Mechanizm porodu i kompetencje położnej w przyjęciu porodu z położenia
płodu podłużnego miednicowego
Zakład Propedeutyki Położnictwa
2012/2013 Prowadzenie ćwiczeń: mgr Barbara Kotlarz KZK WNoZ SUM w Katowicach
PLAN METODYCZNY (KONSPEKT)
Nazwa uczelni: ÅšlÄ…ski Uniwersytet Medyczny w Katowicach.
Wydział: Wydział Opieki Zdrowotnej Zakład Propedeutyki Położnictwa Katedry
Zdrowia Kobiety.
Kierunek: Położnictwo II rok, studia I stopnia.
Przedmiot: Techniki położnicze i prowadzenie porodu.
Temat zajęć: Kompetencje położnej w przebiegu porodu.
Typ zajęć: zajęcia poświęcone opracowaniu nowego tematu.
Czas zajęć: 5h
Strona 1 z 17
Mechanizm porodu i kompetencje położnej w przyjęciu porodu z położenia
płodu podłużnego miednicowego
Zakład Propedeutyki Położnictwa
2012/2013 Prowadzenie ćwiczeń: mgr Barbara Kotlarz KZK WNoZ SUM w Katowicach
ZAA
OŻENIA DYDAKTYCZNO  WYCHOWAWCZE
Cele kształcenia
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności systematycznej obserwacji, pielęgnacji oraz
wykonywania badań zewnętrznych, wewnętrznych, oceny tętna płodu
ich interpretacji, dokumentowania oraz przygotowania rodzÄ…cej i
położnej do odbycia porodu. Opiekowanie się rodzącą i noworodkiem
w IV okresie porodu.
Cele szczegółowe:
Po zrealizowaniu zajęć student:
1. Oceni stan ogólny rodzącej i płodu.
2. Udokumentuje wykonane czynności.
3. Wykona badanie zewnętrzne i wewnętrzne oraz postawi diagnozę położniczą.
4. Na bieżąco oceni postęp porodu.
5. Umie dokonywać prawidłowego zapisu w poszczególnych częściach partogramu.
6. Dokona charakterystyki poszczególnych okresów porodu.
7. Przygotuje zestaw, siebie oraz personel sali porodowej i oddziału
neonatologicznego do porodu.
8. Przygotowuje kącik noworodka  niezbędną aparaturę i dokumenty.
9. Zna zasady graficznego obrazowania odbytego porodu.
10. Oceni stan noworodka po porodzie.
11. Na bieżąco udokumentuje wykonane czynności i zabiegi.
12. Prawidłowo przekaże rodzącą i noworodka do oddziału położniczo 
noworodkowego.
Metody kształcenia:
·ð metoda podstawowa  pokaz, ćwiczenie,
·ð metoda uzupeÅ‚niajÄ…ca  wykÅ‚ad informacyjny, konwersatoryjny
Åšrodki dydaktyczne:
·ð model kobiety, ·ð fantom do badania szyjki,
·ð fantom poÅ‚ożniczy, ·ð dokumentacja szpitalna kobiety
rodzÄ…cej i noworodka.
·ð fantom noworodka,
Bibliografia:
Strona 2 z 17
Mechanizm porodu i kompetencje położnej w przyjęciu porodu z położenia
płodu podłużnego miednicowego
Zakład Propedeutyki Położnictwa
2012/2013 Prowadzenie ćwiczeń: mgr Barbara Kotlarz KZK WNoZ SUM w Katowicach
1. Agrawal P.: Odkrywam macierzyństwo. Wyd. nakładem Autorki, Wrocław 2007;
2. Bręborowicz G.H. (red.): Położnictwo. Podręcznik dla położnych i pielęgniarek.
PZWL, Warszawa 2005;
3. Bręborowicz G.H. (red.): Położnictwo i ginekologia. T. 1 Położnictwo. PZWL,
Warszawa 2007;
4. Chołuj I.: Urodzić razem i naturalnie. Informator i poradnik porodowy dla rodziców i
położnych. Wyd. Fundacja y
ródła Życia, 2008
5. Chapman V., Charles C.: Prowadzenie porodu. PZWL, Warszawa 2010.
6. Dmoch  Gajzlerska E.: Położnictwo i ginekologia: dla studentów położnictwa i
pielęgniarstwa, cz. 5 i 6. WUM, Warszawa 2008.
7. Krajewska  Kułak E. (red.): Badanie fizykalne w praktyce pielęgniarek i położnych,
Czelej, Lublin 2008;
8. Miller A.W.F., Hanretty K.P.: Położnictwo ilustrowane, Libramed, Warszawa 2000;
9. Pschyrembel W., Dudenhausen J.W.: Położnictwo i operacje położnicze, PZWL,
Warszawa 2007;
10. Troszyński M.: Ćwiczenia położnicze.; PZWL, Warszawa 2003;
11. Rekomendacje zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego
dotyczące opieki okołoporodowej i prowadzenia porodu, Ginekol Pol. 2009, 80, 548-
557;
12. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2012 r. w spawie standardów,
postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki
okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży,
fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem (Dz.U.2012 nr 0
poz.1100).
OBSERWACJA RODZ
CEJ I POST
PU PORODU W POSZCZEGÓLNYCH
OKRESACH PORODU  KOMPETENCJE POA
OŻNEJ
Kompetencje te możemy podzielić na następujące działania:
1. Czynności położnicze.
2. Ocena stanu płodu.
3. Ocena stanu ogólnego rodzącej.
4. Psychofizyczne przygotowanie do porodu  psychoprofilaktyka bólu porodowego.
5. Zabiegi pielęgnacyjne.
KOMPETENCJE POA
OŻNEJ W I OKRESIE PORODU
Rozpoczęcie porodu.
