Psychologiczne aspekty zwiÄ…zane z
inwestycjami finansowymi
Ludzie mogą inwestować pieniądza na różne
sposoby:
" w lokaty bankowe
" obligacje
" akcje
" fundusze inwestycyjne
" instrumenty pochodne
" nieruchomości
" surowce
" i pewnie jeszcze wiele innych
Efektywność rynku  wszyscy uczestnicy zachowują
się racjonalnie i dążą do maksymalizacji użyteczności
Słaba efektywność  wszystkie historyczne informacje
i zmiany cenowe sÄ… odzwierciedlone w obecnych
cenach akcji, na podstawie informacji z przeszłości
nie można nic przewidzieć
Średnia efektywność  wszelkie ogólno dostępne
informacje są odzwierciedlone w bieżących cenach,
nowe informacje dajÄ… przewagÄ™ tylko wtedy, gdy sÄ…
poufne
Mocna efektywność  wszystkie informacje, z
przeszłości, bieżące, prognozy, zarówno publiczna jak
i poufne sÄ… odzwierciedlone w cenach
Odstępstwa od efektywności rynku
" dodatnie korelacje między stopami zwrotu tych samych
akcji w krótkim terminie
" ujemne korelacje między stopami zwrotu tych samych
akcji w długich okresach
" efekt kalendarza (wzrost cen w styczniu, spadek w
okolicach weekendu)
" efekt wielkości firmy  małe spółki mają wyższe wzrosty
Od czego zależą oczekiwania inwestorów (Wärneryd,
1997):
EXPt+1=w1Bpt+w2BAt+w3BIt
oznaczenia symboli:
EXPt+1  oczekiwania w czasie t+1
Bpt - przekonania oparte na wcześniejszych
doświadczeniach
BAt - przekonania na temat skuteczności korzystania
ze wcześniejszych doświadczeń
Bit - przekonania oparta na aktualnie dostępnych
informacjach
w  wagi, czyli w jakim stopniu każda ze składowych jest
istotna dla inwestora
Skłonności poznawcze inwestorów
dotyczące przeszłych doświadczeń:
dostępność
nierespektowanie zasady regresji do średniej
błąd potwierdzania (konfirmacji)
nadmierny konserwatyzm
dotyczące uczenia się na przeszłych doświadczeniach
myślenie wsteczne (skoro do tego doszło, to znaczy, że tak
musiało być)
efekt nadmiernej pewności siebie
Skłonności poznawcze inwestorów
dotyczÄ…ce analizowania nowych informacji
" efekt zakotwiczenia
" iluzja kontroli
Dostępnośd
-oparta na doświadczeniu: ludzie biorą pod uwagę informacje,
które zdobyli sami lub o których usłyszeli, pomimo tego, że
informacje zdobyte w ten sposób mogą byd tendencyjne
-oparta na pamięci: ludzie biorą pod uwagę te informacje, które są
łatwiej przywoływane do pamięci operacyjnej, decydujące
znaczenie mogą mied więc: wyrazistośd wspomnienia, znajomośd
obiektu wspomnienia,
-oparta na łatwości wyobrażeo: im łatwiej jest sobie coś wyobrazid,
tym większy wpływ na treśd procesu myślenia ma takie wydarzenie
Badanie Gigerenzera (1991; za: Zaleśkiewicz, 2003)
od grudnia 1996 do czerwca 1997 największe zyski na giełdzie we
Frankfurcie przyniosły spółki, które były najlepiej rozpoznawane
przez losowo wybrane osoby
Stephan (1999): Prywatyzacja Deutsche Telekom  prezentacja spółki
wśród drobnych inwestorów oparta była na hipotezie dostępności
Nierespektowanie zasady regresji do średniej
Po raz pierwszy terminu  regresja użył
Franciszek Galton, który zauważył, że
inteligencja w następnym pokoleniu zbliża się
