MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Mariusz Chachuła
Zakładanie pasieki
321[04].Z4.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
prof. dr hab. Jerzy Demetraki  Paleolog
dr in\
. Krzysztof Olszewski
Opracowanie redakcyjne:
mgr Edyta Kozieł
Konsultacja:
dr in\
. Jacek Przepiórka
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[04].Z4.01,
 Zakładanie pasieki , zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik
pszczelarz.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Zasady postępowania z pszczołami oraz wykonywanie podstawowych
zabiegów w rodzinie pszczelej 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 12
4.1.3. Ćwiczenia 12
4.1.4. Sprawdzian postępów 13
4.2. Wybór typu ula i urządzanie pasieczyska 14
4.2.1. Materiał nauczania 14
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 23
4.2.3. Ćwiczenia 24
4.2.4. Sprawdzian postępów 26
4.3. Nabywanie i przesiedlanie rodzin pszczelich 27
4.3.1. Materiał nauczania 27
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 28
4.3.3. Ćwiczenia 28
4.3.4. Sprawdzian postępów 29
5. Sprawdzian osiągnięć ucznia 30
6. Literatura 34
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zakładaniu pasieki.
W poradniku znajdziesz:
- wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć ju\
ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
- materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia zało\
onych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,
- zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy ju\
opanowałeś określone treści,
- ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
- sprawdzian postępów,
- sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
- literaturę uzupełniającą.
Je\
eli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, poproś nauczyciela
o wyjaśnienie i ewentualnie sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
 321[04].Z4
Gospodarka pasieczna
321[04].Z4.01
Zakładaanie pasieki
321[04].Z4.02
Organizowanie prac zwiÄ…zanych
z wiosenną obsługą pasieki
321[04].Z4.03
Zapobieganie nastrojowi rojowemu i rójce
321[04].Z4.06
321[04].Z4.04 321[04].Z4.05
Prowadzenie ró\
nych
Planowanie Przygotowanie pasieki
kierunków produkcji
i prowadzenie wędrownej do zimowania
gospodarki pasiecznej pasiecznej
321[04].Z4.07
Przetwarzanie produktów pasiecznych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
- rozró\
nić stadia rozwojowe czerwiu pszczelego,
- zastosować zasady postępowania w przypadku u\
ądlenia przez pszczołę,
- dostrzegać zagro\
enia zwiÄ…zane z wykonywanÄ… pracÄ…,
- zastosować zasady ochrony środowiska,
- dobrać i zastosować odzie\
ochronną oraz środki ochrony osobistej do określonych prac,
- określić czynniki wpływające na rozwój pszczół,
- określić topografię narządów i układów organizmu pszczoły,
- scharakteryzować funkcjonowanie narządów, układów i całego organizmu pszczoły,
- określić funkcje ciała tłuszczowego w organizmie pszczoły.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- określić czynniki wywołujące podra\
nienie pszczół,
- określić zasady postępowania z pszczołami,
- określić cele, warunki i technikę przeprowadzania przeglądów rodzin pszczelich,
- scharakteryzować rodzaje przeglądów,
- dobrać sprzęt do przeglądu rodzin pszczelich,
- przeprowadzić przeglądy rodzin pszczelich,
- rozpoznać typy uli i scharakteryzować sprzęt pasieczny,
- dobrać typy uli do rodzaju gospodarki pasiecznej,
- wybrać miejsce na pasieczysko,
- zaplanować urządzanie pasieczyska,
- zorganizować zaplecze gospodarcze pasieki,
- oszacować zasobność bazy po\
ytkowej,
- ocenić wartość rodziny pszczelej,
- przesiedlić rodziny pszczele,
- zastosować zasady postępowania w przypadku po\
Ä…dlenia,
- zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas pracy przy pszczołach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Zasady postępowania z pszczołami oraz wykonywanie
podstawowych zabiegów w rodzinie pszczelej
4.1.1. Materiał nauczania
Zachowanie się pszczół zale\
y w znacznym stopniu od sposobu obchodzenia siÄ™ z nimi.
Umiejętne postępowanie, wybór odpowiedniej pory na przegląd oraz unikanie czynników
wywołujących podra\
nienie pszczół zmniejsza ujemne skutki niepokojenia ich podczas
przeglądów. Przystępując do pracy w pasiece trzeba pamiętać, \
e podra\
nienie pszczół
wywołują następujące czynniki:
- ostre zapachy takie jak np.: zapach cebuli, czosnku, alkoholu, wody kolońskiej lub
perfum, jak równie\
potu, zwłaszcza końskiego,
- odzie\
pracującego przy pszczołach sporządzona z włochatej tkaniny, a tak\
e praca
z odkrytą głową (pszczoły zaczepiają się pazurkami o szorstką tkaninę lub wplątują się
we włosy),
- gwałtowne i szybkie ruchy przy chodzeniu po pasieczysku i podczas pracy przy
rodzinach,
- opędzanie się od pszczół,
- potrącanie ula, stukanie, upuszczanie ramek lub narzędzi, itd.,
- zapach jadu pszczelego będący wynikiem gniecenia lub \
ądlenia pszczół,
- zbyt silne podkurzanie pszczół, zwłaszcza gorącym dymem.
Silne podra\
nienie pszczół powoduje te\
dokonywanie przeglądów w okresie
bezpo\
ytkowym, często prowadzące do powstawania rabunku. Pszczoły są bardziej skłonne
do \
Ä…dlenia tak\
e przed burzÄ….
Postępowanie w przypadku po\
Ä…dlenia
W przypadku u\
ądlenia przez pszczołę nale\
y jak najszybciej usunąć \
ądło z ciała, aby
przerwać wprowadzenie jadu do rany. Jad pszczeli zawiera feromony alarmowe, które mogą
powodować atak innych pszczół, zwłaszcza w okolicę miejsca u\
Ä…dlenia. Dlatego miejsce to
nale\
y odymić dymem z podkurzacza bądz
przemyć wodą, aby usunąć bądz
zneutralizować
zapach jadu.
