Bezpieczeństwo pracy i
ergonomia
PRAWNA OCHRONA PRACY
Dr inż. Marek Kułażyński
Wrocław 2010
[e-mail]
F-1 pok 205
F-3 pok 221
Wrocław 2010
1. Procesy pracy - pojęcia podstawowe,
geneza idei ochrony pracy
Ochrona pracy - ogół norm prawnych
oraz środków badawczych, organizacyjnych i
technicznych majÄ…cych na celu stworzenie
pracownikowi takich warunków pracy, aby mógł
wykonywać pracę w sposób produktywny, bez
narażania go na nieuzasadnione ryzyko wypadku lub
choroby zawodowej oraz nadmierne obciążenie
fizyczne i psychiczne.
1. Procesy pracy - pojęcia podstawowe,
geneza idei ochrony pracy
Kształtowanie się prawa pracy:
ØðochronÄ™ podstawowych interesów siÅ‚y roboczej,
Øð ochrona pracy żywej = siÅ‚y roboczej (pracowników).
Przedmiotem ochrony pracy jest więc pracownik.
Według W. Szuberta, ochrona pracy jest to:
system środków prawnych, ekonomicznych, organizacyjnych
i technicznych, służących zapewnieniu pracownikowi
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie pracy.
1. Procesy pracy - pojęcia podstawowe,
geneza idei ochrony pracy
Cele ochrony pracy:
qðochrona zdrowia i życia pracowników
w środowisku pracy dla ochrony ich zdolności do
pracy, czyli zapewnienie gwarancji
bezpieczeństwa ekonomicznego i socjalnego;
qðochrona zdrowia i życia pracownika;
qðwg definicji WHO, w której zdrowie jest nie tylko
brakiem choroby ale jest to stan dobrego
samopoczucia fizycznego, psychicznego oraz
socjalnego wydaje się, że podstawowym celem
ochrony pracy jest zapewnienie zdrowia.
1. Procesy pracy - pojęcia podstawowe,
geneza idei ochrony pracy
BHP - ogół norm prawnych oraz środków badawczych, organizacyjnych
i technicznych majÄ…cych na celu stworzenie pracownikowi takich
warunków pracy, aby mógł wykonywać pracę w sposób produktywny,
bez narażania go na nieuzasadnione ryzyko wypadku lub choroby
zawodowej oraz nadmierne obciążenie fizyczne i psychiczne.
Ochrona zdrowia  gwarancje zawarte w normach prawnych
ustalajÄ…cych takie warunki pracy aby, zgodnie z definicjÄ… WHO,
zapewnić pracownikowi stan dobrego samopoczucia fizycznego,
psychicznego oraz socjalnego
2. Konwencje, normy i uregulowania
międzynarodowe w zakresie bezpieczeństwa, w
tym bezpieczeństwa pracy
Najważniejsze organizacje międzynarodowe ustanawiające
normy z zakresu prawa bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
pracowników, to:
vðMiÄ™dzynarodowa Organizacja Pracy
vðRada Europy
vðUnia Europejska.
2a. Międzynarodowa Organizacja Pracy
ØðZostaÅ‚a powoÅ‚ana w 1919 r., a od 1946 r. staÅ‚a siÄ™ organizacjÄ…
wyspecjalizowaną Narodów Zjednoczonych.
ØðPolska jest czÅ‚onkiem MOP od chwili jej powstania.
ØðPodstawowym kierunkiem jest tworzenie norm prawnych,
stanowiących instrument oddziaływania w celu budowania
sprawiedliwego ładu społecznego w
poszczególnych państwach, w skali międzynarodowej.
ØðDziaÅ‚alność MOP wkracza w dziedzinÄ™
ubezpieczeń społecznych, a także polityki
społecznej i ekonomicznej.
2a. Międzynarodowa Organizacja Pracy
Akty prawne:
qð konwencje sÄ… one wiążące dla paÅ„stw
członkowskich po ich ratyfikowaniu. Jednakże
cechuje je pewna samodzielność, gdyż obowiązują
przez czas w nich oznaczony, mimo że np. państwo
wycofało się z ich ratyfikacji, a nawet członkostwa
w organizacji
qð zalecenia nie sÄ… ratyfikowane przez paÅ„stwa
członkowskie i dlatego nie rodzą zobowiązań, co do
ich respektowania w prawie krajowym. Traktowane
są one głównie jako wytyczne dla uchwalanych
konwencji uszczegóławiając je, a przez to
stanowiÄ…c wytyczne dla ustawodawstwa krajowego
2a. Międzynarodowa Organizacja Pracy
ØðDo najważniejszych konwencji MOP z dziedziny
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
pracowników należy konwencja nr 155.
ØðKonwencja nr 31/1929 w sprawie ochrony
przed wypadkami przy pracy w przemyśle
reguluje w sposób ogólny podstawowe
obowiązki krajów i pracodawców, w przypadku
zaistnienia wypadku przy pracy.
Nakłada ona na państwa członkowskie
obowiÄ…zek ustanowienia krajowego
ustawodawstwa o ochronie życia i zdrowia
pracowników oraz reguluje działalność
inspekcji pracy w tych sprawach.
2a. MOP  konwencja nr 155
Zapisy zawarte w konwencji można
podzielić na 4 części:
1. zasady polityki krajowej w dziedzinie
bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia,
2. zadania państwa w tym zakresie,
3. zadania pracodawców na szczeblu
przedsiębiorstwa,
4. obowiązki i uprawnienia pracowników.
2a. MOP  konwencja nr 155
1. Zasady polityki krajowej w dziedzinie bezpieczeństwa pracy i ochrony
zdrowia.
zasady tej polityki powinny być uzgadnianie z reprezentatywnymi
organizacjami pracowników i pracodawców, w aspekcie wykreowania i
koordynacji
korygowane i uzupełniane
powinna uwzględniać: materialne środowisko pracy (projektowanie, badania
próbne, dobór, zastępowanie, instalowanie, zagospodarowywanie, użytkowanie i
konserwację materialnych składników pracy itp.), powiązania istniejące między
materialnymi składnikami pracy a osobami, które wykonują lub nadzorują pracę,
szkolenie, dokształcanie i motywowanie osób pracujących na rzecz osiągnięcia
właściwego poziomu bezpieczeństwa i zdrowia, konsultacje i współdziałanie
partnerów społecznych na wszystkich szczeblach - od przedsiębiorstwa do szczebla
krajowego włącznie, ochronę pracowników i ich przedstawicieli przed
postawieniem ich w jakimkolwiek niekorzystnym położeniu w związku z realizacją
ich zadań, wynikających z ustalonej polityki
sformułowane w sposób przejrzysty kompetencje poszczególnych organów i osób
uczestniczÄ…cych w jej realizacji.
2a. MOP  konwencja nr 155
2. Zadania państwa w tym zakresie.
- ustanowienie odpowiednich przepisów prawa dotyczących
bezpieczeństwa, zdrowia i środowiska pracy oraz organów
kontroli
- obowiÄ…zek zapewnienia na szczeblu krajowym takich
warunków, aby maszyny i inne urządzenia techniczne
wprowadzane do obrotu nie stanowiły zagrożenia
bezpieczeństwa i zdrowia osób, które będą je eksploatowały
- pracownik, który powstrzymał się od pracy w sytuacji
bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia, nie ponosił z
tego tytułu żadnych ujemnych konsekwencji
- na szczeblu krajowym powinno być zagwarantowane podjęcie
szkolenia i kształcenia, na wszystkich szczeblach w dziedzinie
bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia pracowników
2a. MOP  konwencja nr 155
Przepisy te powinny zapewnić:
określanie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać:
projektowanie, budowa i przebudowa, a także zagospodarowanie budynków,
w których znajdują się stanowiska pracy oraz sprzęt techniczny używany w
procesie pracy
określenie procesów pracy, substancji i czynników, których stosowanie w
procesie pracy powinno być zabronione
ustalanie procedury zgłaszania wypadków przy pracy i chorób zawodowych
przez pracodawców lub instytucje ubezpieczeniowe
przeprowadzanie szczegółowych dochodzeń w przypadkach, gdy liczba i
ciężkość wypadków przy pracy lub chorób zawodowych albo też związanych z
wykonywaną pracą świadczy o sytuacjach szczególnie groz
nych
publikowanie corocznych informacji na temat realizacji polityki w zakresie
ochrony życia i zdrowia pracowników, uwzględniających analizę wypadków
przy pracy i chorób zawodowych
prowadzenie i rozwijanie systemu badań czynników chemicznych,
biologicznych lub fizycznych, z punktu widzenia ich szkodliwości dla zdrowia
2a. MOP  konwencja nr 155
3. Zadania pracodawców na szczeblu przedsiębiorstwa.
żð zagwarantowanie, aby miejsca pracy, maszyny, sprzÄ™t i procesy pracy
oraz stosowane czynniki i substancje chemiczne, fizyczne i biologiczne
nie stanowiły zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników
żð zapewnienie odzieży ochronnej i odpowiedniego sprzÄ™tu ochronnego
żð obowiÄ…zek współpracy miÄ™dzy pracodawcami w przypadku, gdy w
jednym miejscu pracę realizuje kilka przedsiębiorstw
żð podejmowanie dziaÅ‚aÅ„ w przypadku zaistnienia sytuacji
niebezpiecznych, a także zapewnienia udzielenia pierwszej pomocy
żð konsultacje z pracownikami i ich przedstawicielami
żð szkolenie w zakresie bezpieczeÅ„stwa i higieny pracy pracowników i ich
przedstawicieli w przedsiębiorstwie
żð informowanie o podjÄ™tych przez pracodawcÄ™ Å›rodkach gwarantujÄ…cych
bezpieczeństwo pracy
2a. MOP  konwencja nr 155
4. Obowiązki i uprawnienia pracowników.
qðwspółdziaÅ‚anie na rzecz wypeÅ‚niania
obowiązków, jakie spoczywają na
pracodawcy
qðinformowanie o każdej sytuacji mogÄ…cej
stanowić poważne, bezpośrednie
zagrożenie dla życia i zdrowia; w przypadku
utrzymywania się zagrożenia pracodawca
nie może żądać od pracownika podjęcia
pracy.
2a. Międzynarodowa Organizacja Pracy
Uprawnienia pracowników i ich przedstawicieli:
żð możliwoÅ›ci powstrzymania siÄ™ od wykonywania
pracy w przypadku zaistnienia bezpośredniego
zagrożenia dla życia lub zdrowia,
żð organizacje przedstawicielskie dziaÅ‚ajÄ…ce w
przedsiębiorstwie mogą przeprowadzać analizy
wszystkich aspektów bezpieczeństwa w
przedsiębiorstwie i w tym celu korzystać z opinii
doradców technicznych, mają także prawo
konsultacji w tych sprawach z pracodawcÄ…
Wszelkie koszty zwiÄ…zane z zapewnieniem BHP
nie mogą w żadnej mierze obciążać pracowników.
2b. Rada Europy
qðPowstaÅ‚a w 1949 r. jako organizacja, której celem jest dziaÅ‚anie w
kierunku jedności europejskiej przez inicjatywy na rzecz demokracji,
praw człowieka, a także rozwijanie świadomości i kultury
europejskiej.
qðPolska zostaÅ‚a czÅ‚onkiem Rady Europy w XI 1991 r.
qðRada Europy swoje zadania wypeÅ‚nia przez ustanawianie aktów prawa
międzynarodowego, z których podstawowe znaczenie dla prawa pracy,
a tym samym dla bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia, ma
ustanowiona w 1961 r. Europejska Karta Społeczna wraz z
protokołami dodatkowymi
2c. Unia Europejska
Najważniejsze Traktaty:
żðTraktat Rzymski
żðTraktat z Maastricht
żðTraktat Amsterdamski(po ratyfikowaniu
przez wszystkie państwa członkowskie - od
1 maja 1999 r.
2c. Unia Europejska
Dyrektywa 89/391/EWG o wprowadzeniu środków w celu zwiększania
bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy.
qðReguluje ona zadania stron uczestniczÄ…cych w tworzeniu BHP
w zakładzie pracy. Realizacja tych zadań oraz stosowanie
określonych w dyrektywie zasad ich realizacji ma gwarantować
stymulację działań nie tylko w celu zapewnienia bezpieczeństwa
i ochrony zdrowia pracowników, lecz także jego poprawy.
qðOdstÄ™pstwa : siÅ‚ zbrojnych, policji i sÅ‚użb ochrony cywilnej
qðZawiera jedynie ogólne zasady bezpieczeÅ„stwa
2c. Unia Europejska - Dyrektywa 89/391/EWG
Niezbędne środki, jakie pracodawca powinien podjąć w celu zapewnienia
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników, to:
zapobieganie ryzyku zawodowemu
informowanie
szkolenie
zapewnienie odpowiednich środków i organizacji
Środki te muszą być każdorazowo dostosowywane przez pracodawcę do
zmieniających się okoliczności, tak aby w każdym przypadku były one
najbardziej skuteczne. Brak realizacji tych zadań powoduje
pociągnięcie pracodawcy do odpowiedzialności, od której nie jest on
zwolniony, nawet w przypadku korzystania z pozazakładowych,
fachowych służb lub osób.
