PIONY, PIONOWNIKI,
CENTROWNIKI
PRZYRZ
DY SA
UÅ»
CE DO
CENTROWANIA
INSTRUMENTÓW
I SYGNAA
ÓW
ZADANIE PIONÓW:
ustawienie instrumentu i sygnału centrycznie nad punktem.
ZADANIE PIONOWNIKOW:
badanie pionowości, realizacja osi pionowej.
RÓŻNICA POMI
DZY PIONEM A PIONOWNIKIEM  1 A 2 CELOWE.
RODZAJE PIONÓW:
sznurkowe, drążkowe, optyczne, laserowe.
PIONOWNIKI: optyczne, laserowe.
CENTROWNIKI: podstawki, spodarki centrujÄ…ce.
sznurkowe
PIONY
drążkowe
optyczne, laserowe
PIONOWNIKI: optyczne, laserowe.
PZL 100
dokładność 1 mm/100 m
powiększenie 31,5x
średnica obiektywu 40 mm
pole widzenia na 100 m 2,3 m
minimalna ogniskowa (celowa dolna) 0,5 m
PION SZNURKOWY
Warunki:
1. Oś symetrii zawieszonego pionu powinna stanowić przedłużenie sznurka
obciążonego tym pionem, tj. górny punkt zaczepu sznurka oraz ostrze pioniu
powinny leżeć na jednej pionowej.
2. Punkt zaczepu sznurka przy samym pionie powinien leżeć powyżej środka
ciężkości pionu.
3. Sznurek pionu powinien być dostatecznie cienki, dobrze skręcony, bez węzłów
i nierówności.
4. Ciężar pionu powinien być właściwie dobrany - w zależności od długość
roboczej linki i warunków pracy (ruchu powietrza).
PION DR
ŻKOWY
Składa się z 2 rur (jedna porusza się wewnątrz drugiej), wewnętrzna posiada
podziałkę do określenia wysokości głowicy statywu nad punktem. Posiada libelę
sferyczną. Może być podwieszany lub sprzęgany z instrumentem. Stosowany jest
tam, gdzie warunki pracy nie pozwalają na zastosowanie pionów sznurkowych.
Warunki:
1. ostrze pionu powinno zawsze leżeć na osi geometrycznej drążka,
2. ostrze pionowo ustawionego drążka powinno leżeć na przedłużeniu pionowej osi
obrotu instrumentu vv.
Pion drążkowy  sprawdzenie i rektyfikacja
(wyznaczenie punktu przecięcia się śladów dwóch wzajemnie prostopadłych
płaszczyzn  kolimacyjnych - z wykorzystaniem teodolitu lub tachimetru)
PION OPTYCZNY/LASEROWY
Może to być samodzielny przyrząd lub może być wbudowany w instrument
(w spodarkÄ™ lub w alidadÄ™).
Jest to zwykła luneta łamana, której ogniskowanie przeprowadza się za pomocą
wyciągu okularowego, zwykle najmniejsza odległość ogniskowania nie
przekracza 0.5 m.
Pion optyczny/laserowy umieszczony w alidadzie:
Warunki:
1. dolna część osi optycznej powinna pokrywać się z osią vv,
2. dolna część osi celowej powinna przebijać dowolną płaszczyznę w jednym
punkcie.
Pion optyczny/laserowy umieszczony w spodarce:
Warunki:
1. pionowa część osi celowej pionu optycznego spodarki powinna stanowić
przedłużenie osi pionowej instrumentu umieszczonego w tej spodarce,
2. płaszczyzna pozioma wyznaczona przez zrektyfikowane libele alidadowe
instrumentu musi być prostopadła do pionowej części osi pionu optycznego.
Pion optyczny/laserowy umieszczony w spodarce
 sprawdzenie i rektyfikacja (1. sposób)
(wyznaczenie punktu przecięcia się śladów dwóch wzajemnie prostopadłych
płaszczyzn  kolimacyjnych - z wykorzystaniem teodolitu lub tachimetru)
Pion optyczny/laserowy umieszczony w spodarce
 sprawdzenie i rektyfikacja (2. sposób)
Pion optyczny/laserowy umieszczony w spodarce
 sprawdzenie i rektyfikacja (2. sposób)
Pion optyczny/laserowy umieszczony w spodarce
 sprawdzenie i rektyfikacja (2. sposób)
Pion optyczny/laserowy umieszczony w spodarce
 sprawdzenie i rektyfikacja (2. sposób)
DWUSTRONNY NIEZALEŻNY PIONOWNIK OPTYCZNY
G
Schemat:
1  okular,
2 - płytka ogniskowa
z wygrawerowanym
krzyżem lub okręgiem,
3 - soczewka ogniskujÄ…ca,
4 - pokrętło soczewki
ogniskujÄ…cej,
5 - pryzmat pentagonalny,
6 - obiektyw dolny,
7 - obiektyw górny,
8 - śruby rektyfikacyjne
płytki ogniskowej,
9 - śruby mocujące obiektyw górny,
S - środek znaczka celowniczego krzyża lub okręgu,
10 - przełącznik pryzmatu.
