pod redakcją Doroty Metery i Tomasza Pezolda
Fundacja IUCN Poland, ABC Poland Sp. z o.o.
Warszawa 2003
Wydano ze środków projektu  Rozwój instytucjonalny na rzecz agro-środowiska
i zalesiania , PL0006.02.02, współfinansowanego z funduszy Unii Europejskiej
w ramach programu PHARE 2000.
Reprodukcja niniejszej publikacji do celów edukacyjnych i na inne
niekomercyjne potrzeby jest dozwolona bez uprzedniej zgody wydawcy.
Reprodukcja w celu sprzedaży lub w celu innego przeznaczenia komercyjnego
jest zabroniona bez uprzedniej pisemnej zgody wydawcy.
Fotografie na okładce: Eliza Domagalska, Dorota Metera
Tłumaczenie: Tomasz Pezold, Zbigniew Żelechowski
Korekta: Zofia Psota
A
amanie: Ewa Cwalina, Urszula Wojciechowska  CARTA BLANCA
Copyright:
IUCN  The World Conservation Union
Fundacja IUCN Poland (IUCN Office for Central Europe)
ABC Poland Sp. z o.o.
2003
ISBN 2-8317-0737-4
Przedmowa
Celem przyświecającym pracy zespołu redagującego
 Słownik terminów rolnośrodowiskowych było przygotowanie
materiału pomocniczego i uzupełniającego dla uczestników
szkoleń  doradców rolnych biorących udział w realizacji pro-
jektu  Rozwój instytucjonalny na rzecz agrośrodowiska i zale-
siania (PL 0006.02). Projekt został sfinansowany ze środ-
ków Unii Europejskiej, a jego głównym beneficjentem jest
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Podstawowym celem
projektu jest przygotowanie służb doradztwa rolniczego do
wdrażania programów rolnośrodowiskowych w Polsce, a do
jego najważniejszych celów szczegółowych można zaliczyć:
" rozszerzenie wiedzy służb doradczych o ustawodawstwie
Unii Europejskiej dotyczącym metod produkcji rolnej zgod-
nej z wymogami ochrony środowiska i zachowania krajo-
brazu;
" przygotowanie ośrodków doradztwa rolniczego do organi-
zacji szkoleń i profesjonalnego doradztwa w zakresie te-
matyki programów rolnośrodowiskowych i zalesiania,
dobrych praktyk rolniczych, ochrony zasobów przyrod-
niczych, zasad przygotowywania indywidualnych planów
rolnośrodowiskowych dla gospodarstw rolnych itp.;
" wypracowanie standardu popularyzacji informacji na
temat programów rolnośrodowiskowych i zalesień;
" umożliwienie doradcom rolnym zdobycia doświadczenia.
Projekt jest realizowany w całym kraju, ze szczególnym
uwzględnieniem województw: podkarpackiego, warmińsko-
-mazurskiego, podlaskiego i lubuskiego, w których będą
wdrażane pilotowe programy rolnośrodowiskowe programu
SAPARD.
Do głównych zadań projektu należy zaliczyć przygo-
towanie 256 pracowników służb doradczych do pełnienia
funkcji doradców ds. programów rolnośrodowiskowych i zale-
sieniowych, przygotowanie 50 pracowników Agencji Restruk-
turyzacji i Modernizacji Rolnictwa do pełnienia funkcji kon-
trolerów rolnośrodowiskowych i zalesieniowych, a także pro-
mocję programów rolnośrodowiskowych i zalesieniowych
w środowiskach wiejskich.
W pracy nad słownikiem wzięli udział eksperci z wy-
konującego projekt konsorcjum firm i fundacji polskich, bry-
tyjskich, holenderskich i fińskich: ABC Poland, Farming and
Wildlife Advisory Group, Fundacji IUCN Poland, Institute for
European Environmental Policy, Fundacji AVALON i Scanagri
Finland.
Zespół redakcyjny gorąco dziękuje wszystkim osobom
zaangażowanym w zbieranie informacji i konsultacje.
Szczególne wyrazy wdzięczności kieruje pod adresem
Anny Liro i Niny Dobrzyńskiej (Ministerstwo Rolnictwa
i Rozwoju Wsi).
ekologiczny, korytarz
E
TERMINY/TERMS burak cukrowy  sugarbeet
certyfikująca, jednostka zob.
Słownik polsko-angielski
jednostka certyfikująca
Polish-English Glossary
chów zwierząt  animal husbandry
absorpcyjna, zdolność zob. zdolność chwast  weed
absorpcyjna CORINE (Coordination of Information
administracyjna, kontrola zob. on the Environment)  Program
kontrola administracyjna CORINE (Koordynacja Informacji
Agencja Restrukturyzacji o Środowisku)
i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR)  denitryfikacja  denitrification
Agency for Restructuring and doradcy rolnośrodowiskowi 
Modernisation of Agriculture agri-environment advisors
(ARMA) dorzecze  river basin
allelopatia  allelopathy dotacja  subsidy
analiza ryzyka (np. inwestycji)  risk drewno opałowe  firewood, fuel
analysis wood
antropogeniczny  anthropogenic drób  poultry
antropopresja  man's pressure on drzewostan  tree stand, forest stand,
the environment timber stand
 aplikacyjne, okno zob.  okno drzewostanu, przebudowa zob.
aplikacyjne przebudowa drzewostanu
areał  area, acreage duża jednostka przeliczeniowa (DJP) 
azot  nitrogen livestock unit (LU)
Azotanowa, Dyrektywa zob. dyrektywa  directive
Dyrektywa Azotanowa Dyrektywa Azotanowa  Nitrate
azotany  nitrates Directive
badanie gleby  soil analysis, soil Dyrektywa Ptasia  Birds Directive
tests Dyrektywa Siedliskowa  Habitats
bagnisty  marshy Directive
baranina  sheep meat działania zob. środki
baza danych  database działania rolnośrodowiskowe 
biologiczna, różnorodność zob. agri-environment measures
różnorodność biologiczna działania towarzyszące 
biomasa  biomass accompanying measures
bioróżnorodność zob. poprawną formę dział wodny  divide, watershed
różnorodność biologiczna ekologiczna, nisza zob. nisza
bonitacja gleb  soil quality classes, ekologiczna
soil fertility classes ekologiczne, rolnictwo zob. rolnictwo
bronowanie  harrowing ekologiczne
bronowanie broną talerzową  ekologiczny  ecological
discing ekologiczny, korytarz zob. korytarz
buforowa, strefa zob. strefa buforowa ekologiczny
5
5
ekosystem
E
ekosystem  ecosystem gleby, jałowienie zob. jałowienie
ekoton  ecotone gleby
ekstensywny  extensive gleby porolne  formerly arable lands
ekstynkcja zob. wyginięcie gospodarka leśna  forest economy,
erozja gleby  soil erosion forest management
etykieta  label gospodarstwa niskotowarowe 
etykietowanie zob. znakowanie semi-subsistence farms
eutrofizacja  eutrophication granica  frontier, border, boundary,
fitocenoza  phytocenosis limit
formularz inspekcji (formularz ~ administracyjna  administrative
wykorzystywany podczas kontroli)  boundary
inspection form ~ gruntów  land boundary, farm
formularz wniosku/zgłoszeniowy  boundary
application form ~ lasu  forest boundary
gatunek  species ~ rolno-leśna  farm/forest
~ chroniony  protected species boundary
~ dominujący  dominant species ~ upraw  cultivation limit
~ endemiczny  endemic species grodzenie  fencing
~ kluczowy  key species grubizna  large timber
~ łowny  game species grunt  ground, soil, earth, land
~ miejscowy  native species ~ leśny  forest land
~ obcy  alien species ~ odłogowany (ze względu na WPR) 
~ pionierski  pioneer species set aside
~ pospolity  common species ~ orny  arable land, ploughed land
~ reliktowy  relict species ~ rolny  farmland
~ rodzimy  indigenous species ~ uprawny  cropland
~ rzadki  rare species ~ zaniedbany  neglected, abandoned
~ spontaniczny  spontaneous gruntowa, woda zob. woda gruntowa
species herbicyd  herbicide
~ wprowadzony, introdukowany  hodowla zwierząt  breeding
introduced species IACS (Zintegrowany System
~ wskaz
nikowy  indicator species Zarządzania i Kontroli)  IACS (The
~ zagrożony  threatend species, EU Integrated Administration and
endangered species Control System)
genetyczne, zasoby zob. zasoby indykator, wskaz
nik (ekologiczny) 
genetyczne (ecological) indicator
GIS (Systemy Informacji inspekcja (kontrola) w terenie  field
Geograficznej)  GIS (Geographic inspection, on the spot inspection
Information Systems) inspektor  inspector
gleb, bonitacja zob. bonitacja gleb instrumenty zob. środki
gleby, badanie zob. badanie gleby integrowane, rolnictwo zob. rolnictwo
gleby, erozja zob. erozja gleby integrowane
6
6
nachylenie
N
intensywny  intensive ~ liściasty  broad-leaved forest,
intensywny, wypas zob. wypas deciduous forest
intensywny ~ naturalny  natural forest
jakości, kontrola zob. kontrola jakości ~ pierwotny  primeval (primeaval)
jałowienie gleby  soil degradation forest, primary forest
jednostka certyfikująca  certification ~ porolny (las na gruntach
unit porolnych)  forest on formerly
jednowiekowy  of the same age, arable lands, secondary forest
even-aged ~ produkcyjny  timber forest
jęczmień  barley ~ sadzony  planted forest
kalkulacje płatności  payment ~ samosiewny  self-seeding forest
calculations ~ użytkowy  timber forest,
kanalizacja  sewage systems commercial forest
kary  penalties lasu, ochrona zob. ochrona lasu
kataster  cadastre leśna, gospodarka zob. gospodarka
~ gruntów  land register, cadastral leśna
survey leśna, uprawa zob. uprawa leśna
klimaks  climax leśne, poszycie zob. poszycie leśne
kłusownictwo  poaching leśne, siedlisko zob. siedlisko leśne
Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej  leśnictwo  forestry
Good Farming Practice Code lokalne odmiany upraw  local
kontrola administracyjna  varietes of crop plants
administrative inspection łąka  grassland, meadow
kontrola jakości  quality control ~ dwukośna  twice mown
kontrola na miejscu  on the spot (semi-natural) grassland
control ~ jednokośna  once mown
kontrolna, procedura zob. procedura (semi-natural) grassland
kontrolna międzyplon  catch crop
korytarz ekologiczny  ecological ~ ozimy  winter catch crop
(wildlife) corridor ~ ścierniskowy  stubble catch crop
koszty stałe  fixed costs ~ wsiewka  underplanted catch
koszty zmienne  variable costs crop, undersown catch crop
krajobraz  landscape, countryside Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju
~ kulturowy  cultural landscape Wsi (MRiRW)  Ministry of
~ rolniczo-leśny  farm and Agriculture and Rural Development
woodland landscape (MARD)
~ rolniczy  agricultural landscape młodnik  greenwood, thicket, scrub
kserotermiczny  xerothermic monitoring  monitoring
kwota (np. mleczna)  quota (e.g. monokultura  monoculture, one-crop
milk quota) agriculture
las  forest, wood motylkowe  legumes
~ iglasty  coniferous forest nachylenie  slope, gradient
7
7
nachylenie stoku
N
~ stoku  angle of slope  okno aplikacyjne , okres składania
~ terenu  land gradient wniosków  application window
~ zbocza doliny  valleyside angle of okopowe  root plants
slope oleiste  oil-bearing
nadleśnictwo  (zarząd) forest opalikowywanie  staking
inspectorate; (siedziba) forest opłaty niepowiązane  decoupled
headquarters; (obszar) forest payments
division orka  plough
nadleśniczy  forest inspector ośrodki doradztwa  advisory centres
nasadzenia  plantings owies  oats
nawozy  fertilizers parowanie  evaporation
~ azotowe  nitrogen fertilizers pastwisko  pasture
~ chemiczne  chemical fertilizers ~ półnaturalne  semi-natural rough
~ fosforowe  phosphate fertilizers grazing
~ mineralne  mineral fertilizers pestycydy  pesticides
~ organiczne  organic manures, plan rolnośrodowiskowy  agri-
organic fertilizers -environment plan
~ wieloskładnikowe  compound Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich 
fertilizers Rural Development Plan
~ zielone (rośliny uprawiane na plantacje trwałe  permanent crops
przyoranie)  green manure plon  crop yield
niedostateczny, wypas zob. wypas plon referencyjny  reference yield
niedostateczny płatność obszarowa  area payment
nieużytki  uncultivated land płodozmian  crop rotation, land
niskotowarowe, gospodarstwa zob. rotation
gospodarstwa niskotowarowe pobieranie prób, próbkowanie 
nisza ekologiczna  ecological niche sampling
obszary o niekorzystnych warunkach podmokły, teren zob. teren podmokły
gospodarowania (ONW)  less podszyt leśny  undergrowth
favoured areas (LFAs) podręcznik dla doradcy  advisors'
obszary przyrodniczo wrażliwe (OPW)  manual
Environmentaly Sensitive Areas (ESAs) pojezierze  lakeland
ochrona lasu  forest conservation, polityka sankcji (system kar) 
forest protection sanction policy
oczyszczalnia ścieków  sewage pomoc dla...  aid for&
treatment plant porolne, gleby zob. gleby porolne
odłogować  to lie fallow porolny  formerly arable
odłóg  fallow/uncultivated/abandoned porzucenie, zaniechanie, opuszczenie
land (gruntu)  abandonment
ogrodzenie, płot  fence potencjalna, roślinność zob.
~ chroniący przed zwierzyną  game roślinność potencjalna
fence półnaturalne  semi-natural
8
8
sukcesja pierwotna
S
prawo ochrony środowiska  rolnośrodowiskowy, plan zob.
environmental regulations, plan rolnośrodowiskowy
environmental law rolnośrodowiskowy, program zob.
premia z tytułu...  premium for... program rolnośrodowiskowy
procedura kontrolna  inspection roślinność inwazyjna  invasive plants
procedure roślinność potencjalna  potential
produkcja (rolnicza)  (agricultural) vegetation
production rośliny przemysłowe  industrial
produkcja metodami ekologicznymi  crops
organic production rozpylenie (nawozów lub środków
produkt rolnictwa ekologicznego  ochrony roślin poza teren upraw) 
product of organic farming spray drift
program rolnośrodowiskowy  agri- różnorodność biologiczna 
-environment programme biodiversity
próg  threshold różnowiekowy  varying in age,
przebudowa drzewostanu  uneven age
stand reconstruction rzepak  rape
przyroda (dzika)  wildlife rzepik  agrimony
pszenica  wheat sad tradycyjny  traditional orchard
pszenżyto  triticale sadzonka  tree seedling
Ptasia, Dyrektywa zob. Dyrektywa SAPARD (Przedakcesyjny Instrument
Ptasia Rozwoju Rolnictwa i Obszarów
pułap  ceiling Wiejskich)  SAPARD (Special
rankingowy, system zob. system Accession Programme for
rankingowy Agriculture and Rural Development)
rasa  breed schemat  scheme
~ miejscowa  native breed siano  hay
~ rzadka  rare breed siedlisko  habitat
referencyjny, plon zob. plon siedlisko leśne  forest habitat, forest
referencyjny site
renaturyzacja  renaturalisation Siedliskowa, Dyrektywa zob.
retencja  retention, storage Dyrektywa Siedliskowa
rolnictwo ekologiczne  organic spożywcze, środki zob. środki
farming spożywcze
rolnictwo integrowane  integrated stałe, koszty zob. koszty stałe
agriculture strażnik obszarów wiejskich 
rolnośrodowiskowe, działania zob. countryside stewardship
działania rolnośrodowiskowe strączkowe  pulses
rolnośrodowiskowe, zachęty zob. strefa buforowa  buffer zone
zachęty rolnośrodowiskowe sukcesja (ekologiczna)  ecological
rolnośrodowiskowi, doradcy zob. succession
doradcy rolnośrodowiskowi ~ pierwotna  primary succession
9
9
sukcesja wtórna
S
~ wtórna  secondary succession woda gruntowa  shallow groundwater,
synantropijny  synanthropic non-confined groundwater
Systemy Informacji Geograficznej wodociągi  water supply
zob. GIS wody płynące  running waters
system rankingowy  ranking system wody podziemne  groundwaters
system rolnictwa zintegrowanego  wody powierzchniowe (w tym morza)
integrated farming system (IFS)  surface waters (including sea)
szkodnik  pest wody słodkie (śródlądowe)  fresh
szkółka (leśna)  (forest) nursery waters
szuwary  rushes wody stojące  standing waters
ściółka  forest floor wody śródlądowe  inland waters
środki, instrumenty, działania  wody wgłębne  deep groundwater,
measures confined groundwaters
środki spożywcze  foodstuffs wołowina  beef meat
Światowa Organizacja Handlu  The wsiewanie nasion na już uprawiony
World Trade Organisation (WTO) grunt (robienie wsiewek) 
techniki uprawy gleby  tillaging undersowing
(cultivation) techniques wskaz
nik (ekologiczny) zob. indykator
teren podmokły  wetland Wspólna Polityka Rolna UE (WPR) 
torfowisko  peat bog Common Agricultural Policy of the
~ przejściowe  transitional peat EU (CAP)
bog współfinansowanie  co-funding
~ niskie  low peat bog, fen wyciek nutrientów (składników
~ wysokie  high peat bog pokarmowych z gleby)  nutrient
torfowiskowe obszary  peatland leaching
towarzyszące, działania zob. działania wyginięcie, wymarcie, ekstynkcja 
towarzyszące extinction
tradycyjna zabudowa wiejska  wypas intensywny  overgrazing
traditional farm buildings wypas niedostateczny  undergrazing
trwałe użytki zielone  permanent zachęty rolnośrodowiskowe  agri-
pastures -environment incentives
trwały, zrównoważony  sustainable zadrzewienia  hedges
uprawa  cultivation ~ śródpolne  field hedges (field
utracony dochód  income foregone margin trees)
użytek rolny  agricultural land zakrzaczenia, zakrzewienia  shrubs,
walory przyrodnicze (wysokie)  bushes
(high) nature value zalesianie  afforestation
wałowanie  rolling zarządzanie ziemią  land
warsztaty  workshops stewardship, land management
wieprzowina  pigmeat zasięg geograficzny  geographical
wkład w koszty ogólne  contribution range
to general costs zasięg pionowy  vertical range
10
1
0
żywotność ekonomiczna
Ż
zasoby genetyczne  genetic resources
zbiorowisko  community,
assemblage
~ leśne  forest community
~ roślinne  plant community, plant
assemblage
zboże  cereal
zdolność absorpcyjna  absorption
capacity
zielonka  green matter
zielony nawóz (rośliny uprawiane na
przyoranie)  green manure
zintegrowana ochrona przed
szkodnikami  integrated pest
management
ziołorośla, zioła  herbs
zlewnia  river catchment, drainage
basin
zmienne, koszty zob. koszty zmienne
znakowanie, etykietowanie  labelling
zrównoważony zob. trwały
zwierząt, chów zob. chów zwierząt
zwierząt, hodowla zob. hodowla
zwierząt
zwierzęta rzez
ne  animals for
slaughter
zwykła dobra praktyka rolnicza 
usual good farming practice
żyto  rye
żywotność ekonomiczna  economic
viability
11
1
1
cel polityki regionalnej...
