ONKOLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
prof. dr hab. Maria Katkiewicz
Katedra Chorób Dużych Zwierząt z Kliniką Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie
Złośliwość guza
gruczołu mlekowego suk
i obecność nacieku limfocytarnego
MALIGNANCY OF BITCHES MAMMARY TUMORS
AND LYMPHOCYTIC INFILTRATION
Nowotwory gruczołu mlekowego suk na- wanie nacieku limfocytarnego w nowo-
Streszczenie
leżą do najczęściej spotykanych chorób tworach złośliwych może stanowić kry-
nowotworowych. Z praktyki wiadomo, terium występowania tego typu reakcji
Przedmiotem pracy była ocena występo-
że wynik rutynowego badania histopato- obronnej organizmu.
wania nacieku limfocytarnego w zrębie
logicznego zawiera rozpoznanie zgodne
219 guzów złośliwych gruczołu mlekowe-
z przyjętą klasyfikacją (4, 5). Jednak poli- MATERIAA
I METODY
go u suk. Najliczniejszą grupę stanowiły
morfizm komórek guzów dużego stopnia Materiał do badań stanowiło 219 przy-
gruczolakoraki o wzroście naciekowym
i związany z tym różny stopień ich zróż- padków choroby nowotworowej gruczo-
i w tych guzach najczęściej stwierdza-
nicowania (aplazji) nie pozwala na poda- łu mlekowego suk różnych ras, będących
no limfocytarny naciek zapalny, czego
nie jednoznacznej informacji odnośnie w różnym wieku. Wycinki chorej tkanki
nie obserwowano w gruczolakorakach
do rokowania o dalszym stanie zdro- pobierano z guzów gruczołu mlekowego,
in situ. Na podstawie przeprowadzonych
wia psa. Zdolność komórek nowotwo- które były usuwane przyżyciowo metodą
obserwacji można stwierdzić, że naciek
ru do dawania przerzutów jest ważnym chirurgiczną. Wycinki tkanki utrwalano
zapalny pojawia się w gruczolakorakach
kryterium stopnia aplazji, lecz w prak- w 10-procentowej buforowanej formali-
o wzroście naciekowym oraz jest także
tyce regionalne węzły chłonne są zwykle nie i zatapiano w parafinie. Skrawki pa-
obecny w rakach złożonych i guzach mie-
usuwane w przypadkach występowania rafinowe barwiono metodą przeglądową
szanych złośliwych, lecz w stosunkowo
widocznych makroskopowo zmian cho- hematoksyliną i eozyną.
mniejszym procencie guzów.
robowych.
Polimorfizm komórek guzów jest WYNIKI I OMÓWIENIE
Słowa kluczowe
przede wszystkim związany ze stop- WYNIKÓW BADAC

suki, nowotwory złośliwe, gruczoł mle- niem aplazji komórek gruczolakoraka, W tab. 1 (str. 66) przedstawiono liczbę
kowy, naciek limfocytarny
ale także ze stopniem nasilenia rozrostu badanych guzów, w których rozpoznano
i zmian metaplastycznych w komórkach określony typ rozrostu nowotworowego
zrębu gruczołu. z uwzględnieniem występowania nacie-
Z uwagi na fakt, iż lekarz klinicysta ku limfocytarnego w obrębie guza. Jak
Abstract
oczekuje w wyniku badania histopato- wynika z przedstawionej analizy obrazu
logicznego guza takich informacji, które mikroskopowego różnego typu złośli-
The aim of this work was to evaluate
w pierwszym rzędzie będą wskazywały wych guzów gruczołu mlekowego  na-
the presence of the lymphocytes infi l-
na stopień złośliwości rozrostu i z tym ciek limfocytarny obserwowano w zrębie
tration in 219 malignant mammary tu-
związane rokowanie o dalszym stanie gruczolakoraków, które cechowały się
mors in bitches. The most numerous
zdrowia zwierzęcia  w niniejszej pracy wzrostem naciekowym (ryc. 1 i 2), oraz
types of tumors were mammary gland
podjęto się oceny związku między wystę- w rakach złożonych i w guzach miesza-
adenocarcinomas with infiltrating type
powaniem lub brakiem nacieku limfocy- nych złośliwych gruczołu mlekowego.