Reakcja na jad pszczeli jest cechÄ… osobniczÄ…. U ludzi o normalnej wra\
liwości występuje
reakcja miejscowa. Po u\
ądleniu odczuwają oni pieczenie, ból, po czym najczęściej
występuje obrzęk okolicy miejsca u\
ądlenia. Stopniowo objawy te ustępują. Pszczelarze
zwykle uodporniają się na działanie jadu pszczelego. U niektórych ludzi mo\
e wystąpić
nadwra\
liwość na jad pszczeli. Nadwra\
liwość ta mo\
e być dziedziczna bądz
te\
nabyta
wskutek silnego wyniszczenia organizmu lub przewlekłej choroby. W USA i Australii 15%
populacji dorosłych wykazuje nadwra\
liwość na jad, a u 2 4% występuje odczyn uogólniony
na u\
Ä…dlenie. Reakcja immunologiczna na u\
Ä…dlenie mo\
e być natychmiastowa lub
opóz
niona. Na przykład po pierwszym u\
ądleniu po 15 20 minutach wystąpić pokrzywka na
całym ciele, ustępująca po 2 3 dniach. Następne u\
Ä…dlenie mo\
e spowodować silne pieczenie
i swędzenie ciała (wargi, powieki, a niekiedy i gardło silnie obrzękają), zaburzenia
w oddychaniu, a nawet omdlenie. Dalsze u\
Ä…dlenia sÄ… jeszcze groz
niejsze i mogÄ…
spowodować nawet śmierć w wyniku wstrząsu anafilaktycznego. W przypadku u\
Ä…dlenia
osoby nadwra\
liwej na jad pszczeli niezbędna jest jak najszybsza pomoc lekarska. Osobie
takiej mo\
na podać preparat wapniowy (tabletki Calcium). Ludzie pracujący przez dłu\
szy
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
czas w pasiekach są na ogół uodpornieni na działanie jadu pszczelego. Jednak\
e w razie
bardzo licznych u\
ądleń (ponad 200) mo\
e i u nich nastąpić ogólne zatrucie organizmu.
W takim wypadku po\
Ä…dlonej osobie nale\
y niezwłocznie udzielić pomocy lekarskiej.
Zwykle ponad 500 u\
ądleń powoduje śmierć wskutek ogólnego zatrucia organizmu.
Pszczelarze pracujÄ…c w pasiece przed u\
ądleniami powinni chronić głowę i szyję, poniewa\

u\
ądlenie w gałkę oczną czy wewnątrz jamy ustnej mo\
e skończyć się śmiercią. śądlenia
przez pszczoły powinny unikać osoby chore na cukrzycę, gruz
licÄ™, kobiety w ciÄ…\
y, a tak\
e
osoby z zaawansowanymi chorobami układu krą\
enia, nerek i wÄ…troby, anemii i obni\
onej
ilości płytek krwi ze skłonnością do krwotoków, w ostrych chorobach infekcyjnych
i \
ółtaczce zakaz
nej.
PrzeglÄ…d rodziny
Ka\
dy przegląd rodziny powinien być wykonywany z wyraz
nie określonym celem.
Zale\
nie od celu przeglÄ…du mo\
e być konieczne całkowite lub częściowe rozebranie gniazda.
Przeglądy połączone z całkowitym rozebraniem gniazda, tak zwane przeglądy główne,
w zasadzie wykonywane sÄ… dwa razy do roku: na wiosnÄ™ i w jesieni. W ciÄ…gu sezonu
przeglÄ…dy takie przeprowadza siÄ™ tylko wyjÄ…tkowo; w koniecznych i uzasadnionych
przypadkach. Na ogół doświadczeni pszczelarze starają się ograniczać do przeglądów
częściowych, wyciągając potrzebne wnioski na podstawie stanu skrajnych plastrów bez
rozbierania całego gniazda. Nie da się przewidzieć ilości potrzebnych przeglądów w ciągu
sezonu. Niektóre rodziny wymagają przeglądów częstszych, inne rzadszych. Nie nale\
y
jednak rozbierać gniazd bez wyraz
nej potrzeby a liczę kontroli ograniczyć do minimum.
Do krótkiego wglądu mogą być ograniczone:
- poszerzanie gniazd (rys. 1.),
- kontrola nastroju rodziny (rys. 2.),
- kontrola czerwienia młodych matek (rys. 3.),
- kontrola wypełnienie korpusów magazynowych (rys. 4.),
- kontrola obecności zapasów.
Dodatkową pomoc w ocenie stanu rodzin stanowi obserwacja wylotów.
Wykonywanie przeglądów rodzin pszczelich uzale\
nione jest od temperatury powietrza,
stanu pogody, pory dnia i stanu po\
ytku. Na wiosnę i jesienią gniazda, w których znajduje się
czerw, mo\
na przeglądać w ciepłe i bezwietrzne dni, przy temperaturze w cieniu nie ni\
szej
ni\
14°C. Rodziny, w których nie ma czerwiu, mo\
na przeglÄ…dać nawet przy 8°C. W porze
letniej podczas upałów, przy temperaturze powy\
ej 30°C, trzeba unikać przeglÄ…dania gniazd
w godzinach południowych. Podczas chłodnej lub wietrznej pogody, bezpośrednio po deszczu
lub podczas długotrwałej suszy, w okresie bezpo\
ytkowym oraz przy raptownej przerwie
w po\
ytku pszczoły bywają zwykle silnie podra\
nione. W warunkach tych, jeśli to mo\
liwe,
wskazane jest odło\
yć przegląd.
Rys. 1. Poszerzanie gniazda [opracowanie własne]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Rys. 2. Kontrola nastroju rodziny [opracowanie własne]
Rys. 3. Kontrola czerwienia młodych matek [opracowanie własne]
Rys. 4. Kontrola wypełnienie korpusów magazynowych [opracowanie własne]
Podczas bezwietrznej, ciepłej i słonecznej pogody oraz niewielkiego po\
ytku mo\
na
rozbierać gniazdo w ciągu całego dnia z ograniczonym u\
yciem dymu. Najkorzystniej jest
przeglądać rodziny w godzinach przedpołudniowych, podczas silnego lotu pszczół, gdy
większość lotnych pszczół znajduje się poza ulem. W okresach pozbawionych po\
ytku
przeglądy powinny być wykonywane z zachowaniem największej ostro\
ności, aby nie
wywołać rabunku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Pszczelarz powinien dobrze zorganizować przegląd, aby rodzinie pszczelej nie
przeszkadzać w pracy. Odpowiednich danych dostarczą mu notatki o wynikach poprzedniego
przeglądu, gdzie zapisano, kiedy odbył się ostatni przegląd, jaki był stan rodziny, jakie
zabiegi zostały wykonane i co powinno być wykonane przy przeglądzie następnym. Przed
przeglądem trzeba przygotować wszystkie materiały, narzędzia i sprzęt, które mogą być
potrzebne oraz ustalić kolejne czynności.