C
DEFINICJE WYBRANYCH gatunków roślin (rosnących razem
TERMINÓW lub uprawianych jedne po drugich)
za pośrednictwem fizjologicznie czyn-
DEFINITIONS OF SELECTED
nych substancji. Przykładem allelo-
TERMS
patii dodatniej jest korzystny wpływ
absorpcyjna zdolność (absorption (przy odpowiedniej domieszce)
capacity)  zdolność danego regionu jaskra ostrego na rozwój traw, kąko-
do efektywnego wykorzystania na- la polnego na rozwój pszenicy,
pływających z zewnątrz środków łubinu na ziemniaki. Allelopatia ujem-
finansowych (głównie środków na to szkodliwe oddziaływanie jed-
pomocowych i kredytów). Zdolność nego gatunku na drugi. Zjawisko
absorpcji zależy przede wszystkim od allelopatii ujemnej może być przy-
warunków, na jakich środki te są czyną zmęczenia gleby w wadliwych
udostępniane, oraz od poziomu płodozmianach i monokulturach.
rozwoju społeczno-gospodarczego antropopresja (man's pressure on the
i instytucjonalnego regionu. environment)  działalność człowie-
acquis communautaire  całokształt ka wywołująca zmiany w przyrodzie.
dorobku prawnego Wspólnoty Euro- beneficjent (beneficiary)  osoba fi-
pejskiej, na który składają się wszel- zyczna bądz
prawna, korzystająca ze
kie postanowienia traktatowe, usta- środków pomocowych UE.
wodawstwo wykonawcze do trak- buforowa strefa (buffer zone)  pas
tatów, orzecznictwo Europejskiego szerokości min. 1 m, porośnięty
Trybunału Sprawiedliwości i Sądu roślinnością trawiastą lub krzewami
Pierwszej Instancji, umowy między- i drzewami, na którym nie stosuje się
narodowe oraz deklaracje i rezolucje. nawozów i pestycydów. Strefy bu-
Każde państwo starające się o przyję- forowe wyznacza się w celu ochrony
cie do Unii Europejskiej obowiązuje zbiorników wodnych lub gruntów
bezwarunkowa akceptacja acquis narażonych na erozję albo w celu
communautaire. izolowania obszarów narażonych na
Agencja Restrukturyzacji i Moder- zanieczyszczenia.
nizacji Rolnictwa, ARiMR (Agency cel polityki regionalnej Unii Euro-
for Restructuring and Moderni- pejskiej (objective of the regional
sation of Agriculture, ARMA)  policy of the European Union) 
akredytowana instytucja płatnicza zgodnie z Traktatami Rzymskimi jest
w Polsce, której misją jest wspieranie nim zmniejszanie różnic gospodar-
przedsięwzięć przyspieszających pro- czych i społecznych między najbied-
ces przemian strukturalnych w rol- niejszymi i najbogatszymi regionami
nictwie i na obszarach wiejskich, Unii Europejskiej. Podstawowymi
związanych z programami: SAPARD, zasadami polityki służącej jego re-
SOP i PROW. alizacji są: współfinansowanie, part-
allelopatia (allelopathy)  wzajemne nerstwo, programowanie i koncen-
oddziaływanie na siebie różnych tracja środków. UE zapewnia wspar-
13
1
3
CORINE
C
cie działań podejmowanych zgodnie jazd studialny za granicę. Biorca
z celem polityki regionalnej oraz jest zobowiązany wykorzystać do-
koordynuje jego realizację z zamia- tację  wykonać zadania prioryte-
rem osiągnięcia pełnej integracji towe  zgodnie z intencją dawcy
wewnątrz UE. (np. rządu).
CORINE, Koordynacja Informacji duża jednostka przeliczeniowa, DJP
o Środowisku (Coordination of (livestock unit, LU)  precyzyjna
Information on the Environment)  definicja zależy od kraju i rodzaju
europejska odpowiedz
na potrzeby zwierzęcia. Według definicji Komisji
współczesnej ochrony dziedzictwa Europejskiej krowa ważąca 600 kg
przyrodniczego. W ramach progra- i produkująca 3 tys. litrów mleka rocz-
mu, w każdym z krajów członkow- nie = 1 LU, cielę na rzez
= 0,45 LU,
skich Wspólnoty Europejskiej (od locha = 0,5 LU, a kaczka = 0,014 LU.
1991 r. także w Bułgarii, Czecho- W Polsce duża jednostka przelicze-
słowacji, Polsce, Rumunii i na Węg- niowa (DJP) lub sztuka duża (SD) to
rzech), powstało wiele baz danych umowne jednostki przeliczeniowe
opracowanych zgodnie z ujednoli- odpowiadające krowie o masie ciała
coną metodyką. Będą one prze- 500 kg. Zamieszczona obok tabela
chowywane i udostępniane w postaci zawiera współczynniki przelicze-
aplikacji Systemu Informacji Geogra- niowe wg Kodeksu Dobrej Praktyki
ficznej (GIS). Baza danych dostęp- Rolniczej.
na w internecie: http://botan.ib-pan. dyrektywa (directive)  nazwa aktu
krakow.pl/przyroda/corine.htm prawnego uchwalanego przez Wspól-
denitryfikacja (denitrification)  notę Europejską. Dyrektywa kiero-
redukcja azotanów i azotynów do wana jest do wszystkich lub nie-
azotu cząsteczkowego lub jego pod- których państw. Wiąże co do celu,
tlenku albo amoniaku, wywołana pozostawiając państwom swobodę
przez bakterie denitryfikacyjne. Za- wyboru środków i metod.
chodzi w warunkach beztlenowych; Dyrektywa Azotanowa (Nitrate Direc-
powoduje zmniejszenie zawartości tive)  dyrektywa 91/676EWG z 12
azotu mineralnego w glebie. grudnia 1991 r., dotycząca ochrony
dorzecze (river basin)  obszar, z któ- wód przed zanieczyszczeniem azota-
rego wody powierzchniowe spływają nami pochodzącymi ze z
ródeł rol-
do określonej rzeki lub jej dopływów. niczych. Dyrektywa została w Polsce
dotacja (subsidy, grant)  środki transponowana m.in. przez Ustawę
finansowe przekazane biorcy (np. Prawo wodne z 18 lipca 2001 r.
gminie) na ściśle określony w umo- i Ustawę o nawozach i nawożeniu
wie (lub przez prawo) cel. Biorca pod z 26 lipca 2000 r. Wdrażanie
rygorem prawa nie może zmienić Dyrektywy Azotanowej wiąże się ze
przeznaczenia środków i np. dotacji specjalnymi wymaganiami i obowiąz-
przewidzianej na utrzymanie szpitala kami, także w stosunku do rolników
wydać na budowę ratusza lub wy- gospodarujących na tzw. obszarach
14
1
4
ekosystem
E
szczególnie narażonych; są to: mo- populacji ptaków naturalnie występu-
nitorowanie zawartości azotanów jących w stanie dzikim, prawne ure-
w wodach podziemnych i powierz- gulowanie handlu i pozyskiwania
chniowych, wyznaczenie obszarów ptaków łownych oraz przeciwdzia-
szczególnie narażonych na zanieczy- łanie pewnym metodom ich łapania
szczenia wód azotanami, opraco- i zabijania. Dyrektywa Ptasia zawiera
wanie planów działań dla tych stref, 19 artykułów i 5 załączników; precy-
przestrzeganie Kodeksu Dobrej Pra- zują one metody jej realizacji.
ktyki Rolniczej (część H) na obsza- Dyrektywa Siedliskowa (Habitats
rach szczególnie narażonych oraz Directive)  ma na celu zachowanie
monitorowanie skutków realizacji różnorodności biologicznej w obrę-
postanowień Dyrektywy. bie europejskiego terytorium państw
Dyrektywa Ptasia (Birds Directive)  członkowskich Unii Europejskiej.
akt prawny UE określający zasady Dyrektywa składa się z 27 artykułów
ochrony dziko żyjących ptaków. i 6 załączników, które odnoszą się do
Dyrektywa określa niezbędny zakres strony prawnej, finansowej i przyrod-
działań legislacyjnych, ochronnych, niczej sieci NATURA 2000.
kontrolnych i monitoringowych dla ekosystem (ecosystem)  system
realizacji jej zapisów. Cele Dyrektywy obejmujący wszystkie ożywione (or-
to ochrona i zachowanie wszystkich ganizmy żywe) i nieożywione (abio-
Współczynniki przeliczeniowe sztuk zwierząt gospodarskich
W
s
p
ó
ł
c
z
y
n
n
i
k
i
p
r
z
e
l
i
c
z
e
n
i
o
w
e
s
z
t
u
k
z
w
i
e
r
z
ą
t
g
o
s
p
o
d
a
r
s
k
i
c
h
na duże jednostki przeliczeniowe (DJP )
n
a
d
u
ż
e
j
e
d
n
o
s
t
k
i
p
r
z
e
l
i
c
z
e
n
i
o
w
e
(
D
J
P
)
(Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa
z dnia 14 lipca 1998 r. Dz.U. Nr 98 z dnia 23 lipca 1998 r.).
Rodzaj zwierząt Wiek lub waga 1 sztuka = DJP
Konie dorosłe waga ponad 500 kg 1,2
Konie młode 2 3 lat; 1 2 lat; 0,5 1 roku; 1; 0,8; 0,5; 0,3
do 0,5 roku
Buhaje powyżej 600 kg 1,4
Krowy i jałówki cielne powyżej 2 lat, 1
waga ok. 500 kg
Jałówki i byczki 1 2 lat; 0,5 1 roku 0,8; 0,3
Cielęta do 0,5 roku 0,15
Knury i maciory maciory z prosiętami 0,3
Tuczniki ciężkie; bekonowe 0,25; 0,2
Warchlaki do 30 kg 0,1
Prosięta do 2 miesięcy 0,02
Tryki powyżej 1,5 roku 0,12
Maciory kotne i karmiące powyżej 1,5 roku 0,1
Jarlaki maciorki; tryczki 0,1; 0,08
Jagnięta 6 12 miesięcy 0,05
15
1
5
ekoton
E
tyczne) elementy przyrody, które ekstensywne rolnictwo (extensive
występują na danym obszarze i są ze agriculture)  system produkcji rol-
sobą ściśle związane. W ekosystemie niczej, na ogół niskonakładowy, opie-
energia przepływa, a materia krąży. rający się na niskim zużyciu środków
Energia pochodzi ze Słońca i jest produkcji, np. poprzez redukcję iloś-
rozpraszana przez kolejne poziomy ci stosowanych nawozów.
troficzne, a materia pochodząca erozja gleby (soil erosion)  rozmy-
z abiotycznych elementów ekosyste- wanie i zmywanie gleby na pochyłoś-
mu jest włączana przez producentów ciach terenu (erozja wodna). Może
(rośliny) do obiegu, przechodzi przez prowadzić do deformacji powierzchni
kolejne poziomy troficzne (konsu- terenu i niszczenia profilu glebo-
mentów); martwe części organiz- wego. Erozja wietrzna (eoliczna),
mów rozkładane są przez reducen- czyli przenoszenie cząsteczek gleby
tów. Ekosystem rolniczy obejmuje wraz z wiatrem, w naszym klimacie
powietrze, glebę oraz żyjące w niej nie ma większego znaczenia.
mikroorganizmy i bezkręgowce, roś- Europejski Fundusz Orientacji i Gwa-
liny, zarówno produkcyjne, jak i tzw. rancji Rolnej EFOiGR (European
chwasty, dzikie zwierzęta żywiące się Agricultural Guidance and Guaran-
tymi roślinami i zwierzęta hodo- tee Fund, EAGGF)  utworzony na
wlane. W ekosystemie rolniczym mocy Traktatów Rzymskich, zajmuje
często zaburzony jest obieg materii, się transformacją struktury rolnictwa
szczególnie przy intensywnej pro- oraz rozwojem obszarów wiejskich.
dukcji, gdyż dostarcza się ją do Fundusz realizuje m.in. następujące
ekosystemu w postaci nawozów zadania:
i usuwa z produktem rolnym (rośli- 1. wzmocnienie i reorganizacja struk-
nami i zwierzętami wyprodukowany- tur rolnictwa i leśnictwa;
mi w gospodarstwie). Rolnictwo 2. zapewnienie konwersji kierunków
zrównoważone polega m.in. na produkcji rolnej i promowanie po-
zrównoważeniu ekosystemu. zarolniczej działalności gospodar-
ekoton (ecotone)  strefa przejściowa czej na obszarach wiejskich;
między dwoma środowiskami (np. 3. pomoc w osiągnięciu akcepto-
lasem i łąką); biocenoza ekotonu wanego społecznie poziomu życia
składa się z organizmów obu sąsied- rolników;
nich biocenoz oraz gatunków charak- 4. pobudzenie świadomości społecz-
terystycznych tylko dla danego eko- ności żyjących na obszarach
tonu. Strefy ekotonowe charak- wiejskich w celu chronienia środo-
teryzują się zazwyczaj wyższą różno- wiska przyrodniczego, zachowania
rodnością biologiczną niż biocenozy walorów krajobrazu itd.
sąsiadujące. Strefy ekotonowe po- Europejski Fundusz Rozwoju Regio-
winny zostać uwzględnione przy nalnego, EFRR (European Regional
wyznaczaniu granicy rolno-leśnej Development Fund, ERDF)  usta-
w programach zalesieniowych. nowiony w 1975 r. w celu wspierania
16
1
6
ISPA
I
regionów słabiej rozwiniętych; jest w zakresie prowadzenia rejestrów
jednym z instrumentów finansowych płatności wynikających z WPR,
polityki regionalnej (strukturalnej) prowadzenia identyfikacji działek rol-
Wspólnoty Europejskiej. nych (LPIS) oraz identyfikacji i reje-
eutrofizacja (eutrophication)  wzbo- stracji zwierząt (IRZ). Komponenty
gacanie wody biogenami, w szcze- tego systemu pozwalają efektywnie
gólności związkami azotu lub fosforu, dystrybuować środki wspólne krajów
powodującymi przyspieszony wzrost członkowskich Unii Europejskiej,
glonów oraz wyższych form życia przeznaczane na dopłaty do pro-
roślinnego, w wyniku którego nastę- dukcji i rozwój obszarów wiejskich,
pują niepożądane zakłócenia biolo- oraz administrować nimi.
gicznych stosunków w środowisku indykator, wskaz
nik ekologiczny (in-
wodnym oraz pogorszenie jakości dicator)  obiekt, na podstawie któ-
tych wód, (w rozumieniu Ustawy rego określa się stan innego obiektu
Prawo wodne z 18 lipca 2001 r.). lub systemu (np. środowiska). Jako
fundusze strukturalne (Structural indykatory stanu poszczególnych
Funds)  cztery fundusze, którymi za- parametrów środowiska stosuje się
wiaduje Komisja Europejska: Europej- często organizmy żywe (indykatory
ski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rol- ekologiczne), np. porosty są indyka-
nej, Europejski Fundusz Rozwoju Re- torami jakości powietrza.
gionalnego, Europejski Fundusz Spo- intensywne uprawy (intensive crops)
łeczny, Instrument Wspierania Rybo-  uprawy rolne, łąki, pastwiska o wy-
łówstwa. Cele tych funduszy zostały sokiej produkcji, np. wskutek zuży-
określone w Jednolitym Akcie Euro- wania dużej ilości nawozów i środ-
pejskim; fundusze działają na zasadach: ków ochrony roślin.
a) koncentracji środków finanso- ISPA, Instrument Przedakcesyjnej
wych w wymiarze finansowym Polityki Strukturalnej (Instrument
i geograficznym; for Structural Policies for Pre-
b) uzupełniania środków krajowych Accession)  opracowany przez Ko-
w celu realizowania programów; misję Europejską w 1998 r. instru-
c) zaangażowania w programy struk- ment finansowy wspierający 10 kra-
turalne; jów Europy Środkowo-Wschodniej
d) wzmacniania systemów kontroli. przygotowujących się do akcesji
grant (grant)  w praktyce programów z UE. Wsparcie to obejmuje działania
pomocowych UE bezpośrednie polityki środowiskowej oraz do-
wsparcie beneficjenta w formie stosowania sieci komunikacyjnych
finansowania bądz
kofinansowania i transportowych do standardów
jego projektu. europejskich. Środki rozdzielane są
IACS, Zintegrowany System Zarzą- proporcjonalnie do populacji, po-
dzania i Kontroli (The EU Integrated wierzchni kraju oraz PKB na miesz-
Administration and Control System) kańca. Instrument jest równoległy do
 system zarządzania i kontroli programu wsparcia dla rolnictwa
17
1
7
klimaks
K
i obszarów wiejskich SAPARD oraz koszty stałe (fixed costs)  koszty nie-
PHARE, zintegrowanych w ramach zależne od wielkości produkcji, np.