do średniej w populacji. Regresja oznacza
więc dążenie do średniej. A dokładniej
oznacza opisywanie relacji pomiędzy danym
obiektem a średnią w populacji
inwestorzy giełdowi mogą stawiad na trendy  jak akcje
rosną, to będą rosły, a jak spadają to będą spadad
kontrarianie uważają, że trend się wkrótce musi odwrócid
De Bondt, Thaler (1985)  spółki spadające, potem rosną, a rosnące
spadajÄ…
BÅ‚Ä…d potwierdzania
P. Wason:
Według jakiej reguły ustawione są następujące liczby:
2 4 6
Błąd potwierdzania polega na poszukiwaniu informacji, które
potwierdzają regułę
Stopa zwrotu poniżej Stopa zwrotu
mediany powyżej mediany
Dywidenda poniżej 33 31
mediany
Dywidenda powyżej 31 33
mediany
BÅ‚Ä…d potwierdzania
Nadmierny konserwatyzm i reprezentatywnośd
Nadmierny konserwatyzm (np. zaskoczenie, gdy firma
odnosząca korzystne wyniki finansowe osiąga wyższą stopę
zysku niż przeciętnie)
Reprezentatywnośd (przykładanie zbyt dużej wagi do nowych
informacji  sytuacja odwrotna to powyższej)
Griffin, Tversky (1992): ludzie zwracają uwagę albo na treśd
informacji albo na jej wartośd
konserwatyzm  zbyt niska ocena wielkości informacji, która
ma dużą siłę
reprezentatywnośd  zbyt wysoka ocena wielkości
informacji, która ma niską siłę
Myślenie wsteczne (hindsight bias)
Przekonanie po uzyskaniu nowej informacji, że była ona
nieuchronna (to było do przewidzenia)
Dwa wyjaśnienia:
- zmiana przekonao odnośnie treści wspomnieo
- obrona  ego
Myślenie wsteczne to inaczej efekt:  Ja wiedziałem,
że tak będzie
Nadmierna pewnośd siebie
De Bondt (1998): przewidywania inwestorów cechuje
nadmierna pewnośd siebie, zwłaszcza w dłuższym okresie czasu
Barber, Odean (2001): inwestorzy, którzy zaczęli składad zlecenia
przez internet znacznie częściej dokonywali zmian w swoich
portfelach inwestycyjnych
Zakotwiczenie
Uzależniania oceny wyrażanej w postaci liczby od pewnej
wartości nawet wtedy, gdy wartośd ta jest przypadkowa
(Stephan, Kiell, 2000) zapytali inwestorów giełdowych, czy
wartości indeksu DAX będzie wyższa niż 4500 lub 6500
kotwica 4500 - średnie oszacowanie 5765 punktów
kotwica 6500 - średnie oszacowanie 5930 punktów
Iluzja kontroli
E. Langer  ludzie, którzy mają wyrzucić małą liczbę
oczek rzucają kostką lżej niż ci, którzy mają wyrzucić
większą liczbę oczek
Wagenaar i Keren (1988) profesjonalni hazardziści
uważają, że wynik gry zależy od przypadku w 18%
sytuacji
Czy wolałbyś przewidzieć wczorajszy (jeżeli go nie
znasz), czy jutrzejszy kurs losowo wybranej spółki
giełdowej?
Emocje i motywacje na rynku kapitałowym
" Unikanie strat i efekt utopionych kosztów
" Heurystyka dominacji afektu
" Przewidywanie afektywne
Efekt utopionych kosztów (unikanie strat)
sprzedanie taniejÄ…cych akcji oznacza akceptacjÄ™ straty
finansowej
oraz przyznanie się do podjęcia nietrafnej decyzji
Heurystyka dominacji afektu
Slovic (2002) wstępne oceny afektywne mogą mied
istotny wpływ na dalsze postępowanie
Schwarz  wpływ oceny wpływu przeżywanych emocji
zależy od  naiwnej teorii na temat działania ludzkiego
umysłu
Jeżeli to lubię, to znaczy, że jest to dla mnie korzystne