UrzÄ…dzanie lasu  Inwentaryzacja lasu
o Inwentaryzacja lasu  metody
klasyczne inwentaryzacji zapasu,
o Metoda reprezentacyjna
(matematyczno-statystyczna) 
podstawy teoretyczne.
o Rozwój metody reprezentacyjnej w
polskim urzÄ…dzaniu  jednostka
inwentaryzacyjna, dokładność.
Inwentaryzacja lasu
o Konieczność zebrania danych o wielkości
i strukturze zasobów leśnych.
o Dokładność zebrania informacji
decyduje o trafności decyzji
gospodarczych.
o Inwentaryzacja lasu jest zadaniem
trudnym. Wynika to ze:
" złożoności pomiarów dendrometrycznych,
" zmienności rozmieszczenia drzew,
" wielkoobszarowości gospodarstwa leśnego.
Inwentaryzacja lasu
o Nie jest możliwy pełny pomiar 
ograniczenie do niewielu pomiarów:
" Pierśnica
" Wysokość
o Pomiar wykonywany jest:
" Na określonym obszarze lasu,
" Na obszarze lasu wokół wylosowanych
punktów.
Inwentaryzacja lasu
o Rozległość i złożoność lasu były
przyczynÄ… opracowania wzrokowej
(szacunkowej) oceny zasobów
leśnych
o Metody pomiarowe można
zastosować na niewielkim obszarze lub
(i) do określenia niewielkiej liczby
cech
o y
ródłem trudności w inwentaryzacji jest
zróżnicowanie lasu
o Niekompletność pomiarów i określanie
cech z przybliżeniem jest z
ródłem błędów:
" przypadkowe (losowe)
" systematyczne
" błąd średni
" błędy zawinione
o Stosowane metody w inwentaryzacji
zapasu:
" szacunkowe,
" pomiarowe,
" pomiarowo-szacunkowe,
" reprezentacyjne (statystyczne).
o Systemy inwentaryzacji są różne w
gospodarstwach (jednostkach
regulacyjnych):
" zrębowym
" przerębowo-zrębowym
" przerębowym
Klasyczne sposoby inwentaryzacji lasu
Zrębowy sposób zagospodarowania
o System klasyczny stosowano w Polsce
do 1979 r.
" taksacja wzrokowa (podział lasu na
drzewostany, ustalenie wieku i oszacowanie
cech taksacyjnych, zaprojektowanie
zabiegów gospodarczych),
" pomiary uzupełniające w celu określenia
zapasu leśnego (produkcyjnego)
o Najważniejsze szacowane cechy
taksacyjne drzewostanów
" skład gatunkowy,
" wiek,
" zasobność (miąższość na 1 ha) i zapas
(miąższość całego drzewostanu)
o Oszacowanie zasobności i zapasu
" Zastosowanie tabel zasobności i przyrostu (od
XIX wieku).
Wg teorii, że zasobność jednowiekowego i
jednogatunkowego drzewostanu jest funkcjÄ…
gatunku, bonitacji i wieku
o Tabele zasobności:
" niewielki stopień zgodności między modelem,
a rzeczywistym rozwojem drzewostanu (-ów),
" w przyrodzie nie zdarza się, aby zależny od
wieku proces wzrostu był zawsze jednakowy
(biologiczny proces wzrostu ma charakter
dynamiczny, zależny od wielu cech),
" zawarte dane sÄ… optymalne (zebrane we
wzorcowych drzewostanach),
" model zestawiony w tabelach zasobności
stanowi statyczny wzorzec prawidłowego
prowadzenia lasu (nie zakłóconego losowymi
zdarzeniami) w zrębowym sposobie
zagospodarowania.
o Między rzeczywistym stanem lasu
(zasobnością, przyrostem), a modelem
zachodzi pewna relacja (odpowiedni stopień
podobieństwa).
o Stopień podobieństwa określa się jako
wskaz
nik (tzw. czynnik zadrzewienia)
o Zadaniem taksatora jest określenie stopnia
podobieństwa drzewostanu do normy zawartej
w tabelach zasobności
o Wskaz
nika zadrzewienia nie można
oszacować bezpośrednio; ocenia się go
pośrednio na podstawie zwarcia koron lub
gęstości ( zapnienia ) drzew.
o Uzupełniające pomiary zapasu:
" Drzewostany rębne  pełny pomiar.