Partnerstwa dla Członkostwa. podatki od nieruchomości, czynsze,
klimaks (climax)  końcowe stadium utrata wartości maszyn i samo-
następujących po sobie zespołów chodów.
roślinnych w sukcesji ekologicznej, krajobraz (landscape, countryside) 
utrzymujące się trwale, jeżeli nie przestrzenny i materialny wymiar
zmieniają się warunki środowiska. danego fragmentu rzeczywistości
W naszym klimacie stadium klimak- ziemskiej; kompleksowy system skła-
su prezentują przeważnie zbioro- dający się z form rzez
by, wód, roślin-
wiska leśne. ności, atmosfery, wytworów działal-
Komitet Integracji Europejskiej, KIE ności człowieka.
(The Committee for European Inte- kserotermiczny organizm (xerother-
gration, CEI)  organ polskiej admi- mic organism)  organizm przysto-
nistracji państwowej, którego celem sowany do życia w środowiskach
jest koordynowanie i programowanie suchych.
polityki integracji Polski z Unią Euro- międzyplon (catch crop)  utrzymywa-
pejską. Zadania KIE: koordynowanie nie roślinności na gruntach ornych
procesu adaptacji i integracji z UE, w formie zasiewu jednogatunkowego
koordynowanie prac dostosowaw- lub mieszanki kilku gatunków roślin,
czych w zakresie instytucji prawnych, w okresach między dwoma plonami
opiniowanie zgodności z prawem głównymi. Właściwa uprawa między-
wspólnotowym przygotowywanych plonów zapobiega zanieczyszczaniu
projektów aktów prawnych, dosto- wód oraz erozji.
sowywanie organów samorządo- ~ międzyplon ozimy (winter catch
wych i włączanie ich w proces inte- crop)  wysiewany póz
nym latem,
gracji, współpraca z Komisją Euro- po zbiorze póz
niej dojrzewających
pejską w zakresie integracji, przed- zbóż (pszenicy, pszenżyta). Głów-
stawianie rządowi projektów podziału nym celem uprawy międzyplonu
środków z pomocy UE, projektów ozimego jest produkcja paszy,
aktów prawnych wykonawczych której użytkowanie rozpoczyna się
w zakresie działań integracyjnych w okresie wiosennym. Zasiewy te
oraz sprawozdań z przebiegu nego- spełniają jednocześnie funkcję
cjacji i realizacji programów dosto- ochronną, osłaniając glebę od
sowawczych. wczesnej jesieni do wiosny na-
korytarz ekologiczny (ecological /wild- stępnego roku.
life corridor)  pas terenu, różniący ~ międzyplon ścierniskowy (stub-
się od otoczenia, łączący biocenozy ble catch crop)  siew następuje
o podobnym charakterze. Korytarze natychmiast po sprzęcie plonu
ekologiczne zmniejszają stopień izo- głównego (np. żyta, jęczmienia),
lacji ekosystemów i ułatwiają prze- schodzącego z pola na początku
mieszczanie się roślin i zwierząt. sierpnia. Termin siewu zależy od
18
1
8
obszary o niekorzystnych...
O
pogody. Dobór gatunków zależy 2. specjalne obszary ochronne (SOO),
od rodzaju gleby i warunków wyselekcjonowane na podstawie
wilgotnościowych. Zasiew może dyrektywy Rady 92/43/EWG w spra-
być jednogatunkowy lub stanowić wie ochrony siedlisk naturalnych
mieszankę 2 3 gatunków, co oraz dzikiej fauny i flory (Special
zapewnia lepsze okrycie gleby. Areas of Conservation, SACs).
~ międzyplon wsiewka (underplan- Utworzenie sieci obszarów chro-
ted catch crop, undersown catch nionych ma sprzyjać zachowaniu
crop)  uprawiany w celu utrzy- miejsc występowania zagrożo-
mywania pokrywy roślinnej od je- nych gatunków roślin i zwierząt
sieni do wiosny następnego roku. oraz odbudowy liczebności popu-
Jako wsiewkę należy stosować lacji do poziomu gwarantującego
wyłącznie trawy, które są wsie- ich trwałość. Zostanie to osią-
wane wiosną w rosnące rośliny gnięte przez zachowanie siedlisk
ozime lub razem z siewem roślin przyrodniczych (biotopów) oraz
jarych. Trawa powinna okrywać siedlisk gatunków ptaków, które
glebę do wczesnej wiosny następ- chronione są na podstawie Dy-
nego roku, tzn. do momentu roz- rektywy Ptasiej. Do ważnych za-
poczęcia uprawy pod rośliny jare dań Dyrektywy Siedliskowej nale-
w plonie głównym. ży także przywracanie utraconych
monitoring (monitoring)  w pro- walorów siedliskom, które pełniły
gramach rolnośrodowiskowych: sy- lub powinny pełnić rolę ważnego
stem kontroli (prowadzony zazwy- ogniwa w strukturze sieci.
czaj przez inspektorów agencji płat- nisza ekologiczna (ecological niche)
niczej) zgodności założeń planu  wszystkie czynniki, o które dany
rolnośrodowiskowego ze stanem gatunek może konkurować w bio-
faktycznym. cenozie z innymi gatunkami (tj. po-
NATURA 2000 (NATURA 2000)  karm, światło, woda).
spójny system obszarów chronio- obszary o niekorzystnych warunkach
nych na całym terytorium Wspólnoty gospodarowania, ONW (Less Fa-
Europejskiej, określany mianem voured Areas, LFA)  przepisy UE
europejskiej sieci ekologicznej, która pozwalają wprowadzać programy
zapewni warunki do zachowania ONW, których celem jest rekompen-
pełnego dziedzictwa przyrodniczego sowanie strat ponoszonych przez rol-
krajów Unii Europejskiej. W skład ników gospodarujących na obsza-
sieci mają wejść: rach górskich lub na innych tere-
1. obszary specjalnej ochrony pta- nach, gdzie czynniki zewnętrzne
ków (OSO), zidentyfikowane na powodują wzrost kosztów produkcji.
podstawie dyrektywy Rady 79/ Możliwe jest również wsparcie rol-
409/EWG w sprawie ochrony dzi- nictwa tam, gdzie jest ono ogra-
kich ptaków (Special Protection niczane w wyniku regulacji prawnych
Areas, SPAs); ochrony środowiska.
19
1
9
obszary przyrodniczo wrażliwe
O
obszary przyrodniczo wrażliwe, OPW Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich,
(Environmentally Sensitive Areas, PROW (Rural Development Plan,
ESAs)  geograficznie wydzielone RDP)  dokument operacyjny okreś-
obszary rolnicze, jednorodne pod lający cele, priorytety i zasady
względem cech geomorfologicznych wspierania zrównoważonego rozwo-
i krajobrazowych, o wysokich walo- ju obszarów wiejskich, finansowany
rach przyrodniczych, podatne na z sekcji gwarancji Europejskiego
zagrożenia (definicja wg SAPARD); Funduszu Orientacji i Gwarancji
strefy wdrażania Schematu I Progra- Rolnej. Podstawą prawną PROW jest
mu Rolnośrodowiskowego. rozporządzenie Rady (WE) 1257/
 okno aplikacyjne , okres składania 1999. Plan będzie realizowany na
wniosków (application window)  terenie całego kraju. Podstawą re-
okres (różny w poszczególnych kra- alizacji jego założeń strategicznych
jach, od kilku tygodni do całego będą: renty strukturalne, wsparcie
roku), w którym przyjmowane są dla gospodarstw niskotowarowych,
wnioski rolników o dofinansowanie obszary o niekorzystnych warunkach
w ramach programów rolnośro- gospodarowania (ONW), program
dowiskowych. rolnośrodowiskowy, zalesienia grun-
organizacja pozarządowa (Non- tów rolnych, wsparcie dostosowań
Governmental Organisation, NGO) do standardów wspólnotowych, gru-
 organizacja utworzona z inicjatywy py producentów rolnych oraz pomoc
obywatelskiej dla realizacji celów jed- techniczna. PROW składa się z trzech
noczących założycieli. Jej podstawo- części:
we formy prawne to stowarzyszenie � strategicznej, w której przepro-
i fundacja. wadzono diagnozę stanu, określo-
pakiet rolnośrodowiskowy (agri-envi- no cele strategiczne i priorytety
ronmental package)  zestaw warun- rozwoju obszarów wiejskich,
ków i działań prowadzących do re- dokonano wyboru działań i doko-
alizacji celu pakietu, traktowanych nano podziału środków finan-
łącznie jako podstawa obliczenia sowych na ich realizację;
płatności. � programowej, w której określono
plan działalności rolnośrodowiskowej warunki realizacji działań związane
(agri-environment plan)  wielo- z rozwojem wsi i obszarów wiej-
letnia (5 lat) podstawa działania rol- skich;
nika w ramach Krajowego Programu � operacyjnej, w której wskazano
Rolnośrodowiskowego, dokument instytucje i założenia procedur
autoryzowany przez doradcę rol- realizacji.
nośrodowiskowego, składający się potencjalna roślinność (potential
z formularza wniosku i mapy gospo- vegetation)  typ zbiorowiska roślin-
darstwa z zaznaczonymi gruntami, na nego, który powstałby na danym
których będą realizowane pakiety rol- terenie, gdyby zaniechano na nim
nośrodowiskowe. działalności człowieka.
20
2
0
trwały, zrównoważony
T
półnaturalne zbiorowiska (semi-natu- o członkostwo, wspierający działania
ral)  zbiorowiska powstałe wskutek w zakresie modernizacji rolnictwa
trwałego współdziałania sił przyrody i rozwoju obszarów wiejskich. Jego
i człowieka. nadrzędnym celem jest ułatwianie
prawo ochrony środowiska (environ- procesu integracji sektora rolnego
mental regulations, environmental z UE, poprzez przyspieszenie przyj-
law)  zestaw regulacji prawnych mowania acquis communautaire UE
dotyczących ochrony środowiska, w sferze rolnictwa, stymulowanie
których przestrzeganie w gospo- rozwoju obszarów wiejskich oraz
darstwie jest warunkiem podpisania restrukturyzację gospodarki żywnoś-
umów o finansowanie z programów ciowej. Przedsięwzięcia te będą
rolnośrodowiskowych. służyć płynnemu włączaniu rolnictwa
renaturyzacja (renaturalisation)  krajów kandydujących w system
zabiegi polegające na odtworzeniu Wspólnej Polityki Rolnej i Struk-
ekosystemów zniszczonych w wyni- turalnej UE, przyjęty jako część
ku działalności człowieka. Agendy 2000 w celu ułatwienia pro-
różnorodność biologiczna (biodiver- cesu przygotowania państw Europy
sity)  definicja na kilku poziomach: Środkowo-Wschodniej do akcesji do
1. różnorodność gatunkowa zespołu UE, a po akcesji  do polityk struktu-
organizmów żyjących na danym ralnych Unii Europejskiej.
obszarze (udział poszczególnych schemat (scheme)  podprogramy
gatunków w zespole)  od skali Krajowego Programu Rolnośrodo-
mikro, np. zamieszkujących dane wiskowego o określonych celach rol-
gospodarstwo, do skali makro  nośrodowiskowych, z ograniczonym
danego kraju bądz
skali globalnej zestawem pakietów rolnośrodo-
 całej Ziemi; wiskowych oraz o specyficznych
2. bogactwo gatunkowe (species rich- zasadach ich przestrzennej realizacji.
ness): liczba gatunków zamiesz- Światowa Organizacja Handlu (The
kujących dany obszar; World Trade Organisation, WTO) 
3. różnorodność genetyczna (genetic organizacja zrzeszająca 144 państwa,
diversity): zmienność genetyczna której głównymi celami są: liberaliza-
wewnątrzgatunkowa bądz
między- cja międzynarodowego handlu do-
gatunkowa; brami i usługami, kontrola porozu-
4. różnorodność ekosystemów (eco- mień międzynarodowych, polityka
system diversity): bogactwo ty- inwestycyjna i rozstrzyganie sporów
pów siedlisk i ekosystemów. pomiędzy krajami członkowskimi.
SAPARD, Przedakcesyjny Instrument trwały, zrównoważony (sustainable) 
Rozwoju Rolnictwa i Obszarów zdolność do długoterminowego
Wiejskich (Special Accession Prog- utrzymania stabilności ekonomicznej
ramme for Agriculture and Rural i przyrodniczej. Zrównoważony (trwa-
Development)  program pomo- ły) rozwój (sustainable develop-
cowy UE dla krajów starających się ment): sposób ekonomicznego
21
2
1
wartość netto
W
i społecznego rozwoju zgodny z dłu- Rolnej zapadła po powstaniu
goterminową stabilnością systemów Europejskiej Wspólnoty Gospodar-
ekologicznych, szczególnie tych waż- czej na mocy Traktatu Rzymskiego
nych z punktu widzenia dobra czło- z 1957 r. Uznano, że rolnictwo
wieka. wymaga specjalnego traktowania ze
wartość netto (net value)  wartość względu na długi proces produkcji,
produkcji z jednego hektara lub obarczony często wpływami nieza-
zwierzęcia pomniejszona o koszty leżnymi od człowieka, oraz inwesty-
produkcji. cje, w których poniesione nakłady
wkład w koszty ogólne (contribution zwracają się znacznie póz
niej niż
to general costs)  udział rolnika w innych gałęziach gospodarki,
(zwykle wkład pracy) w ogólnych a obrót kapitałem jest wolniejszy.
kosztach wprowadzenia programu Uznano również, że rolnictwo nie ma
rolnośrodowiskowego w danym warunków do sprostania konkurencji
gospodarstwie. W krajach UE wkład rynku światowego. Dla szczególnego
rolnika stanowi zwykle 20% kosztów traktowania sektora rolnego nie bez
ogólnych. znaczenia okazały się także uwarun-
woda gruntowa (shallow groundwater) kowania związane z zachowaniem
 poziomy wodonośne płytsze, o swo- dziedzictwa kulturowego wsi oraz
bodnym zwierciadle, słabo izolo- ochroną środowiska naturalnego,
wane. y
ródłem zasilania wód grun- z jednoczesnym zachowaniem ob-
towych są opady atmosferyczne, cza- szarów wiejskich jako integralnej
sem wody powierzchniowe, rzadziej części krajobrazu Europy. W ramach
głębsze warstwy wodonośne. wspólnego rynku rolnego zlikwido-
woda powierzchniowa (surface water) wano cła i bariery ilościowe w hand-
 woda występująca bezpośrednio na lu między państwami członkowskimi,
powierzchni skorupy ziemskiej, np. ustanowiono wspólną taryfę celną
rzeki, jeziora, stawy, rowy oraz i politykę handlową wobec innych
morza. państw niebędących członkami pod-
woda wgłębna (deep groundwater)  pisanego porozumienia, zlikwido-
poziomy wodonośne o zwierciadle wano przeszkody w swobodnym
napiętym, dobrze lub średnio izolo- przepływie osób, usług i kapitałów
wane od powierzchni terenu. pomiędzy krajami członkowskimi,
Wspólna Polityka Rolna, WPR Unii ujednolicono systemy prawne krajów
Europejskiej (Common Agriculture członkowskich w tej dziedzinie.