1. Przyjęcie kobiety ciężarnej do porodu.
Przyjęcie kobiety do porodu następuje na podstawie skierowania lub w konsekwencji
osobistego zgłoszenia się do wybranego przez nią świadczeniodawcy realizującego usługi w
zakresie położnictwa. Miejsce porodu, za wyjątkiem wystąpienia zdarzeń nagłych, powinno
Strona 3 z 17
Mechanizm porodu i kompetencje położnej w przyjęciu porodu z położenia
płodu podłużnego miednicowego
Zakład Propedeutyki Położnictwa
2012/2013 Prowadzenie ćwiczeń: mgr Barbara Kotlarz KZK WNoZ SUM w Katowicach
być zgodne z wcześniej opracowanym planem opieki prenatalnej oraz dokonaną i
udokumentowaną oceną czynników ryzyka okołoporodowego.
2. Rozpoznanie porodu:
Początek porodu rozpoznaje się na podstawie czynności skurczowej macicy powodującej
postęp porodu, czyli skracanie i rozwieranie szyjki macicy. Niekiedy, na 2-3 tygodnie przed
porodem mogą pojawić się skurcze przepowiadające wymagające zawsze różnicowania z
właściwymi skurczami porodowymi. W razie wątpliwości, czy występujące skurcze są
skurczami porodowymi, niezbędna jest obserwacja trwająca 1-2 godziny;
CZYNNOÅšCI POA
OŻNICZE:
Ocena aktywności skurczowej macicy w czasie porodu:
Prawidłową czynność skurczową charakteryzują regularne, nasilające się mimowolne,
miernie bolesne i faliste skurcze macicy. Ich siła, częstość i czas trwania zmieniają się
zależnie od okresu porodu. Na falisty charakter skurczu składają się 3 fazy: narastania,
szczytu i zanikania. Szybkość narastania skurczu jest większa od zanikania. Czas trwania
prawidłowego skurczu wynosi 25  60 sekund. Czynność skurczową macicy ocenia się co 15
 30 minut stosownie do nasilania siÄ™. Za skurcze porodowe uznaje siÄ™ regularne skurcze
występujące, co 10  20 minut, które pojawiają się na początku porodu, trwają średnio 25 
35 sekund. Pod koniec ciąży występują tzw. skurcze przepowiadające lub zwiastujące
Braxtona  Hicks a, których nie uznaje się za rozpoczynające czynność skurczową macicy.
Czynność skurczowa macicy powoduje zgładzanie się i rozwieranie szyjki macicy oraz
zstępowanie części przodującej płodu w kanale rodnym. Przebieg postępu porodu powinien
być określany na podstawie obserwacji klinicznej oraz badań per vaginam. Pierwszy okres
porodu to czas od rozpoczęcia regularnej czynności skurczowej mięśnia macicy do
całkowitego rozwarcia ujść szyjki macicy. Brak postępu porodu stwierdzamy, gdy
rozwieranie następuje wolniej niż 1 cm na godzinę, oceniane w odstępach 4 godzinnych.
Skurcze porodowe charakteryzuje:
" postęp porodu, czyli skracanie i rozwieranie szyjki macicy,
" nasilanie się częstości i intensywności w czasie obserwacji, regularność występowania,
" jednoczesny ból w podbrzuszu i okolicy krzyżowej,
" nieustępowanie po podaniu leków uspokajających lub spazmolitycznych.
U pierwiastki najpierw następuje rozwieranie się ujścia wewnętrznego i skracanie szyjki
macicy. Kanał szyjki przekształca się w lejkowate zagłębienie, dopiero w następnym etapie
rozwiera się ujście zewnętrzne. U wieloródek, u których często już w ostatnich tygodniach
ciąży ujście zewnętrzne jest rozwarte na 1-2 cm pod wpływem nasilających się skurczów,
Strona 4 z 17
Mechanizm porodu i kompetencje położnej w przyjęciu porodu z położenia
płodu podłużnego miednicowego
Zakład Propedeutyki Położnictwa
2012/2013 Prowadzenie ćwiczeń: mgr Barbara Kotlarz KZK WNoZ SUM w Katowicach
równocześnie skraca się szyjka macicy i rozwiera ujście zewnętrzne. Rozwieranie się ujścia
nie przebiega w sposób równomiernie szybki, graficzny zapis rozwierania na partogramie
pozwala zaobserwować dynamikę procesu w poszczególnych jego fazach.
Na granicy I i II okresu porodu przy całkowitym rozwarciu pęka pęcherz płodowy,
mówimy wówczas o fizjologicznym pęknięciu pęcherza płodowego o czasie. Jeżeli pęcherz
płodowy pęka wcześniej mówi się o przedwczesnym pęknięciu pęcherza płodowego.
Pęknięcie pęcherza w II okresie porodu nazywa się opóz
nionym. Stosunkowo często w
praktyce położniczej obserwuje się, iż po kilkuminutowej przerwie od pęknięcia pęcherza
płodowego pojawiają się skurcze o większej amplitudzie, czasie trwania i częstości.
Kompetencje położnej dotyczące oceny czynności skurczowej macicy i rozwierania
się szyjki macicy są zasadniczym jej działaniem w prowadzeniu porodu. Stanowią one
element oceny postępu porodu. Na postęp porodu składa się: regularna czynność skurczowa
mięśnia macicy, rozwieranie się kanału szyjki macicy i obniżanie się części przodującej płodu
w kanale rodnym oraz pęknięcie pęcherza płodowego.
Położna ocenia czynność skurczową macicy poprzez jej palpacyjne badanie; tj.
położenie dłoni na dnie macicy i ocenie jak często występują i jak długo trwają. Czas, jaki
upływa pomiędzy jednym a drugim skurczem, nazywa się przerwą międzyskurczową. Macica
w czasie skurczu twardnieje. Spoglądając na brzuch rodzącej położna widzi wyraz
ny zarys
macicy. Do oceny czynności skurczowej wykorzystuje się często pomiar aparaturowy, czyli
zapis tokograficzny, który najczęściej połączony jest z zapisem kardiograficznym (KTG)
czynności serca płodu.