Państwa członkowskie w swoim prawodawstwie mogą również ograniczyć lub
wykluczyć odpowiedzialność pracodawcy, jeżeli wypadki przy pracy
spowodowane zostały nietypowymi lub nieprzewidywalnymi okolicznościami.
2c. Unia Europejska - Dyrektywa 89/391/EWG
Pracodawca powinien stosować zwane ogólnymi zasadami zapobiegania. Są to:
unikanie ryzyka (ocena ryzyka, którego nie można uniknąć )
zapobieganie ryzyku u z
ródła
dostosowanie pracy do pojedynczego człowieka, szczególnie w procesie
projektowania stanowisk pracy, wyboru wyposażenia roboczego oraz metod
produkcyjnych i metod pracy, a zwłaszcza łagodzenie monotonii pracy oraz
zmniejszanie natężenia pracy w wymuszonym tempie i negatywnego wpływu
tego typu pracy na zdrowie pracownika
stosowanie nowych rozwiązań technicznych
zastępowanie środków niebezpiecznych bezpiecznymi
prowadzenie spójnej i całościowej polityki zapobiegawczej obejmującej
technikę, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne i wpływ
czynników związanych ze środowiskiem pracy
nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony
indywidualnej
właściwe instruowanie pracowników.
2c. Unia Europejska - Dyrektywa 89/391/EWG
ØðOcena wielkoÅ›ci ryzyka zawodowego stanowi podstawÄ™ doboru
przez pracodawcę wyposażenia roboczego, stosowania
substancji chemicznych i preparatów, wyposażenia stanowisk
pracy.
ØðOcena ryzyka jest podstawÄ… podjÄ™cia Å›rodków prewencyjnych,
wyboru metod produkcji i organizacji pracy, tak aby zapewniały
one zwiększenie poziomu ochrony bezpieczeństwa i zdrowia
pracowników i były zintegrowane z całością działalności zakładu
na wszystkich szczeblach zarzÄ…dzania.
ØðObowiÄ…zek pracodawcy do opracowania dokumentacji
przeprowadzonej oceny ryzyka zagrażającego bezpieczeństwu i
zdrowiu podczas pracy, z uwzględnieniem szczególnych
zagrożeń, powinien pracodawca informować pracowników i ich
przedstawicieli
2c. Unia Europejska - Dyrektywa 89/391/EWG 
obowiÄ…zki pracodawcy
Øðinformowanie, konsultacje i szkolenia pracowników oraz ich
przedstawicieli.
Øðzatrudnienie kompetentnych sÅ‚użb ochrony zdrowia i zapobiegania
ryzyku zawodowemu,
Øðzapewnienie lekarskich badaÅ„ kontrolnych, zorganizowanie pierwszej
pomocy,
Øðgaszenie pożaru, ewakuacja pracowników w razie zaistnienia
poważnego niebezpieczeństwa,
2c. Unia Europejska - Dyrektywa 89/391/EWG 
obowiÄ…zki pracodawcy
Øðprowadzenie rejestru wypadków przy pracy, sporzÄ…dzanie raportów
o wypadkach,
Øðprzeszkolenia pracownika przed przystÄ…pieniem do pracy, w każdym przypadku
przeniesienia pracownika lub zmiany pracy, wprowadzeniem nowego
sprzętu lub jego zmiany, wprowadzeniem nowej technologii.
Szkolenie powinno odbywać się na koszt pracodawcy, w ramach czasu
pracy.
2c. Unia Europejska - Dyrektywa
89/391/EWG  obowiÄ…zki pracownika
Pracownik ma obowiÄ…zek :
używać zgodnie z przeznaczeniem: maszyn, aparatów, narzędzi,
niebezpiecznych substancji, środków transportu i innych środków
produkcji
używać zgodnie z przeznaczeniem środków ochrony
powstrzymywać się od rozłączania, zmieniania, usuwania stosowanych
urządzeń zabezpieczających maszyny, aparaty, narzędzia, instalacje
i budynki; urządzenia zabezpieczające muszą być stosowane zgodnie
z ich przeznaczeniem
informować pracodawców i pracowników odpowiedzialnych za
bezpieczeństwo i zdrowie pracowników o jakichkolwiek sytuacjach
stanowiących poważne i bezpośrednie zagrożenie bezpieczeństwa
i zdrowia
2c. Unia Europejska - Dyrektywa 89/391/EWG 
prawa pracownika
oddalić się z miejsca zatrudnienia, wówczas gdy są
lub mogą być narażeni na poważne i nieuniknione
niebezpieczeństwo do konsultacji i uczestnictwa we
wszystkich działaniach pracodawcy dotyczących
zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
pracowników w środowisku pracy
prawo odwołania się do kompetentnych władz,
wówczas gdy stwierdzą, że podjęte przez
pracodawcę środki są nieodpowiednie do
zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
podczas pracy
3. System ochrony pracy w Polsce
System ochrony pracy - zbiór
jednostek organizacyjnych, wzajemnie
powiązanych zależnych i/lub
współpracujących, mających na celu
ochronę praw pracowniczych określonych w
prawie pracy wraz z prawem, na podstawie
którego wykonują swoje zadania.
3. System ochrony pracy w Polsce
W Polsce mamy:
Øðsystem prawny - stanowiÄ…cy integralnÄ… część
gałęzi prawa, jaką jest prawo pracy, mówi nam o
normach prawnych i ich usytuowaniu w hierarchii
z
ródeł prawa dotyczących bezpieczeństwa i
ochrony zdrowia.
Øðsystem organizacyjny - obrazuje system
organizacji ochrony pracy na szczeblu państwa,
zakładu oraz organów uczestniczących w tworzeniu,
a także kontrolowaniu bezpieczeństwa i higieny
pracy w Polsce.
3a. System prawny ochrony pracy w
Polsce.
Podstawowym aktem prawnym, mówiącym
o prawie do bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy, jest Konstytucja RP
Ustawą określającą prawa i obowiązki
obywateli w tym zakresie jest kodeks
pracy
qð w dziale X - podstawowe uregulowania
kodeksowe w zakresie bhp,
qð w dziale VII - ochrona pracy kobiet
qð w dziale IX - ochrony pracy mÅ‚odocianych
3a. System prawny ochrony pracy w
Polsce - BHP.
Zasady BHP- pozaprawne (nie określone
w prawie) reguły bezpiecznego
postępowania wymagane przy wykonywaniu
określonej pracy (czynności) wynikające z
doświadczenia oraz przesłanek naukowych i
technicznych.
3a. System prawny ochrony pracy w Polsce 
BHP.
Do przepisów powszechnie obowiązujących
należą:
ustawy ustanawiające nadzór i kontrolę
nad warunkami pracy;
prawo budowlane;
prawo górnicze i geologiczne;
prawo atomowe;
niektóre normy techniczne.
3a. System prawny ochrony pracy w Polsce 
normy techniczne.
Są dobrowolne, jednakże mogą one mieć
charakter obowiązkowy, jeżeli właściwi
ministrowie wprowadzÄ… obowiÄ…zek ich
stosowania.
ObowiÄ…zek stosowania normy technicznej
może wynikać z rozporządzenia właściwego
ministra wprowadzającego normy określone
w tym rozporzÄ…dzeniu do obowiÄ…zkowego
stosowania, bÄ…dz
przez powołanie się na
określoną normę w przepisie powszechnie
obowiÄ…zujÄ…cym.
3a. System prawny ochrony pracy w Polsce
Prawo pracy można podzielić na:
żðprzepisy stanowione w drodze porozumienia
zawartego pomiędzy partnerami społecznymi
żðprzepisy wewnÄ…trzzakÅ‚adowe, ustanawiane
przez samego pracodawcÄ™
żðSystem organizacyjny ochrony pracy można
podzielić na dwa systemy:
qð ogólnokrajowy (parlament, rzÄ…d, resorty i inne
urzędy państwowe, organy nadzoru i kontroli,
które mają zróżnicowane zadania)
qð zakÅ‚adowy
3a. System prawny ochrony pracy w Polsce
Przepisy zawarte pomiędzy partnerami społecznymi:
qðprzepisy bhp wystÄ™pujÄ…ce w ponadzakÅ‚adowych i
zakładowych układach zbiorowych pracy
qðstrony ukÅ‚adu nie mogÄ… wprowadzić do ukÅ‚adu
zbiorowego pracy postanowień mniej korzystnych
od zawartych w przepisach powszechnie
obowiÄ…zujÄ…cych
qðw ukÅ‚adach zbiorowych pracy nie mogÄ… być jednak
nakładane na pracowników dodatkowe obowiązki,
gdyż te mogą być ustanawiane jedynie w drodze
przepisów powszechnie obowiązujących
3a. System prawny ochrony pracy w Polsce
Przepisy zawarte pomiędzy partnerami społecznymi:
Najczęściej występujące uregulowania z zakresu bhp:
qðdodatkowe przywileje zdrowotne
qðdodatkowe urlopy dla pracowników pracujÄ…cych w
warunkach szkodliwych lub uciążliwych oraz
skrócenie dobowego wymiaru czasu pracy dla
pracowników zatrudnionych w takich warunkach
qðrekompensaty finansowe dla pracowników
zatrudnionych na stanowiskach pracy w warunkach
szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych oraz
niebezpiecznych.
3a. System prawny ochrony pracy w Polsce
Przepisy wewnątrzzakładowe:
Aktem regulujÄ…cym sprawy z zakresu bhp, jest
regulamin pracy. Zakres przedmiotowy regulaminu
obejmuje uregulowania w zakresie wyposażenia
pracowników w odzież i obuwie robocze oraz środki
ochrony indywidualnej i higieny osobistej, wykazy
prac wzbronionych pracownikom młodocianym i
kobietom.
3a. System prawny ochrony pracy w Polsce
Przepisy wewnątrzzakładowe:
Regulamin pracy ustala pracodawca w porozumieniu z
zakładową organizacją związkową, jeżeli zatrudnia co najmniej
5 pracowników. Jednakże, w przypadku gdy pracodawca nie
może uzgodnić treści regulaminu z organizacją związkową lub
gdy taka organizacja nie działa u pracodawcy, regulamin ustala
sam pracodawca. Regulamin nie musi być ustalany, jeżeli w
zakresie przewidzianym dla regulaminu obowiÄ…zujÄ…
postanowienia układu zbiorowego pracy. Z treścią regulaminu
pracodawca ma obowiązek zapoznać każdego pracownika.
3a. System prawny ochrony pracy w Polsce
Przepisy wewnątrzzakładowe:
Zasady BHP są regułami pozaprawnymi na wzór klauzul generalnych.
Oznacza to, że nie są one zdefiniowanie prawnie ani też określone
w przepisach, jednakże - zgodnie z obowiązującymi przepisami -
zarówno pracodawca, jak i osoba kierująca pracownikami i sam
pracownik są obowiązani ich przestrzegać, a ich naruszenie lub
niestosowanie może spowodować sankcje przewidziane w kodeksie
pracy.
W teorii, za zasady bhp uważa się reguły postępowania wynikające z
doświadczenia życiowego oraz przesłanek naukowych i technicznych.
4. ObowiÄ…zki pracodawcy i pracownika w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
qðObowiÄ…zki pracodawcy.
qðPrawa i obowiÄ…zki pracowników.
qðObiekty budowlane i pomieszczenia pracy.
qðMaszyny i inne urzÄ…dzenia techniczne.
qðSubstancje chemiczne oraz procesy pracy szczególnie szkodliwe lub
niebezpieczne dla zdrowia.
qðProfilaktyczna ochrona zdrowia.
qðSzkolenie w zakresie bezpieczeÅ„stwa i higieny pracy oraz ergonomii.
qðÅšrodki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze.
qðSÅ‚użba bezpieczeÅ„stwa i higieny pracy.
qðKomisja bezpieczeÅ„stwa i higieny pracy.
qðPrzepisy bezpieczeÅ„stwa i higieny pracy dotyczÄ…ce osób wykonujÄ…cych pracÄ™ na
innej podstawie niż stosunek pracy.
4.1. ObowiÄ…zki pracodawcy.
ØðZapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków
pracy oraz prowadzenia systematycznego szkolenia
pracowników w zakresie BHP(art. 207 ż 1)
ØðOdpowiedzialność za stan BHP w zakÅ‚adzie pracy ponosi
pracodawca. RozpatrujÄ…c tÄ™ kwestiÄ™ na gruncie prawa,
odpowiedzialność ta może być:
üð odpowiedzialnoÅ›ciÄ… za wykroczenia popeÅ‚nione
przeciwko prawom pracownika,
üð odpowiedzialnoÅ›ciÄ… za popeÅ‚nione przestÄ™pstwa
(odpowiedzialność karna),
üð odpowiedzialnoÅ›ciÄ… cywilnÄ… za wyrzÄ…dzone szkody.
4.1. ObowiÄ…zki pracodawcy.
ØðOchrona zdrowia i życia pracowników:
Obowiązek ten powinien być realizowany
poprzez zapewnienie bezpiecznych i
higienicznych warunków pracy przy
odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i
techniki. To, czy dany pracodawca, w
określonych warunkach, wykorzystał w sposób
odpowiedni osiągnięcia nauki, podlega
indywidualnej ocenie właściwych organów
nadzoru, np. Państwowej Inspekcji Pracy i
Inspekcji Sanitarnej lub sÄ…du w toku
postępowania sądowego (art. 207 ż 2).