" Drzewostany przedrębne  pomiar
powierzchni z wyboru:
0,25 ha (do 50 lat),
0,50 ha (51-80 lat),
1,00 ha (>80 lat).
Pomiar pierśnic (wszystkich na pow. próbnej),
wysokości (części drzew), wykonanie
 odręcznej krzywej wysokości, obliczenie
miąższości pojedynczych drzew, zsumowanie
miąższości, obliczenie zasobności, obliczenie
zapasu w całym drzewostanie
o Projektowanie zabiegów gospodarczych
" Projektowanie na okres objęty planem
" Wskazania sÄ… zwiÄ…zane ze stadium
rozwojowym drzewostanu
Podaje siÄ™ kategoriÄ™ zabiegu i ewentualnie
rozmiar (powierzchnia).
Wymagana jest wiedza hodowlana i
umiejętność redagowania wskazówki,
aby była przydatna do sporządzenia
planów (cięć i odnowienia).
Ocena klasycznego systemu inwentaryzacji
w zrębowym sposobie zagospodarowania
o stosunkowo Å‚atwy do zorganizowania
o nie wymaga wielu prac przygotowawczych
o wystarcza proste wyposażenie
o wymaga rutyny, talentu, odpowiedzialności
i sumienności (ocena składu gatunkowego,
zadrzewienia, wybór miejsc założenia powierzchni
próbnych)
o zapas obrębu (gospodarstwa oblicza się przez
sumowanie zapasu drzewostanów, ale zapas
drzewostanów określa się różnymi metodami
" pełny pomiar w rębnych (niepotrzebny tak dokładny),
" pomiarowo-szacunkowa w średniowiekowych (problem
trafności wyboru powierzchni próbnej),
" szacunkowa w młodych (mała dokładność),
Ocena klasycznego systemu inwentaryzacji
w zrębowym sposobie zagospodarowania
o nie jest możliwe oszacowanie błędu, jakim
obarczona jest ocena zapasu obrębu,
o nie jest możliwe porównanie wyników
kolejnych inwentaryzacji urzÄ…dzeniowych,
a więc nie jest możliwa kontrola zmian jakie
zachodzą pod wpływem przyrostu, ubytków
(użytkowania) i dorostu drzew oraz w
rezultacie zabiegów hodowlanych np. takich
których celem jest wzrost produkcyjności lasu,
o wielkość użytków rębnych określona bardzo
dokładnie (ale przez 10 lat zachodzą
zamiany).
Przerębowo-zrębowy sposób
zagospodarowania
o Stosuje siÄ™ klasyczny system
inwentaryzacji taki jak w zrębowym
sposobie zagospodarowania
o Różnice:
" podczas taksacji opisuje siÄ™ odnowienie
podokapowe  osobno nalot i podrost
(pokrycie, skład gatunkowy, wiek (tylko
podrostu), stan, wysokość),
" uwzględnienie właściwych dla tego
gospodarstwa wskazań gospodarczych.
Przerębowy sposób zagospodarowania
Pochodzi ze Szwajcarii (1879):
o system prosty, nie nasuwa większych trudności
teoretycznych,
o w praktycznym wykonaniu jest żmudny,
wymaga znacznego nakładu pracy i kosztów
(prace terenowe),
o nie ma potrzeby taksacji, tworzenia map (las
podzielony na trwałe jednostki kontrolne),
o podstawowym zadaniem urzÄ…dzania jest
inwentaryzacja, kontrola zapasu, przyrostu,
struktury jednostki.
Przerębowy sposób zagospodarowania
Pomiar zapasu:
o pomiar wszystkich pierśnic (de"
e"16 cm lub
e"
e"
de"
e"17,5 cm),
e"
e"
o oznaczenie miejsca pomiaru (gdy pomiar jest
powtarzany średnicomierz przykładany w tym
samym miejscu, rejestracja dorostu),
o obliczenie miąższości drzewa wg taryf
(z reguły jednodzielne) wyrażone w sylwach -
jednostka objętości drzewa na pniu, z której po wyrobieniu otrzymuje się
1 m3 drewna
o zestawienie danych w tabelach klas grubości
(np. tabele miąższości i zagęszczenia drzew).