Policy, CAP of European Union)  współfinansowanie (co-funding) 
dokumenty określające spójne cele, wkład UE w wydatki państw człon-
priorytety, zasady funkcjonowania kowskich. Większość dopłat bezpo-
jednolitego rynku, podstawy prawne średnich (I filar) finansowanych jest
ich realizacji i instrumenty wsparcia w 100%, ale wydatki na filar II WPR,
finansowego rolnictwa UE. Decyzja w tym programy rolnośrodowisko-
o prowadzeniu Wspólnej Polityki we, zalesianie i inne programy roz-
22
2
2
zwykła dobra praktyka rolnicza
Z
woju terenów wiejskich finansowane nego wspólnego odbiornika, np.
są przez UE w 25 75% (w nowych rzeki, jeziora, bagna.
krajach członkowskich od 2004 r. zwykła dobra praktyka rolnicza (usual
 w 80%). good farming practice)  mierzalne
zaniechanie, porzucenie (abandon- standardy prowadzenia działalności
ment)  zaprzestanie produkcji rol- rolniczej, zgodne z obowiązującymi
niczej na danym terenie na wiele lat. przepisami prawa, zawarte w Ko-
zasoby genetyczne w rolnictwie (ge- deksie Dobrej Praktyki Rolniczej.
netical resources in agriculture)  Standardy te, odnoszące się do
wszystkie rasy i odmiany roślin całego gospodarstwa, stanowią po-
uprawnych i zwierząt gospodarskich ziom referencyjny, obowiązujący
występujące w danym kraju. Za- wszystkich beneficjentów progra-
chowanie wszystkich lokalnych ras mów rolnośrodowiskowych.
i odmian (np. utrzymywanie niepro-
dukcyjnych ras roślin i zwierząt) jest
zadaniem strategii ochrony różno-
rodności biologicznej. Ma ono na celu
także względy produkcyjne, ponie-
waż zachowane geny mogą stać się
w przyszłości potencjalnym z
ródłem
uzyskiwania nowych ras, bardziej
produkcyjnych bądz
odpornych na
choroby.
zintegrowana ochrona przed szkod-
nikami (integrated pest manage-
ment)  ochrona przed szkodnikami
z wykorzystaniem kombinacji odpo-
wiednich technik uprawy, płodozmia-
nu oraz biologicznych i chemicznych
środków ochrony roślin. System ma
na celu utrzymanie populacji orga-
nizmów szkodliwych poniżej progu
ich ekonomicznej szkodliwości, za
pomocą jednoczesnego stosowania
wszystkich dostępnych i dobrze ze
sobą zestrojonych metod zapobiega-
nia i zwalczania, z uwzględnieniem
lokalnych czynników środowiska
oraz dynamiki rozwoju populacji
organizmów szkodliwych.
zlewnia (river catchment, drainage
basin)  obszar odwadniany do jed-
23
2
3
knieć błotna (kaczeniec)
K
NAZWY GATUNKOWE
ROŚLIN ZIELNYCH firletka poszarpana
Lychnis flos-cuculi
Słownik polsko-łacińsko-angielski
ragged robin
SPECIES NAMES gnidosz błotny
OF HERBACEOUS PLANTS Pedicularis palustris
lousewort
Polish-Latin-English Glossary
goryczka wąskolistna
Gentiana pneumonanthe
bagno zwyczajne marsh gentian
Ledum palustre goz
dzik pyszny
marsh tea, Dutch myrtle Dianthus superbus
bażyna czarna superb pink
Empetrum nigrum grążel żółty
crowberry Nuphar lutea
bobrek trójlistkowy yellow waterlily
Menyanthes trifoliata groszek błotny
bogbean Lathyrus palustris
centuria pospolita marsh pea
Centaurium erythraea groszek łąkowy
centaury Lathyrus pratensis
chaber łąkowy meadow vetchling
Centaurea jacea grzybień biały
cornflower Nymphaea alba
czarcikęs łąkowy (common) white waterlily
Succisa pratensis jaskier wielki
devil's-bit scabious Ranunculus lingua
drżączka średnia greater spearwort
Briza media jastrun (złocień) właściwy
quaking grass Leucanthemum vulgare
dziewięciornik błotny ox eye daisy
Parnassia palustris jeżogłówka gałęzista
grass of Parnassus Sparganium erectum
dzwonek brzoskwiniolistny branched bur-reed
Campanula persicifolia kaczeniec
peach-leaved bellflower zob. knieć błotna
~ pokrzywolistny kąkol polny
Campanula trachelium Agrostemma githago
bats-in-the-belfry corn cockle
~ rozpierzchły knieć błotna (kaczeniec)
Campanula patula Caltha palustris
spreading bellflower marsh marigold
25
2
5
kościenica wodna
K
kościenica wodna rutewka żółta
Myosoton aquaticum Thalictrum flavum
water chickweed meadow rue
kozłek lekarski rzęsa drobna
Valeriana officinalis Lemna minor
(common) valerian duckweed
kukułka krwista siedmiopalecznik błotny
Dactylorhiza incarnata Comarum palustre
early marsh orchid marsh cinquefoil
~ szerokolistna starzec bagienny
Dactylorhiza majalis Senecio paludosus
marsh orchid fen ragwort
lucerna siewna stokrotka pospolita
Medicago sativa Bellis perennis
lucerne, alfalfa daisy
łączeń baldaszkowy szałwia łąkowa
Butomus umbellatus Salvia officinalis
flowering rush sage, salvia
mak piaskowy torfowiec
Papaver argemone Sphagnum sp.
poppy sphagnum moss
malwa trzcina pospolita
Malva Phragmites communis
mallow (common) reed
modrzewnica zwyczajna trzęślica modra
Andromeda polifolia Molinia caerulea
marsh andromeda, bog rosemary purple moor grass
ostnica turzyca
Stipa sp. Carex sp.
feather grass, alfa grass, esparto grass sedge
ostróżeczka polna wełnianka wąskolistna
Consolida regalis Eriophorum angustifolium
larkspur cotton-grass
pałka szerokolistna wielosił błękitny
Typha latifolia Polemonium caeruleum
reed-mace Jacob's ladder
przelot zwyczajny wyka kosmata
Anthyllis vulneraria Vicia villosa
kidney vetch fodder vetch
rosiczka okrągłolistna żurawina błotna
Drosera rotundifolia Vaccinium oxycoccus
sundew, round-leaved sundew cranberry
26
2
6
grab pospolity
G
NAZWY GATUNKOWE dąb
DRZEW I KRZEWÓW Quercus
oak
Słownik polsko-łacińsko-angielski
~ bezszypułkowy
SPECIES NAMES Quercus petraea, Q. sessilis,
OF TREES AND SHRUBS Q. sessiliflora
sessile oak, durmast oak
Polish-Latin-English Glossary
~ czerwony
Quercus rubra
bez red oak, (Northern) red oak
Sambucus ~ szypułkowy
elder Quercus robur, Q. pedunculata
~ czarny (English) oak, (common) oak
Sambucus nigra dereń
(European) elder Cornus
~ koralowy dogwood, cornel
Sambucus racemosa ~ biały
(European) red elder, Alpine elder, Cornus alba
red-berried elder Tatarian dogwood
buk zwyczajny ~ rozłogowy
Fagus sylvatica Cornus sericea
(European) beech red twig dogwood, squawbush
brzoza ~ świdwa
Betula Cornus sanguinea
birch (-tree) red dogwood, bloody dogwood,
~ brodawkowata dogberry
Betula pendula, B. verrucosa głóg
(common) birch, silver birch, Crataegus
verrucose birch, (European) white hawthorn
birch, weeping birch ~ dwuszyjkowy
~ omszona Crataegus oxyacantha
Betula pubescens (common) hawthorn, (English)
downy birch, (common) white birch hawthorn
cis pospolity ~ jednoszyjkowy
Taxus baccata Crataegus monogyna
(common) yew whitethorn, singleseed hawthorn
czeremcha zwyczajna grab
Prunus padus, Padus avium Carpinus
bird cherry hornbeam
~ amerykańska ~ pospolity
Prunus serotina, Padus serotina Carpinus betulus
wild cherry, black cherry (European) hornbeam
27
2
7
grusza pospolita
G
grusza pospolita karagana syberyjska
Pyrus communis Caragana arborescens
(common) pear, wild pear Siberian pea tree, Siberian peashrub
jabłoń dzika kasztanowiec zwyczajny
Malus sylvestris Aesculus hippocastanum
wild crab apple, wild crab (common) horse-chestnut
jałowiec kolcowój
Juniperus Lycium
juniper boxhorn, matrimony vine
jarząb kruszyna pospolita
Sorbus Frangula alnus
mountain ash alder buckthorn
~ brekinia (brzęk) klon
Sorbus torminalis Acer
wild serviceberry, wild service tree maple-tree
~ mączny ~ jawor
Sorbus aria Acer pseudoplatanus
whitebeam sycamore
~ pospolity ~ polny
Sorbus aucuparia Acer campestre
mountain ash, rowan field maple, hedge maple
~ szwedzki ~ srebrzysty
Sorbus intermedia, Swedish Acer saccharinum
mountain ash, Swedish whitebeam silver maple, soft maple
jesion ~ tatarski
Fraxinus Acer tataricum
ash (-tree) Tatar maple
~ wyniosły leszczyna
Fraxinus excelsior Corylus avellana
(European) ash hazel
jodła ligustr
Abies Ligustrum
fir (-tree) privet
~ pospolita ~ pospolity
Abies alba Ligustrum vulgare
silver fir (common) privet
kalina lilak pospolity (bez)
Viburnum Syringa vulgaris
viburnum (common) lilac
~ koralowa lipa
Viburnum opulus Tilia
Guelder rose linden, lime
28
2
8
śliwa ałycza
Ś
~ drobnolistna robinia akacjowa (grochodrzew)
Tilia cordata, T. parvifolia Robinia pseudoacacia
small-leaved lime black locust, false acacia
~ krymska rokitnik
Tilia x euchlora, T. dasystyla Hippopha�
Crimean linden sea buckthorn
~ szerokolistna ~ zwyczajny
Tilia platyphyllos, T. grandifolia Hippopha� rhamnoides
large-leaved lime (common) sea buckthorn, sallow
modrzew thorn
Larix róża
larch Rosa
~ europejski rose
Larix decidua, L. europaea ~ dzika (szypszyna)
(common) larch, (European) larch Rosa canina
~ polski dog rose
Larix decidua subsp. polonica ~ pomarszczona
Polish larch Rosa rugosa
morwa biała Romanas rose
Morus alba ~ rdzawa
white mulberry Rosa rubiginosa
oliwnik wąskolistny sweet-briar
Elaeagnus angustifolia sosna zwyczajna
Russian olive Pinus sylvestris
olsza Scots pine
Alnus suchodrzew
alder Lonicera
~ czarna honeysuckle
Alnus glutinosa szakłak
black alder, (common) alder Rhamnus
~ szara buckthorn
Alnus incana ~ pospolity
grey alder Rhamnus catharticus
orzech czarny buckthorn, (European)
Juglans nigra buckthorn
black walnut śliwa
pęcherznica kalinolistna Prunus
Physocarpus opulifolius plum (-tree)
ninebark ~ ałycza
porzeczka Prunus divaricata
Ribes cherry plum, myrobalan
currant
29
2
9
śliwa tarnina
Ś
~ tarnina ~ biała
Prunus spinosa Salix alba
blackthorn, sloe white willow
śnieguliczka biała ~ iwa
Symphoricarpus albus Salix caprea
(common) snowberry goat willow, pussy willow, great
świerk sallow
Picea ~ krucha
spruce (-tree) Salix fragilis
~ pospolity crack willow, brittle willow
Picea abies, P. excelsa ~ ostrolistna (kaspijska)
Norway spruce Salix caspica, S. acutifolia
tawuła Caspian willow, sharp-leaved willow
Spiraea ~ piaskowa
spirea Salix arenaria
topola downy mountain willow
Populus ~ pięciopręcikowa (laurowa)
poplar Salix pentandra
trzmielina bay (-leaved) willow, laurel willow
Euonymus ~ purpurowa (wiklina)
spindle-tree Salix purpurea
~ brodawkowata purple willow, red willow, red
Euonymus verrucosus osier
rough-stemmed spindle-tree, ~ wawrzynkowa
warted tree, warty bark Salix daphnoides
~ zwyczajna violet willow
Euonymus europaeus ~ wiciowa (witwa)
(common) spindle tree Salix viminalis
wiąz basket willow, (common) osier
Ulmus wiśnia
elm Cerasus
~ górski cherry (-tree)
Ulmus glabra, U. montana, ~ karłowata
U. scabra Cerasus fruticosa
wych elm, mountain elm, Scotch ground cherry, dwarf cherry,
elm frutescent cherry
~ szypułkowy ~ wonna (antypka)
Ulmus laevis, U. pedunculata Cerasus mahaleb
(European) white elm, spreading elm Mahaleb cherry, rock cherry
wierzba
Salix
willow
30
3
0
jarzębatka
J
NAZWY GATUNKOWE PTAKÓW cierniówka
Sylvia communis
Słownik polsko-łacińsko-angielski
(common) whitethroat
SPECIES NAMES OF BIRDS czajka
Vanellus vanellus
Polish-Latin-English Glossary
(Northern) lapwing
batalion derkacz
Philomachus pugnax Crex crex
ruff corncrake
bażant dubelt
Phasianus colchicus Gallinago media
(common) pheasant great snipe
bączek dudek
Ixobrychus minutus Upupa epops
little bittern hoopoe
bąk dzierlatka
Botaurus stellaris Galerida cristata
great bittern crested lark
bekas kszyk dzierzba srokosz
Gallinago gallinago Lanius excubitor
(common) snipe great grey shrike
białorzytka dzięcioł duży
Oenanthe oenanthe Dendrocopos major
(Northern) wheatear great spotted woodpecker
biegus zmienny ~ zielonosiwy
Calidris alpina Picus canus
dunlin grey-headed woodpecker
błotniak łąkowy ~ zielony
Circus pygargus Picus viridis
montagu's harrier green woodpecker
~ stawowy dziwonia
Circus aeruginosus Carpodacus erythrinus
(Eurasian) marsh harrier (common) rosefinch
~ zbożowy gąsiorek
Circus cyaneus Lanius collurio
hen harrier red-backed shrike
bocian biały grzywacz
Ciconia ciconia Columba palumbus
white stork (common) wood pigeon
brzęczka jarzębatka
Locustella luscinioides Sylvia nisoria
Savi's warbler barred warbler
31
3
1
jastrząb
J
jastrząb łabędz
niemy
Accipiter gentilis Cygnus olor
goshawk mute swan
kania czarna łozówka
Milvus migrans Acrocephalus palustris
black kite marsh warbler
kania ruda łyska
Milvus milvus Fulica atra
red kite (common) coot
kląskawka makolągwa
Saxicola torquata Carduelis cannabina
stonechat (common) linnet
kokoszka wodna mazurek
Gallinula chloropus Passer montanus
(common) moorhen tree sparrow
krętogłów mewa śmieszka
Jynx torquilla Larus ridibundus
(Eurasian) wryneck black-headed gull
krogulec myszołów
Accipiter nisus Buteo buteo
(Eurasian) sparrowhawk (common) buzzard
kropiatka orlik grubodzioby
Porzana porzana Aquila clanga
spotted crake spotted eagle
kruk orlik krzykliwy
Corvus corax Aquila pomarina
raven lesser spotted eagle
krwawodziób ostrygojad
Tringa totanus Haematopus ostralegus
(common) redshank (Eurasian) oystercatcher
kukułka piecuszek
Cuculus canorus Phylloscopus trochilus
(common) cuckoo willow warbler
kulik wielki piegża
Numenius arquata Sylvia curruca
(Eurasian) curlew lesser whitethroat
kuropatwa pierwiosnek
Perdix perdix Phylloscopus collybita
grey partridge (common) chiffchaff
kwiczoł pliszka żółta
Turdus pilaris Motacilla flava
fieldfare yellow wagtail
32
3
2
wodniczka
W
podróżniczek sroka
Luscinia svecica Pica pica
bluethroat magpie
pokląskwa strumieniówka
Saxicola rubetra Locustella fluviatilis
whinchat river warbler
pokrzewka czarnołbista szczygieł
Sylvia atricapilla Carduelis carduelis
blackcap goldfinch
~ ogrodowa szpak
Sylvia borin Sturnus vulgaris
garden warbler (common) starling
potrzeszcz świergotek drzewny
Milaria calandra Anthus trivialis
corn bunting tree pipit
potrzos ~ łąkowy
Emberiza schoeniclus Anthus pratensis
reed bunting meadow pipit
przepiórka ~ polny
Coturnix coturnix Anthus campestris
(common) quail tawny pipit
pustułka świerszczak
Falco tinnunculus Locustella naevia
kestrel (common) grasshopper warbler
remiz trzciniak
Remiz pendulinus Acrocephalus aerundinaceus
(Eurasian) penduline tit great reed warbler
rokitniczka trzcinniczek
Acrocephalus schoenobaenus Acrocephalus scirpaceus
sedge warbler (Eurasian) reed warbler
rożeniec trzmielojad
Anas acuta Pernis apivorus
(Northern) pintail honey buzzard
rycyk trznadel
Limosa limosa Emberiza citrinella
black-tailed godwit yellow hammer
skowronek polny wilga
Alauda arvensis Oriolus oriolus
skylark (Eurasian) golden oriole
słowik szary wodniczka
Luscinia luscinia Acrocephalus paludicola
thrush nightingale aquatic warbler
33
3
3
wodnik
W
wodnik
Rallus aquaticus
water rail
wróbel domowy
Passer domesticus
house sparrow
wróbel mazurek zob. mazurek
wrona siwa
Corvus corone cornix
hooded crow
zaganiacz
Hippolais icterina
icterine warbler
zielonka
Porzana parva
little crake
żuraw
Grus grus
crane
34
3
4
catch crop (winter...)