Jeżeli skurcze trwają powyżej 90 sekund, nie dochodzi wówczas do pełnej relaksacji
mięśnia macicy i fakt ten należy zgłosić lekarzowi. Oceniając rozwieranie szyjki macicy
należy pamiętać, iż rozwiera się ona w dwóch fazach: utajonej i aktywnej. Faza utajona to
powolne rozwieranie do 3  4 cm i jej zgładzanie do 80%, natomiast faza aktywna to okres
szybkiego rozwierania od 3  4 cm do 10 cm. Pod koniec fazy aktywnej następuje zwolnienie
rozwierania się szyjki macicy (okres zwolnienia). W ciąży donoszonej pełne rozwarcie
wynosi około 10 centymetrów.
Kolejną czynnością położniczą jest ocena zaawansowania części przodującej w kanale
rodnym poprzez wykonywanie badania zewnętrznego chwytami Leopolda (III, IV, VI) oraz
badania wewnętrznego.
W PRZEBIEGU PORODU NALEŻY ZWRÓCIĆ SZEGÓLN
UWAG
NA 3 ZASADY:
1. Ścisłą współpracę i dyscyplinę wszystkich pracujących w sali porodowej.
Przestrzeganie zasad aseptyki i relacji koleżeńskich.
Strona 5 z 17
Mechanizm porodu i kompetencje położnej w przyjęciu porodu z położenia
płodu podłużnego miednicowego
Zakład Propedeutyki Położnictwa
2012/2013 Prowadzenie ćwiczeń: mgr Barbara Kotlarz KZK WNoZ SUM w Katowicach
2. Położna i lekarz powinni czuć się gospodarzami tego miejsca, dbając o właściwą
atmosferę dla rodzącej pozbawioną lęku i napięcia.
3. W ciągu całej doby w sali porodowej musi znajdować się położna, a lekarz powinien
przebywać w bezpośredniej bliskości, każdorazowo informując położną o miejscu
swojego pobytu.
OCENA STANU PA
ODU
Obserwacja akcji serca płodu jest najważniejszą czynnością w przebiegu porodu.
Rodząca przyjęta na salę porodową powinna mieć wykonany min. 20 minutowy zapis KTG w
celu oceny czynności serca płodu oraz czynności skurczowej mięśnia macicy. Położna
dokonuje pomiaru tętna płodu za pomocą słuchawki Pinarda, aparatu KTG lub UDT 
ultradetektora tętna płodu. Kolejny zapis KTG powinien być wykonany po 3  4 godzinach.
Rodząca, u której stwierdza się nieprawidłowości w zapisie KTG powinna być częściej
poddawana monitorowaniu stanu płodu lub należy u niej prowadzić ciągły monitoring  stały
zapis KTG. Zalecana częstość osłuchiwania:
 ciąża niskiego ryzyka:
I okres porodu: 15  30 minut,
II okres porodu: po każdym skurczu, ale nie rzadziej, niż co 15 minut,
 ciąża podwyższonego ryzyka:
I okres porodu: nie rzadzie,j niż co 15 minut,
II okres porodu: po każdym skurczu, ale nie rzadziej, niż co 5 minut.
Wartość tętna płodu dokumentujemy, prowadząc kartę kontroli tętna płodu z jednoczesnym
zapisaniem wartości w dokumentacji. Tętna płodu słuchamy po szczycie skurczu przez
minutę, najlepiej układając rodzącą na lewym boku. Jeżeli stwierdza się nieprawidłowości w
tętnie płodu w ciągu trzech kolejnych osłuchiwań, należy poinformować lekarza, który
podejmuje odpowiednie decyzje dotyczące dalszego postępowania zależnie od stopnia
zaawansowania porodu. Nieprawidłowa częstość czynności serca płodu w czasie
osłuchiwania jest wskazaniem do rozpoczęcia ciągłego monitorowania
kardiotokograficznego!
OCENA STANU OGÓLNEGO RODZ
CEJ
Na partogramie należy zaznaczyć wszystkie obserwacje dotyczące stanu ogólnego
rodzącej. Pomiarów parametrów dokonuje się co 3  4 godz. lub częściej, jeśli jest taka
potrzeba. Podczas dokonywania pomiarów zwracamy uwagę również na zabarwienie powłok
skórnych i zachowanie się rodzącej. Dbamy o regularne nawadnianie rodzącej i opróżnianie
pęcherza moczowego (wypełniony pęcherz moczowy stanowi przeszkodę w postępie porodu).
Strona 6 z 17
Mechanizm porodu i kompetencje położnej w przyjęciu porodu z położenia
płodu podłużnego miednicowego
Zakład Propedeutyki Położnictwa
2012/2013 Prowadzenie ćwiczeń: mgr Barbara Kotlarz KZK WNoZ SUM w Katowicach
Zgodnie ze współczesną wiedzą dopuszczalne jest przyjmowanie przez zdrową rodzącą (bez
podwyższonego ryzyka cięcia cesarskiego), przy prawidłowych zapisach
kardiotokograficznych, niewielkiej ilości przejrzystych płynów w początku pierwszego
okresu porodu. W przypadku porodu trwającego powyżej 6-8 godzin, przy istniejących
przeciwwskazaniach do przyjmowania płynów drogą doustną należy rozważyć uzupełnienie
płynów i elektrolitów dożylnie. Na początku I okresu porodu można podać posiłek
lekkostrawny.
SYTUACJE WYMAGAJ
CE WZMOŻONEJ KONTROLI I CZUJNOŚCI
W PRZEBIEGU PORODU  ZAKAŻENIE WEWN
TRZMACICZNE
Rozpoznanie zakażenia wewnątrzmacicznego może być postawione na podstawie
objawów klinicznych lub badań dodatkowych. Podejrzenie zakażenia wewnątrzmacicznego w
przebiegu porodu może być postawione na podstawie obecności przynajmniej 2
wymienionych objawów  temperatura podstawowa ciaÅ‚a rodzÄ…cej przekraczajÄ…ca 38°C,
tachykardia matki (poza przypadkami stosowania fenoterolu), tachykardia płodu (poza
przypadkami stosowania fenoterolu), odpływanie mętnego (ropiastego) płynu owodniowego.