Przystępując do przeglądu trzeba starannie (mydłem bez zapachu) umyć ręce dla
usunięcia obcych zapachów. Według niektórych tak\
e natarcie rąk liśćmi melisy, mięty lub
macierzanki wpływa na pszczoły łagodząco. Ze względów higienicznych oraz dla
zabezpieczenia siÄ™ przed \
ądleniem pszczół pszczelarze u\
ywajÄ… podczas pracy w pasiece
specjalnÄ… odzie\
ochronną. Są to: fartuch lub kombinezon, siatka ochronna na głowę lub
kapelusz pszczelarski. Odzie\
robocza powinna być wykonana z materiału jasnego,
gładkiego, łatwego do prania. Kombinezon powinien być zapinany pod szyją, z rękawami
zaopatrzonymi w mankiety szczelnie opinajÄ…ce przeguby rÄ…k. Je\
eli pszczoła dostanie się do
rękawa i zostanie tam przygnieciona to przewa\
nie u\
Ä…dli. Przy odpowiednich warunkach
i łagodnych pszczołach mo\
na pracować z odsłoniętą twarzą, ale w nakryciu głowy
zabezpieczającym przez wplątywaniem się pszczół we włosy. Jednak nawet w takich
warunkach zawsze w pobli\
u powinna się znajdować siatka ochronna lub kapelusz
pszczelarski. U\
ycie odzie\
y ochronnej daje jednak poczucie bezpieczeństwa i umo\
liwia
dokładne i spokojne wykonanie pracy.
Po ustawieniu przy ulu transportówki (ewentualnie z zapasowymi ramkami), ze
wszystkimi potrzebnymi narzędziami i rozpaleniu podkurzacza przystępuje się do pracy.
Podczas przeglądu pnia trzeba stać z boku ula, z tej strony, gdzie znajduje się zatwór.
Pozwala to najwygodniej rozbierać gniazdo i przeglądać plastry. Je\
eli przy przeglÄ…dzie
pomaga druga osoba, to staje z drugiej strony ula lub z jego tyłu. Nie wolno stawać przed
wylotem ula, gdy\
przeszkadza to wylatującym i powracającym pszczołom. Po zdjęciu
ocieplenia ostro\
nie prostym końcem dłuta rozsuwa plastry. Przed wyjęciem plastra z ula
odsuwa się go od plastra sąsiedniego na odległość 18 20 mm i wpuszcza w tak poszerzoną
uliczkę niewielki kłąb dymu. Następnie, trzymając plaster oburącz za wąsy, ostro\
nie podnosi
się go do góry. Podczas wyjmowania nadaje się plastrowi poło\
enie nieco skośne w stosunku
do poło\
enia pierwotnego. Skośne ustawienie plastra podczas wyjmowania z ula chroni te\

pszczoły od przygniecenia pomiędzy boczną beleczką ramki a ścianą ula. Ka\
da zgnieciona
pszczoła mo\
e wywołać wzburzenie rodziny pszczelej i utrudnić wykonanie przeglądu.
plaster wyjęty z ula nale\
y trzymać pionowo. W przypadku skośnego trzymania plastra
świe\
o odbudowanego obciÄ…\
onego miodem lub czerwiem mo\
e dojść do jego wygięcia lub
wyłamania. Podczas oglądania plaster nale\
y trzymać nad ulem, aby spadające z niego
pszczoły trafiły do ula, a nie na ziemię, gdzie zarówno młode pszczoły, jak i matka mogą
w ten sposób łatwo zginąć. Obejrzany plaster odstawia się z powrotem do ula, trzymając go
skośnie do płaszczyzny innych plastrów w ulu, i dosuwa do wolnej ściany. W podobny
sposób przegląda się pozostałe plastry. Przy ustawianiu plastrów w ulu nie nale\
y ich bez
potrzeby odwracać lub zmieniać kolejności. Rozsuwanie i zsuwanie plastrów, wyjmowanie
ich z ula i wstawianie z powrotem powinno odbywać się spokojnie, bez gwałtownych
ruchów, uderzeń i wstrząsów; jednocześnie dość szybko, aby nie przedłu\
ać przeglądu.
Trzeba przy tym uwa\
ać, \
eby nie rozlewać miodu, nie gnieść plastrów i czerwiu oraz nie
rozgniatać pszczół. Wszystkie przewidziane czynności powinny być wykonane w danym pniu
za jednym razem, bez konieczności powtórnego rozbierania gniazda w tym samym dniu
w celu wykonania czynności uzupełniających.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Wyszukiwanie matki
Zakładając pasiekę warto posiąść umiejętność wyszukiwania matek pszczelich. Jest ona
cenna z uwagi na to, \
e kupujÄ…c rodziny pszczele nale\
y liczyć się z koniecznością wymiany
matek. Tym bardziej, \
e stan i praca rodziny pszczelej zale\
y przede wszystkim od obecności
płodnej i młodej matki, pochodzącej z wartościowego materiału hodowlanego. Strata matki,
jej kalectwo, choroba, a czasem starość powodują anormalny stan rodziny pszczelej. Brak
pomocy ze strony pszczelarza mo\
e w takim przypadku doprowadzić rodzinę pszczelą do
całkowitej zagłady. Przez większą część roku sprawdzianem obecności i jakości matki jest
obecność, rodzaj i wygląd czerwiu. Czerw pszczeli zwarty i równomiernie koliście rozło\
ony
na plastrach jest dowodem, \
e w rodzinie znajduje się pełnowartościowa matka. Czerw
nierównomiernie rozło\
ony (rozstrzelony), garbaty wskazuje na wady matki. Brak czerwiu
w porze, gdy powinien on znajdować się w gniez
dzie, nasuwa podejrzenie osierocenia
rodziny.