4.1. ObowiÄ…zki pracodawcy.
ØðZapewnienia przestrzegania w zakÅ‚adzie pracy
przepisów oraz zasad BHP (ich znajomość),
wydawania poleceń usunięcia uchybień w tym
zakresie oraz kontrolowania wykonania tych
poleceń(art. 207 ż 3);
ØðZapewnienia wykonania nakazów, wystÄ…pieÅ„,
decyzji i zarządzeń organów nadzoru nad
warunkami pracy;
ØðZapewnienia wykonania zaleceÅ„ spoÅ‚ecznego
inspektora pracy.
4.1. ObowiÄ…zki pracodawcy.
Øð Zgodnie z kodeksem pracy, współpraca różnych przedsiÄ™biorstw,
powinna polegać m.in. na ustaleniu zasad współdziałania,
uwzględniających sposoby postępowania w przypadku wystąpienia
zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników oraz na wyznaczeniu
koordynatora, który będzie sprawował nadzór nad bezpieczeństwem i
higieną pracy. Ustalenie sposobów postępowania w przypadku
występowania zagrożeń wymaga uprzedniego dokonania analizy tych
zagrożeń i oceny ryzyka.
Øð Powinien uwzglÄ™dniać zasady powiadamiania pracowników i innych
osób o zagrożeniu i jego ewentualnych skutkach, zasady udzielania
pierwszej pomocy w razie wypadku, sposoby neutralizacji
niebezpiecznych środków chemicznych, zasady postępowania w razie
pożaru itp. wskazówki.
4.1. ObowiÄ…zki pracodawcy.
Øð Pracodawca rozpoczynajÄ…cy dziaÅ‚alność lub który zmieniÅ‚ miejsce,
rodzaj i zakres prowadzonej działalności, zwłaszcza jeżeli zmiana
dotyczyła technologii lub profilu produkcji jest zobowiązany
zawiadomić, w ciągu 14 dni od daty rozpoczęcia tej działalności,
właściwego inspektora pracy i właściwego inspektora sanitarnego
o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności oraz
o przewidywanej liczbie pracowników.
Ponadto pracodawca ten ma obowiązek złożyć pisemną informację
o środkach i procedurach przyjętych w zakładzie pracy w celu
spełnienia wymagań wynikających z przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy.
4.2.Prawa i obowiązki pracowników.
qð Prawo do powstrzymania siÄ™ od wykonywania pracy
wówczas, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom
BHP oraz stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia
lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego
praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom.
qðPrawo oddalić siÄ™ z miejsca zagrożenia, jeżeli
powstrzymanie się od pracy nie usunęło tego zagrożenia.
W obu przypadkach, tj. powstrzymania siÄ™ od
wykonywania pracy oraz oddalenia siÄ™ z miejsca
zagrożenia, pracownik ma obowiązek niezwłocznego
powiadomienia o tym fakcie przełożonego.
4.2.Prawa i obowiązki pracowników.
Za czas powstrzymania siÄ™ od wykonywania pracy lub oddalenia siÄ™ z miejsca
zagrożenia pracownik zachowuje prawo do (pełnego) wynagrodzenia. Zagrożenie
dla życia lub zdrowia musi mieć charakter zagrożenia bezpośredniego i może
także dotyczyć innych pracowników lub osób. Pracownik ma prawo podjąć
decyzjÄ™ w sprawie skorzystania z tego uprawnienia na podstawie samodzielnie
dokonanej oceny sytuacji.
Przy podejmowaniu decyzji pracownik powinien zwrócić uwagę na to, czy został
naruszony konkretny przepis dotyczÄ…cy BHP.
Naruszenie samych zasad BHP, powodujące zagrożenie dla życia i zdrowia, może
być podstawą do powstrzymania się od wykonywania pracy, ale nie gwarantuje
prawa do pełnego wynagrodzenia. W takim przypadku pracownikowi, który był
gotów do pracy, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, za czas
niewykonywania pracy przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego
zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki
składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków
wynagrodzenia - 60% wynagrodzenia.
4.2.Prawa i obowiązki pracowników.
ØðPracownik wykonujÄ…cy pracÄ™ może, po uprzednim
powiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od jej
wykonywania, jeżeli stwierdzi, że jego stan psychofizyczny nie
zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie
dla innych osób.
Ponieważ przyczyna powstrzymania się od wykonywania pracy
leży po stronie pracownika, ustawodawca nie przewidział w tym
przypadku prawa do zachowania wynagrodzenia.
4.2.Prawa i obowiązki pracowników.
qðkierowców: autobusów, pojazdów przewożących materiaÅ‚y
niebezpieczne oraz pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej
powyżej 16 ton i długości powyżej 12 m, trolejbusów i motorniczych
tramwajów
qðprzy montażu i remoncie sieci trakcyjnych
qðprzy liniach napowietrznych niskich, Å›rednich i wysokich napięć
qðprzy obsÅ‚udze urzÄ…dzeÅ„ ciÅ›nieniowych, podlegajÄ…cych peÅ‚nemu
dozorowi technicznemu
qðprzy obsÅ‚udze instalacji chemicznych do produkcji gazów toksycznych
lub tworzÄ…cych mieszaniny wybuchowe z powietrzem
qðprzy materiaÅ‚ach Å‚atwo palnych, Å›rodkach toksycznych i materiaÅ‚ach
biologicznie zakaz
nych
4.2.Prawa i obowiązki pracowników.
qð znać przepisy oraz zasady BHP, brać udziaÅ‚ w szkoleniu i instruktażu
z tego zakresu oraz poddawać się egzaminom sprawdzającym
qð wykonywać pracÄ™ w sposób zgodny z przepisami oraz zasadami BHP
oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń
i wskazówek przełożonych
qð dbać o należyty stan maszyn, urzÄ…dzeÅ„, narzÄ™dzi i sprzÄ™tu
oraz porzÄ…dek i Å‚ad w miejscu pracy
qð stosować Å›rodki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych
środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego,
zgodnie z ich przeznaczeniem
4.2.Prawa i obowiązki pracowników.
qðpoddawać siÄ™ wstÄ™pnym, okresowym i kontrolnym oraz innym
zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich
qðniezwÅ‚ocznie zawiadomić przeÅ‚ożonego o zauważonym w zakÅ‚adzie
pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz
ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w
rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie
qðwspółdziaÅ‚ać z pracodawcÄ… i przeÅ‚ożonymi w wypeÅ‚nianiu obowiÄ…zków
dotyczÄ…cych BHP
4.2.Prawa i obowiązki pracowników.
Osoba kierujÄ…ca pracownikami jest obowiÄ…zana:
Øð organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami BHP
Øð dbać o sprawność Å›rodków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie
Øð organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzglÄ™dniajÄ…c zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami
związanymi z warunkami środowiska pracy
Øð dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeÅ„ pracy i wyposażenia technicznego, a
także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z
przeznaczeniem egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów oraz zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego
opiekÄ™ zdrowotnÄ… nad pracownikami.
4.3.Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy.
Øð Obiekty budowlane, w których znajdujÄ… siÄ™ pomieszczenia pracy,
powinny spełniać wymagania dotyczące BHP, a każda ich przebudowa
powinna uwzględniać poprawę ich warunków.
Øð Pomieszczenia przeznaczone do pracy powinny być dostosowane
odpowiednio do rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych
pracowników.
Øð Pracodawca obowiÄ…zany jest ponadto utrzymywać obiekty budowlane
i znajdujÄ…ce siÄ™ w nich pomieszczenia przeznaczone do pracy, a
także tereny i urządzenia z nimi związane, w stanie zapewniającym
bezpieczne i higieniczne warunki prac.
Øð Budowa lub przebudowa obiektu budowlanego, w którym przewiduje
się pomieszczenia przeznaczone do wykonywania pracy, powinna być
dokonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania
BHP, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych
rzeczoznawców.
4.4.Maszyny i inne urzÄ…dzenia techniczne.
Maszyny i inne urzÄ…dzenia techniczne powinny
być tak konstruowane i budowane, aby:
ØðzapewniaÅ‚y bezpieczne i higieniczne warunki
pracy, w szczególności zabezpieczały
pracownika przed urazami, działaniem
niebezpiecznych substancji chemicznych,
porażeniem prądem elektrycznym,
nadmiernym hałasem, szkodliwymi wstrząsami,
działaniem wibracji i promieniowania oraz
szkodliwym i niebezpiecznym działaniem
innych czynników środowiska pracy,
ØðuwzglÄ™dniaÅ‚y zasady ergonomii.
4.4.Maszyny i inne urzÄ…dzenia techniczne.
Øð Konstruktor oraz producent maszyn i innych urzÄ…dzeÅ„
technicznych ponoszą odpowiednio odpowiedzialność
cywilną lub karną za niedopełnienie wymagań; jeżeli
niedopełnienie tych obowiązków powoduje skutki w
postaci strat lub stanowi naruszenie prawa karnego, np.
stało się przyczyną utraty zdrowia lub życia ludzkiego.
Øð W przypadku, gdy maszyny lub inne urzÄ…dzenia
techniczne nie spełniają wymagań, należy je wyposażyć w
odpowiednie zabezpieczenia. Jeżeli konstrukcja
zabezpieczenia jest uzależniona od warunków lokalnych,
obowiązek wyposażenia maszyny lub innego urządzenia
technicznego w odpowiednie zabezpieczenia spoczywa na
pracodawcy.
4.4.Maszyny i inne urzÄ…dzenia techniczne.
Øð Producent, importer, dystrybutor lub inny dostawca
maszyn, innych urządzeń technicznych lub narzędzi pracy,
które są objęte obowiązkową certyfikacją na znak
bezpieczeństwa, jest obowiązany dostarczyć odbiorcy (w
tym przypadku pracodawcy) certyfikat na znak
bezpieczeństwa.
ØðPracodawca powinien wymagać deklaracji zgodnoÅ›ci
dotyczącej wyrobów nie objętych obowiązkową
certyfikacją. W sytuacji, w której dostawca odmawia
wydania deklaracji zgodności, należy przypuszczać, że
maszyna, inne urządzenie techniczne lub narzędzie pracy
nie spełnia wymagań norm lub odpowiednich przepisów
BHP.
4.5. Substancje chemiczne oraz procesy pracy
szczególnie szkodliwe lub niebezpieczne dla
zdrowia
ØðWszystkie materiaÅ‚y i procesy technologiczne, przed ich
zastosowaniem w produkcji, powinny być sprawdzone w
celu ustalenia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników
i podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych.
ØðNiedopuszczalne jest stosowanie substancji
chemicznych nie oznakowanych w sposób widoczny i
umożliwiający ich identyfikację.
ØðWprowadzono kategoryczny zakaz stosowania
niebezpiecznych substancji chemicznych w sytuacji
braku kart charakterystyki tych substancji, opakowań
zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem,
pożarem lub wybuchem oraz niestosowania środków
zapewniających pracownikom ochronę życia i zdrowia.
4.5. Substancje chemiczne oraz procesy pracy
szczególnie szkodliwe lub niebezpieczne dla
zdrowia
Pracodawca zatrudniający pracowników
w warunkach narażenia na działanie substancji
i czynników rakotwórczych jest obowiązany:
ØðzastÄ™pować te substancje i czynniki mniej szkodliwymi dla
zdrowia lub stosować inne dostępne środki ograniczające
stopień narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć
nauki i techniki,
Øðrejestrować wszystkie rodzaje prac w kontakcie z substancjami i
czynnikami o działaniu rakotwórczym lub prawdopodobnym
działaniu rakotwórczym.
4.5. Substancje chemiczne oraz procesy pracy
szczególnie szkodliwe lub niebezpieczne dla zdrowia.
W celu zmniejszenia ryzyka wystÄ…pienia
nadzwyczajnych zagrożeń zobowiązano
pracodawców, którzy prowadzą działalność
stwarzającą możliwość wystąpienia nagłego
niebezpieczeństwa dla życia i zdrowia pracowników,
do zapewnienia:
qðodpowiednich do rodzaju niebezpieczeÅ„stwa urzÄ…dzeÅ„ i
sprzętu ratowniczego,
qðnależycie przeszkolonej obsÅ‚ugi tych urzÄ…dzeÅ„ i sprzÄ™tu,
qðudzielenia pierwszej pomocy poszkodowanym.
4.6. Profilaktyczna ochrona zdrowia.
Øð Pracodawca jest obowiÄ…zany informować
pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się
z wykonywanÄ… pracÄ…, oraz o zasadach ochrony
przed zagrożeniami.
Ryzyko to w zrozumieniu potocznym możliwość
wystąpienia niepożądanych zdarzeń, powodujących
straty. Ocena ryzyka polega na oszacowaniu
prawdopodobieństwa wystąpienia niepożądanych zdarzeń
oraz wysokości prawdopodobnych strat.
Straty w tym przypadku sÄ… rozumiane nie tylko jako straty
materialne, lecz także jako straty związane z utratą
zdrowia lub życia.
4.6. Profilaktyczna ochrona zdrowia.
ØðPracodawca jest obowiÄ…zany oceniać i dokumentować
ryzyko zawodowe występujące przy określonych pracach
oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne
zmniejszajÄ…ce to ryzyko.