C
TERMINY / TERMS area, acreage  areał
ARMA (Agency for Restructuring and
English-Polish Glossary
Modernisation of Agriculture) 
Słownik angielsko-polski
ARiMR (Agencja Restrukturyzacji
abandoned land see fallow land i Modernizacji Rolnictwa)
abandonment  zaniechanie, assemblage see community
opuszczenie, porzucenie barley  jęczmień
absorption capacity  zdolność beef meat  wołowina
absorpcyjna biodiversity  różnorodność
accompanying measures  działania biologiczna
towarzyszące Birds Directive  Dyrektywa Ptasia
acreage see area border see boundary
administrative inspection  kontrola boundary, border, frontier, limit 
administracyjna granica
advisors' manual  podręcznik doradcy ~ administrative boundary 
advisory centres  ośrodki doradztwa administracyjna
afforestation, forestry planting  ~ cultivation limit  upraw
zalesianie ~ farm/forest boundary  rolno-leśna
agricultural land  użytek rolny ~ forest boundary  lasu
agricultural production  produkcja ~ land boundary, farm boundary 
rolnicza gruntów
agri-environment advisors  doradcy breed  rasa zwierząt
rolnośrodowiskowi ~ native breed  miejscowa
agri-environment incentives  ~ rare breed  rzadka
zachęty rolnośrodowiskowe breeding  hodowla
agri-environment measures  buffer zone  strefa buforowa
działania rolnośrodowiskowe bushes see shrubs
agri-environment plan  plan cadastral survey see cadastre
rolnośrodowiskowy cadastre  kataster
agri-environmental programme  ~ land register, cadastral survey 
program rolnośrodowiskowy gruntów
aid for...  pomoc dla... CAP (Common Agricultural Policy of
allelopathy  allelopatia the EU)  WPR (Wspólna Polityka
animal husbandry  chów zwierząt Rolna UE)
animals for slaughter  zwierzęta catch crop  międzyplon
rzez
ne ~ stubble catch crop  międzyplon
anthropogenic  antropogeniczny ścierniskowy
application form  formularz ~ underplanted catch crop,
wniosku/zgłoszeniowy undersown catch crop 
application window   okno międzyplon wsiewka
aplikacyjne , okres składania ~ winter catch crop  międzyplon
wniosków ozimy
35
3
5
ceiling
C
ceiling  pułap ecological succession  sukcesja
cereal  zboże ekologiczna
certification unit  jednostka ~ primary succession  pierwotna
certyfikująca ~ secondary succession  wtórna
climax  klimaks economic viability  żywotność
co-funding  współfinansowanie ekonomiczna
commercial forest see timber forest ecosystem  ecosystem
Common Agricultural Policy of ecotone  ekoton
the EU  Wspólna Polityka Rolna UE environmental measures  działania
community, assemblage  zbiorowisko środowiskowe
~ forest community  leśne environmental regulation,
~ plant community, plant environmental law  prawo ochrony
assemblage  roślinne środowiska
confined groundwaters see deep environmentaly sensitive areas
groundwaters (ESAs)  obszary przyrodniczo
contribution to general costs  wkład wrażliwe (OPW)
w koszty ogólne eutrophication  eutrofizacja
CORINE (Coordination of Information evaporation  parowanie
on the Environment)  Program even-aged (of the same age) 
CORINE, Koordynacja Informacji jednowiekowy
o Środowisku extensive  ekstensywny
countryside see landscape extinction  wyginięcie, wymarcie,
countryside stewardship  strażnik ekstynkcja
obszarów wiejskich fallow land  grunt odłogowany
crop rotation, land rotation  płodozmian fence  ogrodzenie, płot
crop yield  plon ~ game fence  chroniący przed
cultivation  uprawa zwierzyną
database  baza danych fencing  grodzenie
decoupled payments  opłaty fertilizers  nawozy
niepowiązane ~ chemical fertilizers  chemiczne
deep groundwaters, confined ~ compound fertilizers 
groundwaters  wody wgłębne wieloskładnikowe
denitrification  denitryfikacja ~ green manure  zielony nawóz
directive  dyrektywa (rośliny uprawiane na przyoranie)
discing  bronowanie broną talerzową ~ mineral fertilizers  mineralne
divide, watershed  dział wodny ~ nitrogen fertilizers  azotowe
drainage basin see river catchment ~ organic fertilizers, organic
earth see land manures  organiczne
ecological  ekologiczny ~ phosphate fertilizers  fosforowe
ecological corridor, wildlife corridor  field inspection  kontrola (inspekcja)
korytarz ekologiczny w terenie
ecological niche  nisza ekologiczna firewood, fuel wood  drewno opałowe
36
3
6
inspection form
I
fixed costs  koszty stałe GIS (Geographic Information
foodstuffs  środki spożywcze Systems)  Systemy Informacji
forest, wood  las Geograficznej
~ broad-leaved forest, deciduous Good Farming Practice Code 
forest, leafy forest  liściasty Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej
~ coniferous forest  iglasty gradient see slope
~ natural forest  naturalny grassland, meadow  łąka
~ planted forest  sadzony ~ once mown (semi-natural)
~ planted on formerly arable areas  grassland  jednokośna
porolny (las na gruntach porolnych) ~ twice mown (semi-natural)
~ primeval forest, primary forest  grassland  dwukośna
pierwotny green forage see green matter
~ self-seeding forest  samosiewny green manure  zielony nawóz
~ timber forest  produkcyjny (rośliny uprawiane na przyoranie)
forest conservation see forest green matter, green forage  zielonka
protection greenwood, scrub, thicket  młodnik
forest division  nadleśnictwo (obszar) ground see land
forest economy, forest management  groundwater see shallow
gospodarka leśna groundwater
forest floor  ściółka Habitats Directive  Dyrektywa
forest habitat, forest site  siedlisko Siedliskowa
leśne harrowing  bronowanie
forest headquaters  nadleśnictwo hay  siano
(siedziba) hedges  zadrzewienia
forest inspector  nadleśniczy ~ field hedges (field margin trees) 
forest inspectorate  nadleśnictwo śródpolne
(zarząd) herbicide  herbicyd, środek
forest management see forest chwastobójczy
economy herbs  ziołorośla, zioła
forest protection  ochrona lasu IACS (The EU Integrated
forest site see forest habitat Administration and Control
forest stand see tree stand System)  Zintegrowany System
forestry  leśnictwo Zarządzania i Kontroli
forestry planting see afforestation income foregone  utracony dochód
formerly arable  porolny indicator (ecological)  indykator,
formerly arable lands  gleby porolne wskaz
nik (ekologiczny)
fresh waters  wody stojace industrial crops  rośliny
frontier see boundary przemysłowe
fuel wood see firewood inland waters  wody środlądowe
genetic resources  zasoby genetyczne inspection form  formularz inspekcji
geographical range  zasięg (formularz wykorzystywany podczas
geograficzny kontroli)
37
3
7
inspection procedure
I
inspection procedure  procedura man's pressure on the environment 
kontrolna (inspekcji) antropopresja
inspector  inspektor MARD (Ministry of Agriculture and
integrated agriculture  rolnictwo Rural Development)  MRiRW
integrowane (Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju
integrated farming systems (IFS)  Wsi)
system rolnictwa zintegrowanego marshy  bagnisty
integrated pest management (IPM)  meadow see grassland
zintegrowana ochrona przed measures  środki, instrumenty,
szkodnikami działania
intensive  intensywny Ministry of Agriculture and Rural
invasive plants  roślinność Development see MARD
inwazyjna monitoring  monitoring
label  etykieta monoculture, one-crop agriculture 
labelling  znakowanie, etykietowanie monokultura
lakeland  pojezierze (high) nature values  walory
land, ground, soil, earth  grunt, ziemia przyrodnicze (wysokie)
~ arable land, ploughed land  orny Nitrate Directive  Dyrektywa
~ cropland  uprawny Azotanowa
~ farmland  rolny nitrates  azotany
~ forest land  leśny nitrogen  azot
~ formerly arable land  porolny non-confined groundwater see
~ neglected  zaniedbany shallow groundwater
land register see cadastre (forest) nursery  szkółka leśna
land rotation see crop rotation nutrient leaching  wyciek nutrientów
landscape, countryside  krajobraz (składników pokarmowych z gleby)
~ agricultural landscape  rolniczy oats  owies
~ cultural landscape  kulturowy oil-bearing  oleiste
~ farm and woodland landscape  on the spot control  kontrola na
rolniczo-leśny miejscu
land stewardship  zarządzanie ziemią one-crop agriculture see monoculture
large timber  grubizna orchard  sad
legumes  motylkowe organic farming  rolnictwo ekologiczne
LFA (Less Favoured Areas)  obszary organic production  produkcja
o niekorzystnych warunkach prowadzona metodami
gospodarowania (ONW) ekologicznymi
(to) lie fallow  odłogować overgrazing  intensywny wypas
limit see boundary pasture  pastwisko
livestock unit (LU)  duża jednostka ~ semi-natural rough grazing 
przeliczeniowa (DJP) pastwiska półnaturalne
local varietes of crop plants  lokalne payment calculations  kalkulacje
odmiany upraw płatności
38
3
8
soil tests
S
peat bog  torfowisko Rural Development Plan  Plan
~ high peat bog  wysokie Rozwoju Obszarów Wiejskich
~ low peat bog, fen  niskie rushes  szuwary
~ transitional peat bog  rye  żyto
przejściowe sampling  pobieranie prób,
peatland  obszary torfowiskowe próbkowanie
penalties  kary sanction policy  polityka sankcji
permanent pastures  trwałe użytki (system kar)
zielone SAPARD (Special Accession
pesticides  pestycydy Programme for Agriculture and
pest  szkodnik Rural Development) 
phytocenosis  fitocenoza Przedakcesyjny Instrument Rozwoju
pigmeat  wieprzowina Rolnictwa i Obszarów Wiejskich
plantings  nasadzenia scheme  schemat
plough  orka scrub see greenwood
poaching  kłusownictwo semi-natural rough grazing 
potential vegetation  roślinność pastwiska półnaturalne
potencjalna semi-subsistence farms 
poultry  drób gospodarstwa niskotowarowe
premiums for...  premia z tytułu... set aside  odłogowany (ze względu
product of organic farming  produkt na WPR)
rolnictwa ekologicznego sewage systems  kanalizacja
(agricultural) production  produkcja sewage treatment plant 
(rolnicza) oczyszczalnia ścieków
pulses  strączkowe shallow groundwater, groundwater,
quality control  kontrola jakości non-confined groundwater  woda
quota (e.g. milk quota)  kwota gruntowa
(np. mleczna) sheep meat  baranina
ranking system  system rankingowy shrubs, bushes  zakrzaczenia,
rape  rzepak zakrzewienia
reference yield  plon referencyjny slope, gradient  nachylenie
registration procedure  procedura ~ angle of slope  stoku
rejestracji ~ land gradient  terenu
renaturalisation  renaturyzacja ~ valleyside angle of slope 
retention, storage  retencja zbocza doliny
risk analysis  analiza ryzyka soil see land
(np. inwestycji) soil analysis, soil tests  badanie gleby
river basin  dorzecze soil degradation  jałowienie gleby
river catchment, drainage basin  soil erosion  erozja gleby
zlewnia soil quality classes, soil fertility
root plants  okopowe classes  bonitacja gleb
running water  wody płynące soil tests see soil analysis
39
3
9
species
S
species  gatunek timber forest, commercial forest 
~ alien species  obcy las użytkowy
~ common species  pospolity timber stand see tree stand
~ dominant species  dominujący traditional farm buildings 
~ endemic species  endemiczny tradycyjna zabudowa wiejska
~ extinct species  wymarły traditional orchard  sad tradycyjny
~ game species  łowny tree seedling  sadzonka
~ indicator species  wskaz
nikowy tree stand  drzewostan
~ indigenous species  rodzimy triticale  pszenżyto
~ introduced species  uncultivated land  nieużytki
introdukowany, wprowadzony undergrazing  o niskiej
~ key species  kluczowy intensywności spasania
~ native species  miejscowy (o pastwisku)
~ pioneer species  pionierski undergrowth  podszyt leśny
~ protected species  chroniony undersowing  wsiewanie nasion na
~ rare species  rzadki już uprawiony grunt (robienie
~ relict (relic) species  reliktowy wsiewek)
~ spontaneous species  spontaniczny untiled land see fallow land
~ threatend species, endangered uneven age, varying in age 
species  zagrożony różnowiekowy
spray drift  rozpylenie (nawozów lub usual good farming practice  zwykła
środków ochrony roślin poza teren dobra praktyka rolnicza
upraw) variable costs  koszty zmienne
staking  opalikowywanie varying in age see uneven age
stand reconstruction  przebudowa vertical range  zasięg pionowy
drzewostanu watershed see divide
standing waters  wody stojące weed  chwast
storage see retention wetland  teren podmokły
Structural Funds  fundusze wheat  pszenica
strukturalne wildlife  dzika przyroda (w szerokim
subsidy  dotacja znaczeniu)
succession see ecological succession wildlife corridor see ecological
sugarbeet  burak cukrowy corridor
surface water  wody wood see forest
powierzchniowe woodland  las, teren porośnięty
sustainable  trwały, zrównoważony lasem
synanthropic  synantropijny workshops  warsztaty
thicket see greenwood WTO (World Trade Organisation) 
threshold  próg Światowa Organizacja Handlu
tier  poziom xerothermic  kserotermiczny
tillaging (cultivation) techniques 
techniki uprawy ziemi
40
4
0
application window
A
DEFINITIONS OF SELECTED planting of trees on land where they
TERMS did not grow formerly.
Agency for Restructuring and Moder-
DEFINICJE WYBRANYCH
nisation of Agriculture, ARMA
TERMINÓW
(Agencja Restrukturyzacji i Moder-
abandoned land (grunt odłogowany) nizacji Rolnictwa, ARiMR)  a pay-
 farm land that has been left lying ment institution in Poland whose
abandoned for the period longer than mission is to support actions aimed
two years without agricultural use at accelerating structural changes in
and cultivation. agriculture and rural areas.
abandonment (zaniechanie, opusz- agri-environmental activity (działal-
czenie, porzucenie)  the possibility ność rolnośrodowiskowa)  agricul-
of farmland no longer being ma- tural activity for nature and environ-
naged for agriculture or any other ment protection and maintenance of
purpose. rural heritage.
absorption capacity (absorpcyjna agri-environment incentives (zachęty
zdolność)  the capacity of the given rolnośrodowiskowe)  payments to
region for effective utilisation of the farmers for environmentally-friendly
flowing external financial resources practices or land use changes.
(primarily concerns assistance funds agri-environment measures (działa-
and credits). The absorption capacity nia rolnośrodowiskowe)  the set of
generally depends on the conditions, measures associated with agri-
on which these resources are made culture that have a positive impact
available and on the level of the on man's natural environment. The
social-economic development of the measures are aimed at balancing the
region. circulation of natural elements in the
acquis communautaire  the entire agricultural ecosystem, reducing the
acquis communautaire of the Euro- negative impact of the economy on
pean Communities, which consist of the environment, increasing biolo-
all treaty provisions, executive legis- gical diversity, maintenance of typi-
lation to the treaties, verdicts of the cal agricultural landscapes etc.
Court of Justice of European Com- agri-environmental package (pakiet
munities and the Court of First rolnośrodowiskowy)  complex of
Instance, international agreements conditions and activities leading to
and declarations and resolutions. realisation of the package goal.
Each country applying for member- allelopathy (allelopatia)  the sup-
ship in the European Union is obliged pression of the growth of one plant
to unconditionally accept the acquis species by another.
communautaire. application window ( okno aplika-
afforestation, forestry planting (zale- cyjne , okres składania wniosków)
sianie)  the establishment of forest  the period of time (several weeks
by natural succession or by the to the whole year) during which appli-
41
4
1
beneficiary
B
cations are accepted from farmers vironment is not disturbed, the plant
for agri-environment schemes. community becomes more or less
beneficiary (beneficjent)  a private self-perpetuating. Subsequent chan-
individual or legal entity benefiting ges occur much more slowly than
from the EU assistance funds sup- those during earlier successional
port. stages.
biodiversity (różnorodność biologicz- CAP, Common Agricultural Policy of
na)  the variety of species and eco- the EU (WPR, Wspólna Polityka
systems and the ecological processes Rolna Unii Europejskiej)  the do-
of which they are part; includes eco- cuments defining mutual gains, prio-
system or habitat complexity, spe- rities, rules of functioning of the sin-
cies richness and genetic variety. gle market, legal basis and applica-
buffer zone (strefa buforowa)  a strip tion of financial support to European
of land at least 1m wide on which no Union agriculture. The Common Agri-
fertilizers or pesticides are used, cultural Policy was made after the
grown with grassy plants or bushes establishment of the European Eco-
and trees. Buffer zones are made for nomic Community under the Rome
the protection of water reservoirs, Treaty of 1957. It was recognised
watercourses, land threatened by that agriculture requires special
erosion or to isolate of areas that treatment because of the long pro-
may be endangered by pollution. duction period, frequently affected by
Birds Directive (Dyrektywa Ptasia)  factors independent from man and
the EU directive about the protection investments, where the incurred out-
of wild birds. The directive requires lays are returned a lot later compared
legislative, protection, control and to other sectors of the economy, and
monitoring activities in order to im- the capital turnover is slower. It was
plement its provisions. The objec- also assumed that agriculture does
tives of the Directive concern the not have conditions to meet the com-
protection and preservation of all petition on the global market. The
bird populations living naturally in special treatment of the agricultural
wild conditions, the legal regulation sector was also influenced by con-
of trade and acquisition of game- straints associated with the preser-
-birds and counteracting some me- vation of the cultural rural heritage
thods of catching and killing them. and the protection of the natural
The Birds Directive consists of 19 arti- environment with the parallel protec-
cles and 5 attachments, which deter- tion of rural areas as an integral part
mine in more detail the methods of of Europe's landscape. Under the
its implementation. common agricultural market cus-
climax (klimaks)  the final stage in toms fees and quantitative barriers
plant succession in which the vege- were eliminated in trade between the
tation attains equilibrium with the member states, the common cus-
environment and provided the en- toms tariff and trade policy was
42
4
2
denitrification
D
established in regard to other coun- ~ winter catch crop (międzyplon
tries that are not members of the ozimy)  sown late summer after
European Union, the barriers in the harvesting later growing cereals
free transfer of people, services and (wheat, triticale). The major objec-
capital were eliminated between tive of cultivating the winter catch
member states and the legal systems crop is to produce fodder, which
of the member states were stan- can be used in the spring season.