W celu wyszukania matki po odsunięciu plastrów wypełnionych miodem wyjmuje się
pierwszy plaster z czerwiem, patrząc jednocześnie na odsłoniętą powierzchnię następnego
plastra w ulu. Je\
eli na następnym plastrze matki nie widać, ogląda się z obydwóch stron
plaster wyjęty, a po obejrzeniu wstawia się do ula obok odsuniętych poprzednio plastrów
z miodem. Następnie wyjmuje się drugi plaster, patrząc jednocześnie na trzeci  i tak dalej, a\

do odnalezienia matki lub przejrzenia wszystkich plastrów. Przy wyszukiwaniu matki trzeba
zwracać uwagę na zachowanie się pszczół. Gdy zaczną one poruszać się zwartą masą
w jednym kierunku, unosząc przy tym odwłoki i szybko poruszając skrzydłami, świadczy to,
\
e pszczoły zaczynają się niepokoić często przedłu\
ajÄ…cym siÄ™ przeglÄ…dem. W takiej sytuacji
znalezienie matki staje siÄ™ bardzo trudne. Nale\
y wtedy zło\
yć gniazdo, a poszukiwania
wznowić po uspokojeniu się rodziny.
Szczególnie du\
o trudności sprawia wyszukanie matki młodej, która jeszcze nie zaczęła
czerwić. Matki takie są bardzo ruchliwe i płochliwe; przy rozbieraniu gniazda schodzą zwykle
z ramek i kryją się pomiędzy pszczołami i w zakątkach ula. Rodziny z matkami
nieczerwiÄ…cymi nale\
y przeglądać szybko i mo\
liwie bez u\
ycia dymu, w dzień lotny, gdy
pszczoły lotne znajdują się poza ulem. Je\
eli podczas przeglądu młoda matka wyleci z ula,
nale\
y przerwać pracę i pozostać na miejscu nie zmieniając pozycji. Po upływie kilku minut
matka zwykle wraca i wchodzi do ula.
Rabunki
Zapobieganie rabunkom sprowadza się do przestrzegania następujących zasad:
- nie trzymać w pasiece rodzin osieroconych,
- nie utrzymywać rodzin słabych, dostosować gniazda do siły rodzin,
- skrupulatnie chronić przed rabunkiem małe rodzinki,
- dbać o szczelność uli,
- w okresach bezpo\
ytkowych zwÄ™\
ać wyloty stosownie do siły rodziny,
- nie stosować podkarmiania pszczół w ciągu dnia,
- podczas przeglądów pni nie rozlewać miodu lub syropu; pokarm przypadkowo rozlany na
ul zetrzeć mokrą szmatą, rozlany na ziemię przysypać ziemią,
- ramki wyjęte z ula podczas przeglądu przechowywać w szczelnie zamykanej
transportówce,
- przy przeglÄ…dzie pni w czasie bezpo\
ytkowym mo\
liwie szybko wykonywać niezbędne
zabiegi, przejrzaną część gniazda niezwłocznie przykrywać,
- chronić przed dostępem pszczół pomieszczenia, w których przechowany jest miód
i woszczyna,
- nie zostawiać na pasieczysku plastrów lub naczyń w celu osuszenia ich przez pszczoły.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie czynniki wywołują podra\
nienie pszczół?
2. Kiedy przeprowadza się przeglądy całkowite?
3. Jakie zasady obowiÄ…zujÄ… przy wyszukiwaniu matek pszczelich?
4. Jak zapobiegamy rabunkom pszczół?
5. W jakich warunkach nie nale\
y przeprowadzać przeglądów rodzin?
6. Jak powinien być ubrany pszczelarz idąc do pracy przy pszczołach?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobieranie środków ochrony indywidualnej do pracy przy pszczołach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dobrać i obejrzeć strój pasieczny,
2) zało\
yć kombinezon i siatkę ochronną/kapelusz pszczelarski,
3) narysować strój pasieczny,
4) opisać rysunek,
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- fartuch lub kombinezon,
- siatka ochronna/kapelusz pszczelarski,
- rękawice skórzane.
Ćwiczenie 2
Prowadzenie przeglądów rodzin pszczelich.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zało\
yć strój pasieczny,
2) ustawić się z boku ula,
3) otworzyć daszek i zdjąć ocieplenie górne,
4) wcisnąć ostrze dłuta pasiecznego między zatwór a ostatnią ramkę i odsunąć zatwór,
5) wyjąć ostro\
nie plaster pszczeli i trzymając go pionowo nad gniazdem prowadzić
obserwacje,
6) zapisać w ksią\
ce pasiecznej:
- liczbę plastrów z czerwiem,
- szacunkową ilość zapasów,
- zauwa\
onÄ… matkÄ™,
- ogólną liczbę plastrów w gniez
dzie,
7) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Åšrodki dydaktyczne:
- sprzęt do przeglądu rodzin pszczelich,
- strój pasieczny,
- ksiÄ…\
ka pasieczna.
Ćwiczenie 3
Udzielanie pierwszej pomocy osobie po\
Ä…dlonej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) opisać ró\
ne reakcje organizmu na jad pszczeli,
2) wypisać środki, które mo\
na podać osobom po u\
Ä…dleniu,
3) usunąć \
ądło ciała u\
ywając do tego celu dłuta pasiecznego,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- \
ywe pszczoły,
- środki neutralizujące skutki u\
Ä…dlenia.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić czynniki wywołują podra\
nienie pszczół?
1
1

2) przeprowadzać przeglądy rodzin pszczelich?
1
1

3) dobierać środki ochrony indywidualnej do pracy przy pszczołach?
1
1

4) udzielać pierwszej pomocy osobie po\
Ä…dlonej?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.2. Wybór typu ula i urządzanie pasieczyska
4.2.1 Materiał nauczania
Rodzaje i typy uli
Ze względu na konstrukcję ule dzielimy na le\
aki, stojaki i kombinowane (rys. 5).
W le\
akach powiększanie gniazda  dostawianie plastrów odbywa się tylko w poziomie.
Liczba ramek, jakie mieści taki ul mo\
e być ró\
na, czasem przekracza nawet 20. W tych
ulach rodnia od miodni oddzielana jest pionowÄ… kratÄ… odgrodowÄ…. Do le\
aków zaliczany:
le\
ak warszawski zwykły, le\
ak warszawski poszerzony, le\
ak wielkopolski, le\
ak Dadanta.