Ocena klasycznego systemu inwentaryzacji
w przerębowym sposobie zagospodarowania
o duża dokładność pomiaru zapasu i przyrostu
(wykonuje siÄ™ pomiar wszystkich drzew),
o z
ródłem błędów jest krzywa miąższości (taryfa)
(ale z reguły taryfy lokalne są dokładniejsze niż
nasze tablice miąższości drzew stojących),
o miąższość drzew nie jest obarczona błędem
próby,
o jednolity sposób pomiaru i rachunków
poszczególnych składników wzoru, te same taryfy
o dokładna ocena struktury i dynamiki zapasu,
o wada: duży nakład pracy (kosztów), duże
wymagania wobec wykonawców, wymagania
stabilności ekonomicznej, społecznej i politycznej
Statystyczno-matematyczny system
inwentaryzacji i kontroli lasu
o Inwentaryzacja z wykorzystaniem
metody reprezentacyjnej.
o Doskonalszy system od metod
klasycznych:
" w zakresie teorii oparte o gruntowne
podstawy naukowe,
" prace terenowe polegajÄ… tylko na
wykonywaniu pomiarów, pomiary są
sprawdzalne i powtarzalne  mogą być
odtwarzane i kontrolowane,
Statystyczno-matematyczny system
inwentaryzacji i kontroli lasu
o Doskonalszy system od metod
klasycznych:
" możliwe jest oszacowanie stopnia
dokładności, z jakim określa się wyniki
inwentaryzacji,
" miarą stopnia dokładności jest błąd średni,
którego wielkość zależy od liczby
wykonywanych pomiarów czyli od wielkości
próbnego zbioru elementów,
" rozmiar prac inwentaryzacyjnych może być
regulowany odpowiednio do stopnia żądanej
dokładności lub środków przeznaczonych na
wykonanie inwentaryzacji
o Metoda reprezentacyjna  nauka o zbiorze
elementów, o właściwościach jakimi cechują
siÄ™ zbiory w wypadku, gdy pomiary wykonuje
się tylko na niektórych (niewielkich)
elementach wylosowanych w pewien sposób.
o Cały zbiór  populacja generalna
o Grupa elementów wylosowanych  populacja
próbna (próba, próbka losowa).
o Las podzielony na fragmenty  potencjalne
jednostki próbne. Próba zakładana wokół
wylosowanego punktu. Na tej powierzchni
mierzy siÄ™ interesujÄ…ce nas cechy.
o Istotne znaczenie w statystycznych metodach
inwentaryzacji ma ustalenie wielkości próby.
o Powinna być możliwie najmniejsza, lecz taka
aby wyniki otrzymane na jej podstawie nie
odbiegały od stanu faktycznego więcej niż z
góry założony błąd dopuszczalny
o Próba musi być reprezentatywna:
" Odpowiednio liczna,
" Pobrana w sposób losowy.
o Wzór na liczebność próby (n)
2
V% Å" t²
ëÅ‚ öÅ‚
n = ìÅ‚ ÷Å‚
p% Å‚Å‚
íÅ‚
V% - współczynnik zmienności
inwentaryzowanej cechy;
t²  standaryzowana różnica miÄ™dzy
średnią z próby a średnią generalną;
p% - błąd procentowy
o Próba w matematyczno-statystycznej
metodzie inwentaryzacji zapasu to liczba
powierzchni próbnych zakładanych w
jednostce inwentaryzacyjnej.
o Powierzchnie próbne trojakiego rodzaju:
" o stałym areale (określone  a (promień),
zmienna liczba drzew  l
l ),
l
l
" o stałej liczbie drzew,
" relaskopowe  zmienne  a (nieokreślone),
zmienne  l
l , stały kąt obserwacji (stała relaskopu).