W badaniach dodatkowych podejrzenie zakażenia wewnątrzmacicznego może być
postawione na podstawie leukocytozy >20 000tys./ul (wyjÄ…tek stanowiÄ… pierwsze 2 doby
podczas podawania matce sterydów, gdy leukocytoza może być wyższa), podwyższonego i
narastającego w kolejnych pomiarach poziomu CRP, podwyższonego stężenia
prokalcytoniny.
PSYCHOFIZYCZNE PRZYGOTOWANIE DO PORODU -
PSYCHOPROFILAKTYKA BÓLU PORODOWEGO.
Kompetencje położnej w zakresie psychoprofilaktyki porodowej, skupiają się wokół działań
zmierzających do zmniejszenia napięcia i lęku rodzącej, co można osiągnąć poprzez:
- pozyskanie zaufania rodzÄ…cej;
- zapewnienie poczucia bezpieczeństwa;
- stosowanie technik relaksacyjnych np. przez oddychanie z równoczesnym
unoszeniem przepony, aromaterapię, muzykoterapię, akupunkturę, ciepły
prysznic, immersję wodną (nie dłużej niż 30 minut);
- stosowanie metod łagodzenia bólu poprzez częstą zmianę pozycji ciała,
stosowanie piłek, akupresurę, drabinek, worka sacco;
- edukację, angażowanie i naukę aktywnego udziału w porodzie osoby
towarzyszÄ…cej;
ZABIEGI PIEL
GNACYJNE
Strona 7 z 17
Mechanizm porodu i kompetencje położnej w przyjęciu porodu z położenia
płodu podłużnego miednicowego
Zakład Propedeutyki Położnictwa
2012/2013 Prowadzenie ćwiczeń: mgr Barbara Kotlarz KZK WNoZ SUM w Katowicach
W czasie trwania I okresu porodu rodzÄ…cej zapewnia siÄ™:
- utrzymanie ciała w czystości ze szczególnym uwzględnieniem okolicy krocza.
- czystą i suchą pościel,
- indywidualne traktowanie zaspakajajÄ…c jej potrzeby,
- działania zmierzające do wsparcia psychicznego rodzącej.
Każda przebywająca w sali porodowej pacjentka po wysłuchaniu tętna płodu i zapisie
KTG, przeanalizowaniu dokumentacji powinna mieć ustalony indywidualny plan
postępowania pielęgnacyjno  położniczego. Plan ten powinien uwzględniać stopień
przygotowania rodzącej do porodu, kolejność porodu oraz przygotowanie osoby
towarzyszÄ…cej do aktywnego uczestnictwa w porodzie.
CZYNNOÅšCI PIEL
GNACYJNE W I OKRESIE PORODU:
Wykonujemy zgodnie z postawioną diagnozą  położniczo  pielęgniarską. Dotyczą one:
- zapewnienia potrzeby bezpieczeństwa,
- utrzymania krocza w czystości,
- zapewnienia wykonania zabiegów higienicznych poprawiających samopoczucie rodzącej
- dbanie o wygodę i czystość łóżka rodzącej oraz sprzętów pomocniczych np. piłka, worek
sacco, materace.
CZYNNOÅšCI POA
OŻNEJ PO STWIERDZENIU P
KNI
CIA P
CHERZA
PA
ODOWEGO:
·ð wysÅ‚uchanie i ocena tÄ™tna pÅ‚odu;
·ð wykonanie, interpretacja i dokumentowanie badania wewnÄ™trznego;
·ð ocena iloÅ›ci, zabarwienia pÅ‚ynu owodniowego  udokumentowanie w
dokumentacji rodzÄ…cej i partogramie;
·ð w razie potrzeby jaÅ‚owa toaleta krocza,
·ð zaÅ‚ożenie wkÅ‚adek,
·ð umożliwienie uruchomienia rodzÄ…cej zależy od postÄ™pu porodu i zaawansowania
części przodującej w kanale rodnym (groz
ba wypadnięcia pępowiny w przypadku
wieloródki i główki nieustalonej).
DOKUMENTACJA MEDYCZNA PROWADZONA PRZEZ POA
OŻN

W PRZEBIEGU PORODU:
Do kompetencji położnej należy dokumentowanie przebiegu porodu. Wszystkie
wyniki badań, spostrzeżenia i rozpoznania dotyczące rodzącej, płodu i noworodka muszą
Strona 8 z 17
Mechanizm porodu i kompetencje położnej w przyjęciu porodu z położenia
płodu podłużnego miednicowego
Zakład Propedeutyki Położnictwa
2012/2013 Prowadzenie ćwiczeń: mgr Barbara Kotlarz KZK WNoZ SUM w Katowicach
zostać udokumentowane w karcie gorączkowej, partogramie, karcie gorączkowej, historii
położniczej i historii rozwoju noworodka
Do kompetencji położnej należy wykonywanie bieżących zleceń lekarskich m.in. podawanie
leków, asysta do badań w zleconych zabiegach położniczych.
PODSTAW
DO WYKONANIA PRZEZ POA
OŻN
ZLECEC
LEKARSKICH JEST
ICH WPISANIE W INDYWIDUALN
KART
ZLECEC
!
POA
OŻNA NIE MOŻE PODAĆ LEKÓW I WYKONAĆ ZABIEGÓW ZLECONYCH
W FORMIE USTNEJ!
