Standardy i procedury postępowania w praktyce zawodowej położnej
Kompetencje zawodowe polskich położnych  opracowanie autorskie
Kompetencje zawodowe polskich położnych
 opracowanie autorskie
Mgr położnictwa Justyna Krysa
Nauczyciel akademicki w Samodzielnej Pracowni Umiejętności Położniczych na Wydziale Pielęgniar-
stwa i Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Lublinie; absolwentka Wydziału Pielęgniarstwa
i Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Lublinie (2008 r.); interesuje siÄ™ ustawodawstwem za-
wodowym położnych, kompetencjami zawodowymi położnej, filozofią i teorią opieki położniczej.
Dr n. med. Grażyna Iwanowicz-Palus
Adiunkt, kierownik Samodzielnej Pracowni Umiejętności Położniczych i Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu
Medycznego w Lublinie, Prezes Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Położnych, wojewódzki
konsultant w dziedzinie pielęgniarstwa ginekologiczno-położniczego województwa lubelskiego;
interesuje się ustawodawstwem i statusem zawodowym położnych, transformacją systemu kształ-
cenia położnych oraz organizacją i profesjonalizacją opieki położniczej.
Niniejsza praca przedstawia kompetencje położnej według International
Confederation of Midwives (ICM)  Międzynarodowego Stowarzyszenia
Położnych, a obowiązujące również w Polsce. ICM określiło kompetencje
dla położnych oraz dla organizacji odpowiedzialnych za edukację i prak-
tykę położniczą w danym kraju. Stały się one wytycznymi do stworzenia
programu edukacyjnego położnictwa.
Zakres kompetencji
Autorzy prezentowanej pracy podjęli próbę przedstawienia podziału kompetencji dla
położnej według sprawowanej opieki w poszczególnych okresach życia kobiety i jej
rodziny. Kompetencje zawodowe położnych w Polsce przedstawiają się jako wiedza
i umiejętności z zakresu:
lÄ…
nauk społecznych, zdrowia publicznego i etyki,
lÄ…
opieki przedporodowej, metod planowania rodziny,
lÄ…
opieki i poradnictwa w trakcie ciąży,
lÄ…
opieki podczas porodu,
lÄ…
opieki poporodowej,
24 Kobieta i jej rodzina. Profesjonalny poradnik dla położnych
Standardy i procedury postępowania w praktyce zawodowej położnej
Kompetencje zawodowe polskich położnych  opracowanie autorskie
lÄ…
opieki nad noworodkiem i niemowlęciem do drugiego miesiąca życia,
lÄ…
opieki nad kobietÄ… ze schorzeniami ginekologicznymi,
lÄ…
postawy reprezentowanej przez położną.
Opieka położnicza
Ważne
Położna w Polsce jest rozpoznawana jako odpowiedzialna profesjonalistka, która pra-
cuje wspólnie z kobietami, dając im niezbędne wsparcie, opiekę i informacje podczas
ciąży, porodu i połogu, prowadzi poród na własną odpowiedzialność i zapewnia opiekę
noworodkowi i niemowlęciu.
Opieka ta zawiera profilaktykę, promocję naturalnego porodu, wykrywanie stanów
nieprawidłowych u matki i dziecka, zapewnienie opieki medycznej i innych stosownych
środków pomocy dla kobiet we wszystkich okresach ich życia oraz opiekę w sytuacji
nagłej. Położna ma ważne zadanie jako doradca i edukator nie tylko kobiety, ale również
całej rodziny i społeczeństwa. Jej praca powinna zawierać poradę przedkoncepcyjną
i przygotowanie do rodzicielstwa oraz powinna obejmować pielęgnację zdrowia kobie-
ty i jej rodziny w trakcie ciąży, porodu, połogu, zarówno w aspekcie seksualności, jak
i płodności oraz opiekę nad dzieckiem, a także nad kobietą ze schorzeniami ginekolo-
gicznymi w każdym okresie jej życia1.
Kompetencje zawodowe położnych
Zadania wyznaczone przez rolę zawodową położnej mogą być realizowane tylko wtedy,
gdy położna uzyska w toku kształcenia odpowiednią wiedzę, umiejętności oraz postawy.
Podane wartości zawierają się w kompetencjach zawodowych położnej2.
Ważne
Kompetencje zawodowe położnych są rezultatem kształcenia zawodowego, a są to
 umiejętności i zdolności niezbędne do bezpiecznego i skutecznego wykonywania za-
wodu bez konieczności bezpośredniego nadzoru 3.
Poszczególne kompetencje są wytycznymi dla opracowania programu edukacyjnego
położnictwa oraz istotną informacją dla rządzących, którzy muszą zrozumieć, kim jest
© Copyright by Dr Josef Raabe, Spółka Wydawnicza Sp. z o.o.
Kobieta i jej rodzina. Profesjonalny poradnik dla położnych 25
Standardy i procedury postępowania w praktyce zawodowej położnej
Kompetencje zawodowe polskich położnych  opracowanie autorskie
położna, co robi i jak zdobyła swoją wiedzę i umiejętności, tak aby można było wzmocnić
podstawy prawne zawodu. Za istotne uważa się stwierdzenie, że określenie kompetencji
jest niezbędne dla poszczególnych krajów, zarówno w planowaniu programów naucza-
nia, jak i dla rozwoju standardów praktyki położniczej4.