l
l
a2
K = 2500Å"
a  szerokość szczerbiny
b  długość listewki
b2
o Teoretyczne podstawy inwentaryzacji lasu z
zastosowaniem prób relaskopowych
o Podstawowa zasada pomiaru:
" pierśnicowe pole przekroju drzew w próbie oblicza
się na podstawie liczby drzew spełniających
 warunek relaskopu :
1
d1,3*#2Å"l Å" Å" K
100
d1,3  pierśnica drzewa
l  odległość drzewa od środka powierzchni
l
l
l
K  stała relaskopu
G1,3 = K Å" n
G1,3  pierśnicowe pole przekroju [m2/ha]
K  stała relaskopu
n  liczba drzew spełniających warunek
relaskopu (gatunku i warstwy)
o Pomiary na relaskopowych powierzchniach
próbnych:
" kÄ…t nachylenia terenu,
" liczba drzew spełniających warunek relaskopu z
uwzględnieniem gatunku i piętra,
o Pomiary na relaskopowych powierzchniach
próbnych:
" sprawdzenie warunku relaskopu drzew
 wÄ…tpliwych ;
" pierśnica dwóch drzew każdego gatunku (i piętra)
 z reguły położonych najbliżej środka; może być
inna zasada pomiaru  istnieje wersja, że mierzy
się pierśnice wszystkich drzew spełniających
warunek relaskopu  zwiększa to zakres
obliczanych cech,
" wysokość po jednym drzewie każdego
występującego gatunku  jednego z tych, które
miało zmierzoną pierśnicę; może być inna zasada
pomiaru,
ewentualnie inne pomiary.
o Teoretyczne podstawy inwentaryzacji z
zastosowaniem kołowych powierzchni próbnych
o Podstawowe cechy inwentaryzacji:
" pierśnicowe pole przekroju drzew na powierzchni
próbnej gi,
" Miąższość drzew (suma) na powierzchni próbnej vi
o Pomiary na kołowych powierzchniach próbnych:
" kÄ…t nachylenia terenu,
" pierśnica drzew (powyżej progu pomiaru
np. d1.3e"7 cm), gatunek i przynależność do piętra,
e"
e"
e"
o Pomiary na kołowych powierzchniach próbnych:
" wysokość wybranych drzew (np. dwa gatunku
głównego i po jednym każdego gatunku
domieszkowego  osobno dla każdego piętra; z reguły
wybiera się drzewa najbliższe środka); może być inna
zasada wyboru tych drzew,
o Ewentualnie dodatkowo inne pomiary:
" wywierty do obliczenia 5- lub 10-letniego przyrostu
pierśnicy (do obliczenia przyrostu miąższości)  z
reguły na tych samych drzewach, które wybrano do
pomiaru wysokości,
" sortymenty drewna  z reguły na tych samych
drzewach, które wybrano do pomiaru wysokości
Rozmieszczenie i pomiar powierzchni
próbnych
o Punkty wyznaczajÄ…ce rozmieszczenie
powierzchni próbnych w jednostce
inwentaryzacyjnej mogą być rozmieszczone:
" losowo,
" systematycznie
o Gęstość (więz
ba) powierzchni próbnych
może być:
" stała w całym inwentaryzowanym obiekcie
(nadleśnictwo, obręb, gospodarstwo, klasa wieku)
= jednakowa w każdej podstawowej jednostce
inwentaryzacyjnej,
" zmienna (różna w kolejnych podstawowych
jednostkach inwentaryzacyjnych).
Rozmieszczenie i pomiar powierzchni
próbnych
o Jeżeli powierzchnie próbne są
rozmieszczone systematycznie to
postać więz
by może być:
" kwadratowa,
" prostokÄ…tna,
" trójkątna (równoboczna, rzadko
stosowana, niekiedy w górach).
Najważniejsze cechy metody
reprezentacyjnej
o Prace prowadzone na rozległym obszarze 
konieczność dobrego przygotowania i
zaplanowania (jednolitość pomiarów),
o Prace terenowe dość łatwe i nie nużące,
o Prace obliczeniowe dość skomplikowane,
o A
atwe przeprowadzenie kontroli
i poprawności pomiarów (możliwość
stwierdzenia błędów systematycznych),
o Nie do uniknięcia błędy reprezentacji
(statystyczne),
Najważniejsze cechy metody
reprezentacyjnej
o Możliwość zastąpienia klasycznej metody
kontrolnej (jeżeli stosuje się stałe
powierzchnie próbne)  obliczanie przyrostu,
dorostu i ubytków,
o Możliwość obliczania przyrostu wstecz
(z wykorzystaniem wiercenia drzew) metody
Grochowskiego, Loetscha, Riegera-
Rutkowskiego,
o Pożądane prognozowanie zmienności
mierzonej cechy
Inwentaryzacja z wykorzystaniem metody
reprezentacyjnej a jednostki inwentaryzacyjne
" Do 2003 r. : (II rewizja urzÄ…dzeniowa)
o Obręb dzielony był na drzewostany
podstawowa jednostka inwentaryzacyjna =
drzewostan
o Zbiorcza jednostka inwentaryzacyjna = cały
obręb, klasa wieku, podklasa wieku, itp.