Pod koniec I okresu porodu położna powinna przygotować zestaw do porodu; należy
sprawdzić kompletność zestawu (dwa jałowe podkłady, jałowe rękawiczki, jałowe gaziki,
nożyczki do nacięcia krocza, dwa klemy zaciskowe do założenia na pępowinę, nożyczki do
przecięcia pępowiny, zacisk do pępowiny, miska nerkowata lub kuweta, w zależności od
zwyczajów miskę nerkowatą oraz cewnik do cewnikowania pęcherza moczowego przed
urodzeniem popłodu)
KOMPETENCJE POA
OŻNEJ W II OKRESIE PORODU:
Drugi okres porodu to czas od całkowitego rozwarcia szyjki macicy (w ciąży
donoszonej na około 10cm) do urodzenia się płodu. Jest to okres wydalania. Okres ten
charakteryzuje się tym, że skurcze rodzącej są wspomagane jej parciem ( popieraniem ),
podczas którego uruchomione zostają mięśnie poprzecznie prążkowane tułowia oraz tłocznia
brzuszna. Skurcze parte występują na drodze samoistnego odruchu poprzez nerwy rdzeniowe,
niezależnie od rodzącej. Odczuwane przez pacjentkę parcie nie zawsze jest równoznaczne z
rozpoczęciem się drugiego okresu porodu. Niekiedy przy mniejszym rozwarciu odruch parcia
jest wynikiem pośredniego ucisku na jelito grube przez wstawiającą się główkę do miednicy.
Przeciętny czas trwania II okresu porodu wynosi ok. 50- 60 minut u pierworódek i 20-
30 minut u wieloródek. Przedłużony II okres porodu jest definiowany, jako trwający powyżej
2 godzin u pierwiastek i 60 min. u wieloródek. Zstępowanie części przodującej, które jest
istotą II okresu porodu rozpoczyna się już pod koniec póz
nej aktywnej fazy I okresu.
Zstępowanie główki płodu w kanale rodnym odbywa się szybciej w drugim okresie porodu.
W czasie parcia na drodze odruchowej dochodzi do stymulacji nerwów rdzeniowych przez
zstępującą w kanale rodnym część przodującą. W trakcie drugiego okresu porodu czynność
skurczowa macicy osiąga swój szczyt.
Przy całkowitym rozwarciu i główce znajdującej się na dnie miednicy rodząca
wspomaga skurcze parte poprzez szukanie podparcia dla nóg, uchwytu dla rąk, wstrzymuje
Strona 9 z 17
Mechanizm porodu i kompetencje położnej w przyjęciu porodu z położenia
płodu podłużnego miednicowego
Zakład Propedeutyki Położnictwa
2012/2013 Prowadzenie ćwiczeń: mgr Barbara Kotlarz KZK WNoZ SUM w Katowicach
oddech, napina mięśnie brzucha i prze na okolicę krocza. Po kilku minutach parcia w szparze
sromowej ukazuje się ciemiączko tylne. Na tym etapie porodu przystępuje się do rodzenia
główki płodu oraz kolejno całego płodu zgodnie z osią kanału rodnego. Zgodnie z
doniesieniami Fundacji Rodzić po Ludzku rodząca w trakcie parcia nie powinna zamykać ust,
może głośno krzyczeć, by zmniejszyć opór tkanek miękkich krocza. Rodząca prze wyłącznie
w czasie skurczu. Po każdym skurczu wysłuchuje się tętna płodu, jednak nie rzadziej, niż co 5
min.
WARUNKI DO PARCIA W KLASYCZNEJ POZYCJI PORODOWEJ:
HORYZONTALNEJ  uznawanej za niekorzystną zarówno dla matki jak i płodu, jednakże ze
względu na częstość prowadzenia porodu w takiej pozycji rodzącej w warunkach szpitalnych
konieczna do omówienia)
- całkowite rozwarcie szyjki macicy
- szew strzałkowy w wymiarze prostym
- główka płodu na dnie miednicy
- pęknięty pęcherz płodowy
Pod koniec I lub na początku II okresu porodu następują przygotowania do obsługi porodu.
Do kompetencji położnej w tym zakresie należy:
1. Przygotowanie kÄ…cika noworodka:
- sprawny zestaw do reanimacji noworodka (warunki szpitalne, w warunkach
domowych zestaw wchodzący w skład wyposażenia torby położnej rodzinnej, kącik
dla noworodka przygotowany przez rodziców),
- taca z lekami wchodzącymi w skład zestawu przeciwstrząsowego,
- włączenie lampy grzewczej do ogrzania kącika noworodka,
- waga,
- centymetr,
- w zależności od stosowanej praktyki środki do wykonania zabiegu Credego na
spojówkach noworodka (10% Sulfacetamid, azotan srebra),
- 70% spirytus do zaopatrzenia kikuta pępowinowego, ew. roztwór fizjologiczny soli
kuchennej (0,9% NaCl), dla ochrony kikuta pępowinowego przed wysychaniem,
- ssak i cewnik do odśluzowania wydzieliny z dróg oddechowych w razie potrzeby,
ZESTAW DO IDENTYFIKACJI NOWORODKA:
- tasiemki, numerki (zależnie od placówki, gdyż w większości szpitali odchodzi się od
stosowania numerków); wypełniona tasiemka powinna zawierać: nazwisko matki,
oznaczenie płci ( S  syn,  C  córka), imię matki, datę i godzinę porodu.
Strona 10 z 17
Mechanizm porodu i kompetencje położnej w przyjęciu porodu z położenia
płodu podłużnego miednicowego
Zakład Propedeutyki Położnictwa
2012/2013 Prowadzenie ćwiczeń: mgr Barbara Kotlarz KZK WNoZ SUM w Katowicach
Przykłady wypisywania tasiemek noworodka:
Nowak  C Anny Kowalski  S Joanny Malinowska  C Ewy
15
ur. 12.01.2011 g.1234 ur. 01.11.2011 g.705 ur. 27.04.2011 g.214
2. Przygotowanie rodzÄ…cej do porodu:
- przyjęcie przez rodzącą wcześniej wybranej pozycji porodowej,
- mycie i dezynfekcja krocza (warunki szpitalne),
- objęcie rodzącej opieką przez położną przyjmującą poród.