ØðW szczególnoÅ›ci pracodawca jest obowiÄ…zany:
qðzapewnić organizacjÄ™ pracy i stanowisk pracy w sposób
zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi
oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i
uciążliwości ,
qðzapewnić likwidacjÄ™ zagrożeÅ„ dla zdrowia i życia pracowników
głównie przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i
substancji nie powodujących takich zagrożeń.
qð przez zagrożenie rozumie siÄ™ taki stan Å›rodowiska pracy, który
może spowodować wypadek lub chorobę.
4.6. Profilaktyczna ochrona zdrowia.
Jeżeli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie
jest możliwa, należy stosować odpowiednie rozwiązania
organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony
zbiorowej, które ograniczają wpływ tych zagrożeń na zdrowie i
bezpieczeństwo pracowników. W sytuacji, gdy ograniczenie
zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań organizacyjnych i
technicznych nie jest wystarczajÄ…ce, pracodawca jest obowiÄ…zany
zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej, odpowiednie
do rodzaju i poziomu zagrożeń.
Po wejściu w życie przepisów ogólnych w zakresie BHP (ż 39),
prawo polskie przewiduje pierwszeństwo stosowania ochron
zbiorowych przed ochronami indywidualnymi, co jest zgodne z
priorytetami określonymi w art. 6 dyrektywy 89/391/EWG.
4.6. Profilaktyczna ochrona zdrowia.
W zakładach pracy, w których nie działają takie systemy
i procedury, pracodawca przed dopuszczeniem pracownika
do pracy (w ramach szkolenia wstępnego) poinformuje go o:
Øðrodzajach czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia i
uciążliwych występujących na stanowisku pracy oraz o ich
poziomie (np. stężeniach substancji chemicznych i pyłów w
powietrzu, natężeniu hałasu, poziomie szkodliwych drgań,
warunkach mikroklimatycznych), a także częstotliwości
występowania tych zagrożeń i uciążliwości
Øðwypadkach i chorobach zawodowych, jakie miaÅ‚y miejsce na tym
lub podobnych stanowiskach pracy w zakładzie, przyczynach
oraz skutkach tych wypadków i chorób, a także podjętych
działaniach profilaktycznych
ØðÅ›rodkach ochrony zbiorowej i indywidualnej, jakie bÄ™dÄ… do
dyspozycji pracownika oraz sposobach ich stosowania.
4.6. Profilaktyczna ochrona zdrowia.
Pracodawca jest obowiązany stosować środki zapobiegające chorobom
zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą (art. 227 ż 1).
Obowiązek ten nie ogranicza się jedynie do chorób zawodowych (określonych
w wykazie chorób zawodowych), ale dotyczy także innych chorób, na które
może zachorować pracownik w związku z warunkami, w jakich wykonuje
pracę. Wprawdzie choroby te (np. grypa, zapalenie płuc, reumatyzm,
choroby alergiczne) nie dają podstaw do ubiegania się o świadczenia
pieniężne przewidziane w przypadku stwierdzenia u pracownika choroby
zawodowej, ale mogą być brane pod uwagę w ocenie wypełniania
obowiązków w zakresie bhp przez pracodawcę, jeżeli są podstawy do
uznania, iż powstały w związku z warunkami pracy.
4.6. Profilaktyczna ochrona zdrowia.
Øð utrzymywanie w staÅ‚ej sprawnoÅ›ci urzÄ…dzeÅ„ ograniczajÄ…cych lub
eliminujących szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz
urządzenia służące do pomiarów tych czynników, przeprowadzanie badań
i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrowanie i
przechowywanie wyników tych badań i pomiarów oraz udostępnianie ich
pracownikom.
4.6. Profilaktyczna ochrona zdrowia.
W razie stwierdzenia przekroczeń najwyższych dopuszczalnych stężeń i
natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, pracodawca jest obowiązany
niezwłocznie, w sposób ustalony w danym zakładzie pracy, poinformować
o tym pracowników oraz umieścić na odpowiednim stanowisku pracy
informację o stwierdzonym narażeniu.
Tryb i częstotliwość badań i pomiarów, a także sposób rejestrowania,
przechowywania i udostępniania wyników tych badań i pomiarów określa
w drodze rozporządzenia minister zdrowia i opieki społecznej.
4.6. Profilaktyczna ochrona zdrowia.
Øð Osoba przyjmowana do pracy podlega wstÄ™pnym badaniom lekarskim.
Øð Badaniom takim podlegajÄ… także pracownicy mÅ‚odociani przenoszeni na inne
stanowiska i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska, na których występują
czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.
Øð Ponowne badanie wstÄ™pne pracownika przenoszonego na inne stanowisko
pracy (z wyjątkiem pracowników młodocianych) powinno wykonywać się
wtedy, gdy na nowym stanowisku jest wyższy poziom czynników szkodliwych
albo występują czynniki szkodliwe, które nie występowały na poprzednim
stanowisku pracy.
Øð Pracownik podlega ponadto okresowym badaniom lekarskim. W przypadku
niezdolności do pracy trwającej ponad 30 dni, pracownik podlega kontrolnym
badaniom lekarskim (art. 229 ż 6).
Øð WstÄ™pne, okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadzane sÄ… na koszt
pracodawcy (art. 229 ż 6). Pracodawca ponosi także inne koszty
profilaktycznej opieki zdrowotnej, niezbędnej z uwagi na warunki pracy.
4.6. Profilaktyczna ochrona zdrowia.
żð W przypadku stwierdzenia u pracownika objawów wskazujÄ…cych
na powstanie choroby zawodowej lub gdy pracownik stał się
niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek
wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i nie został
zaliczony do żadnego stopnia niepełnosprawności (dawniej
grupy inwalidzkiej), pracodawca, na podstawie odpowiedniego
orzeczenia lekarskiego, jest obowiązany przenieść pracownika
do innej odpowiedniej pracy (art. 230 ż 1 i art. 231).
żð W razie przeniesienia pracownika do innej pracy wskutek
wystąpienia objawów choroby zawodowej, praca do której
zostanie on przeniesiony, może być uznana za odpowiednią
tylko wtedy, gdy pracownik nie będzie narażony na czynniki,
które wywołały objawy choroby zawodowej. Jeżeli
przeniesienie, o którym mowa wyżej, powoduje obniżenie
wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek
wyrównawczy (art. 230 ż 2) przez okres nie przekraczający 6
miesięcy.
4.6. Profilaktyczna ochrona zdrowia.
ØðPracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie
uciążliwych, pracodawca powinien zapewnić
nieodpłatnie odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest
to niezbędne ze względów profilaktycznych (art. 232).
ØðW przypadku upałów, gdy temperatura w
pomieszczeniach pracy przekracza 28 °C, prawo do
napojów chłodzących dotyczy wszystkich pracowników,
bez względu na rodzaj pracy, jaką wykonują.
Pracodawca jest obowiązany dostarczać napoje w
ilościach niezbędnych do zaspokojenia potrzeb.
Pracownikom nie przysługuje ekwiwalent pieniężny za
posiłki i napoje. Przepis ten nie przewiduje możliwości
wydawania (za częściową odpłatnością) tzw. posiłków
regeneracyjno-wzmacniających, ale posiłki takie mogą
być wydawane, jeżeli są przewidziane w układzie
zbiorowym pracy.
4.6. Profilaktyczna ochrona zdrowia.
Øð Pracodawca jest obowiÄ…zany zapewnić pracownikom odpowiednie urzÄ…dzenia
higieniczno-sanitarne oraz dostarczyć niezbędne środki higieny osobistej, a
także zapewnić środki do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku (art.
233). Ilość środków do utrzymania higieny osobistej, np. mydła, pasty do
mycia oraz ręczników, zależy od rodzaju wykonywanej pracy i stopnia
zabrudzenia ciała w wyniku tej pracy. Środki te powinny być wydawane w
ilościach niezbędnych do utrzymania higieny osobistej.
Øð Pracodawca, w myÅ›l tego przepisu, powinien zapewnić sprawnie
funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do
udzielania pierwszej pomocy. W szczególności pracodawca powinien zapewnić
punkty pierwszej pomocy w wydziałach (oddziałach), w których są
wykonywane prace powodujące duże zagrożenie wypadkowe lub wydzielanie
się szkodliwych dla zdrowia par, gazów albo pyłów. W pozostałych wydziałach
(oddziałach) należy rozmieścić odpowiednio wyposażone apteczki pierwszej
pomocy. Liczbę punktów i apteczek pierwszej pomocy, ich usytuowanie oraz
ilość i rodzaj środków pierwszej pomocy - pracodawca powinien ustalić w
porozumieniu z lekarzem sprawujÄ…cym profilaktycznÄ… opiekÄ™ zdrowotnÄ….
4.7. Szkolenie w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz ergonomii
Pracownik nie może być dopuszczony do
pracy, do której wykonywania nie posiada
wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych
umiejętności, a także dostatecznej
znajomości przepisów oraz zasad BHP (art. 2373 ż 1).
70
4.7. Szkolenie w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz ergonomii
ØðKandydata do pracy należy zatem ocenić pod
kątem posiadania kwalifikacji, jeżeli
kwalifikacje takie sÄ… wymagane na stanowisku,
na którym ma być on zatrudniony, oraz pod
kątem posiadanych przez niego umiejętności.
W niektórych wypadkach może to dotyczyć
kwalifikacji zwiÄ…zanych z posiadaniem
uprawnień do wykonywania określonych prac,
np. prac spawalniczych, kierowania pojazdami,
prac elektrycznych, prac na wysokości,
samodzielnych prac w budownictwie.
4.7. Szkolenie w zakresie bezpieczeństwa i
higieny pracy oraz ergonomii
ØðDo wykonywania pracy, poza kwalifikacjami,
niezbędne są umiejętności.
Umiejętności nabywa się w wyniku przyswojenia
sobie wiedzy teoretycznej i treningu praktycznego.
Poziom tych umiejętności powinien zapewniać
bezpieczne wykonywanie pracy. Kwalifikacje ocenia siÄ™
zazwyczaj na podstawie dostarczonych przez
pracownika dokumentów (dyplom ukończenia szkoły
wyższej, świadectwa szkolne i zawodowe,
zaświadczenia itp.).
Umiejętności należy sprawdzić w praktyce,
co odbywa się w ramach szkolenia wstępnego w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy, a ściślej, w trakcie
instruktażu na stanowisku pracy.
4.7. Szkolenie w zakresie bezpieczeństwa i
higieny pracy oraz ergonomii
ØðPracodawca powinien zapewnić przeszkolenie
pracownika w zakresie BHP przed dopuszczeniem go do
pracy oraz prowadzić (organizować lub zlecać) okresowe
szkolenia w tym zakresie (art. 2373 ż 2).
Szkolenia te powinny odbywać się w czasie pracy i na
koszt pracodawcy (art. 2373 ż 3).
ØðPracodawca obowiÄ…zany jest zaznajomić pracowników z
przepisami oraz zasadami BHP dotyczÄ…cymi
wykonywanych przez nich prac oraz wydawać
szczegółowe instrukcje i wskazówki w tym zakresie
ØðPracownik jest obowiÄ…zany potwierdzić na piÅ›mie
zapoznanie siÄ™ z przepisami oraz zasadami BHP
(art. 2374 ż 1, 2, 3)
4.7. Szkolenie w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz ergonomii
qð ObowiÄ…zek pracodawcy dotyczÄ…cy udostÄ™pniania (do staÅ‚ego
korzystania) aktualnych instrukcji BHP został uszczegółowiony w ż 41
rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie ogólnych
przepisów BHP.
qð Instrukcje takie powinny dotyczyć: stosowanych procesów
technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami
wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników, obsługi maszyn
i urządzeń, postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i
niebezpiecznymi oraz udzielania pierwszej pomocy.
4.8. Åšrodki ochrony indywidualnej oraz
odzież i obuwie robocze
ØðPracodawca jest obowiÄ…zany dostarczyć
pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony
indywidualnej zabezpieczające przed działaniem
niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia
czynników występujących w środowisku pracy oraz
informować go o sposobach posługiwania się tymi
środkami ( art. 2376 ż 1)
ØðProducent, importer, dystrybutor lub inny dostawca
środków ochrony indywidualnej jest obowiązany
wydać deklarację zgodności tych wyrobów z
normami wprowadzonymi do obowiÄ…zkowego
stosowania oraz wymaganiami określonymi
właściwymi przepisami (art. 2376 ż 2).
4.8. Åšrodki ochrony indywidualnej oraz
odzież i obuwie robocze
żð Pracodawca jest obowiÄ…zany dostarczać
pracownikowi środki ochrony indywidualnej,
które spełniają wymagania dotyczące oceny
zgodności określone w odrębnych przepisach (art.
2376 ż 3).
żð Pracodawca jest obowiÄ…zany ponadto
dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i
obuwie robocze, spełniające wymagania
określone w polskich normach:
- jeżeli odzież własna pracownika może ulec
zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu
-ze względu na wymagania technologiczne,
sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.
4.8. Åšrodki ochrony indywidualnej oraz
odzież i obuwie robocze
Øð Zabronione jest dopuszczenie pracownika do pracy bez Å›rodków
ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego,
przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy (art. 2377 ż 1).