Rys. 5. Schematyczne przekroje pionowe uli: a) le\
aka warszawskiego zwykłego, b, c) kombinowanych 
warszawskiego poszerzonego i Dadanta, d) stojaka wielkopolskiego [5, s. 19]
Tabela 1. Zestawienie wielkości ramek i pojemności ró\
nych typów uli najpowszechniej stosowanych w Polsce
[5, s. 33]
Zewnętrzne Powierzchnia
Nazwa
wymiary ramki plastrów [dm2]
i typ ula
gniazdowej nadstawkowej gniazdowego nadstawkowego
Le\
ak warszawski zwykły 240x435  10,44 
Le\
ak wielkopolski 360x260  9,36 
Stojak wielkopolski
360x260 360x260 9,36 9,36
2-kondygnacyjny
Stojak wielkopolski
360x260 360x130 9,36 4,68
3-kondygnacyjny
Warszawski poszerzony
300x435 460x130 13,05 4,64
kombinowany
Dadanta kombinowany 435x300 435x145 13,05 6,31
Ostrowskiej 360x230 360x230 8,28 8,28
Ule kombinowane są konstrukcją pośrednią między typowymi le\
akami, a ulami
korpusowymi/stojakami. W ulach tych poczÄ…tkowo gniazdo poszerza siÄ™ w poziomie
a następnie na powałkę dostawia się nadstawkę, pełniąca rolę magazynu na miód. Liczba
ramek gniazdowych w takich ulach jest zwykle ni\
sza ni\
w typowych le\
akach. Do uli
kombinowanych nale\
ą: warszawski zwykły, warszawski poszerzony, ul Dadanta.
Stosowanie kraty podgrodowej celem oddzielenia miodni od rodni w ulach kombinowanych
nie jest konieczne ze względu na większą głębokość komórek w ramkach nadstawowych
będącą wynikiem szerszych beleczek ramkowych. Wadą uli kombinowanych jest zbyt mała
kubatura miodni/nadstawki w stosunku do rodni. Ule korpusowe/stojaki składają się z kilku
kondygnacji. Kubaturę ula zwiększa się w pionie przez dodawanie kolejnych korpusów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Tylko wiosną gniazdo poszerza się w poziomie do całkowitego wypełnienia
korpusu/korpusów gniazdowego/gniazdowych. Gniazdo zlokalizowane jest w korpusie
poło\
onym na dennicy  gniazdowym, nad nim znajdują się korpusy magazynowe. Część
gniazdowa od magazynowej oddzielona jest poziomą kratą odgrodową. Do stojaków nale\
Ä…:
stojak wielkopolski, ul Ostrowskiej, ul korpusowy Dadanta, ul Langstrotha, ul typu Apipol.
Ule stojaki są szczególnie przydatne przy prowadzeniu gospodarki wędrownej.
Cechy dobrego ula
Poznanie biologii rodziny pszczelej i jej wymagań w poszczególnych okresach
rozwojowych było i jest podstawą do konstruowania pomieszczeń, które zapewniają
pszczołom optymalne warunki bytowe, a pszczelarzowi ułatwiają pracę i wpływają na
zwiększenie wydajności pasieki.
Dobry ul powinien skutecznie chronić pszczoły przed wpływem niekorzystnych
warunków atmosferycznych, szczególnie w okresie intensywnego czerwienia matek.
Powinien być on zbudowany z materiałów o niskim współczynniku przewodnictwa
cieplnego. Musi być szczelny, oraz umo\
liwiać regulację pojemności gniazda w zale\
ności od
stanu biologicznego rodziny pszczelej. Konstrukcja ula powinna zapewniać swobodną
regulację wentylacji wnętrza oraz umo\
liwiać przeprowadzanie wszelkiego rodzaju zabiegów
sanitarno-weterynaryjnych. W zale\
ności od specjalizacji pasieki (wychów matek,
pozyskiwanie mleczka pszczelego, propolisu czy pyłku kwiatowego) ul powinien ułatwiać
pracę i zapewniać optymalne warunki niezbędne do realizacji zadań produkcyjnych.
Kubatura gniazda
Wymiary gniazd i ramek ró\
nych typów uli (tabela 1 i 2) nie są przypadkowe lecz są
wynikiem długoletnich obserwacji rodziny pszczelej i warunków środowiskowych, w których
rodzina przebywa. Zró\
nicowanie klimatycznie i obfitość bazy po\
ytkowej (nektaru i pyłku)
wymagają indywidualnego podejścia do wyboru optymalnego typu ula. W okolicach
o słabych po\
ytkach zalecany jest zwykle ul o mniejszych wymiarach ramek. W okolicach
o bogatych, ciągłych po\
ytkach, polecana jest ramka większa lub ul wielokondygnacyjny.
Podstawą tych stwierdzeń jest analiza mo\
liwości rozwojowych rodziny pszczelej w danych
warunkach środowiskowych. Wybierając typ ula niezbędne jest określenie maksymalnej
ilości plastrów potrzebnych do zapewnienie miejsca na:
- uzyskanie maksymalnego czerwienia matek,
- \
elazny zapas miodu (6 8 kg na rodzinÄ™),
- zapas pierzgi,
- wygryzające się pszczoły,
- przerobienie nektaru i magazynowanie miodu towarowego.
Maksymalną intensywność czerwienia matki uzyskują na przełomie czerwca i lipca
znosząc średnio około 2.200 jaj na dobę. W czasie 21 dni rozwoju pszczoły robotnicy, matka
zło\
y (21 x 2.200) około 46.200 jaj. Jeden decymetr kwadratowy plastra zawiera obustronnie
800 komórek, zatem czerw zajmie powierzchnię (46.200 : 800) około 58 dm2.