Ważne dokumenty
Kompetencje położnej w Polsce, które uzyskuje się w procesie kształcenia na poziomie
studiów licencjackich i magisterskich, zostały opracowane na podstawie następujących
dokumentów:
lÄ…
Europejska Strategia WHO kształcenia pielęgniarek i położnych,
lÄ…
Deklaracja Monachijska: Pielęgniarki i Położne na rzecz zdrowia,
lÄ…
Program WHO, FIGO, ICM 1992  Bezpieczne macierzyństwo  pakiet matka dziec-
ko: wdrażanie zasad bezpiecznego macierzyństwa w państwach członkowskich ,
lÄ…
Program transformacji kształcenia pielęgniarek i położnych  projekt Ministerstwa
Zdrowia 20005.
Podział kompetencji dla położnych
Dr Grażyna Iwanowicz-Palus i prof. Irena Wrońska w artykule pod tytułem Kompetencje
zawodowe położnych w Polsce a założenia europejskiej strategii WHO kształcenia pielęgniarek
i położnych przedstawiły kompetencje położnej, które uzyskuje ona w toku nauki aka-
demickiej. Bazując na definicji kompetencji zawodowych położnych oraz kluczowych
pojęciach dla praktyki położniczej, a także dokumentach regulujących pracę położnych
w Rzeczpospolitej Polskiej, można stworzyć podział kompetencji dla położnej na pod-
stawie sprawowanej przez nią opieki w poszczególnych okresach życia kobiety i jej
rodziny.
Podstawową wiedzę, umiejętności i postawy uporządkowano według podanego niżej
schematu6.
Podstawowa wiedza z zakresu nauk społecznych,
zdrowia publicznego i etyki
Położne mają wymaganą wiedzę z zakresu nauk społecznych, zdrowia publicznego
i etyki. Jest to podstawa do sprawowania opieki wysokiej jakości. Wiedza i umiejętności
w tym zakresie obejmujÄ…:
lÄ…
poszanowanie dla danej kultury, rasy, religii, znajomość zwyczajów danej narodo-
wości,
lÄ…
umiejętność różnicowania korzystnych i szkodliwych praktyk zdrowotnych, zarów-
no tradycyjnych, jak i nowoczesnych,
26 Kobieta i jej rodzina. Profesjonalny poradnik dla położnych
Standardy i procedury postępowania w praktyce zawodowej położnej
Kompetencje zawodowe polskich położnych  opracowanie autorskie
lÄ…
metody zawiadamiania i transportu (opieka w nagłych wypadkach),
lÄ…
znajomość bezpośrednich i pośrednich przyczyn śmiertelności i zachorowalności
wśród matek i noworodków w społeczności lokalnej,
lÄ…
obronÄ™ i umacnianie pozycji kobiet,
lÄ…
zrozumienie praw człowieka, jego potrzeb i oczekiwań oraz ich wpływu na ludzkie
zdrowie,
lÄ…
korzyści i ryzyko dostępnych pozycji oraz udogodnień porodowych,
lÄ…
strategie współpracy z kobietami w wyborze różnorodnych, bezpiecznych metod
narodzin,
lÄ…
znajomość środowiska lokalnego  gromadzenie danych obejmujących stan zdro-
wia, odżywianie, sytuację socjalną i ekonomiczną, zagrożenia dla zdrowia ze strony
środowiska,
lÄ…
wskazania i procedury postępowania podczas resuscytacji krążeniowo-oddechowej,
zarówno u dzieci, jak i u dorosłych,
lÄ…
zdolności organizacyjne potrzebne przy zakładaniu i prowadzeniu odpowiednio
wyposażonej, wysokiej jakości praktyki położniczej.
Dodatkowa wiedza i umiejętności
Dodatkowa wiedza i umiejętności z tego zakresu obejmują zasady epidemiologii, wa-
runków sanitarnych, wiadomości z obszaru aseptyki i antyseptyki oraz statystyki i do-
kumentacji dotyczącej zdrowia społeczeństwa. Położna powinna także znać narodowe
i miejscowe organizacje zdrowia oraz dostęp do opieki położniczej. Nieobce powinny jej
być zasady promowania zdrowia i strategie zapobiegania chorobom stosowane w pod-
stawowej opiece zdrowotnej wśród społeczeństwa. Ponadto powinna ona znać programy
promujące zdrowie (świadczenie już istniejących usług i wiedza na temat wprowadzania
nowych programów zdrowotnych wśród społeczeństwa).
Zasady działania profesjonalnej położnej
Położna, która działa w sposób profesjonalny, jest odpowiedzialna i świadoma swoich
decyzji klinicznych. Aby pozostać na bieżąco w praktyce, łączy ona w swej pracy wiedzę
i umiejętności. Ponadto używa uniwersalnych, obowiązujących standardów prewencji
zakażeń oraz technik aseptyki i antyseptyki oraz korzysta z konsultacji podczas spra-
wowania opieki. Profesjonalna położna jest tolerancyjna, nie osądza i szanuje odmienne
kultury, pracuje w partnerstwie z kobietami i wspiera je w podejmowaniu świadomych
decyzji dotyczących ich zdrowia. Ponadto używa stosownych technik komunikacji in-
terpersonalnej oraz współpracuje w zespole medycznym dla podniesienia jakości opieki
wśród kobiet i ich rodzin.
