Techniki położnicze i prowadzenie porodu
Ćwiczenia 2.2 Badanie położnicze wewnętrzne 2012-2013
Prowadzenie ćwiczeń  Zakład Propedeutyki Położnictwa
mgr Barbara Kotlarz KZK WOZ SUM w Katowicach
BADANIE WEWN
TRZNE RODZ
CEJ
W ocenie przebiegu porodu zasadniczym badaniem jest badanie wewnętrzne, które
można wykonać przez odbyt (per rectum) lub pochwę (per vaginam). Przez wiele lat badanie
przez odbyt należało do kompetencji położnej zaś przez pochwę do kompetencji położnika.
Obecnie w ocenie przebiegu porodu stosuje się badanie wewnętrzne przez pochwę,
zgodnie z zaleceniami UNICEF. Położna powinna wykazać się również znajomością
przygotowania i stosowania badania przez odbyt, jednak badanie to obecnie jest rzadko
stosowane i zostanie potraktowane skrótowo.
Badanie wewnętrzne rodzącej pozwala:
·ð okreÅ›lić rozwarcie ujÅ›cia szyjki macicy,
·ð wybadać część przodujÄ…cÄ…,
·ð ocenić stopieÅ„ zaawansowania części przodujÄ…cej w kanale rodnym,
·ð stwierdzić obecność lub brak pÄ™cherza pÅ‚odowego,
·ð wykryć część nieprawidÅ‚owoÅ›ci w przebiegu porodu.
BADANIE WEWN
TRZNE PRZEZ ODBYT (per rectum)
Przeciwwskazania do badania rectalnego:
vð A
ożysko przodujące
vð Krwawienia z pochwy
vð Å»ylaki odbytu
vð Szczeliny i zbliznowacenia odbytu
vð Stan zapalny jelita grubego
Do badanie rektalnego na tacy przygotowujemy:
vð rÄ™kawiczkÄ™ gumowÄ…  może być caÅ‚e pudeÅ‚ko i osoba badajÄ…ca wyciÄ…ga jÄ… sobie ze
szczeliny w kartonie (zużytą rękawiczkę wyrzucamy do opisanego kubła, natomiast
wkładki do odpadów biologicznych,
vð wazelinÄ™,
vð wkÅ‚adki,
vð miskÄ™ na odpadki.
Strona 1 z 7
Techniki położnicze i prowadzenie porodu
Ćwiczenia 2.2 Badanie położnicze wewnętrzne 2012-2013
Prowadzenie ćwiczeń  Zakład Propedeutyki Położnictwa
mgr Barbara Kotlarz KZK WOZ SUM w Katowicach
Badanie może wykonać położna lub lekarz. Do wykonania badania należy nakłożyć
gumową rękawiczkę, nałożyć niewielką ilość wazeliny na palec wskazujący, który
wprowadza się do odbytu przysłaniając krocze rodzącej wkładką, kciuk spoczywa na
wkładce. Pacjentka leży na wznak w łóżku porodowym z udami odwiedzionymi i zgiętymi w
kolanach bÄ…dz
na fotelu ginekologicznym, może również leżeć na fotelu porodowym.
Pośladki powinny być uniesione, co można uzyskać prosząc rodzącą o podłożenie pięści w
pozycji pionowej pod pośladki, można podłożyć basen lub miskę obróconą dnem (nie dotyczy
pozycji na fotelu). Badający wprowadza powoli i delikatnie wskazujący palec ręki badającej,
(zginając ją w łokciu) do odbytu. Jeżeli część przodująca jest jeszcze wysoko, wówczas rękę
zewnętrzną układamy na dnie macicy starając się część przodującą  zepchnąć w dół  jest to
badanie dwuręczne zestawione.
Badanie to ma ograniczoną przydatność, bowiem występują trudności w rozpoznaniu
łożyska przodującego, przodowania lub wypadnięcia pępowiny, różnicowaniu rączki czy
nóżki. W przypadku wątpliwości w określeniu stanu położniczego bardziej przydatne okazuje
się badanie wykonywane przez pochwę. Badanie to wymaga przygotowania zarówno osoby
badajÄ…cego, jak i rodzÄ…cej.