o W metodzie drzewostanowej w obrębie
zakładano kilka tysięcy powierzchni
próbnych, nie znano dokładności obliczania
miąższości dla drzewostanu
Ocena dokładności oszacowania wybranych
cech taksacyjnych drzewostanów
określanych na podstawie stosowanej w
praktyce metody inwentaryzacji lasu
o Podstawą oceny dokładności
oszacowania cech taksacyjnych były
informacje z pełnego pomiaru wybranych
drzewostanów.
o Ocenę dokładności przeprowadzono
głównie na poziomie wydzielenia
drzewostanowego.
" Struktura wiekowa badanych
drzewostanów
Klasa Liczba Pow.
wieku d-stanów [ha]
II 10 21,96
III 20 47,61
IV 18 43,00
V 19 44,81
VI 17 38,32
VII i st.
10 28,01
Razem
94 223,71
Inwentaryzacja z wykorzystaniem metody
reprezentacyjnej a jednostki inwentaryzacyjne
" Do 2003 r. : (III rewizja urzÄ…dzeniowa)
o Zmniejszenie pracochłonności=zmniejszenie
liczby powierzchni próbnych
o Warstwowanie (stratyfikacja) tworzenie grup
możliwie podobnych drzewostanów (np. na
podstawie wyników taksacji, obserwacji
zdjęć lotniczych)
o Podstawowa jednostka inwentaryzacyjna =
grupa podobnych drzewostanów
o Zbiorcza jednostka inwentaryzacyjna = cały
obręb, klasa wieku, podklasa wieku, itp.
Inwentaryzacja z wykorzystaniem metody
reprezentacyjnej a jednostki inwentaryzacyjne
" Do 2003 r. : (III rewizja urzÄ…dzeniowa)
o Należy tak tworzyć warstwy, aby po
połączeniu tworzyły przewidziane wcześniej
jednostki zbiorcze
o Możliwa do zastosowania tylko w obrębach
o małym zróżnicowaniu drzewostanów
o W obrębach zróżnicowanych trudno stworzyć
warstwy (grupy) podobnych drzewostanów,
pozostaje znaczna ilość drzewostanów nie
pasujących do żadnej grupy
Inwentaryzacja z wykorzystaniem metody
reprezentacyjnej a jednostki inwentaryzacyjne
" Od 2003 r. : (IV rewizja urzÄ…dzeniowa)
o InwentaryzacjÄ™ przeprowadza siÄ™ dla OBR
BU
LEÅšNEGO = podstawowa jednostka
inwentaryzacyjna
o W obrębie leśnym (administracyjnym)
wyróżnia się warstwy gatunkowo-wiekowe
o Aby otrzymać informację o zasobności
(i zapasie) pojedynczego drzewostanu
inwentaryzacja wykonywana jest
w 3 etapach
" Inwentaryzacja zasobów drzewnych
dla obrębu leśnego (Instrukcja Urządzania Lasu 2003)
o Ogólna koncepcja:
" Szacowanie zapasu drzewostanów w czasie taksacji -
łącznie dla drzewostanu i wg gatunków drzew,
z wykorzystaniem powierzchni próbnych
relaskopowych
" Inwentaryzacja zasobów miąższości obrębu leśnego
statystycznÄ… metodÄ… reprezentacyjnÄ…,
z zastosowaniem warstw gatunkowo-wiekowych oraz
losowego rozdziału prób pomiarowych
" Wyrównując miąższość oszacowaną w
drzewostanach (z zastosowaniem równań regresji),
do miąższości ustalonej dla klas i podklas wieku,
w wyniku pomiaru miąższości
o Zbiór grup gatunkowo-wiekowych tworzą
wszystkie drzewostany od 21 lat wzwyż, w
których średnia wysokość gatunku panującego
jest równa lub większa od 7 m (H=>7 m).