© Copyright by Dr Josef Raabe, Spółka Wydawnicza Sp. z o.o.
Kobieta i jej rodzina. Profesjonalny poradnik dla położnych 27
Standardy i procedury postępowania w praktyce zawodowej położnej
Kompetencje zawodowe polskich położnych  opracowanie autorskie
Edukacja prozdrowotna
Położne zapewniają wysokiej jakości usługi prozdrowotne, prowadzą edukację zdrowot-
ną w celu przygotowania do życia w rodzinie, świadomego macierzyństwa i ojcostwa.
Podstawowa wiedza w tym zakresie obejmuje:
lÄ…
korelacje między wzrostem i rozwojem fizycznym a rozwojem płciowym i aktywno-
ścią seksualną,
lÄ…
anatomię oraz fizjologię kobiet i mężczyzn potrzebną do zrozumienia procesów kon-
cepcji i reprodukcji,
lÄ…
normy kulturowe i praktyki dotyczące seksualności i płciowości,
lÄ…
komponenty historii zdrowia rodziny, wywiad rodzinny,
lÄ…
badanie przedmiotowe i podmiotowe oraz badania laboratoryjne przeprowadzane
dla oceny stanu ciąży,
lÄ…
edukację zdrowotną w kierunku zdrowia reprodukcyjnego, chorób przenoszonych
drogą płciową, HIV, AIDS i zdrowia dziecka,
lÄ…
naturalne metody planowania rodziny oraz inne dostępne środki regulacji poczęć,
które są dostosowane odpowiednio do danej kultury,
lÄ…
mechaniczne, chemiczne, hormonalne i chirurgiczne metody zapobiegania zapłod-
nieniu, wskazania do ich stosowania,
lÄ…
zalecane procedury w stosunku do kobiet, które muszą podjąć decyzję na temat me-
tod planowania rodziny,
lÄ…
symptomy i czynniki ryzyka infekcji dróg moczowych.
Dodatkowa wiedza z zakresu edukacji prozdrowotnej
W zakres edukacji prozdrowotnej wchodzi również wiedza obejmująca znajomość
czynników, które biorą udział w reakcji i decyzjach dotyczących niezaplanowanej lub
niechcianej ciąży, a także objawy i czynniki ryzyka powszechnych chorób (nagłych
i przewlekłych), specyficznych dla danego regionu geograficznego, zapobieganie im,
pielęgnowanie w trakcie choroby i sposoby leczenia. Ponadto położna powinna znać
metody radzenia sobie w sytuacjach trudnych (problemy seksualne, przemoc domowa,
zaniedbania fizyczne).
Umiejętności z zakresu edukacji prozdrowotnej
Umiejętności z zakresu edukacji prozdrowotnej obejmują:
lÄ…
zbieranie wszechstronnego wywiadu,
lÄ…
wykonywanie badania fizykalnego, aby ocenić stan pacjentki,
lÄ…
zlecanie lub/i wykonywanie oraz interpretacja podstawowych badań laboratoryj-
nych, takich jak: Ht, badanie ogólne moczu, badania mikroskopowe,
lÄ…
stosowanie edukacji zdrowotnej, udzielanie porad prozdrowotnych,
28 Kobieta i jej rodzina. Profesjonalny poradnik dla położnych
Standardy i procedury postępowania w praktyce zawodowej położnej
Kompetencje zawodowe polskich położnych  opracowanie autorskie
lÄ…
pomoc w dobraniu odpowiedniej, lokalnie dostępnej i kulturowo dostosowanej me-
tody planowania rodziny,
lÄ…
prowadzenie dokumentacji pielęgniarskiej zawierającej informacje o tym, co zostało
zrobione i co pozostało do wykonania.
Ważne
Położna powinna także umieć posługiwać się mikroskopem oraz pobierać lub zlecać
wymazy z szyjki macicy (PAP). Ponadto powinna znać i dostarczać wszystkie dostępne,
odpowiednio dobrane metody antykoncepcji  mechaniczne, chemiczne i hormonalne.
Opieka i poradnictwo w trakcie ciąży
Położne dostarczają wysokiej jakości opieki przedporodowej, aby maksymalnie zwięk-
szyć potencjał zdrowia w okresie ciąży. Zawiera się w tym wczesne wykrywanie ciąży,
opieka i pielęgnacja oraz zapobieganie komplikacjom, a także wiedza o postępowaniu
w przypadku wystÄ…pienia problemu.
Wiedza z zakresu opieki i poradnictwa w trakcie ciąży
Wiedza z zakresu opieki i poradnictwa w trakcie ciąży obejmuje:
lÄ…
anatomię i fizjologię ludzkiego ciała,
lÄ…
fizjologiÄ™ cyklu miesiÄ…czkowego i procesu koncepcji,
lÄ…
objawy ciąży,
lÄ…
metody rozpoznania i potwierdzenia ciąży,
lÄ…
diagnozę ciąży zagrożonej (ekotopowej), ciąży wielopłodowej,
lÄ…
ocenę czasu trwania ciąży, ustalenie daty porodu na podstawie ostatniej miesiączki
i wielkości macicy,
lÄ…
komponenty wywiadu, wywiad z badania sprzed ciąży,
lÄ…
komponenty zestawionego badania sprzed ciąży,
lÄ…
prawidłowe wyniki podstawowych badań laboratoryjnych przeprowadzanych pod-
czas ciąży w zależności od miejsca zamieszkania,
lÄ…
prawidłowy przebieg ciąży  zmiany zachodzące w ciele, powszechne dolegliwości,
przewidywany wzrost wagi ciała,
lÄ…
psychologiczne aspekty ciąży i ich wpływ na funkcjonowanie rodziny,
lÄ…
niefarmakologiczne, bezpieczne preparaty stosowane dla złagodzenia dolegliwości
okresu ciąży,
lÄ…
sposoby określania dobrostanu płodu podczas ciąży, łącznie z określeniem akcji ser-
ca płodu i jego aktywności,
lÄ…
potrzeby żywieniowe kobiety w ciąży,
© Copyright by Dr Josef Raabe, Spółka Wydawnicza Sp. z o.o.