Øð Pracodawca w porozumieniu z zakÅ‚adowÄ… organizacjÄ… zwiÄ…zkowÄ…
może ustalić stanowiska, na których dopuszcza się używanie przez
pracowników, za ich zgodą, własnej odzieży i obuwia roboczego,
spełniających wymagania BHP (art. 2377 ż 1 i 2).
Øð Przepis wyklucza możliwość wykonywania pracy we wÅ‚asnej odzieży
pracownika na stanowiskach, na których są wykonywane prace
związane z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń
technicznych albo prace powodujÄ…ce intensywne brudzenie lub
skażenie odzieży i obuwia roboczego środkami chemicznymi,
promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaz
nymi (2377 ż 3).
Pracownikowi używającemu własnej odzieży i obuwia
roboczego (art. 2377ż 2) pracodawca wypłaca ekwiwalent pieniężny w
wysokości uwzględniającej ich aktualne ceny.
Øð Zarówno Å›rodki ochrony indywidualnej, jak i odzież oraz obuwie
robocze stanowią własność pracodawcy (art. 2378 ż 2).
77
4.8. Åšrodki ochrony indywidualnej oraz
odzież i obuwie robocze
Øð Pracodawca ma obowiÄ…zek zapewnić, aby stosowane Å›rodki ochrony
indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze posiadały właściwości
ochronne i użytkowe oraz zapewnić odpowiednio ich pranie,
konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie (art. 2379ż 2 i 3).
W przypadku gdy pracodawca nie może zapewnić prania odzieży
roboczej, może powierzyć te czynności pracownikowi, za jego zgodą,
wypłacając jednocześnie ekwiwalent pieniężny w wysokości
poniesionych przez pracownika kosztów (art. 2379 ż 3).
Øð Nie wolno powierzyć pracownikowi prania odzieży, która w wyniku
stosowania w procesie pracy uległa skażeniu środkami chemicznymi,
promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaz
nymi.
Pracodawca powinien ponadto zadbać, aby skażone: odzież,
obuwie oraz środki ochrony indywidualnej były przechowywane
wyłączne w miejscach przez niego przeznaczonych do tego celu.
Niedopuszczalne jest powierzanie pracownikowi prania,
konserwacji, odpylania i odkażania przedmiotów skażonych art. 23710 ż 1
78
4.9. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy
Pracodawca zatrudniający więcej niż
10 pracowników, tworzy służbę BHP,
pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
(art. 23711 ż 1)
79
4.9. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy -
służba BHP.
Øð wyodrÄ™bnione komórki organizacyjne, jednoosobowe lub
wieloosobowe, podległe bezpośrednio pracodawcy lub członkowi
organu zarządzającego (np. zarządu), upoważnionego przez ten
organ do sprawowania nadzoru w sprawach BHP.
Øð nie mogÄ… być obciążane zadaniami innymi niż wymienione w
rozporządzeniu (z wyjątkiem pracowników, którym powierzono
zadania służby bhp obok innych obowiązków, w podmiotach
zatrudniających nie więcej niż 100 pracowników).
Øð liczbÄ™ pracowników sÅ‚użby bhp, ustala pracodawca, biorÄ…c pod
uwagę stan zatrudnienia oraz występujące w zakładzie warunki
pracy, a także związane z nimi zagrożenia zawodowe i uciążliwości
pracy.
W zakładach pracy zatrudniających od 100 do 600
pracowników, tworzy się wieloosobową lub jednoosobową komórkę
organizacyjną albo zatrudnia w tej komórce pracownika w
niepełnym wymiarze czasu pracy. Pracodawcy zatrudniający ponad
600 pracowników zatrudniają w pełnym wymiarze czasu pracy co
najmniej 1 pracownika służby bhp na 600 pracowników
80
4.9. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy -
służba BHP.
ØðPracodawca zatrudniajÄ…cy do 50 pracowników może
powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom
spoza zakładu pracy (art. 23711ż 2).
Osoby te muszą spełniać wymagania niezbędne do
zatrudnienia na stanowisku specjalisty do spraw BHP, oraz
posiadać zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie
bhp dla pracowników służby BHP. W takim przypadku,
przepisy dopuszczają także możliwość zlecenia zadań
służby BHP osobie, która była zatrudniona na stanowisku
inspektora pracy w Państwowej Inspekcji Pracy przez okres
co najmniej 3 lat.
ØðPracodawca zatrudniajÄ…cy do 100 pracowników może
powierzyć wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi
zatrudnionemu przy innej pracy (art. 23711ż 3).
81
4.10. Komisja bezpieczeństwa i higieny pracy
ØðPracodawca zatrudniajÄ…cy wiÄ™cej niż 50 pracowników
powołuje komisję BHP jako swój organ doradczy i
opiniodawczy.
W skład komisji wchodzą:
pracownicy służby bhp,
lekarz sprawujÄ…cy opiekÄ™ zdrowotnÄ… nad pracownikami,
społeczny inspektor pracy oraz
przedstawiciele pracowników wybrani przez zakładową
organizacjÄ™ zwiÄ…zkowÄ…, a w przypadku, gdy u pracodawcy nie
działa zakładowa organizacja związkowa - przez pracowników
w trybie przyjętym w zakładzie pracy.
PrzewodniczÄ…cym komisji jest pracodawca lub osoba
przez niego upoważniona, a wiceprzewodniczącym - społeczny
inspektor pracy (art. 23712 ż 1 i 2)
4.10. Komisja bezpieczeństwa i higieny pracy 
zadania komisji.
Øðdokonywanie przeglÄ…du warunków pracy,
Øðokresowej oceny stanu BHP,
Øðopiniowanie podejmowanych przez
pracodawcę środków zapobiegających
wypadkom przy pracy i chorobom
zawodowym,
ØðformuÅ‚owanie wniosków dotyczÄ…cych poprawy
warunków pracy
ØðwspółdziaÅ‚anie z pracodawcÄ… w realizacji
jego obowiązków w zakresie BHP
83
4.11. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy
dotyczące osób wykonujących pracę na innej
podstawie niż stosunek pracy.
ØðPracodawca jest obowiÄ…zany zapewnić bezpieczne i
higieniczne warunki pracy, także osobom fizycznym
wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy,
w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez
pracodawcę (art. 304 ż 1).
Øð W razie prowadzenia prac w miejscu, do którego majÄ…
dostęp osoby postronne, pracodawca jest obowiązany
zastosować środki niezbędne do zapewnienia ochrony życia i
zdrowia tym osobom (art. 304 ż 4).
ØðPracodawca jest obowiÄ…zany przydzielić niezbÄ™dnÄ… odzież
roboczą i środki ochrony indywidualnej osobom wykonującym
krótkotrwałe prace albo czynności inspekcyjne, w czasie
których ich własna odzież może ulec zniszczeniu lub
znacznemu zabrudzeniu, a także ze względu na
bezpieczeństwo wykonywania tych prac lub czynności (art.
304).
84
5. Certyfikacja wyrobów, maszyn i urządzeń
na spełnienie wymagań bezpieczeństwa
1. Zasady ogólne oceny zgodności wyrobów.
2. System oceny zgodności wyrobów w krajach UE.
- Koncepcje nowego i globalnego podejścia.
- Dyrektywy harmonizacji technicznej.
- Procedury oceny zgodności wyrobów.
3. Ocena zgodności maszyn w krajach UE.
- Zakres oceny zgodności maszyn.
- Kryteria oceny zgodności maszyn z wymaganiami bezpieczeństwa pracy i ochrony
zdrowia.
- Procedury oceny zgodności maszyn.
4. System oceny zgodności wyrobów w Polsce.
- Uwarunkowania europejskie polskiego systemu oceny zgodności wyrobów .
- Podstawy prawne polskiego systemu oceny zgodności wyrobów.
- Zakres oceny zgodności wyrobów w ramach polskiego systemu certyfikacji.
- Zasady certyfikacji wyrobów na znak bezpieczeństwa.
- Procedura certyfikacji wyrobów na znak bezpieczeństwa.
- Deklaracja zgodności producenta.
85
1. Zasady ogólne oceny zgodności
wyrobów.
Ocena zgodności wyrobu polega na systematycznym badaniu
stopnia, w jakim wyrób spełnia określone wymagania, m.in. wymagania
bezpieczeństwa.
Oceny zgodności wyrobów w zależności od podmiotu przeprowadzającego,
dzielÄ… siÄ™ na:
Øð ocenÄ™ pierwszej strony, którÄ… przeprowadza bezpoÅ›rednio projektant (na
etapie projektowania) lub producent wyrobów (w toku produkcji)
Øð ocenÄ™ drugiej strony, którÄ… przeprowadza bezpoÅ›redni odbiorca wyrobów
(na etapie projektowania i/lub produkcji)
Øð ocenÄ™ trzeciej strony, którÄ… przeprowadza jednostka niezależna od
projektanta, producenta i odbiorcy wyrobów (podczas produkcji w ramach
wyrywkowych badań kontrolnych i/lub na etapie wprowadzania wyrobów
do obrotu handlowego w ramach oceny typu)
86
1. Zasady ogólne oceny zgodności
wyrobów.
Certyfikacja - procedura, w wyniku
której trzecia strona udziela pisemnego
zapewnienia, że wyrób, proces lub usługa
są zgodne z określonymi wymaganiami.
- 3. strona udziela pisemnego zapewnienia,
że wyrób jest zgodny z wymaganiami
-  autocertyfikacja - certyfikacja przez 1.
stronÄ™  certyfikacja 2. strony
87
2.1. System oceny zgodności wyrobów w krajach
UE - Koncepcje nowego i globalnego podejścia.
Założenia systemu oceny zgodności wyrobów w krajach UE:
Øð w celu zapewnienia swobodnego przepÅ‚ywu towarów i jednoczesnego zapewnienia wysokiego poziomu
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ludzi oraz ochrony środowiska, harmonizacja przepisów prawnych w
krajach członkowskich Unii Europejskiej będzie ograniczona tylko do wyrobów mogących mieć wpływ na
bezpieczeństwo i zdrowie ludzi oraz środowisko naturalne
Øð harmonizacja tych przepisów bÄ™dzie realizowana przez adaptacjÄ™ przez kraje czÅ‚onkowskie obligatoryjnych
postanowień dyrektyw harmonizacji technicznej, zawierających podstawowe wymagania bezpieczeństwa i
ochrony zdrowia w stosunku do wyrobów mogących mieć wpływ na bezpieczeństwo i zdrowie ludzi oraz
środowisko naturalne
Øð w celu zapewnienia zgodnoÅ›ci wyrobów z podstawowymi wymaganiami bezpieczeÅ„stwa i ochrony zdrowia
określonymi w odpowiednich dyrektywach harmonizacji technicznej, stosowane będą zharmonizowane
normy europejskie, zawierające szczegółowe wymagania techniczne, precyzujące wymagania podstawowe
tych dyrektyw
Øð zharmonizowane normy europejskie bÄ™dÄ… ustanawiane przez komitety normalizacyjne CEN, CENELEC oraz
ETSI i będą mieć status norm nieobligatoryjnych
Øð zakÅ‚ada siÄ™, że wyroby, które speÅ‚niÄ… wymagania zawarte w odpowiednich zharmonizowanych normach
europejskich, spełnią tym samym podstawowe wymagania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia określone w
dyrektywach harmonizacji technicznej
88
2.2. System oceny zgodności wyrobów w krajach
UE -Dyrektywy harmonizacji technicznej.
Dyrektywy harmonizacji technicznej,
wprowadzajÄ…
obowiązek oceny zgodności wielu różnych rodzajów
wyrobów. Stosują się one do następujących wyrobów
wprowadzanych na rynek Unii Europejskiej:
żð nowych, wytworzonych na terytorium Unii
Europejskiej
żð nowych oraz używanych, pochodzÄ…cych z paÅ„stw
trzecich.
89
2. System oceny zgodności wyrobów w krajach
UE -Dyrektywy harmonizacji technicznej.
żð zabawki (88/378/EEC)
żð wyroby stosowane w budownictwie (89/106/EEC)
żð maszyny (98/37/EC)
żð Å›rodki ochrony indywidualnej (89/686/EEC)
żð zbiorniki na gorÄ…cÄ… wodÄ™ (92/42/EEC)
żð urzÄ…dzenia medyczne (93/42/EEC)
żð windy (95/16/EC)
żð lodówki i zamrażarki (96/57/EC)
żð koÅ„cówki telekomunikacyjne (98/13/EC)
żð urzÄ…dzenia medyczne in vitro (98/79/EC)
żð urzÄ…dzenia radiowe i telekomunikacyjne (99/5/EC).
90
2. System oceny zgodności wyrobów w krajach
UE - Procedury oceny zgodności wyrobów.
Procedura A - wewnętrzna kontrola produkcji
- producent sporządza i gromadzi dokumentację techniczną wyrobu, pozwalającą ustalić
zgodność tego wyrobu z podstawowymi wymaganiami bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.
- na etapie produkcji producent zapewnia odpowiednie środki niezbędne do tego, aby
proces produkcji zapewniał zgodność produkowanych wyrobów z wymaganiami
podstawowymi
- wydaje odpowiednią deklarację zgodności danych wyrobów z tymi wymaganiami.
W procedurze tej nie bierze udziału strona trzecia (jednostka notyfikowana).