Stały zapas miodu rodziny pszczelej nie powinien spadać poni\
ej 6 kg miodu. Jeden dm2
plastra mieści około 300 g miodu dojrzałego. Dla pomieszczenia tych zapasów niezbędna jest
powierzchnia 20 dm2 (6.000 g : 300 g). Jedna \
erujÄ…ca larwa pszczela zu\
ywa pół komórki
pierzgi. PierzgÄ… od\
ywiają się równie\
pszczoły ulowe (karmicielki i woszczarki). Część
pierzgi stanowi rezerwę na okres niesprzyjających warunków pogodowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Powierzchnia u\
ytkowa plastra [dm2] Maksymalna powierzchnia plastrów w ulu latem
Nazwa
i typ ula
gniazdowych nadstawkowych razem powierzchnia [dm2]
gniazdowego nadstawkowego
szt. dm2 szt. dm2 u\
ytkowa ogólna
Le\
ak warszawski
9,4 - 22 207   207 230
zwykły
Le\
ak wielkopolski 8,2 - 24 196   169 225
Stojak wielkopolski
8,2 8,2 10 82 10 82 164 187
2-kondygnacyjny
Stojak wielkopolski
8,2 3,7 10 82 10+10 82+32 201 234
3-kondygnacyjny
Warszawski
poszerzony 11,5 3,7 14 161 14 52 213 248
kombinowany
Dadanta
11,3 4,9 14 158 11 54 212 265
kombinowany
Ostrowskiej 7,4 7,4 10+10 148 10 74 222 248
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Tabela 2.
Zestawienie powierzchni u
\

ytkowej i ogólnej ró
\

nych typów uli [opracowanie własne]
16
W celu obliczenia minimalnej ilości pierzgi, która jest niezbędna dla wy\
ywienia larw
przyjmuje się 14 dni czerwienia matki (2.200 x 14 = 30.800 : 2), czyli 15.400 komórek.
Pierzga nie jest rozmieszczana zwarcie na plastrze, dlatego przyjmuje się nieco większą
powierzchnię dla pomieszczenia tych zapasów  około 25 dm2.
Średnio matka składa 1500 1700 jaj na dobę, co jest wartością ni\
szÄ… od maksymalnej.
Przy takim tempie czerwienia w czasie 35 dni  przeciętny okres \
ycia robotnicy latem,
wygryzie się 52.500 do 59.500 pszczół. Jeden dm2 plastra obustronnie mieści na swojej
powierzchni 220 pszczół, zatem dla zapewnienia niezbędnej powierzchni do pomieszczenia
młodych pszczół konieczna jest powierzchnia 235 270 dm2 plastra.
Åšwie\
y nakrop składany jest przez pszczoły na trzykrotnie większej powierzchni ni\

miód dojrzały (na 1 kg przybytku pszczoły potrzebują około 9 dm2). 1 kg zasklepionego
miodu zajmuje powierzchnię ok. 3 dm2. Przeciętna powierzchnia plastra niezbędna do
pomieszczenia 1 kg przybytku dziennego wynosi około 4.5 5.5 dm2. Ogólna powierzchnia
plastrów gniazda zapewniająca rozwój rodziny pszczelej wynosi ok. 103 dm2. Taką
pojemność gniazda powinien zapewnić dobry ul.
Materiały wykorzystywane do budowy uli
Drewno
Do budowy uli wykorzystuje się suche drewno gatunków miękkich, najczęściej sosny
i jodły zaś z liściastych: lipy, wierzby, topoli, osiki. Drewno twarde (dąb, jesion, wiąz, buk,
brzoza i modrzew) nie nadaje się do wyrobu uli. Materiał przeznaczony do konstruowania uli
powinien być zdrowy, bez większych śladów pochodzenia grzybowego (czerwona
smugowatość lub silna sinizna). Nie powinien być stoczony przez owady i posiadać sęków
o średnicy powy\
ej 40 mm (dopuszczalne są sęki zdrowe, dobrze zrośnięte z drewnem).
Wilgotność drewna nie powinna przekraczać 15 16%. Suche drewno odznacza się niskim
współczynnikiem przewodnictwa cieplnego (tabela 3). W miarę wzrostu wilgotności
współczynnik ten wzrasta.
Płyty pilśniowe
Wśród płyt pilśniowych wyró\
niamy płyty twarde i płyty miękkie. Współczynnik
przewodnictwa cieplnego płyt twardych zbli\
ony jest do drewna (tabela 3). PÅ‚yty twarde
pomimo tendencji do wchłaniania wilgoci i odkształcania się na grubość, przy dobrej ich
konserwacji mogą zastąpić drewno. Płyty pilśniowe miękkie z uwagi na trudności w obróbce
i mniejszą wytrzymałość na działanie mechaniczne nie nadają. się do konstruowania uli,
jednak ze względu na bardzo niski współczynnik przewodnictwa cieplnego stanowią dobry
materiał izolacyjny. Ule wykonane z płyt pilśniowych na konstrukcji szkieletowej z drewna
są tanie, łatwe w wykonaniu, ciepłe, suche i lekkie.
SÅ‚oma, trzcina, sitowie
Materiały te z uwagi na bardzo niski współczynnik przewodnictwa ciepła (tabela 3)
stanowią dobry materiał budowlany. Konstruowanie uli z tych materiałów wymaga jednak
dość znacznych nakładów pracy ręcznej i dodatkowego oprzyrządowania w postaci prawideł
i pras do wyrobu mat. A
atwo dostępny i tani materiał stwarza mo\
liwości budowy uli we
własnym zakresie. Mankamentem uli słomianych jest trudność w przeprowadzaniu
odka\
ania, zaś ściany nara\
one sÄ… na uszkodzenia przez gryzonie.
Styropian
Styropian jest materiałem syntetycznym charakteryzującym się wyjątkowo niskim
współczynnikiem przewodnictwa cieplnego (tabela 3), lekkim i dający się modelować
w specjalnych prasach. Styropian jest szeroko stosowany jako materiał izolacyjny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Wartość materiałów izolacyjnych uzale\
niona jest od:
- zdolności przepuszczania ciepła (im mniejsza tym materiał lepszy) czyli od
współczynnika przewodnictwa cieplnego,
- zdolności wchłaniania wilgoci z powietrza, czyli higroskopijności (im słabsze
wchłanianie tym materiał lepszy),
- stopnia osiadania (zbijania siÄ™) czyli wytwarzania z biegiem czasu na skutek tendencji do
osiadania wolnych przestrzeni pozbawionych wypełnienia (im mniejsza tendencja do
zmiany struktury tym materiał przydatniejszy),
- podatności do zagnie\
d\
ania siÄ™ gryzoni.
