, wymioty, toksyczne uszkodzenie nerek,
wątroby, atrofia mięśni, zahamowanie czynności szpiku kostnego, polineuropatia,
zaniki korowe mózgu, uszkodzenie serca, słuchu
Psychiczne powikłania: zaburzenia depresyjne, apatia, obniżenie poziomu
intelektualnego, zachowania agresywne, zaburzenia funkcjonowania społecznego.
Wziewne środki odurzające (Inhalanty)
Zapobieganie i leczenie
Wielu młodych ludzi wącha substancje odurzające sporadycznie, ograniczając się często do
jednego lub kilku eksperymentów, inni rezygnują z tego po kilkumiesięcznym okresie
regularnego wÄ…chania.
Leczenie takich przypadków nie jest na ogół konieczne, chociaż nadużywanie może
prowadzid do działao kryminalnych, jak kradzieże lub prowadzenie pojazdów w stanie
intoksykacji.
Jednakże niektórzy młodzi ludzie stosują wziewne substancje odurzające przez długie okresy
czasu, a następnie przerzucają się na alkohol lub narkotyki.
Takie przypadki kwalifikujÄ… siÄ™ do leczenia.
W przypadku utraty przytomności stosuje się pierwszą pomoc, pamiętając o zapewnieniu
swobodnego oddychania.
Po 5-20 minutach oddychania powietrzem nie zawierajÄ…cym substancji odurzajÄ…cej objawy
oszołomienia zwykle ustępują, chyba że pacjent przyjął dodatkowo alkohol lub narkotyki.
Lotne rozpuszczalniki - postępowanie
Postępowanie w ostrym zatruciu jest objawowe:
" monitorowanie parametrów życiowych,
" podawanie płynów i witamin i.v.
" w razie potrzeby unieruchomienie chorego i/lub ostrożne
stosowanie leków uspokajających (benzodwuazepiny,
silne neuroleptyki).
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia
zachowania spowodowane używaniem
różnych substancji psychoaktywnych
F19
Uzależnienie związane z kilkoma substancjami
Diagnoza zarezerwowana jest dla zachowań (podczas tych
samych 12 miesięcy), kiedy osoba wielokrotnie używała co
najmniej 3 grup substancji (nie biorÄ…c pod uwagÄ™ nikotyny i
kofeiny), a żadna substancja nie była w sposób ewidentny
dominujÄ…ca.
Zazwyczaj współwystępowanie uzależnień obejmuje dwie
substancje.
Najczęściej jest to alkohol i inna substancja.
Narkotyki wykorzystywane w celach przestępczych
Kwas y-hydroksymasłowy (GHB,  ciekły Ecstasy )
Analogi GHB - lakton kwasu y-hydroksymasłowego (GBL, Revivarant), 1,4-
butandiol (BDO), kwas y-hydroksywalerianowy (GHV) i lakton kwasu y-
hydroksywalerianowego (GVL) są używane zamiast GHB lub stosowane jako
prekursory do jego produkcji.
Flunitrazepam (Rohypnol), Klonazepam (Rivotril), Ketamina, Skopolamina
Gwałt z wykorzystaniem w/w substancji przebiega następująco:
1. podanie środka w napoju (najczęściej alkoholowym)
2. "odurzenie" ofiary z utratą świadomości
3. wykorzystanie seksualne
4. przebudzenie - stan amnezji
Leczenie uzależnienia od substancji
psychoaktywnych
1. Detoksykacja.
2. Dążenie do utrzymania abstynencji.
3. Unikanie innych substancji uzależniających.
4. Zaangażowanie rodziny.
5. Toksykologiczne badania skriningowe
6. Grupy samopomocy - program  12 kroków.
7. Leczenie przymusowe.
8. Kontrakty warunkowe.
Leczenie uzależnienia od substancji
psychoaktywnych
Miejsce leczenia
1. Oddziały zamknięte.
2. Oddziały dzienne.
3. Poradnie odwykowe.
Sposób oddziaływania
1. Psychoterapia poznawczo-behawioralna ( grupowa i/lub indywidualna).
2. Psychofarmakoterapia.
Badanie na obecnośd narkotyków (mocz)
Amfetamina: 48-72 godziny
Kodeina: 48-72 godziny
Morfina: 48-72 godziny
Kokaina: 72 godziny lub dłużej (do 3 tyg.) przy przewlekłym stosowaniu
Kannabinoidy: 5 dni, przy przewlekłym stosowaniu do 30 tygodni
Benzodiazepiny: szybko działające 24-72 godziny, wolno działające 7 dni
Barbiturany: szybko działające 24-48 godzin, wolno działające 7 dni
Fencyklidyna: 8-55 godzin
Ketamina: 24-48 godzin
GHB: osocze 8 godzin, mocz 12 godzin
Analogi GHB: osocze 5 godzin, mocz 12 godzin
Okresy te zależą od: wysokości przyjętej dawki, długości przyjmowania i częstości
przyjmowania, wieku, wagi ciała, stanu zdrowia
Dziękuję za uwagę