Procedura Aa
- jest uzupełniona o uzupełnionego o zaangażowanie na etapie produkcji, odpowiedniej
jednostki notyfikowanej do wykonywania badań specyficznych cech wyrobu lub do
wykonywania badań określonych cech wyrobu, w przypadkowych odstępach czasu.
91
2. System oceny zgodności wyrobów w krajach
UE - Procedury oceny zgodności wyrobów.
Procedura B+C
- procedura ta na etapie projektowania wykorzystuje moduł B (ocena typu), natomiast
na etapie produkcji - moduł C (zgodność z typem)
- na etapie projektowania producent przedstawia egzemplarz wyrobu i towarzyszÄ…cÄ… mu
dokumentację techniczną do oceny jednostce notyfikowanej, która ocenia zgodność
egzemplarza z wymaganiami podstawowymi oraz wystawia certyfikat zatwierdzenia
typu.
- producent na etapie produkcji zapewnia odpowiednie środki umożliwiające
produkowanie wyrobów zgodnych z typem określonym w certyfikacie zatwierdzenia
oraz odnoszącymi się do niego wymaganiami dyrektywy, a także wydaje odpowiednią
deklarację zgodności tych wyrobów z zatwierdzonym typem.
- na etapie produkcji może występować zaangażowanie jednostki notyfikowanej do
wykonywania badań specyficznych cech wyrobu lub do wykonywania badań określonych
cech wyrobu, w przypadkowych odstępach czasu.
92
2. System oceny zgodności wyrobów w krajach
UE - Procedury oceny zgodności wyrobów.
Procedura B+D
- na etapie projektowania wykorzystuje moduł B (ocena typu),
natomiast na etapie produkcji - moduł D (zapewnienie jakości
produkcji - EN 29002).
- na etapie produkcji producent zapewnia zgodność produkowanych
wyrobów z zatwierdzonym typem i z dotyczącymi go wymaganiami
dyrektywy, przez utrzymywanie systemu jakości produkcji zgodnego
z normÄ… EN 29002. Na tej podstawie wydaje odpowiedniÄ… deklaracjÄ™
zgodności tych wyrobów z zatwierdzonym typem.
- stosowna jednostka notyfikowana ocenia, zatwierdza (certyfikuje) i
nadzoruje system zapewnienia jakości produkcji.
93
2. System oceny zgodności wyrobów w krajach
UE - Procedury oceny zgodności wyrobów.
Procedura B+E
- na etapie projektowania wykorzystuje moduł B (ocena typu),
natomiast na etapie produkcji - moduł E (zapewnienie jakości
wyrobu - EN 29003).
- Na etapie produkcji producent zapewnia zgodność produkowanych
wyrobów z zatwierdzonym typem i z dotyczącymi go wymaganiami
dyrektywy, przez utrzymywanie systemu zapewnienia jakości
wyrobów zgodnego z normą EN 29003.
- wydaje odpowiednią deklarację zgodności tych wyrobów z
zatwierdzonym typem lub z wymaganiami podstawowymi.
- stosowna jednostka notyfikowana ocenia, zatwierdza (certyfikuje) i
nadzoruje system zapewnienia jakości wyrobów. 94
2. System oceny zgodności wyrobów w krajach
UE - Procedury oceny zgodności wyrobów.
Procedura B+F
- na etapie projektowania wykorzystuje moduł B (ocena
typu), natomiast na etapie produkcji - moduł F (weryfikacja
wyrobu)
- na etapie produkcji producent zapewnia odpowiednie
środki umożliwiające produkowanie wyrobów identycznych
z zatwierdzonym typem lub z wymaganiami podstawowymi.
- stosowna jednostka notyfikowana sprawdza (weryfikuje)
zgodność produkowanych wyrobów z zatwierdzonym typem
lub z wymaganiami podstawowymi, przez badanie każdego
egzemplarza wyrobu lub badania próbek wyrobu,
pobieranych zgodnie z metodami statystycznymi.
95
2. System oceny zgodności wyrobów w krajach
UE - Procedury oceny zgodności wyrobów.
Procedura G
- na etapie projektowania, jak i produkcji wykorzystuje moduł G
(weryfikacja jednostkowa wyrobu) i jest stosowana głównie przy
jednostkowej produkcji wyrobów.
- na etapie produkcji producent gromadzi pełną dokumentację techniczną
wyrobu, pozwalającą ustalić zgodność tego wyrobu z podstawowymi
wymaganiami bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
- na etapie produkcji producent zapewnia odpowiednie środki
umożliwiające wykonanie wyrobu zgodnie z wymaganiami podstawowymi
oraz przedstawia wyrób wraz z dokumentacją odpowiedniej jednostce
notyfikowanej, która ocenia zgodność wyrobu i jego dokumentacji z
wymaganiami podstawowymi i wystawia certyfikat zgodności, na którego
podstawie producent wydaje odpowiednią deklarację zgodności wyrobu z
tymi wymaganiami.
96
2. System oceny zgodności wyrobów w krajach
UE - Procedury oceny zgodności wyrobów.
Procedura H
- wykorzystuje zarówno na etapie projektowania, jak i produkcji moduł H
(pełne zapewnienie jakości - EN 29001).
- producent stosuje system zapewnienia projektowania zgodny z normÄ… EN
29001.
- stosowna jednostka notyfikowana ocenia, zatwierdza (certyfikuje) i
nadzoruje ten system oraz sprawdza zgodność projektu wyrobu
(dokumentacji technicznej) z podstawowymi wymaganiami
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, a następnie wystawia certyfikat
zatwierdzenia projektu.
- na etapie produkcji producent zapewnia zgodność produkowanych
wyrobów z zatwierdzonym projektem przez utrzymywanie systemu
zapewnienia jakości produkcji zgodnego z normą EN 29001 oraz wydaje
na tej podstawie odpowiednią deklarację zgodności tych wyrobów z
podstawowymi wymaganiami.
- jednostka notyfikowana ocenia, zatwierdza (certyfikuje) i nadzoruje
system zapewnienia jakość produkcji.
97
2. System oceny zgodności wyrobów w krajach
UE - Procedury oceny zgodności wyrobów.
Øð SporzÄ…dzana i gromadzona przez producentów dokumentacja techniczna musi
obejmować etapy :
- projektowania,
- produkcji,
- działania wyrobu.
Øð Dokumentacja ta powinna zawierać miÄ™dzy innymi:
- ogólny opis wyrobu
- rysunki i schematy elementów, podzespołów,
obwodów
- wyniki obliczeń konstrukcyjnych
- sprawozdania z badań.
Końcowym działaniem w ramach procedur oceny zgodności jest
oznaczenie przez producenta wyrobów znakiem CE. Znak ten świadczy o tym,
że dany wyrób spełnia wymagania wszystkich dyrektyw harmonizacji
technicznej, dotyczÄ…cych tego wyrobu.
98
3. Ocena zgodności maszyn w krajach Unii
Europejskiej
Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny
zgodności wyrobów w Polsce do systemu obowiązującego w
państwach UE:
- określa zasady funkcjonowania systemu oceny zgodności z
zasadniczymi i szczegółowymi wymaganiami dotyczącymi
wyrobów, jak również procesów ich wytwarzania, które
mogą stwarzać zagrożenie albo służą ochronie lub ratowaniu
życia, zdrowia, mienia oraz środowiska.
- ustala zasady i tryb udzielania akredytacji oraz autoryzacji
jednostek działających w ramach systemu oceny zgodności
oraz sposób zgłaszania Komisji Europejskiej i państwom
członkowskim UE autoryzowanych jednostek oraz
autoryzowanych laboratoriów w celu ich notyfikacji.
- wymagania dotyczÄ…ce nadzoru nad wyrobami podlegajÄ…cymi
ocenie zgodności oraz organy właściwe w tych sprawach
99
3.1. Ocena zgodności maszyn w krajach UE 
Zakres oceny zgodności maszyn.
Maszyna - zbiór powiązanych ze sobą części lub zespołów,
z których przynajmniej jedna(en) jest ruchoma(y), wraz z
odpowiednimi urządzeniami roboczymi, układami
sterowania, zasilania itp., zespolonych w celu określonego
zastosowania, w szczególności do przetwarzania,
obrabiania, przemieszczania i pakowania materiałów;
- zestaw (zespół) maszyn, które aby mogły
współdziałać, są rozmieszczone i wprawione w ruch
(sterowane) tak, że działają jako jedna całość;
- wymienny osprzęt zmieniający funkcje
maszyny, wprowadzony na rynek z przeznaczeniem
zamontowania do maszyny lub też do serii różnych maszyn,
lub przez operatora do ciągnika, o ile nie stanowi on części
zamiennych lub narzędzi.
100
3.1. Ocena zgodności maszyn w krajach UE 
Zakres oceny zgodności maszyn.
Urządzenie ochronne - podzespół maszyny nie
będący osprzętem wymiennym, wprowadzony do
obrotu handlowego samodzielnie przez producenta
lub jego pełnomocnika dla spełniania funkcji
zapewniania bezpieczeństwa, którego uszkodzenie
lub nieprawidłowe funkcjonowanie podczas
użytkowania zwiększa zagrożenie osób
narażonych;
- środki ochrony zbiorowej, które jako
samodzielne urzÄ…dzenia ochronne sÄ… wprowadzane
do obrotu handlowego w celu ich zastosowania
przy maszynach na stanowiskach pracy.
101
3.1. Ocena zgodności maszyn w krajach UE 
Zakres oceny zgodności maszyn.
Wyroby wyłączone z zakresu dyrektywy:
żð maszyny do celów medycznych, które sÄ… stosowane w
bezpośredniej styczności z pacjentem;
żð specjalne urzÄ…dzenia do stosowania na placach zabaw i/lub w
lunaparkach;
żð sprzÄ™t przeciwpożarowy;
żð zbiorniki i rurociÄ…gi przemysÅ‚owe benzyny, oleju napÄ™dowego,
cieczy palnych i substancji niebezpiecznych
żð urzÄ…dzenia linowe, Å‚Ä…cznie z linowymi kolejami naziemnymi, do
publicznego lub indywidualnego transportu osób
żð maszyny zaprojektowane i wykonane specjalnie dla potrzeb siÅ‚
zbrojnych lub policji
żð urzÄ…dzenia dz
wigowe stosowane w teatrach
102
3.2. Ocena zgodności maszyn w krajach UE 
Kryteria oceny zgodności maszyn z wymaganiami
bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia.
Kryteria oceny zgodności maszyn i środków
ochrony zbiorowej z wymaganiami
bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia są
określone w załączniku nr 1 do dyrektywy
98/37/EC.
103
3.2. Ocena zgodności maszyn w krajach UE 
Kryteria oceny zgodności maszyn z wymaganiami
bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia.
Normy dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w zakresie
projektowania, a także budowy maszyn i urządzeń tworzą
zhierarchizowanÄ… strukturÄ™ oraz dzielÄ… siÄ™ na:
Øð normy typu A (podstawowe) - obejmujÄ… pojÄ™cia podstawowe, zasady
projektowania (konstruowania) oraz ogólne zagadnienia odnoszące się do
wszystkich rodzajów maszyn i urządzeń
Øð normy typu B (problemowe) - aspekty bezpieczeÅ„stwa, majÄ…ce
zastosowanie w różnych rodzajach maszyn i urządzeń:
- B1: dotyczą szczególnych aspektów bezpieczeństwa (np.
bezpiecznych odległości, hałasu, temperatury)
- B2: dotyczą urządzeń ochronnych (np. oburęcznych urządzeń
sterowania, urządzeń blokujących, bezdotykowych urządzeń ochronnych)
Øð normy typu C (szczegółowe) - szczegółowe wymagania bezpieczeÅ„stwa
dotyczące określonych rodzajów maszyn lub grup maszyn.
104
3.3. Ocena zgodności maszyn w krajach UE 
Procedury oceny zgodności maszyn.
Dyrektywa 89/392/EEC dzieli maszyny
na tzw. szczególnie niebezpieczne i
pozostałe oraz wyodrębnia elementy
maszyn zwiÄ…zane z funkcjami
bezpieczeństwa (tzw. urządzenia
ochronne).
105
3.3. Ocena zgodności maszyn w krajach UE 
Procedury oceny zgodności maszyn.
Maszyny szczególnie niebezpieczne:
żð pilarki tarczowe do obróbki drewna i miÄ™sa
żð strugarki wyrówniarki do obróbki drewna
żð piÅ‚y taÅ›mowe do obróbki drewna i miÄ™sa
żð wieloczynnoÅ›ciowe maszyny do obróbki drewna
UrzÄ…dzenia ochronne:
żð ukÅ‚ady logiczne realizujÄ…ce funkcje bezpieczeÅ„stwa w
urządzeniach oburęcznego sterownia
żð ruchome osÅ‚ony automatyczne do pras i krawÄ™dziarek do
metali oraz wtryskarek i formierek prasujÄ…cych do gumy i
tworzyw sztucznych
żð konstrukcje chroniÄ…ce operatora przy przewróceniu siÄ™
maszyny (ROPS)
106
4.2. System oceny zgodności wyrobów w
Polsce. - Podstawy prawne polskiego systemu
oceny zgodności wyrobów
.