of growth, in which the lymphocytes in-
tarnego w złośliwych guzach gruczołu Liczebność komórek nacieku limfocy-
filtration were found. The results of this
mlekowego suk w korelacji ze stopniem tarnego była zróżnicowana w wycinkach
work indicated, that the lymphocytes in-
aplazji komórek nowotworu. Przyjęto, badanych guzów. Nie obserwowano na-
fi ltrate appeared in adenocarcinomas
with infi ltrating growth, but no in ade- że cecha ta w sposób oczywisty wiąże się tomiast obecności nacieków limfocytar-
nocarcinoma in situ, and are also pre- ze stopniem inwazyjności guza i dalszym nych w zrębie tych guzów, które cechował
sent in complex carcinomas and mixed przebiegiem choroby zwierzęcia. Uza- mały stopień aplazji komórek gruczo-
malignant tumors.
sadnieniem do podjęcia tego typu badań lakoraka, a charakter wzrostu komórek
było założenie, iż w zależności od stop- raka był ograniczony (in situ) i nie prze-
Key words
nia nasilenia zaburzeń w różnicowaniu kraczał błony podstawnej.
komórki guza są bardziej  obce dla or- Przerzuty komórek nowotworowych
bitches, malignant neoplasm, mamma-
ganizmu gospodarza, a zatem indukują do regionalnego węzła chłonnego na-
ry gland, lymphocytic infiltrate
wystąpienie procesów cytotoksycznych stępują drogą naczyniową (ryc. 3) i sta-
z udziałem mechanizmów komórkowej nowią wyraz stopnia inwazyjności guza.
odpowiedzi immunologicznej. Występo- W węzłach chłonnych przerzuty komó-
MAJ " 5/2010
64
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE ONKOLOGIA
rek nowotworowych powodowały zmia- U jednej suki, wraz z gruczolakorakiem złożonych. Raki złożone gruczołu mle-
ny reaktywne w postaci proliferacji lim- gruczołu mlekowego o wzroście nacieko- kowego, podobnie jak i guzy mieszane
focytów i nacieku makrofagów w zatoce wym w jajnikach, stwierdzono obecność złośliwe, tworzą duże guzy z obecnością
rdzennej (sinus histiocytosis). ziarniszczaka i guza z komórek lutealnych metaplazji złośliwej komórek zrębu. Sto-
W niektórych przypadkach badanych (luteoma). Ten zespół zmian nowotwo- sunkowo niski procent obu tych typów
wycinków guzów stwierdzano równocze- rowych może wskazywać na obecność guzów złośliwych, w których stwierdzano
sne występowanie różnego stopnia meta- u chorego zwierzęcia głębokich zabu- obecność nacieku limfocytarnego, w po-
plazji nowotworowej w obrębie jednego rzeń hormonalnych w zakresie hormo- równaniu do gruczolakoraków o wzro-
chorego gruczołu. Pozwoliło to na prze- nów płciowych. Należy także podkreślić, ście naciekowym, może wynikać z faktu,
śledzenie dynamiki rozwoju procesu że w większości badanych wycinków gu- że w wycinkach tkanki pobranych z du-
metaplazji komórek w danym gruczole. zów nowotworowych gruczołu mlekowe- żych guzów często brak jest obszaru tkan-
Dla przykładu, w wycinkach pochodzą- go granicząca tkanka gruczołowa wykazy- ki zdrowej, a nacieki limfocytarne wy-
cych z jednego zmienionego chorobowo wała cechy mastopatii. Mastopatia, która stępują w zdrowej tkance łącznej zrębu,
gruczołu stwierdzano obecność ognisk stanowi wyraz zaburzeń funkcjonalnych zwykle ułożone okołonaczyniowo (ryc. 4).
prostego nieinwazyjnego gruczolakora- komórek gruczołowych, miała charakter Należy jednak zwrócić uwagę na fakt,
ka, obok rozrost cechujący się wyższym rozrostowy lub torbielowaty, lub też oba że skąpokomórkowa reakcja zapalna lub
stopniem aplazji komórek guza z ich typy występowały równocześnie. jej brak w guzach o dużym stopniu złośli-
wzrostem naciekowym, aż do ognisk raka Na podstawie uzyskanych wyników ba- wości może być wynikiem wyniszczenia
złożonego i guza mieszanego złośliwego dań można wnioskować, iż występowanie zwierzęcia chorobą nowotworową i zwią-
gruczołu mlekowego. Te dwa ostatnio nacieku limfocytarnego w guzach złośli- zanych z tym zaburzeń w odpowiedzi im-
wymienione typy nowotworów stano- wych gruczołu mlekowego stanowi pew- munologicznej.