Kobieta i jej rodzina. Profesjonalny poradnik dla położnych 29
Standardy i procedury postępowania w praktyce zawodowej położnej
Kompetencje zawodowe polskich położnych  opracowanie autorskie
lÄ…
temat wzrostu i rozwoju płodu,
lÄ…
potrzeby edukacyjne dotyczÄ…ce zmian w ciele kobiety, radzenia sobie z dolegliwo-
ściami, higieny, życia seksualnego, odżywiania, pracy w okresie ciąży,
lÄ…
przygotowanie do narodzin i rodzicielstwa,
lÄ…
przygotowanie domu/rodziny na przyjęcie dziecka,
lÄ…
symptomy rozpoczynajÄ…cego siÄ™ porodu,
lÄ…
przygotowanie do naturalnego karmienia piersiÄ…,
lÄ…
techniki relaksacji i łagodzenia bólu dostępne podczas porodu,
lÄ…
wpływ stosowania leków (przedawkowania ich), a także medycyny niekonwencjo-
nalnej na płód,
lÄ…
wpływ palenia papierosów, alkoholu, narkotyków na kobietę i płód,
lÄ…
symptomy zaburzeń w trakcie ciąży groz
nych dla życia kobiety i dziecka: preeklamp-
sia, krwawienia, poród przedwczesny, ostra anemia.
Ważne
Położna powinna wykazywać się znajomością znaków i wskazówek dotyczących wybra-
nych komplikacji i stanów okresu ciąży (m.in.: astma, zakażenie wirusem HIV, cukrzy-
ca, ciąża po terminie, komplikacje kardiologiczne) oraz wpływu wyżej wymienionych
chronicznych i ostrych stanów na przebieg ciąży i bezpośrednio na płód.
Umiejętności z zakresu opieki i poradnictwa w czasie ciąży
Umiejętności z zakresu opieki i poradnictwa w czasie ciąży obejmują:
lÄ…
przeprowadzenie wstępnego wywiadu i prowadzenie na bieżąco dokumentacji na
każdej wizycie przedporodowej,
lÄ…
wykonanie badania przedmiotowego i podmiotowego oraz wyjaśnienie kobiecie
jego wyników,
lÄ…
ocenę podstawowych parametrów życia (temperatura, tętno, ciśnienie),
lÄ…
ocenę odżywiania matki oraz jego korelacji ze wzrostem płodu,
lÄ…
ocenę dna macicy, ustalenie położenia, ustawienia i ułożenia płodu na podstawie
badania położniczego,
lÄ…
ocenę wzrostu płodu,
lÄ…
wysłuchanie tonów serca płodu i badanie palpacyjne macicy w celu oceny aktywno-
ści płodu,
lÄ…
ocenę wymiarów miednicy na podstawie badania,
lÄ…
obliczenie przypuszczalnej daty porodu,
lÄ…
edukację kobiet na temat symptomów świadczących o nieprawidłowościach ciąży
i poinformowanie o konieczności kontaktu z położną,
lÄ…
edukację ciężarnych na temat radzenia sobie z powszechnymi dolegliwościami okre-
su ciąży,
30 Kobieta i jej rodzina. Profesjonalny poradnik dla położnych
Standardy i procedury postępowania w praktyce zawodowej położnej
Kompetencje zawodowe polskich położnych  opracowanie autorskie
lÄ…
dostarczenie wskazówek i zapewnienie przygotowania do porodu i rodzicielstwa,
lÄ…
identyfikację nieprawidłowości przebiegu ciąży oraz ustalenie odpowiednich dzia-
łań w sytuacji:
- nieodpowiedniego odżywiania w czasie ciąży,
- nieodpowiedniego wzrostu płodu,
- podniesionego ciśnienia, proteinurii, obecności znacznych obrzęków, uporczy-
wych bólów głowy, zaburzeń widzenia, bólu w nadbrzuszu powiązanych z pod-
wyższonym ciśnieniem,
- krwawienia z pochwy,
- ciąży wielopłodowej, nieprawidłowego położenia w terminie porodu,
- wewnątrzmacicznej śmierci płodu,
- przedwczesnego pęknięcia błon płodowych,
lÄ…
wykonywanie ww. czynności kompetentnie,
lÄ…
prowadzenie dokumentacji pielęgniarskiej zawierającej informacje o tym, co zostało
zrobione i co pozostało do wykonania.
Opieka i poradnictwo w czasie ciąży  dodatkowe umiejętności
Dodatkowe umiejętności z zakresu opieki i poradnictwa w czasie ciąży obejmują po-
radnictwo zdrowotne dla kobiet w kwestii odżywiania, ćwiczeń, zaprzestania palenia.