PRZYGOTOWANIE DO PRZYJ
CIA PORODU:
- ustawienie zestawu do porodu na stoliku bÄ…dz
łóżku porodowym (po
wcześniejszym sprawdzeniu kompletności),
- asekuracyjne przygotowanie zestawu do szycia krocza (jałowy podkład, jałowe
rękawiczki, jałowe gaziki, pean, kocher, pęseta anatomiczna, pęseta
chirurgiczna, igła do szycia krocza, nożyczki do skrócenia nitek; dodatkowo
po zabiegu nacięcia krocza: dwie igły iniekcyjne do nabrania leku i
znieczulenia krocza, sól fizjologiczną lub Aqua, strzykawkę 20 ml, fiolkę ze
środkiem znieczulającym, nici chirurgiczne)
- przygotowanie lampy bezcieniowej,
PRZYGOTOWANIE POA
OŻNEJ DO PRZYJ
CIA PORODU
- u pierwiastki, gdy wierzchołek główki pokazuje się w szparze sromowej, a u
wieloródki po zbadaniu zupełnego rozwarcia położna przygotowuje się do
przyjęcia porodu,
- przed odejściem od rodzącej położna prowadząca poród słucha tętna płodu w
asyście położnej pomagającej przy porodzie (położnej  brudnej ), jałowo myje
krocze,
- położna zakłada w warunkach szpitalnych: gumowy lub foliowy fartuch,
maskę, okulary ochronne, czapkę chirurgiczną i przystępuje do chirurgicznego
mycia rąk, obecnie wg technik stosowanych w danej placówce, następnie
zakłada jałowy fartuch, jałowe rękawiczki i przystępuje do obsługi porodu,
- położna bada wewnętrznie,
- podkłada podkład pod pośladki rodzącej ( wywijając 1/3 podkładu na dłonie),
drugi w okolicy spojenia Å‚onowego,
Strona 11 z 17
Mechanizm porodu i kompetencje położnej w przyjęciu porodu z położenia
płodu podłużnego miednicowego
Zakład Propedeutyki Położnictwa
2012/2013 Prowadzenie ćwiczeń: mgr Barbara Kotlarz KZK WNoZ SUM w Katowicach
- pomaga urodzić się główce, chroniąc krocze, oceniając również jego podatność
w celu podjęcia decyzji o jego nacięciu. Brak podatności krocza, jego bielenie
w czasie rodzenia się główki są wskazaniem do nacięcia krocza.
WSKAZANIA DO NACI
CIA KROCZA:
- zapobieganie rozległemu pęknięciu krocza,
- konieczność szybkiego ukończenia II okresu porodu,
- ochrona główki niedonoszonego płodu przed urazem spowodowanym oporem
tkanek dna miednicy (w prowadzeniu porodu przedwczesnego obowiÄ…zuje
zasada nacięcia krocza po jego wcześniejszym znieczuleniu, gdyż nie ma
oporu główki na tkanki krocza, który umożliwia jego bezbolesne nacięcie),
- konieczność zabiegowego ukończenia porodu z zastosowaniem kleszczy lub
próżnociągu.
Nacięcie krocza we wszystkich przypadkach powinno się wykonać na szczycie
skurczu. Nacięcie krocza nie powinno być wykonane zbyt wcześnie, najodpowiedniejszym
momentem jest sytuacja, gdy główka płodu jest na dnie miednicy i napina krocze.
Dalej przyjmując poród położna:
- rodzi cały płód na powłoki brzuszne matki, jeśli rodząca wyrazi takie życzenie,
- dokonuje identyfikacji noworodka w czasie, gdy jest on jeszcze zwiÄ…zany z
matką pępowiną (wyjątek stanowi sytuacja kliniczna wymagająca szybkiego
odpępnienia noworodka lub zły stan urodzeniowy),
- odśluzowuje drogi oddechowe jeżeli są ku temu wskazania,
- ocenia stan urodzeniowy noworodka według skali Apgar,
- po urodzeniu się dziecka, przepływ krwi od łożyska do noworodka jest
zachowany jeszcze przez ok. 1 do 3 minut i jeśli nie ma przeciwwskazań
(konflikt serologiczny, ciężki stan urodzeniowy noworodka), zaklemowanie
pępowiny powinno nastąpić dopiero po upływie tego czasu. W tym czasie
dziecko nie powinno być ułożone powyżej łożyska. Ułożenie noworodka na
poziomie łożyska lub nieco poniżej (mniejsze zaleganie krwi dziecka w
łożysku i pępowinie) przed zaklemowaniem pępowiny zapobiega
niedokrwistości. Po ustaniu tętnienia w pępowinie dokonuje się odpępnienia,
położna przygotowuje pępowinę do przecięcia następująco (sposób
odpępnienia zależy od praktyk w danej placówce): jeżeli stan noworodka jest
dobry to zakłada się kocher lub pean w odległości około 10 cm od pierścienia
Strona 12 z 17
Mechanizm porodu i kompetencje położnej w przyjęciu porodu z położenia
płodu podłużnego miednicowego
Zakład Propedeutyki Położnictwa
2012/2013 Prowadzenie ćwiczeń: mgr Barbara Kotlarz KZK WNoZ SUM w Katowicach
pępowinowego, krew pępowinową ściąga się w kierunku dziecka i w
odległości dwóch poprzecznych palców od pierścienia pępowinowego zakłada
się plastikowy zacisk do pępowiny w odległości 0,5  1 cm od niego skraca się
pępowinę. Przecięcia pępowiny dokonuje się ZAWSZE POD OCHRON

PALCÓW, WKA
ADAJ
C JE POD P
POWIN
.