W dniu 1 stycznia 1994 r. weszła w życie
ustawa z dnia 3 kwietnia 1993 r. o
badaniach i certyfikacji , będąca
podstawowym aktem prawnym określającym
zakres i zasady funkcjonowania krajowego
systemu badań i certyfikacji.
107
4.2. System oceny zgodności wyrobów w
Polsce. - Podstawy prawne polskiego systemu
oceny zgodności wyrobów.
Na mocy ustawy o badaniach i certyfikacji zostało utworzone
Polskie Centrum Badań i Certyfikacji (PCBC), jako krajowa
organizacja, do której zadań należy w szczególności:
Øðorganizowanie i nadzorowanie polskiego systemu badaÅ„ i
certyfikacji
Øðakredytowanie laboratoriów badawczych, jednostek
certyfikujących wyroby i usługi oraz jednostek certyfikujących
systemy jakości
Øðkontrolowanie akredytowanych laboratoriów badawczych i
jednostek certyfikujących w zakresie ich działalności
wynikajÄ…cej z akredytacji.
108
4.2. System oceny zgodności wyrobów w Polsce.
- Podstawy prawne polskiego systemu oceny
zgodności wyrobów.
 Art. 13.1. Wyroby wyprodukowane w Polsce, a
także wyroby importowane do Polski po raz
pierwszy, mogące stwarzać zagrożenie, albo
które służą ochronie lub ratowaniu życia,
zdrowia i środowiska, podlegają - zależnie od
stopnia zagrożenia - obowiązkowi:
1) certyfikacji na zastrzeżony przez
Centrum znak bezpieczeństwa i oznaczania
tym znakiem
2) wystawiania przez producenta, na
jego wyłączną odpowiedzialność, deklaracji
zgodności.
109
4.2. System oceny zgodności wyrobów w Polsce.
- odstawy prawne polskiego systemu oceny
zgodności wyrobów.
1a. Wyroby, o których mowa w ust. 1, wyprodukowane w
Polsce lub pochodzące z kraju, z którym Polska zawarła
porozumienie w sprawie uznawania certyfikatu zgodności lub
deklaracji producenta, sÄ… dopuszczone do obrotu po
weryfikacji certyfikatu zgodności lub deklaracji zgodności
producenta, dokonywanej przez polskie jednostki
certyfikujÄ…ce.
1b. Przepisu ust. 1a nie stosuje się do certyfikatów
wydawanych przez polskie jednostki certyfikujÄ…ce.
1c. Czas weryfikacji dokumentu, o której mowa w ust. 1a, nie
może przekroczyć 21 dni od dnia dostarczenia pełnej
dokumentacji.
110
4.2. System oceny zgodności wyrobów w Polsce.
- Podstawy prawne polskiego systemu oceny
zgodności wyrobów.
2. Usługi, mogące stwarzać zagrożenie lub które służą ratowaniu
życia, zdrowia i środowiska, podlegają obowiązkowi
certyfikacji na certyfikat systemu jakości.
3. Podstawą oceny wyrobów i usług, o których mowa w ust. 1 i 2,
są polskie normy polskie oraz właściwe przepisy prawne.
4. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy wyrobów
wykonywanych jednostkowo na indywidualne zamówienia
użytkowników, pod warunkiem że zostaną spełnione
wymagania dotyczące bezpieczeństwa pracy i użytkowania
oraz ochrony życia, zdrowia i środowiska.
111
4.2. System oceny zgodności wyrobów w Polsce.
- Podstawy prawne polskiego systemu oceny
zgodności wyrobów.
5. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1 i 2, nie dotyczy:
1) urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu na mocy przepisu o tym dozorze,
2) sprzętu lotnictwa cywilnego,
3) statków i innych obiektów pływających wraz z wyposażeniem, z ważnymi certyfikatami Polskiego
Rejestru Statków,
4) środków farmaceutycznych i materiałów medycznych w rozumieniu przepisów o tych środkach i
materiałach,
5) usług polegających na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, chyba że odrębne przepisy przewidują
możliwość wydawania certyfikatu akredytacyjnego na zasadach dobrowolnego zgłoszenia,
6) urządzeń medycznych w rozumieniu odrębnych przepisów,
7) żywności (środków spożywczych, substancji dodatkowych dozwolonych i używek) w rozumieniu
odrębnych przepisów.
112
4.2. System oceny zgodności wyrobów w Polsce.
- Zakres oceny zgodności wyrobów w ramach
polskiego systemu certyfikacji.
Wyroby podlegające obowiązkowi certyfikacji na znak bezpieczeństwa oraz obowiązkowi
wystawienia przez producenta deklaracji zgodności należą do następujących głównych
grup asortymentowych:
żð wyroby hutnictwa żelaza
żð wyroby przemysÅ‚u metalowego
żð maszyny i urzÄ…dzenia
żð wyroby przemysÅ‚u precyzyjnego
żð Å›rodki transportu
żð wyroby przemysÅ‚u chemicznego
żð materiaÅ‚y budowlane
113
4.4. System oceny zgodności wyrobów w Polsce.
- Zasady certyfikacji wyrobów na znak
bezpieczeństwa
Certyfikacja wyrobów jest prowadzona według modelu, którego
podstawowymi elementami sÄ…:
Øð badanie peÅ‚ne wyrobu
Øð ocena systemu zapewnienia jakoÅ›ci dostawcy (ocena warunków
techniczno-organizacyjnych do prowadzenia stabilnej
produkcji/dostawy)
Øð nadzór w okresie ważnoÅ›ci certyfikatu, obejmujÄ…cy okresowe kontrole
systemu zapewnienia jakości obowiązującego u dostawcy oraz badania
wyrobów pobranych u dostawcy i/lub znajdujących się w obrocie
handlowym
Badania, których wyniki są wykorzystywane w procesie certyfikacji
wyrobów, wykonują laboratoria badawcze akredytowane we właściwym
zakresie przez PCBC.
114
4.5. System oceny zgodności wyrobów w Polsce.
- Procedura certyfikacji wyrobów na znak
bezpieczeństwa.
115
4.5. System oceny zgodności wyrobów w Polsce.
- Procedura certyfikacji wyrobów na znak
bezpieczeństwa.
Wydany certyfikat może być stosowany tylko przez jego
posiadacza. Posiadacz certyfikatu jest zobowiÄ…zany do:
Øð stosowania certyfikatu wyÅ‚Ä…cznie do wyrobów speÅ‚niajÄ…cych
ustalone wymagania
Øð stosowania go tylko do tych wyrobów, dla których zostaÅ‚
wystawiony
Øð nieodstÄ™powania go do stosowania innej osobie fizycznej lub
prawnej
Øð informowania jednostki certyfikujÄ…cej o wszystkich zamierzonych
zmianach dotyczÄ…cych certyfikowanego wyrobu, procesu
produkcyjnego oraz systemu zapewnienia jakości.
116
5. Wypadki przy pracy
 przyczyny występowania i skutki.
1. Wprowadzenie.
2. Klasyczne modele wypadków przy pracy.
3. Procesowe modele wypadków przy pracy.
- Modelowanie za pomocą drzewa zdarzeń (Event Tree
Analysis - ETA)
4. Metody badania wypadków.
- Metod TOL
- Analiza odchyleń
- Metoda drzewa niezdatności
- Analiza drzewa przyczyn
- Analiza metodÄ…  Co gdy
- Analiza transferu energii
- Metoda MORT
117
http://www25.patrz.pl
5.1. Wypadki przy pracy
 przyczyny występowania i skutki. -
Wprowadzenie.
Wypadek - każde nieplanowane, nagłe i niepożądane wydarzenie, w wyniku
którego ludzie tracą życie, doznają obrażeń lub ponoszą straty.
Wypadek ciężki - zdarzenie, w wyniku którego nastąpiło ciężkie kalectwo lub
choroba nieuleczalna, a także choroba zagrażająca życiu, powodująca niezdolność do
pracy w zawodzie albo trwałe poważne oszpecenie lub zniekształcenie ciała.
Wypadek lekki - wypadek, który powoduje odwracalne skutki zdrowotne.
Wypadek śmiertelny - wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć osoby
poszkodowanej na miejscu wypadku lub w okresie sześciu miesięcy od chwili wypadku.
Wypadek zbiorowy - zdarzenie, w wyniku którego doznały obrażeń co
najmniej dwie osoby.
118
5.1. Wypadki przy pracy
 przyczyny występowania i skutki. -
Wprowadzenie.
Wypadek przy pracy - zgodnie z ustawÄ… z dnia 12
czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych, nagłe zdarzenie, wywołane
przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w związku z
pracÄ…:
Øðpodczas lub w zwiÄ…zku z wykonywaniem przez pracownika
zwykłych czynności albo poleceń przełożonych
Øðpodczas lub w zwiÄ…zku z wykonywaniem przez pracownika
czynności będących w interesie pracodawcy, nawet bez
polecenia
Øðw czasie pozostawania w dyspozycji pracodawcy w drodze
między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania
119
obowiÄ…zku wynikajÄ…cego ze stanowiska pracy.
5.1. Wypadki przy pracy
 przyczyny występowania i skutki. -
Wprowadzenie.
Wypadek, któremu pracownik uległ:
Øðw czasie trwania podróży sÅ‚użbowej w
okolicznościach innych niż określone wyżej, chyba
że wypadek został spowodowany postępowaniem
pracownika, które nie pozostawało w związku z
wykonywaniem powierzonych mu zdań
Øðw zwiÄ…zku z odbywaniem sÅ‚użby w zakÅ‚adowych i
resortowych formacjach samoobrony albo w zwiÄ…zku
z przynależnością do obowiązkowej lub ochotniczej
straży pożarnej działającej w zakładzie pracy
Øðprzy wykonywaniu zadaÅ„ zleconych przez dziaÅ‚ajÄ…ce
w tym zakładzie pracy organizacje społeczne lub
zawodowe albo uczestniczÄ…c w organizowanych
przez nie czynach społecznych.
120
5.1. Wypadki przy pracy
 przyczyny występowania i skutki. -
Wprowadzenie.
Za ciężki wypadek przy pracy uważa się
wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie
uszkodzenie ciała, takie jak:
Øðutrata wzroku, sÅ‚uchu, mowy, zdolnoÅ›ci
rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała
Øðroztrój zdrowia, naruszajÄ…ce podstawowe
funkcje organizmu
Øðchoroba nieuleczalna lub zagrażajÄ…ca życiu,
trwała choroba psychiczna,
ØðcaÅ‚kowita lub częściowa niezdolność do pracy w
zawodzie
ØðtrwaÅ‚e, istotne zeszpecenie lub znieksztaÅ‚cenie
ciała.
121
5.1. Wypadki przy pracy
 przyczyny występowania i skutki. -
Wprowadzenie.
ØðDo celów statystycznych stosuje siÄ™ odpowiednie
miary zwane wskaz
nikami wypadkowości.
ØðPodstawowe wskaz
niki:
- wskaz
niki częstości
- ciężkości wypadków.
ØðWskaz
niki częstości przedstawiają stosunek
liczby wypadków do liczby zatrudnionych,
przepracowanych roboczogodzin, dniówek,
wielkości produkcji itp. Do najczęściej
spotykanych wskaz
ników częstości należą
wskaz
niki przedstawiające liczbę wypadków w
stosunku do przepracowanych roboczogodzin
oraz do liczby zatrudnionych.
122
5.1. Wypadki przy pracy
 przyczyny występowania i skutki. -
Wprowadzenie.
123
http://www.ciop.pl/24120 http://www.ciop.pl/24120
5.1. Wypadki przy pracy
 przyczyny występowania i skutki. -
Wprowadzenie.
Wg statystyk w Polsce:
- 30% - upadek,
- ok. 22% - uderzenie (w tym przygniecenie przez
przemieszczane czynniki materialne, maszyny i
urzÄ…dzenia)
- 50% - wypadków zachowanie się pracownika,
- 14,2% - niewłaściwa organizacja pracy,
- 12,4% - niewłaściwy stan czynnika
materialnego, który miał bezpośredni wpływ na
wystąpienie wypadków przy pracy.
124
5.1. Wypadki przy pracy
 przyczyny występowania i skutki. -
Wprowadzenie.
Proces powypadkowy:
żð obowiÄ…zkiem każdego pracownika jest zgÅ‚oszenie informacji
o wypadku (dotyczy to zarówno pracownika, który uległ
wypadkowi (o ile pozwala na to stan jego zdrowia), jak
również każdego kto zauważył wypadek lub dowiedział się o
jego wystÄ…pieniu
żð w momencie wystÄ…pienia wypadku należy udzielić
poszkodowanemu pierwszej pomocy,
żð zabezpieczyć miejsce wypadku
żð zawiadomić kierownika zakÅ‚adu.
żð pracodawca zarzÄ…dza badanie przyczyn wypadku
żð zawiadamia inspektora pracy oraz prokuratora o każdym
wypadku śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym.
125
5.1. Wypadki przy pracy
 przyczyny występowania i skutki. -
Wprowadzenie.
Na ustalenie przyczyn i okoliczności wypadku składa
siÄ™:
Øðprzeprowadzenie oglÄ™dzin miejsca wypadku (m.in.
zabezpieczenie śladów, zebranie instrukcji i in.
dokumentów, wykonanie fotografii i/lub szkiców
miejsca wypadku, zebranie (do 24h) wstępnej
informacji od poszkodowanego lub świadków oraz
ustalenie prac, które były wykonywane podczas
wypadku i przed nim)
ØðprzesÅ‚uchanie poszkodowanego i Å›wiadków
ØðuporzÄ…dkowanie faktów i okreÅ›lenie najbardziej
prawdopodobnych przyczyn wydarzenia.