o Zbiór tworzony jest na podstawie następujących
informacji (pobieranych z SILP-LAS):
" gatunek panujÄ…cy drzewostanu,
" wiek drzewostanu, tj. wiek gatunku panujÄ…cego,
" zróżnicowanie składu gatunkowego i budowy
pionowej, w tym:
drzewostany jednopiętrowe i jednogatunkowe (jeżeli
gatunek panujący stanowi ponad 70 % składu
gatunkowego drzewostanu),
drzewostany pozostałe (dwupiętrowe, wielopiętrowe,
w KO, w KDO, BP oraz te jednopiętrowe, w których
gatunek panujący stanowi 70% i poniżej 70% składu
gatunkowego drzewostanu).
o W skład zbioru, wchodzą następujące elementy:
" wykazy drzewostanów według wymienionych grup,
" powierzchnie poszczególnych drzewostanów i według
wymienionych grup,
" powierzchnia Å‚Ä…czna zbioru.
o Ustalenie warstw
" Warstwy buduje się według wieku panującego w
drzewostanie (dla klasy lub podklasy wieku
wynikającej z tego wieku) oraz według gatunku
panujÄ…cego tworzÄ…cego drzewostan
wg wieku:
IIa IIb IIIa IIIb IVa IVb Va Vb VI i starsze KO+KDO BP
wg gatunku panujÄ…cego:
So Md Åšw Jd Dg Db Bk Brz Os Ol Js Gb Inne
Uwaga: dla innych gatunków powierzchnia warstwy nie powinna być mniejsza niż 30 ha
o Rozdział prób do warstw - kolejność podziału:
" po 2 powierzchnie do każdej warstwy
" pozostałe  do warstw wiekowych i
gatunkowych proporcjonalnie do powierzchni
warstwy (dla warstwy o powierzchni powyżej 30 ha min 4
próby)
o Sposób losowania próby oraz rozmieszczenie
powierzchni próbnych
" Losujemy drzewostany z danej warstwy, w
których założone będą powierzchnie próbne.
" Na wylosowane drzewostany nanosimy siatkÄ™
100 x 100m (ewent. zagęszczona)
" Losujemy powierzchnie do założenia (na
podstawie ponumerowanych punktów
węzłowych siatki)
o Kształt powierzchni kołowy
(w drzewostanach młodych, w których
widoczne są rzędy, kształt powierzchni
może być prostokątny).
o Wielkość powierzchni zróżnicowana (w
zależności od wieku drzewostanów):
" od 0,005 ha (r=3,99 m) dla IIa klasy wieku
" do 0,05 ha (r=12,64 m) dla VI i starszych klas
wieku, drzewostanów w KO, KDO i o budowie
przerębowej (BP)
o Pomiary na powierzchniach kołowych:
" kÄ…t nachylenia terenu,
" wyznaczenie granic powierzchni próbnej,
" gatunek i przynależność do piętra,
" pierśnice wszystkich drzew (> 7 cm)
" wysokości każdego gatunku drzewa i z
każdego piętra (lub wysokość 2 drzew gat.
panujÄ…cego w drzewostanach
jednogatunkowych, tj. o udziale gat.
panującego na pow. próbnej >70%)
o Określenie zapasu :
" Miąższość powierzchni próbnej  suma
miąższości drzew na powierzchni próbnej,
" Miąższość warstwy  średnia zasobność z
powierzchni próbnych w warstwie
przemnożona przez powierzchnię
drzewostanów warstwy,
" Miąższość obrębu  suma miąższości warstw
i miąższości powierzchni nie mierzonych tą
metodÄ…
(I klasa wieku, halizny, grunty leśne
niezalesione, grunty zwiÄ…zane z gospodarkÄ…
leśną, grunty nieleśne)
V1 = a + b*V2
zasobność oszacowana
zasobno
ść
z pow próbnych
o Według równania prostej regresji oblicza się
zasobności wszystkich drzewostanów
oszacowanych przez danego taksatora
w obrębie leśnym
o Zasobności obliczone na podstawie równań
regresji stanowiÄ… podstawÄ™ do obliczenia
współczynników korygujących zasobności
oszacowanej przez poszczególnych taksatorów
w ramach klas i podklas wieku; Å‚Ä…cznie dla
drzewostanów w KO i KDO ustala się jeden
współczynnik korygujący
o Iloczyn zasobności oszacowanej przez taksatora
i odpowiedniego współczynnika korygującego
stanowi zasobność skorygowaną
w poszczególnych drzewostanach