dardised in this area. At the same time these crops
catch crop (międzyplon)  keeping serve as a protective function co-
plants on arable land in the form of vering the soil from early autumn
single variety crops or a mixture of until spring the next year.
a few crop varieties in the period co-funding (współfinansowanie)  EU
between two major crops. The cor- contribution towards Member States
rect cultivation of catch crops pre- expenditure. Most direct aids (Pillar I)
vents the contamination of water and are 100% co-funded, but expenditure
soil erosion. on agri-environment, afforestation
~ stubble catch crop (międzyplon and some other RDR schemes are
ścierniskowy)  sowing is done co-funded at rates from 25% to 75%.
after harvesting a major crop CORINE Program Coordination of Infor-
(such as rye, barley) from the field mation on the Environment (Prog-
in early August. The sowing date ram CORINE, Koordynacja Infor-
differs because of the weather. macji o Środowisku)  the European
The selection of the varieties de- respons to the data requirements of
pends on the soil quality and the current protection of natural heri-
moisture conditions. The sowing tage. Under the program many data-
can be either single variety or bases were established in each
a mixture of 2 or 3 varieties, which member state (since 1991 also in
ensures better coverage of the Bulgaria, Czechoslovakia, Poland,
soil. Romania and Hungary) designed
~ underplanted catch crop, under- according to the standardised me-
sown catch crop (międzyplon thodology. These databases will be
wsiewka)  made in order to keep stored and made available in the
the plant cover from autumn to form of the application of the Geo-
spring next year. Only grass graphical Information System (GIS).
should be used as underplanted The database available on the Inter-
catch crop and should be sown in net: http://botan.ib-pan.krakow.pl/
the spring into the growing winter przyroda/corine.htm
crops or together with the sowing denitrification (denitryfikacja)  the
of spring crops. The grass should bacterial reduction of nitrate (NO2) to
cover the soil until early spring nitrogen gas (N), nitrous oxide (N2O)
next year, i.e. to the time of plou- and nitric oxide (NO). Denitrification
ghing for spring. occurs under anaerobic conditions
43
4
3
directive
D
and results in loss of available nitro- elements of the ecosystem and is
gen from the soil. introduced into circulation by the
directive (dyrektywa)  the name of producers (plants), goes through
the legal act adopted by the Euro- subsequent trophic levels and again
pean Community. The directive is becomes the abiotic component after
targeted at all or some of the EU the decomposition of the dead parts
countries. It is binding in regard to of the organisms. The agricultural
the ultimate goal but leaves member ecosystem includes the air, soil and
states freedom of selecting the the micro organisms and inverte-
measures and methods. brates living in it, both the crop
divide (dział wodny)  the boundary plants and weeds, wild animals
between drainage basins. It is normal- eating these plants and livestock.
ly marked topographically by high Under the agricultural ecosystem the
ground. matter circulation is frequently inter-
ecological niche (nisza ekologiczna) rupted, especially in intensive pro-
 the functional position an organism duction, as it is delivered to the
in its environment, comprising the ecosystem in the form of fertilisers
habitat in which the organism lives, and removed along with the agricul-
the periods of time during which it tural produce (plants and animals
occurs and is active there and the produced on the farm). Sustainable
resources it obtains there. agriculture concerns inter alia the
ecological succession (sukcesja eko- balance of the ecosystem.
logiczna)  the sequential change in ecotone (ekoton)  the transitory zone
vegetation and animals associated between two environments (like
with it, either in response to an en- meadow and forest); the biocenosis
vironment change or induced by the of the ecotone consists of the orga-
intrinsic properties of the organisms nisms of both neighbouring bio-
themselves. Classically, the term cenoses and the variations charac-
refers to the colonization of a new teristic only for the given ecotone.
physical environment by a series of The ecotone zones are usually cha-
vegetation communities until a final racterised by higher biological diver-
equilibrium state, the climax is sity than neighbouring biocenoses.
achieved. The ecotone zones should be taken
ecosystem (ekosystem)  a system into account when determining the
covering all live and abiotic elements agricultural-forest border under the
of nature, which appear in a given afforestation programs.
area and are closely interrelated. environmental regulations (prawo
Under the ecosystem energy flows ochrony środowiska)  laws protec-
and matter circulates. The energy ting the environment; it is often
comes from the sun and is distrib- a condition of agri-environment ma-
uted by subsequent trophic levels nagement agreements that farmers
and matter comes from the abiotic must comply with these laws, but
44
4
4
fixed costs
F
they are not compensated for doing and integration with the EU, coordi-
so. See also Good Farming Practice nation of the adjustment activities in
Code. regard to legal institutions, providing
environmentally sensitive areas, ESAs the opinion as to whether the
(obszary przyrodniczo wrażliwe, designed draft acts are consistent
OPW)  detached agricultural areas, with EU law, adjustment of the lo-
homogeneous in geomorphological cal government authorities and their
and landscape features, with high incorporation in the integration pro-
natural value, susceptible to damage. cess, co-operation with the European
Zones for implementation of the Commission in the area of integra-
Scheme I of agri-environmental pro- tion, providing Polish governments
gramme. with drafts of the distribution of
European Agriculture Guidance and European Union assistance funds,
Guarantee Fund, EAGGF (Euro- draft executive legal acts regarding
pejski Fundusz Orientacji i Gwaran- integration activities and reports
cji Rolnej, EFOiGR)  established from the process of negotiation
pursuant to the Rome Treaty deals and execution of adjustment pro-
with the transformation of the agri- grams.
culture structure and rural develop- European Regional Development
ment. The fund executes inter alia the Fund (Europejski Fundusz Rozwoju
following tasks: Regionalnego)  established in 1975
1. strengthening and reorganisation to support poorer developed regions.
of agriculture and forestry struc- It is one of the financial instruments
ture; of the regional policy (structural po-
2. changing directions of agricultural licy) of the European Community.
production and promoting off-farm eutrophication (eutrofizacja)  the
business activity in rural areas; term describes the enrichment of
3. assistance in the achievement of waters with biogens, especially com-
socially acceptable living condi- pounds of nitrogen and phosphorus
tions of farmers; that accelerate growth of algae and
4. stimulating the awareness of rural more complex forms of plants, which
communities in order to protect might lead to unwanted disturbing of
the natural environment, preserve biological relations in water environ-
the landscape values etc. ment and deteriorating the quality of
European Integration Committee, EIC water.
(Komitet Integracji Europejskiej, extensive (ekstensywny)  farming sys-
KIE)  the body of the Polish public tem characterised by low inputs and
administration aimed at co-ordina- outputs, where stocking levels and
ting and programming Poland's inte- fertilizers are permanently reduced.
gration policy with the European fixed costs (koszty stałe)  costs that
Union. EIC tasks include: the coordi- do not vary with the amount pro-
nation of the process of adaptation duced. Examples are interest on
45
4
5
forest habitat
F
debt, property taxes, rent, land and cial and nature aspects of NATURA
buildings, other general farming 2000 network.
costs and depreciation of plant, IACS, The EU Integrated Administra-
machinery and vehicles. tion and Control System (Zintegro-
forest habitat, forest site (siedlisko wany System Zarządzania i Kontroli)
leśne)  the living place of an orga-  the system of administrating and
nism or community, characterized by control concerning register of CAP
its physical and biotic properties. payments, records of farmer parcels
genetic resources in agriculture and identification and register of
(zasoby genetyczne w rolnictwie)  animals. The components of this
all breeds and types of cultivated system enable to effective distri-
plants and farm animals existing in bution and administration of the
the country. Keeping all local breeds common resources of the European
and types (by keeping for example Union member states dedicated to
non-productive varieties of plants the subsidies to the production and
and animals) is task of biodiversity rural development.
protection strategy. It is important to indicator (indykator, wskaz
nik eko-
keep vast genetic resources for logiczny)  any organism or group of
future purposes such as acquisition organisms indicative of a particular
of new more productive or disease environment or set of environmental
resistant breeds, by utilising the conditions. For example lichens may
existing features of the non-produc- be used as indicators of air pollution.
tive organisms. intensive (intensywny)  farmland,
Good Farming Practice Code (Kodeks grassland or pasture, characterised
Dobrej Praktyki Rolniczej)  the set by high output.
of rules and recommendations in ISPA, Instrument for Structural Po-
respect of the management of the licies for Pre-Accession (Instrument
farm intended to reduce pollution Przedakcesyjnej Polityki Struktural-
and environmental degradation. nej)  the financial instrument de-
Polish Good Farming Practice Code signed by the European Commission
was approved in June 2002. in 1998 supporting 10 Central and
grant (grant)  under the practice of Eastern Europe countries preparing
EU assistance programs it is a direct for accession to the European Union,
support of the beneficiary in the form which finances environment and
of financing or co-financing its pro- transport projects. This support
ject. See also subsidy. includes activities in the area of envi-
Habitats Directive (Dyrektywa Siedlis- ronmental law and policy and adjust-
kowa)  aims at preserving the bio- ment of communication and trans-
logical diversity in the European area port networks to European stan-
of EU member states. The Directive dards. ISPA provides financial re-
consists of 27 articles and 6 attach- sources for investments. The re-
ments, which refer to the legal, finan- sources are distributed proportional-
46
4
6
Nitrate Directive
N
ly to the population, size of the coun- NATURA 2000 (NATURA 2000)  the
try and GDP per capita. The instru- cohesive system of protected areas
ment is parallel to the program of in the entire territory of the European
support for agriculture and rural Community defined as the European
areas SAPARD and PHARE, inte- ecological network, which would
grated under the Partnership for provide conditions to preserve the
Membership. full natural heritage of the European
labelling (znakowanie)  means any Union countries. The network is to be
words, particulars, trade marks, brand composed of: 1) the areas of special
names, pictorial matter or symbols protection of birds defined under
on any packaging, document, notice, Council Directive 79/409/EEC re-
label, board or collar accompanying garding the protection of wild birds
or referring to a product. (Special Protection Areas, SPAs)
less favoured areas, LFA (obszary and 2) special conservation areas
o niekorzystnych warunkach gospo- selected under Council Directive
darowania, ONW)  the Rural De- 92/43/EEC regarding the habitat and
velopment Regulation 1257/1999 wild flora and fauna protection (Spe-
allows member states to set up less cial Areas of Conservation, SACs).
favoured areas schemes which pro- The establishment of the network of
vide compensatory allowances to protected areas should favour the
farmers in mountainous areas or in preservation of the places of exis-
other areas where the physical con- tence of endangered animal and
ditions result in higher production plant species, and the reconstruction
costs. It is also possible to pay LFA of the population to a level guaran-
compensation where agricultural use teeing its sustainability. This shall be
is restricted as a result of EC envi- achieved by preserving the natural
ronment protection rules. habitats (biotopes) and birds habi-
livestock unit, LU (duża jednostka tats, which are protected under the
przeliczeniowa, DJP)  precise defi- Birds Directive. The major tasks under
nitions vary between countries and the Habitats Directive also include the
breeds of livestock. The EC definition restoration of the lost values for the
is a cow weighing 600 kg and pro- habitats, which performed or should
ducing 3000 litres of milk per year = perform the role of an important link
1 LU, a calf for slaughter = 0.45 LU, within the network's structure.
a nursing ewe = 0.18 LU, a sow = 0.5 Nitrate Directive (Dyrektywa Azota-
LU and a duck = 0.014 LU. nowa)  Nitrate Directive 91/676 EC
monitoring (monitoring)  a system of of December 12, 1991 regarding the
checking (usually by inspection on protection of water against pollution
the ground) that farmers have com- caused by nitrate run-off, which aims
plied with all the requirements of at reducing the contamination of
a management agreement or aid pay- water. The Nitrate Directive is imple-
ment. mented in Polish agriculture and is
47
4
7
non-governmental organisation
N
associated with the special require- adjustment of law, institutions and
ments and obligations, i.e. monito- structures (especially economic ones)
ring the nitrate content in the ground to EU law and practice.
water and surface water, abiding by river basin (dorzecze)  the area from
good farming practice (part H), which surface waters flows to a
defining the areas sensitive to the given river or its tributary.
contamination of water by nitrate, river catchment, drainage basin (zlew-
drafting action plans for these areas nia)  the area from which a surface
and the monitoring of the effects of watercourse or a groundwater system
the implementation of the provisions derives its water. Catchments are
of the Directive. separated by divides (watersheds).
non-governmental organisation, NGO Rural Development Plan (Plan Roz-
(organizacja pozarządowa)  organ- woju Obszarów Wiejskich)  is an
isation established at a civic initiative operational plan setting out the
for the execution of goals uniting its objectives, priorities and rules for
founders. The basic legal forms of supporting the sustainable develop-
such organisations are associations ment of rural areas. The Plan must
and foundations. be implemented whole over the
objectives of the regional policy of country. Strategic assumptions of
the European Union (cel polityki re- the Plan will be implemented on the
gionalnej Unii Europejskiej)  pur- basis of eight activities: structural
suant to the Rome Treaty, this objec- pensions, support for semi-sub-
tive aims at the reducing of the eco- sistence farms, compensatory allow-
nomic and social differences ance for less-favoured areas, agri-
between the poorest and wealthiest -environmental programme, the
regions of the European Union. The afforestation of agricultural land,
basic rules of its implementation po- technical assistance, support for the
licy are the co-financing, partnership, adjustment to member countries
programming and concentration of standards and producer groups.
resources. The EU provides support SAPARD, Special Accession Prog-
for activities undertaken according ramme for Agriculture and Rural
to the Regional Policy Objective and Development (Przedakcesyjny In-
co-ordinates its implementation with strument Rozwoju Rolnictwa i Ob-
the intention of achieving the full szarów Wiejskich)  EU assistance
integration inside the EU. The instru- program for candidate countries,
ments of financing this policy are supporting the activities in the area
the Structural Funds and Cohesion of modernisation of agriculture and
Fund. rural development. Its superior
pre-access activities (działania przed- objective is the facilitation of the inte-
akcesyjne)  the activities preparing gration of the agricultural sector with
the given country to membership in the EU through the acceleration of
the European Union. They include the adopting EU acquis communautaire
48
4
8
usual good farming practice
U
in agricultural domain, stimulation of b) supplementing domestic resour-
rural development and restructuring ces for the purpose of executing
of the food economy. These projects programs;
will serve the purpose of incorporat- c) involvement in the Structural
ing the agriculture sectors of candi- Funds;
date countries into the Common d) strengthening the control sys-
Agricultural Policy system and tems.
Structural Policy system of the EU. subsidy (dotacja)  the financial
semi-natural (półnaturalne)  vege- resources transferred to the recipient
tation altered by human influence or (such as municipality) for the objec-
managment in the past, which has tive stipulated in detail under the
taken on a natural aspect owing to agreement (or by law). The recipient
the length of time over which the by law cannot change the dedication
influences have persisted. of the resources and spend the sub-
shrubs, bushes (zakrzewienia, zakrza- sidy envisaged, for example to keep
czenia)  a woody plants which the hospital for the constriction of
branches below or near ground level a city hall or study visit abroad. The
into several main stems so has no subsidy serves the purpose of the
clear trunk. recipient to execute priority tasks
soil erosion (erozja gleby)  soil from the donor's point of view (like
washing on sloping ground (water government).
erosion). This might lead to the sustainable (trwały, zrównoważony) 
deformation of the land surface and the ability for the long-term mainte-
destruction of the soil profile. Wind nance of the economic/natural stabili-
erosion, i.e. transfer of soil particles ty. Sustainable development: the me-
by wind is not of a high significance thod of social and economic deve-
in our climate. lopment compliant with the long-
Structural Funds (fundusze struktu- term stability of the ecological sys-
ralne)  these are the four funds tems, especially the ones impor-
administered by the European Co- tant from the perspective of mans
mmission  European Agricultural welfare.
Guidance and Guarantee Fund, Euro- usual good farming practice (zwykła
pean Regional Development Fund, the dobra praktyka rolnicza)  verifiable
European Social Fund, Financial In- standard of farming compliant with
strument of Fisheries Guidance. The existing Polish environmental legali-
objectives of these funds are stipula- sation defined in Good Farming
ted under the Uniform European Act Practice Code. Those standards must
and they operate according to the be applied to the whole farm and
following principles: establish a reference level, obliging
a) concentration of the financial all the beneficiaries of agri-environ-
resources in financial and geo- mental programmes. There is no
graphic dimension; payment for following UGFP.
49
4
9
World Trade Organisation
W
The World Trade Organisation, WTO
(Światowa Organizacja Handlu) 
an international organisation of 144
member states which negotiates and
enforces agreements seeking to
reduce domestic barriers to global
trade; administrates WTO trade agree-
ments. WTO is also involved in moni-
toring national trade policies, techni-
cal assistance and training for deve-
loping countries and cooperation
with other international organiza-
tions.
xerothermic organism, xerophyte
(organizm kserotermiczny, kserofit)
 a plant that can grow in very dry
conditions and is able to withstand
periods of drought.