126
5.2. Wypadki przy pracy
 przyczyny występowania i skutki. 
Klasyczne modele wypadków przy pracy.
Modele wydarzeń wypadkowych przedstawiają zwykle sekwencje
wydarzeń wypadkowych lub wzajemne powiązania pośrednich przyczyn
wypadków prowadzących do urazu lub utraty zdrowia.
Zastosowane w badaniu wypadków modele pomagają zespołom
powypadkowym w:
Øð tworzeniu mentalnego obrazu sekwencji wypadkowej
Øð zadawaniu wÅ‚aÅ›ciwych pytaÅ„ i ustalaniu rodzaju danych, które należy
zebrać;
Øð sprawdzeniu, czy zebrano wÅ‚aÅ›ciwe informacje
Øð oszacowaniu zebranych danych
Øð ustaleniu kierunków dalszych badaÅ„ w celu znalezienia gÅ‚Ä™bszych
przyczyn
Øð analizowaniu relacji pomiÄ™dzy poszczególnymi informacjami
Øð dentyfikowaniu i ustalaniu wÅ‚aÅ›ciwych dziaÅ‚aÅ„ profilaktycznych
Øð komunikowaniu siÄ™ miÄ™dzy poszczególnymi czÅ‚onkami zespoÅ‚u celem
ustalenia płaszczyzny odniesienia w badaniu wypadku.
127
5.3. Wypadki przy pracy
 przyczyny występowania i skutki. 
Procesowe modele wypadków przy pracy.
Procesowe modele wypadków umożliwiają uświadomienie, w jaki
sposób system produkcyjny przechodzi od fazy normalnej do fazy, w której
następuje wypadek. Czas przebiegu wypadku jest tu czynnikiem
podstawowym.
Model OARU (Occupational Accident Research Unit)
Sekwencja wypadku podzielona jest tu na 3 fazy:
Øð fazÄ™ inicjacyjnÄ…,
Øð fazÄ™ realizacji
Øð fazÄ™ urazu.
Między tymi fazami można wyróżnić 4 stany przejściowe:
Øð przejÅ›cie od normalnych warunków do stanu wystÄ…pienia braków w
kontroli sytuacji
Øð przejÅ›cie od braku kontroli do utraty kontroli
Øð przejÅ›cie, przy którym organizm ludzki zaczyna absorbować energiÄ™
Øð stan zakoÅ„czenia procesu absorbowania energii.
128
5.4. Wypadki przy pracy
 przyczyny występowania i skutki. 
Metody badania wypadków.
Analiza odchyleń:
żðczy maszyna pracowaÅ‚a normalnie?
żðczy cokolwiek zawiodÅ‚o?
żðczy byÅ‚o coÅ› niezwykÅ‚ego w odniesieniu do
używanych materiałów?
żðczy procedury planowania byÅ‚y
przestrzegane?
żðczy planowanie byÅ‚o odpowiednie?
żðdlaczego usterka nie zostaÅ‚a znaleziona?
żðczy element maszyny byÅ‚ wÅ‚Ä…czony do planu
konserwacji?
129
5.4. Wypadki przy pracy
 przyczyny występowania i skutki. 
Metody badania wypadków.
Analiza drzewa przyczyn
Øð graficzne przedstawienie logicznego Å‚aÅ„cucha przyczyn.
Øð wychodzimy od zdarzenia, które chcemy poddać analizie i cofamy
się systematycznie, krok po kroku, zadając przy każdym
zidentyfikowanym fakcie (na podstawie informacji z postępowania
powypadkowego) następujące pytania:
- co było konieczne, żeby ten fakt nastąpił?
- czy jest konieczny jeszcze inny fakt (lub fakty), aby fakt
nastąpił?
Na podstawie uzyskanych odpowiedzi łączymy fakty między sobą.
Stosuje się 3 rodzaje możliwych powiązań:
- powiązanie łańcuchowe = jeden fakt  jedno zdarzenie
poprzedzajÄ…ce
- koniunkcja = jeden fakt  kilka zdarzeń poprzedzających
- negacja koniunkcji = kilka faktów  jedno zdarzenie poprzedzające.
130
6. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki
1. Określenie choroby zawodowej i podstawy
rozpoznawania.
2. Występowanie chorób zawodowych w
Polsce.
3. Trudności związane z rozpoznawaniem
chorób zawodowych.
4. Profilaktyka chorób zawodowych.
5. Główne cele strategiczne profilaktyki chorób
zawodowych.
6. Niezdolność do pracy w chorobach
zawodowych.
131
7. Skutki ekonomiczne chorób zawodowych.
6.1. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki.  Określenie
choroby zawodowej i podstawy rozpoznawania.
Choroby zawodowe - choroby określone w wykazie
chorób zawodowych, jeżeli zostały spowodowane działaniem
czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w
środowisku pracy.
Øð wywiadem dotyczÄ…cym warunków pracy
Øðzapoznanie siÄ™ z charakterystykÄ… stanowiska pracy oraz z
wynikami pomiarów stężeń i natężeń czynników szkodliwych
Orzecznictwo lekarskie w zakresie chorób zawodowych
mogą wykonywać lekarze posiadający szczególne kwalifikacje
określone przez ministra zdrowia.
132
6.1. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki.  Określenie
choroby zawodowej i podstawy rozpoznawania.
Grupy chorób zawodowych:
Øð Zatrucia ostre albo przewlekÅ‚e lub ich
następstwa wywołane przez wymienione w tym
wykazie sub.chem.
ØðAstma oskrzelowa.
ØðPylice pÅ‚uc.
ØðAlergiczny nieżyt nosa.
ØðPrzewlekÅ‚e choroby narzÄ…du gÅ‚osu spowodowane
nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co
najmniej 20 lat.
ØðChoroby skóry.
ØðChoroby wywoÅ‚ane dziaÅ‚aniem wysokich albo
133
niskich temperatur otoczenia
6.2. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. 
Występowanie chorób zawodowych w Polsce.
http://www.ciop.pl
134
6.2. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. 
Występowanie chorób zawodowych w Polsce.
Najczęściej występujące choroby zawodowe:
ØðprzewlekÅ‚e choroby narzÄ…du gÅ‚osu zwiÄ…zane z nadmiernym
wysiłkiem głosowym
Øðzawodowe uszkodzenie sÅ‚uchu,
Øðchoroby zakaz
ne i inwazyjne,
Øðpylice pÅ‚uc,
Øðchoroby skóry,
Øðzespół wibracyjny
Øð zatrucia i ich nastÄ™pstwa
Głównym problemem są nowotwory (1-5% wszystkich chorób).
135
6.2. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. 
Trudności związane z rozpoznawaniem chorób zawodowych
Szkodliwości zawodowe można najogólniej
podzielić na 4 podstawowe grupy:
Øðczynniki chemiczne
Øðczynniki fizyczne
Øðczynniki biologiczne
ØðuciążliwoÅ›ci zwiÄ…zane ze sposobem
wykonywania pracy.
136
6.2. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. 
Trudności związane z rozpoznawaniem chorób zawodowych.
Warunkiem rozpoznana choroby zawodowej
jest ustalenie zwiÄ…zku przyczynowego
między czynnikami szkodliwymi lub
uciążliwymi środowiska pracy a stanem
zdrowia pracownika, a ponadto
dana choroba musi być wymieniona w
wykazie chorób zawodowych.
137
6.2. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. 
Trudności związane z rozpoznawaniem chorób
zawodowych.
Spełnienie tych warunków bywa praktycznie trudne z
następujących powodów:
Øðnie ma dostatecznie szczegółowych i wiarygodnych
informacji o stopniu narażenia na czynniki szkodliwe;
pomiary stężeń i natężeń czynników szkodliwych są
wykonywane często wyrywkowo, nie zawsze według
poprawnej metody czy strategii i rzadko obejmują cały
okres pracy zawodowej pracownika
Øðobjawy choroby zawodowej sÄ… czÄ™sto niespecyficzne i nie
różnią się od chorób występujących z innych przyczyn, stąd
prawdopodobieństwo związku przyczynowego objawów z
narażeniem zawodowym jest bardzo zróżnicowane.
138
6.2. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. 
Profilaktyka chorób zawodowych.
Zapobieganie chorobom zawodowym:
Øðprofilaktyka pierwotna, zwana również pierwszorzÄ™dowÄ…
to zespół działań i środków zmierzających do zapewnienia
pracownikowi bezpiecznych warunków pracy
Øðprofilaktyka wtórna, zwana również drugorzÄ™dowÄ…. Jej
zadaniem jest monitorowanie stanu zdrowia pracowników w
celu zapobiegania wystÄ…pieniu choroby lub wykrycia
skutków zdrowotnych w możliwie najwcześniejszym
okresie, a w przypadku zachorowania podjęcie
odpowiednich działań zapobiegających dalszemu postępowi
choroby. W profilaktyce wtórnej dominujący jest udział
lekarza, stÄ…d bywa ona potocznie nazywana profilaktykÄ…
lekarskÄ….
139
6.2. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. 
Profilaktyka chorób zawodowych.
W profilaktyce chorób zawodowych ważne miejsce zajmuje także
fizjologia pracy i ergonomia. Fizjologia pracy zajmuje siÄ™ reakcjÄ…
organizmu na takie obciążenia związane z pracą, jak: wysiłek fizyczny,
praca zmianowa, niekorzystny mikroklimat, które nie są normowane
przez wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń.
Głównym zadaniem ergonomii jest natomiast właściwa
organizacja materialnego środowiska pracy oraz przystosowanie
maszyn i urządzeń do możliwości psychofizycznych pracownika, a
także dostosowanie pracownika do warunków środowiska pracy.
Zadanie to nie może być rozwiązane wyłącznie przez medycynę
pracy i wymaga współpracy inżynierów, fizjologów, zespołów
ergonomicznych i lekarzy.
140
6.2. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. 
Profilaktyka chorób zawodowych.
Zapobieganie chorobom zawodowym:
Øðbadania okresowe
Øðodpowiednie zachowanie w miejscu pracy,
przestrzeganie przepisów BHP
ØðKondycja zdrowotna
- właściwy styl życia,
- unikania nałogów (palenie tytoniu,
nadużywanie alkoholu)
- odpowiednie odżywianie.
141
6.6. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. 
Niezdolność do pracy w chorobach zawodowych.
Zasady orzekania o niezdolności do pracy zarobkowej z powodu chorób zawodowych są
takie same jak w przypadku innych chorób.
Niezdolna do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo
utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i
nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.
Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania
jakiejkolwiek pracy.
Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność
do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.
Naruszenie sprawności organizmu w stopniu prowadzącym do konieczności zapewnienia
stałej opieki i pomocy innej osoby powoduje niezdolność do samodzielnej
egzystencji.
Rodzaje niezdolności:
Øð trwaÅ‚a
Øð okresowa.
142
6.6. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. 
Skutki ekonomiczne chorób zawodowych.
Koszty bezpośrednie :
Øðczasowa niezdolność do pracy wystÄ™pujÄ…ca w 20 ÷ 30%
ogółu przypadków
ØðtrwaÅ‚e lub czasowe przeniesienie na inne stanowisko pracy,
dotyczące kilkunastu procent ogółu przypadków
ØðstaÅ‚y lub dÅ‚ugotrwaÅ‚y uszczerbek na zdrowiu; z tego tytuÅ‚u
wypłacane jest świadczenie jednorazowe, którego wysokość
zależy od ustalonego procentu utraty zdrowia; świadczenia
wypłacane z tego tytułu stanowią jedną z najważniejszych
składowych kosztów związanych z chorobami zawodowymi
Øðreny inwalidzkie; otrzymuje je pond 60% chorych na
choroby zawodowe; są to najczęściej świadczenia trwałe,
wypłacane do końca życia.
143
6.6. Choroby zawodowe -
przyczyny. występowania i skutki. 
Skutki ekonomiczne chorób zawodowych.
Koszty pośrednie:
Øðbadania okresowe pracowników prowadzone
w celu oceny skutków zdrowotnych
narażenia na szkodliwości środowiska pracy
Øðbadania specjalistyczne w jednostkach
właściwych do rozpoznawania chorób
zawodowych oraz wszystkich przypadków
podejrzeń o choroby zawodowe; koszty te są
bardzo duże i nie zostały dotąd oszacowane
Øðleczenie chorób zawodowych i ich powikÅ‚aÅ„
- ambulatoryjne, szpitalne i sanatoryjne.
144
Bibliografia
1. http://www.ciop.pl
2. Marek K.: Zasady orzekania o niezdolności
do pracy w wybranych chorobach
zawodowych. Warszawa, ZUS 1997.
3. Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. Pod
red. D. Koradeckiej. Warszawa, CIOP
1999.
4. Jończyk J.: Prawo pracy. Warszawa, PWN
1992.
5. Florek M., Seweryński M.: Międzynarodowe
prawo pracy. Warszawa, IWZZ 1988.
145
DZI
KUJ
ZA
UWAG
:)
146