Ukryty program szkoły
Cechy Podejście Podejście Podejście
charakterystyczne autonomiczne demokratyczne autorytarne
1. 2. 3. 4.
Osobiste wszystko, co wiedza zawarta
doświadczenia grupa uczniów przede
uczniów uzna za ważne wszystkim w
stanowiące dla własnych podręcznikach i
y
ródła wiedzy
podstawę badań (np. wykładach
dalszych ludzie,
poszukiwań, wydarzenia,
konfrontowane miejsca)
z nowymi
doświadczeniam
i
samodzielna działalność
słuchanie
praca i zaplanowana i wykładowcó
w,
badania podjęta przez
służące czytanie ich
grupę w celu
Uczenie
książek
gromadzeniu
zdobycia
się
doświadczeń,
doświadczeń,
informacji,
informacji i
umiejętności
umiejętności
wspomaganie i
wszelka
nauczanie
wspieranie aktywność
jako
procesu uczenia
nauczyciela
transmisja
się uczniów;
(także o gotowych
Naucza-
Przekazywanie
charakterze
pojęć i opinii
nie
informacji o
autorytarnym),
efektywnych
która zostanie
sposobach
uznana przez
uczenia się
grupę
za właściwą i
skuteczną
 każde każde jedynie
miejsce, miejsce, szkoła, w
gdzie które której
Miejsce
się dzieje coś jest uczniowie
uczenia
ciekawego przydatne do pracują pod
się
lub zespołowego kierunkiem
przydatnego uczenia nauczyciela
dla ucznia
 indywidualny aktywność podporządko
charakter pracy grupowa, wanie
każdego charakteryz nauczycielowi
Organiza-
ucznia; inne ująca się sposobów
cja
formy dialogiem i aktywności
aktywno-
aktywności współpracą uczniów
ści
odpowiadające
uczniów
indywidualnym
potrzebom
ucznia
 repertuar umiejętności i informacje
wiadomości zawarte w
sposobów
przydatne przedmiotach
uczenia się;
uczącej się nauczanych w
Rozumienie niezbędne
grupie dla szkole
pojęcia
umiejętności
jej rozwoju i
 wiedza"
badawcze, tworzenia
klimatu
pozwalające
współpracy
na rozszerzanie i
zmianę podstaw
tworzenia
informacji
 samoocena ocenianie różne formy
diagnozująca efektów
oceniania
efekty uczenia się na
poziomu
uczenia się podstawie
przyswojenia
(często norm
wiadomości z
Ocenianie
odbywająca się uznanych
poszczególnych
za przez
pomocą różnego członków przedmiotów
rodzaju grupy lub
nauczania
adekwatnych osoby
testów) kompetentne
 przejęcie przez decyzje decyzje
dotyczące dotyczące
każdego ucznia
uczenia się są uczenia się są
osobistej
podejmowane podejmowane
Decyzja odpowiedzialności
przez grupę przez jedną
o uczeniu
za własne
uczniów osobę (np.
się
wykształcenie i współpracują- nauczyciela)
lub niewielką
program nauki cych ze sobą
grupę (np.
kuratorium,
ministerstwo)
 rozwijanie dyscyplina dyscyplina
samodyscypli regulowana polegająca na
ny wspólnie wyuczeniu się
Dyscypli-
uzgodnionymi posłuszeństw
na
regułami i a wobec
zasadami narzuconych
reguł i
instrukcji
 władza jest władza jest władzę sprawuje
rozdzielona wyznaczona
udziałem
pomiędzy osoba lub zespół
każdego ucznia,
członków grupy,
Władza który staje się
którzy są
odpowiedzialny za
odpowiedzialni
wykorzystanie za jej
swej wykorzystanie
autonomii
 rodzice rodzice rodzice są
wspierają stanowią biernymi
Rola
rozwój ważne z
ródło obserwatoram
rodziców
umiejętności wiedzy i działań
uczniów dostępnej ekspertów
uczniom (nauczycieli)
Kontekstualna analiza różnorodnych
relacji:
nauczyciel - uczeń, rodzic - nauczyciel,
nauczyciel - nauczyciel
1. Rozdz
więk między kategoriami poznawczymi
uczniów i nauczyciela skutkuje często u
uczniów milczeniem i w konsekwencji może
hamować ich rozwój intelektualny.
2. W sytuacji permanentnej dominacji
nauczyciela tworzy się niesymetryczna relacja
interpersonalna, w której uczeń się broni,
przeczekuje i z lęku przed konsekwencjami
komunikowania się ucieka w milczenie.
3. Przyczyną akinetycznych zachowań
komunikacyjnych może być szkolna atmosfera
sprzyjająca potęgowaniu aleksytymii, czyli
brakowi umiejętności nazywania i
komunikowania przeżywanych emocji.
4. Szkolne normy nie dają przyzwolenia na
okazywanie emocji negatywnych, stąd
emocje te są maskowane i tłumione.