Należy wspomnieć, że w czasach, kiedy badanie rektalne było obowiązujące, tam
gdzie sytuacja położnicza pozwalała, wykonywano wlew przeczyszczający u rodzącej i była
to zdecydowana większość rodzących. Eliminowano w ten sposób masy kałowe, które mogą
być utrudnieniem w badaniu.
BADANIE WEWN
TRZNE PRZEZ POCHW
(per vaginam)
Cel badania:
Ocena postępu porodu i postawienie wstępnej diagnozy położniczej.
Badanie to wykonuje się na łóżku rodzącej, fotelu ginekologicznym lub położniczym.
Przygotowanie rodzÄ…cej:
·ð poinformowanie rodzÄ…cej o istocie i celu badania,
·ð opróżnienie pÄ™cherza moczowego,
·ð dezynfekcja zewnÄ™trznych narzÄ…dów pÅ‚ciowych (szczególnie ważne po pÄ™kniÄ™ciu
pęcherza płodowego),
Strona 2 z 7
Techniki położnicze i prowadzenie porodu
Ćwiczenia 2.2 Badanie położnicze wewnętrzne 2012-2013
Prowadzenie ćwiczeń  Zakład Propedeutyki Położnictwa
mgr Barbara Kotlarz KZK WOZ SUM w Katowicach
·ð uniesienie miednicy kostnej rodzÄ…cej np. poprzez podÅ‚ożenie pięści w pozycji
pionowej rodzącej pod pośladki
·ð zachowanie intymnoÅ›ci w trakcie badania.
Przygotowanie położnej lub lekarza:
·ð mycie i dezynfekcja rÄ…k metodÄ… Ayliffe,
·ð zaÅ‚ożenie jaÅ‚owych rÄ™kawic,
·ð ponowne mycie rÄ…k po zakoÅ„czeniu czynnoÅ›ci.
Zestaw do badania:
·ð jaÅ‚owe rÄ™kawiczki
·ð 2 wkÅ‚adki (na jednej spoczywa kciuk w czasie badania, drugÄ… zakÅ‚adamy po badaniu)
·ð miska nerkowata
Technika badania:
1. Kciukiem należy rozchylić wargi sromowe, a następnie delikatnie wprowadzić
palec wskazujący i po nim środkowy, do pochwy. Ręka zewnętrzna spoczywa
na dnie macicy.
2. Kciukiem i palcem wskazującym (ręki badającej) rozchyla się wargi sromowe,
a palec środkowy wprowadza do pochwy. Palec wskazujacy wprowadza się po
palcu środkowym. Ręka zewnętrzna spoczywa na dnie macicy.
3. Kciukiem i palcem wskazującym ręki lewej (niebadającej) rozchyla się wargi
sromowe, a palce: wkazujący i środkowy ręki prawej (badającej) wprowadza
się do pochwy. Ponieważ palce ręki lewej dotykały warg sromowych, ucisk na
dno macicy tą ręką należy wykonywać przez np. płatek ligniny lub podkład.
Rysunek 1Badanie wewnętrzne
Strona 3 z 7
Techniki położnicze i prowadzenie porodu
Ćwiczenia 2.2 Badanie położnicze wewnętrzne 2012-2013
Prowadzenie ćwiczeń  Zakład Propedeutyki Położnictwa
mgr Barbara Kotlarz KZK WOZ SUM w Katowicach
Badanie należy wykonać w przerwie międzyskurczowej i wg następującej kolejności
ocenia siÄ™:
1. Szyjkę macicy, jej cześć pochwową i rozwarcie: szyjka utrzymana lub zgładzona (w
30, 50% , ew w 1/3 lub ½). Jeżeli szyjka jnie jest zgÅ‚adzona okreÅ›la siÄ™ jej dÅ‚ugość,
kształt i konsystencję oraz położenie  od strony kości krzyżowej, ku tyłowi,
centralizuje się, w osi kanału. Część pochwową bada się, jako walcowaty twór, w
środku którego znajduje się otwór. W początkowym okresie porodu szyjka jest
dłuższa i znajduje się bardziej z tyłu, od strony kości krzyżowej.