Drugim sposobem odpępnienia jest technika założenia dwóch kocherów;
pierwszy w odległości około 15 cm od pierścienia drugi w odległości około 2 
3 cm i najpierw przecina się pępowinę pomiędzy kocherami, a dopiero póz
niej
zakłada się zacisk i skraca sznur, wyjątek stanowi sytuacja, gdy stan
noworodka wymaga pozostawienia dłuższego fragmentu sznura
pępowinowego. Wtedy dokonuje się przecięcia między kocherami lub zacisk
zakłada się w dalszej odległości od pierścienia. Czynności przygotowujące
noworodka do odpępnienia wykonuje położna, natomiast przecięcie pępowiny
jest wykonywane przez położną lub, jeśli rodząca wyrazi takie życzenie, przez
ojca dziecka.
- noworodek w stanie dobrym powinien pozostawać w co najmniej 2-godzinnym
kontakcie  skóra do skóry (STS), z zabepieczeniem przed utratą ciepła.
- OcenÄ™ noworodka w skali Apgar dokonuje siÄ™ w 1. i 5. minucie, gdy stan jego
jest dobry, czyli gdy noworodek uzyskał 8  10 punktów. Gdy ocena w 1.
minucie jest niższa niż 8 punktów, należy ją powtórzyć w 3., .5. oraz 10.
minucie. Oceny można dokonać na brzuchu matki, jesli stan noworodka na to
pozwala.
- Zalecane jest aby pediatra/neonatolog był obecny w sali porodowej i
bezpośrednio po urodzeniu ocenił stan dziecka w przypadku:
żð porodu przedwczesnego,
żð ciąży powikÅ‚anej (nadciÅ›nienie, cukrzyca, konflikt serologiczny, IUGR,
itp.),
żð zielonego zabarwienia pÅ‚ynu owodniowego,
żð zaburzeÅ„ w tÄ™tnie pÅ‚odu w I i II okresie porodu,
żð przedÅ‚użonego II okresu porodu.
- Po porodzie dziecka położna przygotowuje rodzącą do III okresu porodu, jeżeli
istnieje potrzeba - wykonuje cewnikowanie pęcherza moczowego,
KOMPETENCJE POA
OŻNEJ W III OKRESIE PORODU:
Strona 13 z 17
Mechanizm porodu i kompetencje położnej w przyjęciu porodu z położenia
płodu podłużnego miednicowego
Zakład Propedeutyki Położnictwa
2012/2013 Prowadzenie ćwiczeń: mgr Barbara Kotlarz KZK WNoZ SUM w Katowicach
Trzeci okres porodu trwa od urodzenia się płodu do urodzenia się popłodu. Prowadzi
siÄ™ go sposobem biernym bez wspomagania farmakologicznego lub czynnym z
wykorzystaniem Oksytocyny lub Metherginy. Środki farmakologiczne mają wywołać skurcz
mięśnia macicy, powodujący szybsze oddzielenie się łożyska od ściany macicy. Leki te
podajemy zawsze po odpępnieniu noworodka.
Rysunek 2 Strony i usytuowanie łożyska w
Rysunek 1 Budowa, umiejscowienie i widok
macicy
łożyska
Mechanizmy rodzenia łożyska
- mechanizm Shultzego  powierzchnią płodową / 80% porodów /;
- mechanizm Duncana  powierzchniÄ… matczynÄ…
Rysunek 3 Strona płodowa (A) i matczyna (B)
łożyska
Ocena łożyska i błon płodowych:
·ð ubytki tkanki Å‚ożyskowej;
·ð ubytki bÅ‚on pÅ‚odowych;
·ð braki w ciÄ…gÅ‚oÅ›ci naczyÅ„ wskazujÄ…ce na istnienie dodatkowego pÅ‚ata,
Strona 14 z 17
Mechanizm porodu i kompetencje położnej w przyjęciu porodu z położenia
płodu podłużnego miednicowego
Zakład Propedeutyki Położnictwa
2012/2013 Prowadzenie ćwiczeń: mgr Barbara Kotlarz KZK WNoZ SUM w Katowicach
Rysunek 4 Ocena całości łożyska, błon płodowych i ciągłości naczyń
Rysunek 5 Nieprawidłowości łożyska: boczny przyczep pępowiny, dodatkowy płat łożyska, naczynia
błądzące
Kompetencje położnej: położna obserwuje objawy oddzielania się popłodu:
wysuwanie się pępowiny ze szpary sromowej  po odklejeniu łożyska następuje samoistne
wysunięcie się pępowiny ze szpary sromowej;
pÄ™powinowy Küstnera  po gÅ‚Ä™bokim uciÅ›niÄ™ciu nad spojeniem Å‚onowym pÄ™powina jest
wciągana do pochwy, jeśli łożysko nie jest oddzielone;
maciczny Schrödera, kanciasta macica; uniesienie dna macicy i zmniejszenie jej
poprzecznego wymiaru. Jeśli łożysko oddzieliło się i zostało wypchnięte do pochwy, to dno
macicy znajduje się 2  3 palce poniżej pępka. Wymiar poprzeczny macicy zmniejsza się,
macica jest wąska, kanciasta i twarda. Położna obserwuje i ocenia mechanizm rodzenia się
popłodu:
Schultzego: krwiak pozałożyskowy tworzy się centralnie i oddziela łożysko od ściany
macicy, popłód rodzi się na zewnątrz stroną płodową, mechanizm ten jest korzystniejszy,
gdyż obserwuje się w nim mniejsze krwawienie i umożliwia łatwiejszą ocenę popłodu po
urodzeniu.
Duncana: łożysko oddziela się bocznie, krwawienie jest większe niż w /w mechanizmie,
popłód rodzi się stroną matczyną, rodzenie popłodu tym mechanizmem wymaga delikatnych i
precyzyjnych rękoczynów, by nie doprowadzić do uszkodzenia popłodu. Przyjmując popłód
rodzimy go, trzymając oburącz pod jego własnym ciężarem, w razie potrzeby zbliża się do
siebie stronę matczyną łożyska, chroniąc ją przed mechanicznym uszkodzeniem,
utrudniającym ocenę kompletności.