50
5
0
mallow
M
SPECIES NAMES duckweed
OF HERBACEOUS PLANTS Lemna minor
rzęsa drobna
English-Latin-Polish Glossary
early marsh orchid
NAZWY GATUNKOWE Dactylorhiza incarnata
ROŚLIN ZIELNYCH kukułka krwista
feather grass, alfa grass, esparto grass
Słownik angielsko-łacińsko-polski
Stipa sp.
ostnica
bats-in-the-belfry fen ragwort
Campanula trachelium Senecio paludosus
dzwonek pokrzywolistny starzec bagienny
bogbean flowering rush
Menyanthes trifoliata Butomus umbellatus
bobrek trójlistkowy łączeń baldaszkowaty
branched bur-reed fodder vetch
Sparganium erectum Vicia villosa
jeżogłówka gałęzista wyka kosmata
centaury grass of Parnassus
Centaurium erythraea Parnassia palustris
centuria pospolita dziewięciornik błotny
corn cockle greater spearwort
Agrostemma githago Ranunculus lingua
kąkol polny jaskier wielki
cornflower Jacob's ladder
Centaurea jacea Polemonium caeruleum
chaber łąkowy wielosił błękitny
cotton-grass kidney vetch
Eriophorum angustifolium Anthyllis vulneraria
wełnianka wąskolistna przelot zwyczajny
cranberry larkspur
Vaccinium oxycoccus Consolida regalis
żurawina błotna ostróżeczka polna
crowberry lousewort
Empetrum nigrum Pedicularis palustris
bażyna czarna gnidosz błotny
daisy lucerne, alfalfa
Bellis perennis Medicago sativa
stokrotka pospolita lucerna siewna
devil's-bit scabious mallow
Succisa pratensis Malva
czarcikęs łąkowy malwa
51
5
1
marsh andromeda
M
marsh andromeda, bog rosemary ragged robin
Andromeda polifolia Lychnis flos-cuculi
modrzewnica zwyczajna firletka poszarpana
marsh cinquefoil (common) reed
Comarum palustre Phragmites communis
siedmiopalecznik błotny trzcina pospolita
marsh gentian reed-mace
Gentiana pneumonanthe Typha latifolia
goryczka wąskolistna pałka szerokolistna
marsh marigold round-leaved sundew
Caltha palustris see sundew
knieć błotna (kaczeniec) sage, salvia
marsh orchid Salvia officinalis
Dactylorhiza majalis szałwia łąkowa
kukułka szerokolistna sedge
marsh pea Carex sp.
Lathyrus palustris turzyca
groszek błotny sphagnum moss
marsh tea, Dutch myrtle Sphagnum sp.
Ledum palustre torfowiec
bagno zwyczajne spreading bellflower
meadow rue Campanula patula
Thalictrum flavum dzwonek rozpierzchły
rutewka żółta sundew, round-leaved sundew
meadow vetchling Drosera rotundifolia
Lathyrus pratensis rosiczka okrągłolistna
groszek łąkowy superb pink
ox eye daisy Dianthus superbus
Leucanthemum vulgare goz
dzik pyszny
jastrun (złocień) właściwy (common) valerian
peach-leaved bellflower Valeriana officinalis
Campanula persicifolia kozłek lekarski
dzwonek brzoskwiniolistny water chickweed
poppy Myosoton aquaticum
Papaver argemone kościenica wodna
mak piaskowy (common) white waterlily
purple moor grass Nymphaea alba
Molinia caerulea grzybień biały
trzęślica modra yellow waterlily
quaking grass Nuphar lutea
Briza media grążel żółty
drżączka średnia
52
5
2
Crimean linden
C
SPECIES NAMES black cherry
OF TREES AND SHRUBS see wild cherry
black locust, false acacia
English-Latin-Polish Glossary
Robinia pseudoacacia
NAZWY GATUNKOWE robinia akacjowa
DRZEW I KRZEWÓW (grochodrzew)
black walnut
Słownik angielsko-łacińsko-polski
Juglans nigra
alder orzech czarny
Alnus blackthorn, sloe
olsza Prunus spinosa
(common) alder śliwa tarnina
see black alder bloody dogwood
alder buckthorn see red dogwood
Frangula alnus boxhorn, matrimony vine
kruszyna pospolita Lycium
Alpine elder kolcowój
see (European) red elder brittle willow
ash (-tree) see crack willow
Fraxinus buckthorn
jesion Rhamnus
(European) ash szakłak
Fraxinus excelsior (European) buckthorn
jesion wyniosły Rhamnus catharticus
basket willow, (common) osier szakłak pospolity
Salix viminalis Caspian willow, sharp-leaved
wierzba wiciowa (witwa) willow
bay (-leaved) willow, laurel willow Salix caspica, S. acutifolia
Salix pentandra wierzba ostrolistna (kaspijska)
wierzba pięciopręcikowa (laurowa) cherry (-tree)
(European) beech Cerasus
Fagus sylvatica wiśnia
buk zwyczajny cherry plum, myrobalan
birch (-tree) Prunus divaricata
Betula śliwa ałycza
brzoza cornel see dogwood
bird cherry crack willow, brittle willow
Prunus padus, Padus avium Salix fragilis
czeremcha zwyczajna wierzba krucha
black alder, (common) alder Crimean linden
Alnus glutinosa Tilia x euchlora, T. dasystyla
olsza czarna lipa krymska
53
5
3
currant
C
currant great sallow
Ribes see goat willow
porzeczka grey alder
dogberry see red dogwood Alnus incana
dog rose olsza szara
Rosa canina ground cherry, dwarf cherry,
róża dzika, szypszyna frutescent cherry
dogwood, cornel Cerasus fruticosa
Cornus wiśnia karłowata
dereń Guelder rose
downy birch Viburnum opulus
Betula pubescens kalina koralowa
brzoza omszona hawthorn
downy mountain willow Crataegus
Salix arenaria głóg
wierzba piaskowa (common) hawthorn, (English)
durmast oak see sessile oak hawthorn
dwarf cherry Crataegus oxyacantha
see ground cherry głóg dwuszyjkowy
elder hazel
Sambucus Corylus avellana
bez leszczyna
(European) elder hedge maple
Sambucus nigra see field maple
bez czarny honeysuckle
elm Lonicera
Ulmus suchodrzew
wiąz hornbeam
false acacia Carpinus
see black locust grab
field maple, hedge (European) hornbeam
maple Carpinus betulus
Acer campestre grab pospolity
klon polny (common) horse-chestnut
fir (-tree) Aesculus hippocastanum
Abies kasztanowiec zwyczajny
jodła juniper
frutescent cherry Juniperus
see ground cherry jałowiec
goat willow, pussy willow, great sallow larch
Salix caprea Larix
wierzba iwa modrzew
54
5
4
red twig dogwood
R
(European) larch (common) oak
see (common) larch see (English) oak
(common) larch, (European) larch (common) osier see basket willow
Larix decidua, L. europaea (common) pear, wild pear
modrzew europejski Pyrus communis
large-leaved lime grusza pospolita
Tilia platyphyllos, T. grandifolia plum (-tree)
lipa szerokolistna Prunus
laurel willow see bay (-leaved) willow śliwa
(common) lilac Polish larch
Syringa vulgaris Larix decidua subsp. polonica
lilak pospolity (bez) modrzew polski
lime poplar
Tilia Populus
lipa topola
mahaleb cherry, rock cherry privet
Cerasus mahaleb Ligustrum
wiśnia wonna (antypka) ligustr
maple-tree (common) privet
Acer Ligustrum vulgare
klon ligustr pospolity
matrimony vine purple willow, red willow
see boxhorn Salix purpurea
mountain ash, rowan wierzba purpurowa (wiklina)
Sorbus aucuparia pussy willow
jarząb pospolity see goat willow
mountain elm red-berried elder
see wych elm see (European) red elder
myrobalan red dogwood, bloody dogwood,
see cherry plum dogberry
ninebark Cornus sanguinea
Physocarpus opulifolius dereń świdwa
pęcherznica kalinolistna (European) red elder, alpine elder,
Norway spruce red-berried elder
Picea abies, P. excelsa Sambucus racemosa
świerk pospolity bez koralowy
oak red oak, (Northern) red oak
Quercus Quercus rubra
dąb dąb czerwony
(English) oak, (common) oak red twig dogwood, squawbush
Quercus robur, Q. pedunculata Cornus sericea
dąb szypułkowy dereń rozłogowy
55
5
5
red willow
R
red willow silver birch
see purple willow see (common) birch
rock cherry silver fir
see mahaleb cherry Abies alba
Romanas rose jodła pospolita
Rosa rugosa silver maple, soft maple
róża pomarszczona Acer saccharinum
rose klon srebrzysty
Rosa singleseed hawthorn
róża see whitethorn
rough-stemmed spindle-tree, warted sloe
tree, warty bark see blackthorn
Euonymus verrucosus small-leaved lime
trzmielina brodawkowata Tilia cordata, T. parvifolia
rowan lipa drobnolistna
see mountain ash (common) snowberry
Russian olive Symphoricarpus albus
Elaeagnus angustifolia śnieguliczka biała
oliwnik wąskolistny soft maple
Scotch elm see silver maple
see wych elm spindle-tree
Scots pine Euonymus
Pinus sylvestris trzmielina
sosna zwyczajna (common) spindle tree
sea buckthorn Euonymus europaeus
Hippopha� trzmielina zwyczajna
rokitnik spirea
(common) sea buckthorn Spiraea
Hippopha� rhamnoides tawuła
rokitnik zwyczajny spreading elm
sessile oak, durmast oak see (European) white elm
Quercus petraea, Q. sessilis, spruce (-tree)
Q. sessiliflora Picea
dąb bezszypułkowy świerk
sharp-leaved willow squawbush
see Caspian willow see red twig dogwood
Siberian pea tree, Siberian Swedish mountain ash, Swedish
peashrub whitebeam
Caragana arborescens Sorbus intermedia
karagana syberyjska jarząb szwedzki
Siberian peashrub Swedish whitebeam
see Siberian pea tree see Swedish mountain ash
56
5
6
yew
Y
sweet-briar whitethorn, singleseed hawthorn
Rosa rubiginosa Crataegus monogyna
róża rdzawa głóg jednoszyjkowy
sycamore wild cherry, black cherry
Acer pseudoplatanus Prunus serotina, Padus serotina
klon jawor czeremcha amerykańska
Tatarian dogwood wild crab
Cornus alba see wild crab apple
dereń biały wild crab apple, wild crab
Tatar maple Malus sylvestris
Acer tataricum jabłoń dzika
klon tatarski wild serviceberry, wild service tree
verrucose birch Sorbus torminalis
see birch jarząb brekinia (brzęk)
viburnum wild service tree
Viburnum see wild serviceberry
kalina wild pear
violet willow see (common) pear
Salix daphnoides willow
wierzba wawrzynkowa Salix
warted tree wierzba
see rough-stemmed spindle-tree wych elm, mountain elm, Scotch elm
warty bark Ulmus glabra, U. montana,
see rough-stemmed spindle-tree U. scabra
weeping birch wiąz górski
see (common) birch (common) yew
white birch Taxus baccata
see birch cis pospolity
(European) white elm, spreading elm
Ulmus laevis, U. pedunculata
wiąz szypułkowy
white mulberry
Morus alba
morwa biała
white willow
Salix alba
wierzba biała
whitebeam
Sorbus aria
jarząb mączny
(common) white birch
see downy birch
57
5
7
aquatic warbler
A
SPECIES NAMES OF BIRDS crane
Grus grus
English-Latin-Polish Glossary
żuraw
NAZWY GATUNKOWE PTAKÓW crested lark
Galerida cristata
Słownik angielsko-łacińsko-polski
dzierlatka
aquatic warbler (common) cuckoo
Acrocephalus paludicola Cuculus canorus
wodniczka kukułka
barred warbler (Eurasian) curlew
Sylvia nisoria Numenius arquata
jarzębatka kulik wielki
black kite dunlin
Milvus migrans Calidris alpina
kania czarna biegus zmienny
blackcap fieldfare
Sylvia atricapilla Turdus pilaris
pokrzewka czarnołbista kwiczoł
black-headed gull garden warbler
Larus ridibundus Sylvia borin
mewa śmieszka pokrzewka ogrodowa
black-tailed godwit goldfinch
Limosa limosa Carduelis cardueli
rycyk szczygieł
bluethroat goshawk
Luscinia svecica Accipiter gentilis
podróżniczek jastrząb
(common) buzzard (common) grasshopper warbler
Buteo buteo Locustella naevia
myszołów świerszczak
corn bunting (Eurasian) golden oriole
Milaria calandra Oriolus oriolus
potrzeszcz wilga
(common) chiffchaff great bittern
Phylloscopus collybita Botaurus stellaris
pierwiosnek bąk
(common) coot great grey shrike
Fulica atra Lanius excubitor
łyska dzierzba srokosz
corn crake great reed warbler
Crex crex Acrocephalus aerundinaceus
derkacz trzciniak
58
5
8
penduline tit
P
great snipe lesser whitethroat
Gallinago media Sylvia curruca
dubelt piegża
great spotted woodpecker (common) linnet
Dendrocopos major Carduelis cannabina
dzięcioł duży makolągwa
green woodpecker little bittern
Picus viridis Ixobrychus minutus
dzięcioł zielony bączek
grey-headed woodpecker little crake
Picus canus Porzana parva
dzięcioł zielonosiwy zielonka
grey partridge magpie
Perdix perdix Pica pica
kuropatwa sroka
hen harrier (Eurasian) marsh harrier
Circus cyaneus Circus aeruginosus
błotniak zbożowy błotniak stawowy
honey buzzard marsh warbler
Pernis apivorus Acrocephalus palustris
trzmielojad łozówka
hooded crow meadow pipit
Corvus corone cornix Anthus pratensis
wrona siwa świergotek łąkowy
hoopoe montagu's harrier
Upupa epops Circus pygargus
dudek błotniak łąkowy
house sparrow (common) moorhen
Passer domesticus Gallinula chloropus
wróbel domowy kokoszka wodna
icterine warbler mute swan
Hippolais icterina Cygnus olor
zaganiacz łabędz
niemy
kestrel ortolan bunting
Falco tinnunculus Emberiza hortulana
pustułka ortolan
(northern) lapwing (Eurasian) oystercatcher
Vanellus vanellus Haematopus ostralegus
czajka ostrygojad
lesser spotted eagle (Eurasian) penduline tit
Aquila pomarina Remiz pendulinus
orlik krzykliwy remiz
59
5
9
pheasant
P
(common) pheasant sky lark
Phasianus colchicus Alauda arvensis
bażant skowronek polny
(northern) pintail (common) snipe
Anas acuta Gallinago gallinago
rożeniec bekas kszyk
(common) quail (Eurasian) sparrowhowk
Coturnix coturnix Accipiter nisus
przepiórka krogulec
raven spotted crake
Corvus corax Porzana porzana
kruk kropiatka
red kite spotted eagle
Milvus milvus Aquila clanga
kania ruda orlik grubodzioby
red-backed shrike (common) starling
Lanius collurio Sturnus vulgaris
gąsiorek szpak
reed bunting stonechat
Emberiza schoeniclus Saxicola torquata
potrzos kląskawka
(Eurasian) reed warbler tawny pipit
Acrocephalus scirpaceus Anthus campestris
trzcinniczek świergotek polny
(common) redshank tree pipit
Tringa totanus Anthus trivialis
krwawodziób świergotek drzewny
river warbler tree sparrow
Locustella fluviatilis Passer montanus
strumieniówka mazurek
(common) rosefinch trush nightingale
Carpodacus erythrinus Luscinia luscinia
dziwonia słowik szary
ruff water rail
Philomachus pugnax Rallus aquaticus
batalion wodnik
Savi's warbler (northern) wheatear
Locustella luscinioides Oenanthe oenanthe
brzęczka białorzytka
schoenobaenus sedge warbler whinchat
Acrocephalus Saxicola rubetra
rokitniczka pokląskwa
60
6
0
yellow hammer
Y
(common) whitethroat
Sylvia communis
cierniówka
white stork
Ciconia ciconia
bocian biały
willow warbler
Phylloscopus trochilus
piecuszek
(common) wood pigeon
Columba palumbus
grzywacz
(Eurasian) wryneck
Jynx torquilla
krętogłów
yellow wagtail
Motacilla flava
pliszka żółta
yellow hammer
Emberiza citrinella
trznadel
61
6
1
Ledum palustre
L
NAZWY GATUNKOWE Centaurea jacea
ROŚLIN ZIELNYCH chaber łąkowy
cornflower
Słownik łacińsko-polsko-angielski
Centaurium erythraea
SPECIES NAMES centuria pospolita
OF HERBACEOUS PLANTS centaury
Comarum palustre
Latin-Polish-English Glossary
siedmiopalecznik błotny
marsh cinquefoil
Agrostemma githago Consolida regalis
kąkol polny ostróżeczka polna
corn cockle larkspur
Andromeda polifolia Dactylorhiza incarnata
modrzewnica zwyczajna kukułka krwista
marsh andromeda, bog rosemary early marsh orchid
Anthyllis vulneraria Dactylorhiza majalis
przelot zwyczajny kukułka szerokolistna
kidney vetch marsh orchid
Bellis perennis Dianthus superbus
stokrotka pospolita goz
dzik pyszny
daisy superb pink
Briza media Drosera rotundifolia
drżączka średnia rosiczka okrągłolistna
quaking grass sundew, round-leaved sundew
Butomus umbellatus Empetrum nigrum
łączeń baldaszkowy bażyna czarna
flowering rush crowberry
Caltha palustris Eriophorum angustifolium
knieć błotna (kaczeniec) wełnianka wąskolistna
marsh marigold cotton-grass
Campanula persicifolia Gentiana pneumonanthe
dzwonek brzoskwiniolistny goryczka wąskolistna
peach-leaved bellflower marsh gentian
Campanula trachelium Lathyrus palustris
dzwonek pokrzywolistny groszek błotny
bats-in-the-belfry marsh pea
Campanula patula Lathyrus pratensis
dzwonek rozpierzchły groszek łąkowy
spreading bellflower meadow vetchling
Carex sp. Ledum palustre
turzyca bagno zwyczajne
sedge marsh tea, Dutch myrtle
63
6
3
Lemna minor
L
Lemna minor Polemonium caeruleum
rzęsa drobna wielosił błękitny
duckweed Jacob's ladder
Leucanthemum vulgare Ranunculus lingua
jastrun (złocień) właściwy jaskier wielki
ox eye daisy greater spearwort
Lychnis flos-cuculi Salvia officinalis
firletka poszarpana szałwia łąkowa
ragged robin sage, salvia
Malva Senecio paludosus
malwa starzec bagienny
mallow fen ragwort
Medicago sativa Sparganium erectum
lucerna siewna jeżogłówka gałęzista
lucerne, alfalfa branched bur-reed
Menyanthes trifoliata Sphagnum sp.