Rozwarcie na opuszkÄ™  ok. 1 cm,
Rozwarcie na 1 palec  1,5  2cm,
Rozwarcie na 2 palce  2  3 cm,
Rozwarcie na 3 palce  4  5 cm.
Rysunek 2 Badanie rozwarcia ujścia szyjki
macicy
1. Ujście szyjki może być zamknięte, czyli nie ma możliwości włożenia palca do
wybadanego ujścia. W miarę jednak postępu porodu i skracania się części pochwowej
szyjki oraz rozwierania ujścia, długość szyjki macicy ulega skróceniu, a ujście
rozszerzaniu. Ocenę ujścia opisuje w rozwarciu na palce lub na centymetry.
Równocześnie z badaniem rozwarcia ocenia się rodzaj ujścia, którego brzegi
mogą być: grube, cienkie, podatne, niepodatne, ostre.
Rysunek 3 Rozwieranie i skracanie szyjki macicy w czasie porodu
2. Pęcherz płodowy  zachowany, badalny, opięty na części przodującej płodu, lub pękł
 sączy płyn owodniowy (czysty, zielony, żółtawy, zabarwiony krwią). Pęcherz
Strona 4 z 7
Techniki położnicze i prowadzenie porodu
Ćwiczenia 2.2 Badanie położnicze wewnętrzne 2012-2013
Prowadzenie ćwiczeń  Zakład Propedeutyki Położnictwa
mgr Barbara Kotlarz KZK WOZ SUM w Katowicach
płodowy bada się jako lekkie, miękkie, wypełnione płynem wybrzuszenie przed
częścią przodującą. Zdarza się, że pęcherz płodowy może być tak bardzo opięty na
główce płodu, że pomiędzy pęcherzem, a główką nie tworzy się żadna przestrzeń
wypełniona płynem. Przydatną wiadomością w takiej sytuacji jest fakt, że pęcherz
płodowy jest bardziej śliski w badaniu, niż skóra na główce płodu. Przy główce
nieustalonej można spróbować ją lekko odepchnąć. Manewr ten może spowodować,
że przed częścią przodującą pojawi się balonik wypełniony płynem lub
zaobserwujemy sÄ…czenie lub nawet wyraz
ne odpływanie płynu owodniowego.
W sytuacjach wątpliwych należy poczekać na skurcz macicy, podczas którego można
wyczuć napinanie się pęcherza płodowego.
Rysunek 4 Badanie wewnętrzne
3. Część przodująca - co jest częścią przodującą: główka, pośladki, rączka, ramię,
stópka, twarzyczka itd. Główka w badaniu wewnętrznym jest częścią dużą, twardą,
okrągłą. Można na niej wybadać szwy i ciemiączka. Pośladki są bardziej miękkie
Ocenia się zaawansowanie części przodującej w osi kanału rodnego - przyparta,
wparta, nieustalona, ustalona (we wchodzie, w próżni, w cieśni, na wychodzie).
Rysunek 5 Stopień zaawansowania główki w kanale rodnym w odniesieniu do kolca kulszowego
Strona 5 z 7
Techniki położnicze i prowadzenie porodu
Ćwiczenia 2.2 Badanie położnicze wewnętrzne 2012-2013
Prowadzenie ćwiczeń  Zakład Propedeutyki Położnictwa
mgr Barbara Kotlarz KZK WOZ SUM w Katowicach
Oceniamy przebieg szwu strzałkowego, który może przebiegać poprzecznie, skośnie
lub znajdować się w wymiarze prostym. Pomocą w ocenie położenia szwu
strzałkowego będzie ustalenie, po której stronie znajduje się ciemiączko przednie, a po
której tylne.