Tabela 3. Przewodnictwo cieplne materiałów izolacyjnych [2, s. 26]
Przydatność Współczynnik przewodnictwa
Nazwa materiału
materiału cieplnego
bardzo du\
a styropian 0,025
płyta pilśniowa porowata 0,04
wata odpadowa 0,037
pakuły 0,037 0,041
du\
a filce (ró\
ne) 0,031 0,05
paz
dzierze lniane lub konopne 0,04 0,06
mech 0,04
słoma prosta 0,04 0,05
sieczka słomiana 0,04 0,05
wełna drzewna 0,05 0,10
średnia
liście suche 0,05 0,06
sitowie 0,06
trociny 0,05 0,07
mała wióry drzewne 0,10
plewy i słoma z kłosami 0,04
Ogólne zasady budowy uli
Znając właściwości materiałów mo\
na przystąpić do wyboru typu ula lub jego
samodzielnego wykonania. W nowoczesnym ulu rozbieralnym wyró\
nia siÄ™:
- daszek,
- powałkę,
- korpus nadstawowy  magazynowy,
- korpus gniazdowy,
- dennicÄ™,
- stojak  podstawkÄ™.
Do wyposa\
enia ula nale\
y: komplet ramek, beleczki powałkowe, maty lub poduszki
ocieplające (górne i boczne), wkładka wylotowa, mostek wylotowy, krata odgrodowa
i podkarmiaczka.
Beleczki powałkowe wstawiane między ramki powinny zapewniać latem odstęp między
plastrami wynoszący 12 mm zaś zimą 8 mm. Odległość między beleczkami bocznymi ramek
a ścianami ula powinna wynosić 7,5 mm (rys. 2a). Większe przestrzenie powodują
zabudowywanie ich przez pszczoły, przy mniejszych od 4 mm pszczoły starają się je
zakitować. Odległość między górną beleczką ramki gniazdowej a dolną beleczką ramki
nadstawkowej powinna wynosić 10 mm (rys. 2a). Odległość pomiędzy środkowymi liniami
ramek gniazdowych powinna wynosić 37,5 mm (rys. 2b). Szerokość beleczki ramkowej
powinna być równa 25 mm. Odległość między dennicą a dolną beleczką ramki gniazdowej
nie powinna być mniejsza ni\
20 mm. (rys. 2c)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
 a) b)
c)
Rys. 2. Stałe niezmienne wymiary w ulu: a) odległość między beleczkami bocznymi ramek a ścianami ula oraz
między górną beleczką ramki gniazdowej a dolną beleczką ramki nadstawkowej, b) odległość między
środkowymi liniami ramek gniazdowych, c) odległość między dennicą a dolną beleczką ramki
gniazdowej [2, s. 19]
W jednej pasieki powinny znajdować się ule jednego typu. Ułatwia to pracę (operacje
dennicami, korpusami, ramkami i daszkami oraz pozostałym wyposa\
eniem uli), walkÄ™
z chorobami i paso\
ytami. Dlatego staranność i dokładność wykonania oraz powtarzalność
wszystkich zespołów ula jest niezmiernie wa\
na.
Wybór typu ula uzale\
niony jest od metody gospodarki pasiecznej:
- w pasiekach stacjonarnych mo\
na wykorzystać ule le\
aki i kombinowane. Ule o ramce
wÄ…sko-wysokiej sprzyjajÄ… prowadzeniu gospodarki ekstensywnej, zwiÄ…zanej z rzadko
wykonywanymi przeglądami rodzin, w okolicach o słabych, ale ciągłych po\
ytkach,
- pasieki wędrowne wymagają pojemnego ula, gdy\
w ciÄ…gu kilku dni dochodzi do
gromadzenia du\
ej ilości nektaru. Do tego celu najlepiej nadają się ule korpusowe /
stojaki.
Wybór miejsca i urządzanie pasieczyska
Gospodarstwem pasiecznym określa się pasieczysko (ograniczony teren) wraz ze
znajdujÄ…cymi siÄ™ na nim pniami pszczelimi, zasiedlonymi lub nie zasiedlonymi, budowlami
i urządzeniami pasiecznymi ułatwiającymi prace w pasiece.
Przed wyborem miejsca trzeba dokonać oceny bazy po\
ytkowej.
Nale\
y wziąć pod uwagę dwie wielkości:
- roczne zapotrzebowanie rodziny pszczelej na nektar i pyłek wynosi ok. 90 120 kg miodu
i 30 kg pyłku,
- zasoby surowca miodowego i pyłku w promieniu 1,5 km od pasieki (ok. 706 ha).
Rodziny pszczele powinny znajdować się mo\
liwie najbli\
ej z
ródeł po\
ytku. Lot pszczół
po nektar jest opłacalny, gdy nie jest dłu\
szy ni\
2 km. Koło o promieniu od 1,5 do 2 km
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
zajmuje powierzchnię od 706 do 1256 ha. Na tej powierzchni pszczoły powinny znalez
ć
w ciągu roku dostateczną ilość nektaru i pyłku, aby zapewnić sobie rozwój oraz zgromadzić
nadwy\
kÄ™ miodu dla pszczelarza. Im bogatsza okolica, tym ta nadwy\
ka będzie większa.
Minimalne całoroczne zapotrzebowanie bytowe jednej rodziny pszczelej na miód wynosi
około 90 kg. Z tego około 20 25 kg zu\
ywają pszczoły w kwietniu i maju, głównie na rozwój
rodziny oraz około 30 kg w czerwcu i 15 17 kg w lipcu na rozwój oraz energię zu\
ytÄ… na
pracę (zbiór wziątków, budowa plastrów, regulacja temperatury, itp.). Na rozwój sierpniowy
zu\
ywają dalsze 10 12 kg miodu. Najlepsza byłaby więc okolica, gdzie po\
ytek ciÄ…gnÄ…Å‚by siÄ™
przez cały sezon  od wiosny do jesieni. Taki układ po\
ytków trafia się jednak bardzo rzadko.
Na ogół bywają okresowe niedobory lub nawet braki w dopływie nektaru i dlatego celowe
jest mo\
liwie dokładne obliczenie zasobów po\
ytkowych. Robimy to mno\
Ä…c powierzchniÄ™
zajmowaną przez określone rośliny miododajne występujące w zasięgu lotu pszczół przyszłej
pasieki przez ich jednostkową wydajność miodową, oddzielnie dla okresu wiosennego,
letniego i jesieni. Okolice o zasobach wynoszÄ…cych 4 5 kg z 1 ha mo\
na uwa\
ać za średnio
bogate, o zasobach 6 i więcej kg  za bogate.