wią wyraz wystąpienia procesu meta- ną informację o stopniu aplazji komórek W literaturze naukowej pojawiają się
plazji złośliwej w komórkach zrębu gru- nowotworowych. Najliczniejszą grupę ba- zróżnicowane opinie dotyczące roli na-
czołu mlekowego. W gruczolakorakach, danych guzów stanowiły gruczolakoraki cieku limfocytarnego w guzach gruczołu
które można uważać za wczesną fazę roz- o wzroście naciekowym. W 86,6% tego mlekowego. Według niektórych autorów
rostu nowotworowego, w gruczole mle- typu guzów występowały w zrębie nacie- przyjmuje się, że jest to cecha wskazują-
kowym często stwierdza się proliferację ki limfocytarne. Raki złożone gruczołu ca na wysoki stopień złośliwości guza (1),
zrębu łącznotkankowego (podobnie jak mlekowego stanowiły znacznie mniejszą inni wykluczają występowanie tej zależ-
jest to bardzo wyraz
nie wyrażone u kotów liczbę badanych guzów, co może być wy- ności (6).
we włókniakogruczolaku gruczołu mle- nikiem wczesnego rozpoznawania i usu- W ocenie klinicznej guzów gruczołu
kowego, z ewentualną obecnością ognisk wania zmian chorobowych. Naciek lim- mlekowego znane jest pojęcie tzw. carcino-
metaplazji chrzęstno-kostnej). focytarny był stwierdzany w 70,6% raków ma inflammatorium (7)  raka zapalnego.
1 2
3 4
Ryc. 1. Gruczolakorak gruczołu mlekowego o wzroście naciekowym z obecnością nacieku limfocytarnego w zrębie guza. HEx20; Ryc. 2. Mastopatia z ogni-
skiem gruczolakoraka gruczołu mlekowego o wzroście naciekowym, w zrębie naciek limfocytarny. HEx20; Ryc. 3. Węzeł chłonny z ogniskiem przerzutu
groczolakoraka gruczołu mlekowego. HEx10; Ryc. 4. Limfocytarny okołonaczyniowy naciek zapalny, obok zatory z komórek raka gruczołu mlekowego
w świetle naczynia krwionośnego. HEx20
MAJ " 5/2010
65
www.weterynaria.elamed.pl
fot. archiwum autora
ONKOLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
Typ nowotworu Naciek limfocytarny Liczba badanych Procent liczby wszystkich
gruczołu mlekowego w zrębie guza badanych guzów
guzów/(%)
Gruczolakorak in situ  n = 32/0% 0%
Gruczolakorak
91 n = 105/86,6% ~ 41,55%
o wzroście naciekowym
Rak złożony 24 n = 34/70,6% ~ 10,96%
Guz mieszany złośliwy 16 n = 56/28,6% ~ 7,3%
Razem 131 n = 219/59,9% ~ 59,81%
Tab. 1. Liczba przypadków różnego typu guzów złośliwych gruczołu mlekowego suk oraz stwierdzony w obrazie mikroskopowym naciek limfocytarny w zrębie
guza (n = 219)
Są to guzy o dużych rozmiarach, z roz- rakach prostych, o wysokim stopniu wych i w miarę czasu trwania choroby
ległymi ogniskami martwicy tkanki no- zróżnicowania komórek raka i ekspan- obejmuje komórki zrębu gruczołu. q�
wotworowej spowodowanymi jej niedo- sywnym typie wzrostu, nie obserwowa-
krwieniem. Martwica indukuje reakcję no obecności w zrębie guza komórek na- Piśmiennictwo
1. Aaltoma S., Lipponen P., Eskelinem M., Ko-
zapalną o charakterze ropnym. Zmianom cieku limfocytarnego.
sma W.M., Marin S., Alhava E., Syrjanen K.:
tym towarzyszą kliniczne objawy zapale- Ponieważ w badaniu rutynowym oce-
Lymphocytes infiltrates as a prognostic variable
nia, czego nie obserwuje się w opisywa- na stopnia aplazji komórek raka gruczołu
in female breast cancer.  Eur. J. Cancer , 1992,
nych guzach nowotworowych. mlekowego jest w dużej mierze subiektyw-
28A, 859-864.