Położna wraz z lekarzem oceniają makroskopowo kompletność tkanek łożyska i błon
płodowych. W przypadku niekompletności popłodu przygotowuje się rodzącą do zabiegu
instrumentalnej kontroli jamy macicy. Do położnej należy ułożenia rodzącej w pozycji
ginekologicznej, skompletowanie zestawu do wykonania zabiegu i asystowanie w nim. Jeżeli
popłód był kompletny, a nacięto krocze położna zszywa je sama lub asystuje lekarzowi.
Strona 15 z 17
Mechanizm porodu i kompetencje położnej w przyjęciu porodu z położenia
płodu podłużnego miednicowego
Zakład Propedeutyki Położnictwa
2012/2013 Prowadzenie ćwiczeń: mgr Barbara Kotlarz KZK WNoZ SUM w Katowicach
Po wykonanych zabiegach położna myje jałowo krocze rodzącej, układa ją na łóżku,
przystawia noworodka do piersi i czuwa nad stanem matki i noworodka. W międzyczasie
następuje porądkowanie zestawu, dezynfekcja narzędzi, sprawdzenie i uzupełnienie
dokumentacji porodu i noworodka, skompletowanie zestawu i przygotowanie sprzętu do
sterylizacji.
KOMPETENCJE POA
OŻNEJ W IV OKRESIE PORODU:
IV okres porodu  to wczesny okres poporodowy; obejmujÄ…cy 2 godziny obserwacji
rodzÄ…cej w sali porodowej po porodzie fizjologicznym oraz 4 godziny po porodzie
zabiegowym lub porodzie o tzw. ciężkim przebiegu. W tym okresie wykonuje się wszystkie
zabiegi okołoporodowe (szycie krocza, instrumentalną kontrolę jamy macicy). Jest to czas
silnej integracja matki (rodziny) z noworodkiem, który w tym czasie jest przystawiany do
piersi. Rodząca w IV okresie porodu wymaga wykonania przez położną lub udzielenia
pomocy w zakresie wykonania różnych zabiegów położniczo  pielęgniarsko 
edukacyjnych. Do zabiegów tych należą:
- zapewnienie higieny,
- zmiana bielizny osobistej,
- kontrola i zmiana wkładek na kroczu, ew. ułożenie rodzącej sposobem Fritscha
(pacjentce podkłada się pod pośladki czysty podkład, pośladki układa się do
środka a kończyny dolne krzyżuje, wypływająca krew gromadzi się w
zagłębieniu między udami a sromem),
- ocena stanu ogólnego rodzącej i pomiar parametrów życiowych w 1. oraz
kolejnych godzinach obserwacji,
- edukacja rodzącej o konieczności werbalizacji wszystkich odczuć,
- intensywna kontrola stanu położniczego: ocena stanu krocza, wysokości dna
i konsystencji macicy, ilości i jakości krwawienia z dróg rodnych (za
fizjologiczne w przebiegu porodu przyjmuje siÄ™ krwawienie do 400 ml),
- ocena procesu laktacji, przystawienie lub pomoc w przystawieniu noworodka
do piersi. Należy zachęcać matkę do rozpoznania momentu, kiedy dziecko jest
gotowe do ssania piersi, a także obserwować zarówno matkę jak i dziecko,
kontrolujÄ…c cechy dobrego przystawienia i pozycji przy piersi, a w razie
potrzeby zaoferować pomoc. Kontakt ten może być przerwany w sytuacji
Strona 16 z 17
Mechanizm porodu i kompetencje położnej w przyjęciu porodu z położenia
płodu podłużnego miednicowego
Zakład Propedeutyki Położnictwa
2012/2013 Prowadzenie ćwiczeń: mgr Barbara Kotlarz KZK WNoZ SUM w Katowicach
wystąpienia zagrożenia życia lub zdrowia matki lub noworodka,
odnotowanego w dokumentacji medycznej.
Po zakończeniu obserwacji położnica wraz z noworodkiem lub sama (w sytuacji
konieczności pobytu noworodka na oddziale noworodkowym czy wcześniaków) zostaje
przekazana pod opiekę położnej z oddziału położniczo  noworodkowego. Do kompetencji
położnej należy przekazanie również kompletnej dokumentacji położnicy i noworodka.
DOKUMENTACJA MEDYCZNA
Prowadzenie dokumentacji medycznej z przebiegu porodu powinno być zgodne z
przepisami prawnymi obowiązującymi w zakresie dokumentacji medycznej. Każdy wpis do
historii choroby powinien być datowany, z podaniem godziny i autoryzowany w sposób nie
budzący wątpliwości. Każda poprawka powinna być poświadczona imiennie. Żaden wpis
dokonany w dokumentacji medycznej nie może być z niej usunięty. Wpis dokonany
pomyłkowo, należy przekreślić, opatrzyć adnotacją (np. pomyłka) i zaparafować.
Dokumentacja powinna zawierać informacje takie jak: dane personalne pacjentki
(imiÄ™, nazwisko, wiek i numer pacjenta lub historii choroby), datÄ™ ostatniej miesiÄ…czki, termin
porodu, aktualny wiek ciąży, ocenę szyjki macicy, stan pęcherza płodowego, zaawansowanie
części przodującej w kanale rodnym, ocenę zapisu KTG z uwzględnieniem nieprawidłowości,
podawane leki z ich dawkÄ… i godzinÄ… podania.
Poza standardowÄ… dokumentacjÄ… w postaci historii choroby pacjentki (przystosowanej
do opisu porodu i wprowadzenia podstawowych danych o stanie dziecka), zalecane jest
prowadzenie partogramu. Właściwie prowadzony partogram umożliwia otrzymanie aktualnej
i łatwej do natychmiastowej oceny informacji dotyczącej postępu porodu. Zaleca się
wpisywanie do partogramu istotnych wyników badań. Partogram powinien być imiennie
poświadczony przez osoby sprawujące opiekę nad rodzącą na danym etapie porodu.
Strona 17 z 17