Położna powinna także wykonać badanie pomiaru miednicy oraz badanie metodą
Dopplera. Do zadań położnej należy ponadto identyfikowanie i odniesienie się do ta-
kich nieprawidłowych zmian podczas ciąży, jak: ciąża za mała i za duża do wieku pło-
dowego, podejrzenie wielowodzia, cukrzycy, płodowych anomalii (np. skąpomoczu),
nieprawidłowe wyniki badań laboratoryjnych, rozpoznanie infekcji przenoszonych
drogą płciową, zapalenia pochwy, układu moczowego, górnych dróg oddechowych,
ocena płodu po przewidzianym terminie porodu. Położna powinna także wykazywać
znajomość zasad postępowania w walce z ww. schorzeniami i nieprawidłowościami,
która bazuje na lokalnych standardach i dostępnych środkach. Powinna także umieć
wykonać zewnętrzny obrót w położeniu pośladkowym.
Opieka podczas porodu
Ważne
Położne zapewniają wysokiej jakości opiekę podczas porodu. Zapewniają one bezpie-
czeństwo matce i dziecku, postępując zgodnie z zasadami przebiegu porodu. Wykazują
się także umiejętnością radzenia sobie w sytuacjach trudnych i nagłych w trakcie porodu,
tak aby utrzymać zdrowie kobiety i jej dziecka na wysokim poziomie.
© Copyright by Dr Josef Raabe, Spółka Wydawnicza Sp. z o.o.
Kobieta i jej rodzina. Profesjonalny poradnik dla położnych 31
Standardy i procedury postępowania w praktyce zawodowej położnej
Kompetencje zawodowe polskich położnych  opracowanie autorskie
Wiedza w zakresie opieki podczas porodu obejmuje:
lÄ…
fizjologiÄ™ porodu,
lÄ…
anatomię główki płodu (największy obwód i punkt prowadzący),
lÄ…
psychologiczne i kulturowe aspekty porodu,
lÄ…
zwiastuny porodu,
lÄ…
prawidłowy postęp porodu oraz prowadzenie kartogramu lub podobnych sposo-
bów zapisu,
lÄ…
metody oceny dobrostanu płodu podczas porodu,
lÄ…
metody oceny dobrostanu matki podczas porodu,
lÄ…
mechanizm obniżania się płodu w miednicy podczas porodu,
lÄ…
sposoby na podniesienie komfortu rodzenia (obecność rodziny, pozycja, nawodnie-
nie, wsparcie emocjonalne, niefarmakologiczne metody łagodzenia bólu),
lÄ…
fizjologię przejścia dziecka do życia pozamacicznego,
lÄ…
fizyczną opiekę nad noworodkiem: ciepło, karmienie, oddychanie,
lÄ…
promowanie kontaktu skóra do skóry noworodka i matki,
lÄ…
drogi wsparcia i promowanie wyłącznego, nieprzerywanego karmienia piersią,
lÄ…
zasady fizjologicznego postępowania w trzecim okresie porodu,
lÄ…
wskazania do zastosowania środków nadzwyczajnych: zatrzymane łożysko, dysto-
cja barkowa, atonia macicy, zamartwica noworodka,
lÄ…
wskazania do porodu zabiegowego: stan zagrożenia życia płodu, infekcja, wypad-
nięcie pępowiny,
lÄ…
oznaki komplikacji w czasie porodu: krwawienie, zatrzymanie akcji porodowej, nie-
prawidłowe przodowanie płodu, rzucawka, stan zagrożenia życia rodzącej, zagroże-
nie życia płodu, infekcja, wypadnięcie pępowiny,
lÄ…
zasady aktywnego prowadzenia trzeciego okresu porodu.