Przedstawione wyniki badań, które na, stwierdzenie obecności limfocytarnego
2. Giziński S., Boryczko Z., Katkiewicz M.,
uzyskano w oparciu o liczny materiał ba- nacieku zapalnego w guzie może stanowić
Bostedt H.: Białko Ki67 jako wskaz
nik pro-
dawczy, wskazują jednoznacznie, że obec- cechę wskazującą także na stopień zróżni-
gnostyczny w nowotworach gruczołu mlekowego
ność limfocytarnego nacieku zapalnego cowania komórek i indukcję odpowiedzi
suk.  Med. Wet. , 2003, 59,888-891.
była związana z obecnością takich cech immunologicznej. Obecnie w ocenie gu-
3. Mazur S., Skasko E., Paszko Z.: Relationship
guza, jak wzrost naciekowy komórek no- zów gruczołu mlekowego u kobiet są po-
between estrogen, progesteron and epithelial
wotworu skorelowany z takim stopniem wszechnie stosowane metody patologii
growth factor receptors status of primary breast
aplazji komórek guza, który indukował molekularnej, które pozwalają na precy- cancer and the survival of women patients.
 Nowotwory , 2004, 54, 4449-53.
występowanie u suk komórkowej odpo- zyjne określenie stopnia aplazji komórek
4. Misdorp W., Else R.W., Hellmen E., Lip-
wiedzi immunologicznej. guzów złośliwych gruczołu mlekowego (3),
scomb T.P.: Histological classification of mam-
Wyrazem stopnia złośliwości komórek lecz w weterynarii są stosowane wyłącznie
mary tumors of the dog and cat. World Health
guza jest także zdolność do dawania prze- w badaniach naukowych (2, 6).
Organization, Geneva 1999.
rzutów, w szczególności do regionalnego Na podstawie własnych obserwacji
5. Misdorp W.: Tumors of the Mammary Gland.
węzła chłonnego. Z uwagi na małą liczbę dokonanych w niniejszej pracy można
[W:] Tumors in Domestic Animals. Iowa State
węzłów chłonnych usuwanych w trakcie przyjąć, że wyrazem stopnia zaawanso-
Press, 2002.
mastektomii i nadsyłanych do badania wania procesu metaplazji nowotworowej
6. Rodo A.: Ekspresja receptora HER  2, kadheryny
histopatologicznego trudno na podsta- w gruczole mlekowym jest występowanie
E oraz białka p53 w nowotworach gruczołu sutko-
wie posiadanego materiału ocenić pro- kolejno następujących typów rozrostów
wego u suk. Praca doktorska, Warszawa 2007.
cent guzów, które dawały przerzuty do re- nowotworowych: gruczolakorak prosty,
7. Wawron W., Szczubiał M.: Nowotwory gruczo-
gionalnego węzła chłonnego. gruczolakorak o wzroście naciekowym,
łu sutkowego suk.  Weterynaria w Praktyce ,
Przyjmując, że w rozwoju stopnia me- rak złożony gruczołu mlekowego oraz Monografia  Rozród psów, 2008.
taplazji komórek nowotworów gruczołu guz mieszany złośliwy gruczołu mleko-
mlekowego gruczolakorak prosty stano- wego. Proponowana kolejność w rozwo- prof. dr hab. Maria Katkiewicz
wi pierwszy etap rozrostu, należy stwier- ju stopnia metaplazji złośliwej w gruczo- Katedra Chorób Dużych Zwierząt z Kliniką
dzić, że naciek limfocytarny pojawiał się le mlekowym stanowi wynik obserwacji, Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW
w guzach, które cechował wzrost na- w których proces onkogenezy zostaje za- w Warszawie
ciekowy komórek guza. W gruczolako- początkowany w komórkach gruczoło- 02-797 Warszawa, ul. Nowoursynowska 100
MAJ " 5/2010
66
www.weterynaria.elamed.pl