5. Niechęć do komunikowania się z
nauczycielem pojawia się także w sytuacjach
niosących negatywne konsekwencje, np. karę.
6. Komunikowanie się nauczyciela z uczniami
cechuje często niespójność - tak na poziomie
werbalnym, jak i niewerbalnym. Jeśli uczniowi
trudno jest rozpoznać charakter komunikatu
nauczyciela, prowadzi to do wycofania się z
kontaktu i braku reakcji na komunikat.
ZNACZENIA PRZESTRZENI EDUKACYJNEJ
1. W większości klas sposób rozmieszczenia
stołów, ławek i krzeseł nadaje pomieszczeniu
orientację:
przód - tył. Teren  zarezerwowany" dla
nauczyciela jest zwykle oddzielony od reszty klasy
- wskazuje na to większe biurko, wyściełane
miękkie krzesło lub fotel, lokalizacja tablicy i kosza
na śmieci. To nauczycielskie terytorium może
zajmować aż do jednej trzeciej całej dostępnej
przestrzeni.
2. Sposób zajmowania miejsc przez uczniów jest
wskaz
nikiem oczekiwanego kanału
komunikacyjnego. Zwykle kanał ten jest
postrzegany jako skupiony głównie na
nauczycielu lub skupiony wyłącznie na
nauczycielu.
3. Klasy szkolne często są wskaz
nikiem
dystansu społecznego oraz stylów nauczania i
wychowania o charakterze autorytarnym.
Uczniowie są bowiem uzależnieni od uczącego -
poczynając od stereotypowego przydzielania
miejsc w klasie (wysocy na końcu, niscy z przodu
klasy), usadzania dziewcząt z chłopcami w
klasach młodszych dla zachowania dyscypliny na
lekcji, kończąc na wyznaczaniu ławek dla dzieci z
trudnościami w uczeniu się.
4. Układ klasy kojarzy się z konfrontacją, z
bitwą, w czasie której wytyczane są terytoria,
każda ze stron prezentuje własną strategię
walki, np.: zastraszanie, wywoływanie
zdenerwowania, hałasowanie itp. Bitwa może
się zakończyć zwycięstwem jednej ze stron
lub rozejmem.
5. Układ pomieszczeń wewnątrz budynków
często utrudnia indywidualne uczenie się i
pracę w małych grupach. Uczniowie mają
ograniczone prawa do korzystania ze
szkolnych urządzeń, niektóre pomieszczenia
są wręcz niedostępne.
6. Aranżacja przestrzeni budynków szkolnych
wprowadza reguły odmienne niż w domach -
np.: osobne toalety dla dziewcząt i chłopców,
regularne uczenie się w dużych grupach
formalnych, specjalne pomieszczenia dla tzw.
nadzoru pedagogicznego, czyli dyrekcji.
7. W wielu klasach panuje duch tymczasowości,
charakteryzujący się brakiem oznak
przywiązania uczniów do pomieszczeń, w
których spędzają codziennie kilka godzin.
Rzadko spotyka się wystrój klasy zaaranżowany
przez nich samych, decyzje o wyeksponowaniu
prac uczniowskich podejmuje zwykle nauczyciel
według własnych, często nie uzgodnionych z
dziećmi kryteriów; szczególnie zauważalne są
różnego rodzaju gazetki ścienne.
8. Część wytwórców mebli szkolnych, a także
administratorów szkół, nie dostosowuje
wysokości szaf, regałów i półek do wzrostu
uczniów, co może utrudniać właściwe
wykorzystywanie pomieszczeń dydaktycznych -
zbyt duże albo za małe krzesła i stoliki,
niedostosowane do wzrostu dzieci, sprzyjają
wadom postawy i stanowią zagrożenie dla
zdrowia.
9. W wielu szkołach ustawiczne przemieszczanie
się uczniów z sali do sali jest uzasadniane
potrzebą wykorzystywania gabinetów
przedmiotowych. Jednak sporo tych pomieszczeń
nie posiada nawet elementarnego wyposażenia
w pomoce dydaktyczne - często można spotkać
np. gabinet matematyczny z kilkoma pożółkłymi
planszami wzorów matematycznych, gabinet
fizyczny z popsutymi urządzeniami do
demonstracji doświadczeń czy też
pomieszczenie z obcojęzycznymi czasopismami,
nazywane szumnie gabinetem do nauki języków.
10. Budynki wprowadzają również
nieosiągalne w większości domów
udogodnienia, takie jak: biblioteki, wyposażone
sale sportowe, gabinety lekarskie.
11. Istnieją także miejsca (m.in. toalety
szkolne, różnego rodzaju zakamarki), w
których bez nadzoru dorosłych mogą się
odbywać pewne rytualne zachowania: np.
palenie papierosów, subkulturowe zjawisko
 fali uczniowskiej".