Umiejętności z zakresu opieki podczas porodu
Umiejętności z zakresu opieki podczas porodu obejmują:
lÄ…
zbieranie dokładnego wywiadu oraz ocenę parametrów życiowych rodzącej,
lÄ…
wykonanie badania fizykalnego,
lÄ…
wykonanie kompletnego badania przez powłoki brzuszne w celu oceny pozycji pło-
du i obniżania się główki w kanale rodnym,
lÄ…
ocenę częstotliwości i efektywności skurczów macicy,
lÄ…
wykonanie kompletnego i dokładnego badania miednicy, oceny postępu porodu,
stanu błon płodowych oraz ocenę współmierności porodowej,
lÄ…
śledzenie postępu porodu na podstawie kartogramu lub podobnego narzędzia zapi-
su porodu,
lÄ…
dostarczanie psychologicznego wsparcia dla kobiety i rodziny,
lÄ…
prowadzenie właściwego nawodnienia, odżywiania i zapewnienie komfortu pod-
czas porodu,
lÄ…
ocenę opróżnienia pęcherza moczowego,
32 Kobieta i jej rodzina. Profesjonalny poradnik dla położnych
Standardy i procedury postępowania w praktyce zawodowej położnej
Kompetencje zawodowe polskich położnych  opracowanie autorskie
lÄ…
szybką identyfikację nieprawidłowości w trakcie porodu i odpowiednią interwencję,
lÄ…
wykonanie odpowiednich ręcznych pomocy w porodach odwróconych,
lÄ…
postępowanie w przypadku pępowiny okręconej wokół szyi dziecka,
lÄ…
wykonanie episiotomii, jeżeli to konieczne,
lÄ…
wykonanie szycia krocza w razie potrzeby,
lÄ…
wspomaganie fizjologicznej akcji w trzecim okresie porodu,
lÄ…
aktywne przeprowadzenie trzeciego okresu porodu, łącznie z podawaniem środ-
ków naskurczowych, kontrolowaną trakcją za sznur pępowinowy, masażem macicy
przed porodem łożyska,
lÄ…
ochronÄ™ przed wynicowaniem macicy w trzecim okresie porodu,
lÄ…
zbadanie kompletności łożyska i błon płodowych,
lÄ…
oszacowanie utraty krwi przez rodzÄ…cÄ…,
lÄ…
badanie stanu pochwy i szyjki macicy pod kątem uszkodzeń,
lÄ…
zaopatrzenie uszkodzeń pochwy i krocza,
lÄ…
nadzór nad krwawieniem po porodzie,
lÄ…
zapewnienie odpowiednich warunków dla matki i noworodka sprzyjających nawią-
zaniu więzi emocjonalnej,
lÄ…
zainicjowanie karmienia piersią jak najwcześniej po narodzinach i poparcie wyłącz-
nego karmienia piersiÄ…,
lÄ…
wykonanie badania fizykalnego noworodka,
lÄ…
prowadzenie dokumentacji pielęgniarskiej zawierającej informacje o tym, co zostało
zrobione i co pozostało do wykonania.
Opieka w trakcie porodu  dodatkowe umiejętności
Dodatkowe umiejętności z zakresu opieki w trakcie porodu obejmują:
lÄ…
wykonanie odpowiednich pomocy ręcznych w porodzie twarzyczkowym i miedni-
cowym,
lÄ…
podawanie znieczulenia miejscowego,
lÄ…
zakładanie próżnociągu położniczego lub kleszczy położniczych,
lÄ…
postępowanie przy nieprawidłowych położeniach płodu, dystocji barkowej, stanach
zagrożenia płodu,
lÄ…
wykrywanie i postępowanie w przypadku wypadnięcia pępowiny,
lÄ…
wykonanie ręcznego wydobycia płodu,
lÄ…
wykrywanie i postępowanie w uszkodzeniach szyjki macicy,
lÄ…
wykonanie oburęcznego ucisku macicy w celu opanowania krwawienia,
lÄ…
zakładanie wenflonu, pobranie krwi, wykonanie badania Ht i Hb,
lÄ…
przepisanie i/lub podawanie farmakologicznych środków łagodzących ból, jeżeli jest
taka potrzeba,
lÄ…
podawanie oksytocyny do indukcji i stymulacji porodu lub jako postępowanie
w krwawieniu po porodzie,
lÄ…
znajomość zasad transportu kobiety do innego oddziału.
© Copyright by Dr Josef Raabe, Spółka Wydawnicza Sp. z o.o.
Kobieta i jej rodzina. Profesjonalny poradnik dla położnych 33
Standardy i procedury postępowania w praktyce zawodowej położnej
Kompetencje zawodowe polskich położnych  opracowanie autorskie
Opieka poporodowa
Ważne
Położne zapewniają wszechstronną, wysokiej jakości opiekę w połogu, która jest dosto-
sowana kulturowo. Wiedza w tym zakresie obejmuje informacje na temat prawidłowego
procesu cofania się zmian ciążowych i porodowych oraz zmian powstałych po porodzie
(po poronieniu).
Położna powinna wykazywać się znajomością procesu laktacji oraz zaburzeń, które
mogą mu towarzyszyć (zastój pokarmu, brak pokarmu). Jej rolą jest także przekazywa-
nie informacji na temat prawidłowego odżywiania się matki w trakcie połogu, odpo-
czynku, pracy fizycznej oraz higieny osobistej. Wiedza z zakresu opieki poporodowej
obejmuje także takie aspekty, jak: odżywcze potrzeby dziecka, więz
rodzice dziecko
oraz sposoby na wypromowanie pozytywnej relacji pomiędzy nimi. Ponadto nieobce
położnej powinny być takie zagadnienia, jak: wskaz
niki nieprawidłowej inwolucji,
np. uporczywe maciczne krwawienie, infekcja dróg rodnych, oznaki problemów
podczas karmienia piersią, a także znaki i symptomy niebezpieczeństwa dla życia
matki, np. uporczywe krwawienie z pochwy, zatrzymanie moczu, nietrzymanie stolca,
poporodowa preeklampsia.
Połóg  dodatkowa wiedza
Dodatkowa wiedza z zakresu opieki poporodowej obejmuje znajomość wskaz
ników
wybranych komplikacji w okresie połogu, takich jak: uporczywa anemia, krwiak, za-
palenie gruczołu piersiowego, depresja poporodowa, zakrzepowe zapalenie żył itp.
Położna powinna również zapewnić opiekę i konsultację potrzebną w razie wystąpienia
zagrożenia i po poronieniu oraz znać symptomy komplikacji po poronieniu.