bobrek trójlistkowy torfowiec
bogbean sphagnum moss
Molinia caerulea Stipa sp.
trzęślica modra ostnica
purple moor grass feather grass, alfa grass, esparto
Myosoton aquaticum grass
kościenica wodna Succisa pratensis
water chickweed czarcikęs łąkowy
Nuphar lutea devil's-bit scabious
grążel żółty Thalictrum flavum
yellow waterlily rutewka żółta
Nymphaea alba meadow rue
grzybień biały Typha latifolia
(common) white waterlily pałka szerokolistna
Papaver argemone reed-mace
mak piaskowy Vaccinium oxycoccus
poppy żurawina błotna
Parnassia palustris cranberry
dziewięciornik błotny Valeriana officinalis
grass of Parnassus kozłek lekarski
Pedicularis palustris (common) valerian
gnidosz błotny Vicia villosa
lousewort wyka kosmata
Phragmites communis fodder vetch
trzcina pospolita
(common) reed
64
6
4
Cornus sanguinea
C
NAZWY GATUNKOWE Betula
DRZEW I KRZEWÓW brzoza
birch (-tree)
Słownik łacińsko-polsko-angielski
~ pendula, B. verrucosa
SPECIES NAMES brzoza brodawkowata
OF TREES AND SHRUBS (common) birch, silver birch,
verrucose birch, (European) white
Latin-Polish-English Glossary
birch, weeping birch
Abies ~ pubescens
jodła brzoza omszona
fir (-tree) downy birch, (common) white
~ alba birch
jodła pospolita Caragana arborescens
silver fir karagana syberyjska
Acer Siberian pea tree, Siberian
klon peashrub
maple-tree Carpinus
~ campestre grab
klon polny hornbeam
field maple, hedge maple ~ betulus
~ pseudoplatanus grab pospolity
klon jawor (European) hornbeam
sycamore Cerasus
~ saccharinum wiśnia
klon srebrzysty cherry (-tree)
silver maple, soft maple ~ fruticosa
~ tataricum wiśnia karłowata
klon tatarski ground cherry, dwarf cherry,
Tatar maple frutescent cherry
Aesculus hippocastanum ~ mahaleb
kasztanowiec zwyczajny wiśnia wonna (antypka)
(common) horse-chestnut mahaleb cherry, rock cherry
Alnus Cornus
olsza dereń
alder dogwood, cornel
~ glutinosa ~ alba
olsza czarna dereń biały
black alder, (common) Tatarian dogwood
alder ~ sanguinea
~ incana dereń świdwa
olsza szara red dogwood, bloody dogwood,
grey alder dogberry
65
6
5
Cornus sericea
C
~ sericea Hippopha�
dereń rozłogowy rokitnik
red twig dogwood, squawbush sea buckthorn
Corylus avellana ~ rhamnoides
leszczyna rokitnik zwyczajny
hazel (common) sea buckthorn,
Crataegus sallow thorn
głóg Juglans nigra
hawthorn orzech czarny
~ monogyna black walnut
głóg jednoszyjkowy Juniperus
whitethorn, singleseed jałowiec
hawthorn juniper
~ oxyacantha Larix
głóg dwuszyjkowy modrzew
(common) hawthorn, (English) larch
hawthorn ~ decidua subsp. polonica
Elaeagnus angustifolia modrzew polski
oliwnik wąskolistny Polish larch
Russian olive ~ decidua, L. europaea
Euonymus modrzew europejski
trzmielina (common) larch, (European)
spindle-tree larch
~ europaeus Ligustrum
trzmielina zwyczajna ligustr
(common) spindle tree privet
~ verrucosus ~ vulgare
trzmielina brodawkowata ligustr pospolity
rough-stemmed spindle-tree, (common) privet
warted tree, warty bark Lonicera
Fagus sylvatica suchodrzew
buk zwyczajny honeysuckle
(European) beech Lycium
Frangula alnus kolcowój
kruszyna pospolita boxhorn, matrimony vine
alder buckthorn Malus sylvestris
Fraxinus jabłoń dzika
jesion wild crab apple,
ash (-tree) wild crab
~ excelsior Morus alba
jesion wyniosły morwa biała
(European) ash white mulberry
66
6
6
Salix caspica
S
Physocarpus opulifolius ~ rubra
pęcherznica kalinolistna dąb czerwony
ninebark red oak, (Northern) red oak
Picea Rhamnus
świerk szakłak
spruce (-tree) buckthorn
~ abies, P. excelsa ~ catharticus
świerk pospolity szakłak pospolity
Norway spruce buckthorn, (European) buckthorn
Pinus sylvestris Ribes
sosna zwyczajna porzeczka
Scots pine currant
Populus Robinia pseudoacacia
topola robinia akacjowa (grochodrzew)
poplar black locust, false acacia
Prunus Rosa
śliwa róża
plum (-tree) rose
~ divaricata ~ canina
śliwa ałycza róża dzika, szypszyna
cherry plum, myrobalan dog rose
~ padus, Padus avium ~ rubiginosa
czeremcha zwyczajna róża rdzawa
bird cherry sweet-briar
~ serotina, Padus serotina ~ rugosa
czeremcha amerykańska róża pomarszczona
wild cherry, black cherry Romanas rose
~ spinosa Salix
śliwa tarnina wierzba
blackthorn, sloe willow
Pyrus communis ~ alba
grusza pospolita wierzba biała
(common) pear, wild pear white willow
Quercus ~ arenaria
dąb wierzba piaskowa
oak downy mountain willow
~ petraea, Q. sessilis, Q. sessiliflora ~ caprea
dąb bezszypułkowy wierzba iwa
sessile oak, durmast oak goat willow, pussy willow, great sallow
~ robur, Q. pedunculata ~ caspica, S. acutifolia
dąb szypułkowy wierzba ostrolistna (kaspijska)
(English) oak, (common) oak Caspian willow, sharp-leaved willow
67
6
7
Salix daphnoides
S
~ daphnoides Spiraea
wierzba wawrzynkowa tawuła
violet willow spirea
~ fragilis Symphoricarpus albus
wierzba krucha śnieguliczka biała
crack willow, brittle willow (common) snowberry
~ pentandra Syringa vulgaris
wierzba pięciopręcikowa (laurowa) lilak pospolity (bez)
bay (-leaved) willow, laurel willow (common) lilac
~ purpurea Taxus baccata
wierzba purpurowa (wiklina) cis pospolity
purple willow, red willow, red (common) yew
osier Tilia
~ viminalis lipa
wierzba wiciowa (witwa) lime-tree
basket willow, (common) osier ~ cordata, T. parvifolia
Sambucus lipa drobnolistna
bez small-leaved lime
elder ~ platyphyllos, T. grandifolia
~ nigra lipa szerokolistna
bez czarny large-leaved lime
(European) elder ~ x euchlora, T. dasystyla
~ racemosa lipa krymska
bez koralowy Crimean linden
(European) red elder, alpine elder, Ulmus
red-berried elder wiąz
Sorbus elm
jarząb ~ glabra, U. montana, U. scabra
mountain ash wiąz górski
~ aria wych elm, mountain elm, Scotch elm
jarząb mączny ~ laevis, U. pedunculata
whitebeam wiąz szypułkowy
~ aucuparia (European) white elm, spreading elm
jarząb pospolity Viburnum
mountain ash, rowan kalina
~ intermedia viburnum
jarząb szwedzki ~ opulus
Swedish mountain ash, Swedish kalina koralowa
whitebeam Guelder rose
~ torminalis
jarząb brekinia (brzęk)
wild serviceberry, wild service tree
68
6
8
Corvus corax
C
NAZWY GATUNKOWE PTAKÓW Aquila clanga
orlik grubodzioby
Słownik łacińsko-polsko-angielski
spotted eagle
SPECIES NAMES OF BIRDS ~ pomarina
orlik krzykliwy
Latin-Polish-English Glossary
lesser spotted eagle
Accipiter gentilis Botaurus stellaris
jastrząb bąk
goshawk great bittern
~ nisus Buteo buteo
krogulec myszołów
(Eurasian) sparrowhawk (common) buzzard
Acrocephalus schoenobaenus Calidris alpina
rokitniczka biegus zmienny
sedge warbler dunlin
~ aerundinaceus Carduelis cannabina
trzciniak makolągwa
great reed warbler (common) linnet
~ paludicola ~ carduelis
wodniczka szczygieł
Aquatic warbler goldfinch
~ palustris Carpodacus erythrinus
łozówka dziwonia
marsh warbler (common) rosefinch
~ scirpaceus Ciconia ciconia
trzcinniczek bocian biały
(Eurasian) reed warbler white stork
Alauda arvensis Circus aeruginosus
skowronek polny błotniak stawowy
skylark (Eurasian) marsh harrier
Anas acuta ~ cyaneus
rożeniec błotniak zbożowy
(Northern) pintail hen harrier
Anthus campestris ~ pygargus
świergotek polny błotniak łąkowy
tawny pipit montagu's harrier
~ pratensis Columba palumbus
świergotek łąkowy grzywacz
meadow pipit (common) wood pigeon
~ trivialis Corvus corax
świergotek drzewny kruk
tree pipit raven
69
6
9
Corvus corone cornix
C
~ corone cornix Grus grus
wrona siwa żuraw
hooded crow crane
Coturnix coturnix Haematopus ostralegus
przepiórka ostrygojad
(common) quail (Eurasian) oystercatcher
Crex crex Hippolais icterina
derkacz zaganiacz
corncrake icterine warbler
Cuculus canorus Ixobrychus minutus
kukułka bączek
(common) cuckoo little bittern
Cygnus olor Jynx torquilla
łabędz
niemy krętogłów
mute swan (Eurasian) wryneck
Dendrocopos major Lanius collurio
dzięcioł duży gąsiorek
great spotted woodpecker red-backed shrike
Emberiza citrinella ~ excubitor
trznadel dzierzba srokosz
yellow hammer great grey shrike
~ schoeniclus Larus ridibundus
potrzos mewa śmieszka
reed bunting black-headed gull
Falco tinnunculus Limosa limosa
pustułka rycyk
kestrel black-tailed godwit
Fulica atra Locustella fluviatilis
łyska strumieniówka
(common) coot river warbler
Galerida cristata ~ luscinioides
dzierlatka brzęczka
crested lark Savi's warbler
Gallinago gallinago ~ naevia
bekas kszyk świerszczak
(common) snipe (common) grasshopper warbler
~ media Luscinia luscinia
dubelt słowik szary
great snipe thrush nightingale
Gallinula chloropus ~ svecica
kokoszka wodna podróżniczek
(common) moorhen bluethroat
70
7
0
Sylvia communis
S
Milaria calandra ~ trochilus
potrzeszcz piecuszek
corn bunting willow warbler
Milvus migrans Pica pica
kania czarna sroka
black kite magpie
~ milvus Picus canus
kania ruda dzięcioł zielonosiwy
red kite grey-headed woodpecker
Motacilla flava ~ viridis
pliszka żółta dzięcioł zielony
yellow wagtail green woodpecker
Numenius arquata Porzana parva
kulik wielki zielonka
(Eurasian) curlew little crake
Oenanthe oenanthe ~ porzana
białorzytka kropiatka
(Northern) wheatear spotted crake
Oriolus oriolus Rallus aquaticus
wilga wodnik
(Eurasian) golden oriole water rail
Passer domesticus Remiz pendulinus
wróbel domowy remiz
house sparrow (Eurasian) penduline tit
~ montanus Saxicola rubetra
mazurek pokląskwa
tree sparrow whinchat
Perdix perdix ~ torquata
kuropatwa kląskawka
grey partridge stonechat
Pernis apivorus Sturnus vulgaris
trzmielojad szpak
honey buzzard (common) starling
Phasianus colchicus Sylvia atricapilla
bażant pokrzewka czarnołbista
(common) pheasant blackcap
Philomachus pugnax ~ borin
batalion pokrzewka ogrodowa
ruff garden warbler
Phylloscopus collybita ~ communis
pierwiosnek cierniówka
(common) chiffchaff (common) whitethroat
71
7
1
Sylvia curruca
S
~ curruca
piegża
lesser whitethroat
~ nisoria
jarzębatka
barred warbler
Tringa totanus
krwawodziób
(common) redshank
Turdus pilaris
kwiczoł
fieldfare
Upupa epops
dudek
hoopoe
Vanellus vanellus
czajka
(Northern) lapwing
72
7
2
PRZYDATNE STRONY INTERNETOWE/USEFUL LINKS
Urząd Komitetu Integracji Europejskiej
Office of the Committee for European Integration
www.ukie.gov.pl
Ministerstwo Środowiska
Ministry of the Environment
www.mos.gov.pl
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
Agency for Restructuring and Modernisation of Agriculture
www.arimr.gov.pl
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
Delegation of the European Commission in Poland
www.europa.delpol.pl
Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej
The European Agricultural Guidance and Guarantee Fund
europa.eu.int/comm/agriculture/fin/index_en.htm
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach
Institute of Soil Science and Plant Cultivation
www.iung.pulawy.pl
Unia Europejska
European Union
www.uniaeuropejska.info.pl
NATURA 2000
europa.eu.int/comm/environment/nature/themes.htm
europa.eu.int/comm/environment/nature/natura.htm
Instytut Ochrony Przyrody, Polska Akademia Nauk
Institute of Nature Conservation, Polish Academy of Sciences
www.iop.krakow.pl
SAPARD
europa.eu.int/comm/enlargement/pas/sapard.htm
www.sapard.com.pl
www.sapard.pl
PHARE
europa.eu.int/comm/enlargement/pas/phare/
ISPA
europa.eu.int/comm/enlargement/pas/ispa.htm
Dyrektywa Siedliskowa
Habitats Directive
europa.eu.int/comm/environment/nature/legis.htm
Dyrektywa Ptasia
Birds Directive
europa.eu.int/comm/environment/nature/legis.htm
73
7
3
NOTATKI
NOTATKI
NOTATKI
NOTATKI
NOTATKI
NOTATKI
SPIS TREŚCI/TABLE OF CONTENTS
TERMINY/TERMS
Słownik polsko-angielski/Polish-English Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
DEFINICJE WYRANYCH TERMINÓW/DEFINITIONS OF SELECTED TERMS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
NAZWY GATUNKOWE ROŚLIN ZIELNYCH
Słownik polsko-łacińsko-angielski
SPECIES NAMES OF HERBACEOUS PLANTS
Polish-Latin-English Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
NAZWY GATUNKOWE DRZEW I KRZEWÓW
Słownik polsko- łacińsko-angielski
SPECIES NAMES OF TREES AND SHRUBS
Polish-Latin-English Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
NAZWY GATUNKOWE PTAKÓW
Słownik polsko-łacińsko-angielski
SPECIES NAMES OF BIRDS
Polish-Latin-English Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
TERMS/TERMINY
Słownik angielsko-polski/English-Polish Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
DEFINITIONS OF SELECTED TERMS/DEFINICJE WYRANYCH TERMINÓW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
SPECIES NAMES OF HERBACEOUS PLANTS
English-Latin-Polish Glossary
NAZWY GATUNKOWE ROŚLIN ZIELNYCH
Słownik angielsko-łacińsko-polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
SPECIES NAMES OF TREES AND SHRUBS
English-Latin-Polish Glossary
NAZWY GATUNKOWE DRZEW I KRZEWÓW
Słownik angielsko-łacińsko-polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
SPECIES NAMES OF BIRDS
English-Latin-Polish Glossary
NAZWY GATUNKOWE PTAKÓW
Słownik angielsko-łacińsko-polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
NAZWY GATUNKOWE ROŚLIN ZIELNYCH
Słownik łacińsko-polsko-angielski
SPECIES NAMES OF HERBACEOUS PLANTS
Latin-Polish-English Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
NAZWY GATUNKOWE DRZEW I KRZEWÓW
Słownik łacińsko-polsko-angielski
SPECIES NAMES OF TREES AND SHRUBS
Latin-Polish-English Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
NAZWY GATUNKOWE PTAKÓW
Słownik łacińsko-polsko-angielski
SPECIES NAMES OF BIRDS
Latin-Polish-English Glossary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
PRZYDATNE STRONY INTERNETOWE/USEFUL LINKS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Fundacja IUCN Poland, ABC Poland Sp. z o.o.
Wydanie pierwsze
Arkuszy drukarskich: 5
Druk ukończono w lipcu 2003
Druk i oprawa: CARTA BLANCA, DRUKPOL