2 celowe: górna i dolna
prosta łącząca środek znaczka celowniczego i środek optyczny obiektywu
górnego lub dolnego, przełączenie obserwowanej celowej następuje dzięki
przełącznikowi, ostry obraz uzyskuje się ruchem soczewki ogniskującej
Warunki:
1. pionowa część osi celowej podczas obrotu o 360º przebija dowolnÄ… pÅ‚aszczyznÄ™
prostopadłą do osi pionownika w jednym punkcie,
2. płaszczyzna pozioma wyznaczona przez osie 2 zrektyfikowanych libeli
rurkowych musi być prostopadła do pionowych części górnej i dolnej osi celowej
pionownika.
RL-25
niwelator laserowy, laser obrotowy, poziomowany libelami
Parametry:
- dokładność 4.4mm/30m,
- zasięg bez czujnika 60m, z czujnikiem 200m,
- szybkość pracy - 3 tryby - ilość obrotów/minutę 0/80/300,
-waga 1.8 kg.
Akcesoria:
Funkcje dodatkowe:
- płytka z magnesem,
- promień widzialny,
- detektor,
- wyznaczanie płaszczyzny pionowej,
- podstawka,
- wyznaczanie linii poziomej,
- Å‚ata do pomiaru i tyczenia
- wyznaczanie linii pionowej,
spadków.
- wyznaczanie płaszczyzny pochylonej.
Wykorzystanie teodolitu do realizacji osi pionowej:
koło pionowe i system odczytowy teodolitu, oraz okular zenitalny 
Å‚amiÄ…cy.
Wykorzystanie różnego rodzaju nasadek/pryzmatów na obiektywy
teodolitów, niwelatorów.
Dokładność centrowania
(średni błąd centrowania przy h=1.5 m
teoretycznie a w warunkach terenowych):
pion sznurkowy Ä… 1.5 mm realnie Ä… 2  5 mm
pion drążkowy ą 1 mm realnie ą 1  2 mm
pion optyczny Ä… 0.2  0.7 mm realnie Ä… 1 - 1.2 mm
pion laserowy Ä… 1 - 2 mm realnie Ä… 2  3 mm
mechaniczne przyrzÄ…dy centrujÄ…ce Ä… 0.1  0.5 mm
a nawet od Ä… 0.03 mm
Literatura
Tatarczyk J., Wybrane zagadnienia z instrumentoznawstwa geodezyjnego, Wyd. AGH, Kraków, 1994.
Wanic A., Instrumentoznawstwo geodezyjne i elementy technik pomiarowych, Wyd. UWM, Olsztyn, 2007.
Szymoński J.: Instrumentoznawstwo geodezyjne, cz. 1. PPWK, Warszawa 1969.
www.infopomiar.pl/sklep/p1429,okular-lamacy-zenitalny-do-tachimetrow-topcon.html (dostęp dn. 10.10.2012)
www.archiwumallegro.pl/okulary_zenitalne_do_teodolitow_theo_zeiss-294098272.html (dostęp dn. 10.10.2012)
www.leica-geosystems.pl/pl/Okulary_85071.htm (dostęp dn. 10.10.2012)
www.constructsystems.pl/w-praktyce/akcesoria-do-tachimetrow-leica-builder/ (dostęp dn. 10.10.2012)
www.laserlineontario.com/WhatsUsed.html (dostęp dn. 20.10.2012)
www.meetcentrum.nl/reconditioned-instruments/various-lasers/rotating-lasers-horizontal-vertical/topcon-rl-25/1-4-9-
1-3645-2-0/ (dostęp dn. 10.10.2012)
www.leica-geosystems.pl (dostęp dn. 10.10.2012)
www.geodezistu.ru/pzl-100 (dostęp dn. 10.10.2012)
www.infopomiar.pl/sklep/p708,pionownik-optyczny-pzl-100-carl-zeiss-jena.html (dostęp dn. 10.10.2012)
www.michael-popp.de/czj_aktuell.htm (dostęp dn. 10.10.2012)
www.pomiarowy.pl/index.php/id_2777_mode_proddet.html (dostęp dn. 10.10.2012)