Umiejętności z zakresu opieki poporodowej
Umiejętności z zakresu opieki poporodowej obejmują:
lÄ…
przeprowadzenie dokładnego wywiadu zawierającego szczegóły przebiegu ciąży
i porodu,
lÄ…
wykonanie fizykalnego badania matki,
lÄ…
ocenÄ™ inwolucji macicy i gojenia siÄ™ ran po porodzie,
lÄ…
zainicjowanie i promowanie wyłącznego karmienia piersią,
lÄ…
wykształcenie u matki troski o własne zdrowie i zdrowie dziecka, włącznie z odpo-
czynkiem i odżywianiem,
34 Kobieta i jej rodzina. Profesjonalny poradnik dla położnych
Standardy i procedury postępowania w praktyce zawodowej położnej
Kompetencje zawodowe polskich położnych  opracowanie autorskie
lÄ…
odpowiednie postępowanie w przypadku identyfikacji krwiaka,
lÄ…
odpowiedniÄ… opiekÄ™ nad matkÄ… w przypadku stwierdzenia infekcji,
lÄ…
prowadzenie dokumentacji pielęgniarskiej zawierającej informacje o tym, co zostało
zrobione i co pozostało do wykonania.
Ważne
Do zadań położnej należy konsultacja z kobietami oraz ich rodzinami w sprawie sek-
sualności i planowania rodziny po porodzie, a także wsparcie kobiety po przebytym
poronieniu.
Opieka nad noworodkiem i niemowlęciem do drugiego
miesiąca życia
Położne zapewniają wysokiej jakości, wszechstronną opiekę dla zasadniczo zdrowego
dziecka od momentu narodzin do ukończenia drugiego miesiąca życia. Wiedza z tego
zakresu obejmuje adaptację noworodka do życia pozamacicznego, czyli zaspokojenie
jego podstawowych fizjologicznych potrzeb, takich jak: oddychanie, ciepło, odżywianie,
więz
matka dziecko. Rolą położnej jest także dokonanie bezpośredniej oceny kondycji
noworodka (ocena w skali Apgar), na którą składają się takie elementy, jak: oddychanie,
praca serca, odruchy, napięcie mięśni, kolor skóry. Położna powinna mieć podstawową
wiedzę na temat wyglądu i zachowania się noworodka, a także znać normy prawi-
dłowego wzrostu i rozwoju dziecka. Ponadto powinna ona umieć wyróżnić wybrane
komplikacje okresu noworodkowego, takie jak: przedgłowie, hipoglikemia, hipotermia,
infekcja. Jej rolą jest także promowanie zdrowia i zapobieganie chorobom u noworodków
i niemowląt, a także pouczanie o potrzebie uodpornienia, ryzyka i korzyści płynących
ze szczepienia dzieci.
Ważne
W zakres wiedzy na temat opieki nad noworodkiem i niemowlęciem do drugiego
miesiąca życia wchodzi także znajomość wybranych komplikacji występujących
u noworodków, takich jak: żółtaczka, krwiak podokostnowy, przyczyny nagłej
śmierci noworodków, a także informacje na temat prawidłowego wzrostu i rozwoju
dziecka przedwcześnie urodzonego, od urodzenia do ukończenia drugiego miesiąca
życia.
© Copyright by Dr Josef Raabe, Spółka Wydawnicza Sp. z o.o.
Kobieta i jej rodzina. Profesjonalny poradnik dla położnych 35
Standardy i procedury postępowania w praktyce zawodowej położnej
Kompetencje zawodowe polskich położnych  opracowanie autorskie
Umiejętności z zakresu opieki nad noworodkiem i niemowlęciem
do ukończenia drugiego miesiąca życia
Zakres opieki poporodowej obejmuje:
lÄ…
utrzymanie prawidłowego oddychania dziecka poprzez udrożnienie dróg oddecho-
wych,
lÄ…
utrzymanie odpowiedniej temperatury ciała, unikanie przegrzewania,
lÄ…
wykonanie natychmiastowej oceny noworodka wg skali Apgar lub innej,
lÄ…
wykonanie badania pod kątem prawidłowych oznak życia,
lÄ…
przystawienie dziecka do piersi matki, przyjęcie odpowiedniej pozycji do karmienia,
lÄ…
edukację rodziców na temat symptomów niebezpieczeństw groz
nych dla życia
i zdrowia dziecka,
lÄ…
rozpoczęcie reanimacji w razie potrzeby,
lÄ…
przewiezienie dziecka na oddział intensywnej terapii w razie potrzeby,
lÄ…
prowadzenie dokumentacji pielęgniarskiej zawierającej informacje o tym, co zostało
zrobione i co pozostało do wykonania.
Opieka poporodowa  dodatkowe umiejętności
Do zadań położnej w okresie poporodowym należy edukacja rodziców na temat prawi-
dłowego rozwoju dziecka oraz podawanie informacji dotyczących opieki nad dzieckiem,
a także pomoc rodzicom w uzyskaniu pomocy socjalnej w razie potrzeby. Szczególną
opieką powinni zostać otoczeni rodzice dzieci, u których wykryto wadę wrodzoną, a także
ci rodzice, którzy doświadczyli poronienia lub śmierci dziecka. Zadaniem położnej jest
także pomoc w transporcie noworodka oraz pomoc rodzinie po narodzinach więcej niż
jednego dziecka.
Ważne
Kompetencje położnej poszerzają się wraz ze zdobywaną przez nią wiedzą i umiejętno-
ściami, a także z nabywaniem doświadczenia. Dlatego bardzo ważny w pracy położnej
jest rozwój zawodowy. Nabyta wiedza, umiejętności i doświadczenie motywują do
inicjowania zmian w praktyce zawodowej.