Przebieg szwu strzałkowego
Ustawienie I Ustawienie II
przód Przód
P L P L
Wchód miednicy
tył tył
w wymiarze poprzecznym w wymiarze poprzecznym
przód przód
P L P L
Próżnia miednicy
tył tył
w wymiarze skośnym w wymiarze skośnym
przód przód
Dno miednicy P L P L
tył tył
w wymiarze prostym w wymiarze prostym
Rysunek 6 Przebieg szwu strzałkowego
Każde badanie należy poprzedzić i zakończyć
wysłuchaniem tonów serca płodu!
Zawsze należy poinformować rodzącą o wyniku badania, a jego wynik udokumentować w
 Historii przebiegu ciąży, porodu i połogu
Bibliografia:
1. Agrawal P.: Odkrywam macierzyństwo. Wyd. nakładem Autorki, Wrocław 2007;
2. Bręborowicz G.H. (red.): Położnictwo. Podręcznik dla położnych i pielęgniarek.
PZWL, Warszawa 2005;
3. Bręborowicz G.H. (red.): Położnictwo i ginekologia. PZWL, Warszawa 2007;
4. Caus I.: Podstawy pielęgniarstwa w ginekologii i położnictwie. Wydawnictwo Śląska
Akademia Medyczna, 2007.
5. Cekański A.,  Wybrane zagadnienia z położnictwa i ginekologii , Wydawnictwo
ÅšAM Katowice 1999
Strona 6 z 7
Techniki położnicze i prowadzenie porodu
Ćwiczenia 2.2 Badanie położnicze wewnętrzne 2012-2013
Prowadzenie ćwiczeń  Zakład Propedeutyki Położnictwa
mgr Barbara Kotlarz KZK WOZ SUM w Katowicach
6. Chołuj I.: Urodzić razem i naturalnie. Informator i poradnik porodowy dla rodziców i
położnych. Wyd. Fundacja y
ródła Życia, 2008
7. Krajewska  Kułak E. (red.): Badanie fizykalne w praktyce pielęgniarek i położnych,
Czelej, Lublin 2008;
8. Miller A.W.F., Hanretty K.P.: Położnictwo ilustrowane, Libramed, Warszawa 2000;
9. Pschyrembel W., Dudenhausen J.W.: Położnictwo i operacje położnicze, PZWL,
Warszawa 2007;
10. Troszyński M.: Ćwiczenia położnicze.; PZWL, Warszawa 2003;
Netografia:
1. http://www.doz.pl/zdrowie/h411-Amnioskopia
2. http://www.google.pl/imgres?imgurl=http://republika.pl/blog_py_4403209/6430940/
tr/1111.jpg&imgrefurl=http://poradnikerotyczny.blog.onet.pl/1,AR1_2008-09-
23,index.html&usg=__dzuzxfljFjbii30d2FAO4fZqobY=&h=182&w=519&sz=20&hl=pl
&start=135&sig2=V_zcCaHkBV2DG3lAoWl1dQ&zoom=1&tbnid=kyBgGLm1qpnhFM
:&tbnh=81&tbnw=230&ei=aEmFTNyhHMeOswbV_KGaBQ&prev=/images%3Fq%3Dr
ozwarcie%2Bszyjki%26um%3D1%26hl%3Dpl%26biw%3D1280%26bih%3D683%26tb
s%3Disch:10,4400&um=1&itbs=1&iact=hc&vpx=550&vpy=293&dur=4196&hovh=133
&hovw=379&tx=125&ty=84&oei=LUmFTLWIE8nEswa_0diaBQ&esq=2&page=9&nds
p=16&ved=1t:429,r:2,s:135&biw=1280&bih=683
3. http://obfkumj.blogspot.com/2009/06/anamnesa-dan-pemeriksaan-obstetri.html
4. http://www.nan.upol.cz/fiac2/cs/systematika/pohyb_aparat/kostra_dk_f.html
5. http://health.msn.com/PopUp.aspx?cp-
documentid=100104077&popid=1&displaymode=3035
Strona 7 z 7