Podstawy prawne
lÄ…
Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej z dnia 5 lipca 1996 r. (DzU z 1996 r. Nr 91,
poz. 410 z póz
n. zm.).
36 Kobieta i jej rodzina. Profesjonalny poradnik dla położnych
Standardy i procedury postępowania w praktyce zawodowej położnej
Kompetencje zawodowe polskich położnych  opracowanie autorskie
lÄ…
RozporzÄ…dzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 listopada 2007 r. w sprawie rodzaju i za-
kresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych
udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego
(DzU z 2007 r. Nr 210, poz. 1540).
lÄ…
Ustawa o samorządzie pielęgniarek i położnych z dnia 19 kwietnia 1991 r. (DzU
z 1991 r. Nr 41, poz. 178 z póz
n. zm.).
lÄ…
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 8 lipca 1997 r. w sprawie
wymogów, jakim powinny odpowiadać pod względem technicznym i sanitarnym
urządzenia i pomieszczenia, w których można wykonywać indywidualną praktykę
pielęgniarki i położnej (DzU z 1997 r. Nr 85, poz. 543).
lÄ…
Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rzeczypospolitej Polskiej.
lÄ…
Dyrektywa Rady 80/154/EWG z dnia 21 stycznia 1980 r. w sprawie wzajemnego
uznawania dyplomów, świadectw i innych dowodów posiadania kwalifikacji po-
łożnej i postanowienia ułatwiające skuteczne wykonywanie prawa do zakładania
przedsiębiorstw i swobody świadczenia usług (DzU WE Nr L 176, 17.05.1977 r.).
lÄ…
Dyrektywa Rady 80/155/EWG z dnia 21 stycznia 1980 r. w sprawie koordynacji prze-
pisów prawnych, regulacji i działań administracyjnych dotyczących podejmowania
i prowadzenia działalności położnej (DzU WE NR L 033, 11.02.1980 r.).
lÄ…
Dyrektywa 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r.
w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (tekst majÄ…cy znaczenie dla EOG),
(DzU UE, 30.09.2005 r.), której celem jest stworzenie jednolitego, przejrzystego i ela-
stycznego systemu uznawania kwalifikacji zawodowych w Unii Europejskiej zastÄ™-
pującego kilka dyrektyw systemu ogólnego i kilkanaście dyrektyw sektorowych,
który ułatwi korzystanie ze swobód rynku wewnętrznego.
lÄ…
RozporzÄ…dzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 paz
dziernika 2005 r. w sprawie zakresu
zadań lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej (DzU z 2005 r.
Nr 214, poz. 1816) jako dokumentu stworzonego wyłącznie dla pracowników pod-
stawowej opieki zdrowotnej.
Bibliografia
lÄ…
Competencies ICM, www.internationalmidwives.org.
lÄ…
Definition of the Midwife, International Confederation of Midwifes Council meeting,
19th July, 2005, Brisbane, Australia.
lÄ…
Europejska Strategia WHO kształcenia pielęgniarek i położnych, DLVR020301  Strate-
gia kształcenia  14 maja 1999 r., Światowa Organizacja Zdrowia, Biuro Regionalne
w Europie, Kopenhaga 2000.
lÄ…
Iwanowicz-Palus G., Wrońska I., Kompetencje zawodowe położnych w Polsce a założenia
Europejskiej Strategii WHO kształcenia pielęgniarek i położnych, Ann. Acad. Med. A
ódz

2002, nr 4, s. 47.
lÄ…
Iwanowicz-Palus G., Unijne uwarunkowania kształcenia i wykonywania zawodu położnej,
 Pielęgniarka i Położna nr 11, 2003, s. 5.
© Copyright by Dr Josef Raabe, Spółka Wydawnicza Sp. z o.o.
Kobieta i jej rodzina. Profesjonalny poradnik dla położnych 37
Standardy i procedury postępowania w praktyce zawodowej położnej
Kompetencje zawodowe polskich położnych  opracowanie autorskie
lÄ…
Iwanowicz-Palus G., Polska położna w obliczu nowej rzeczywistości  unijne uwarunkowa-
nia kształcenia i wykonywania zawodu, www.rodzicpoludzku.pl.
lÄ…
http://www.zdrowarodzina.pl/komp.html.
Przypisy
1
Definition of the Midwife, International Confederation of Midwifes Council meeting, 19th July, 2005, Bris-
bane, Australia.
2
G. Iwanowicz-Palus, I. Wrońska, Kompetencje zawodowe położnych w Polsce a założenia Europejskiej Strategii
WHO kształcenia pielęgniarek i położnych, Ann. Acad. Med. A
ódz
2002 nr 4, s. 47.
3
Europejska Strategia WHO kształcenia pielęgniarek i położnych, DLVR020301  Strategia kształcenia  14 maja
1999, Åšwiatowa Organizacja Zdrowia, Biuro Regionalne w Europie, Kopenhaga 2000.
4
Competencies ICM, www.internationalmidwives.org.
5
Europejska Strategia WHO& , op. cit., s. 48-49.
6
Competencies ICM, www.internationalmidwives.org.
38 Kobieta i jej rodzina. Profesjonalny poradnik dla położnych