W ocenie okolicy, oprócz znajomości zasobów po\
ytkowych, trzeba mieć rozeznanie
w liczebności pni, które z tej bazy mają korzystać. Przyjmując przewidywaną wydajność
miodu towarowego w kg z 1 pnia, uzyskujemy ilość, jaką łącznie z własnym
zapotrzebowaniem powinna zebrać ka\
da rodzina. Nale\
y wziąć pod uwagę, \
e część nektaru
zbiorą inne owady a część zmarnuje się w czasie deszczów czy suszy itp. W naszych
warunkach pszczoły zbierają przeciętnie 50 60% ogólnych zasobów, zale\
nie układu pogody
w danym roku.
Szczegółowe obliczenia robi się z rozbiciem na okresy sezonu. Dzieląc np. zasoby
wiosenne przez wiosenne zapotrzebowanie rodzin otrzymamy liczbÄ™ pni, jakÄ… mo\
e wy\
ywić
okolica w danym okresie. Ka\
de zwiększenie liczby pni ustawionych na tym terenie wpłynie
na obni\
enie wydajności rodzin w całej pasiece. Na zmniejszenie wydajności mogą wpływać
równie\
pasieki sÄ…siednie. Ka\
da z nich, je\
eli znajduje się w odległości mniejszej ni\
3 4 km
od pasieki zakładanej, będzie w jakimś stopniu z nią konkurowała, korzystając z części
nektaru znajdującego się na terenie  zazębiania się lotów obu pasiek. Nale\
y wówczas. brać
pod uwagÄ™ stosunkowo mniejszÄ… powierzchniÄ™ po\
ytkowÄ… i odpowiednio do uszczuplonych
zasobów miodu zmniejszyć planowaną obsadę pni.
Przy okazji lustracji terenu i odwiedzania sÄ…siednich pasiek nale\
y zwracać baczną
uwagę na ich stan zdrowotny. Zało\
enie pasieki w okolicy nawiedzonej przez groz
niejsze
choroby pszczół jest bardzo ryzykowne. Leczenie chorych rodzin jest kosztowne i ucią\
liwe,
a brak praktyki mo\
e początkującemu pszczelarzowi utrudnić wczesne rozpoznanie choroby
i doprowadzić do straty wielu pni. Wa\
ne kryterium doboru wielkości pasieki stanowi
przygotowanie fachowe i sta\
w zawodzie.
Obszar pasieczyska powinien być oznaczony (ogrodzony) a przed wejściem na
pasieczysko powinna znajdować się tabliczka z napisem  Uwaga  pszczoły. Osobom
nieupowa\
nionym wstęp wzbroniony , imię i nazwisko pszczelarza i nr telefonu.
Przy wyborze miejsca na pasieczysko nale\
y zwrócić uwagę na pewne cechy terenu.
Pasieczysko powinno być osłonięte od wiatrów, najlepiej nieco oddalonym szpalerem drzew,
niewysokim wzgórzem, budynkami, itp. Dobrze, je\
eli mieści się na nieznacznym skłonie
w kierunku południowym, południowo-wschodnim czy południowo-zachodnim (szybsze
tajenie śniegu, zapewniony spływ wody opadowej, lepsze nagrzewanie ziemi). Na
pasieczysko nie nadają się tereny poło\
one w zimnych i wilgotnych kotlinach, gdzie osiada
mgła i spływa ochłodzone nocą powietrze, oraz poło\
one zbyt nisko, o wysokim poziomie
wody gruntowej (jest tam zawsze zimniej, rodziny gorzej rozwijają się i są słabsze).
Nieodpowiednie są równie\
miejsca zbyt silnie nagrzewajÄ…ce siÄ™ i pozbawione wszelkiego
przewiewu, np. pod południową ścianą du\
ego budynku, na ciasnym terenie otoczonym
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
wysokim parkanem, murem czy zwartym \
ywopłotem. Przegrzewanie się uli latem zmusza
pszczoły do nadmiernej pracy związanej z wentylacją ula i dodatkowego noszenia wody,
przyspiesza wystąpienie rójki, a kontrastowo odmienne warunki pasieczyska i terenów
le\
ących poza nim są powodem ginięcia wielu pszczół lotnych.
Wskazane jest, aby:
- rodziny pszczele były ustawione co najmniej 10 m od uczęszczanej drogi publicznej,
budynków mieszkalnych, inwentarskich i gospodarczych oraz 50 m od autostrad i dróg
szybkiego ruchu. Je\
eli odległości te nie mogą być zachowane pasieczysko powinno być
oddzielone stałą przeszkodą (parkan, mur, krzewy) o wysokości co najmniej 3 m, która
spowoduje wznoszenie się wylatujących i powracających pszczół nad pobliskim terenem
(a zimą stanowić będzie osłonę od wiatru),
- u\
ytkować pszczoły łagodne,
- ubezpieczyć się od odpowiedzialności cywilnej pszczelarzy w ramach swojej organizacji
pszczelarskiej.
Wewnątrz ogrodzenia, na pasieczysku, sadzi się rośliny, które mogą zapewnić ulom lekki
cień od strony południowo-zachodniej. Nasadzenia powinny znajdować się w rozstawie na
tyle rzadkiej, by dawały tylko  plamy cienia, nie zasłaniając całego pasieczyska. Drugim
zadaniem drzew jest ułatwienie pszczołom orientacji w ustaleniu poło\
enia swego ula. Samo
pasieczysko najlepiej zadarnić i pielęgnować przez okresowe wykaszanie trawy lub
wykładanie miejsc przed wylotami dostępnymi materiałami hamującymi wzrost roślinności
np. płytkami. Miejsce przed wylotem musi być odchwaszczone, zapewniające łatwy dostęp
do ula.
Sposób rozmieszczenia uli powinien ułatwiać pszczołom odnajdywanie swego ula oraz
zapewniać dobre oświetlenie z lekkim cieniem w godzinach najsilniejszej operacji słonecznej.
Poza tym trzeba pszczołom zapewnić odpowiednie warunki do lotów: przed ulem powinna
znajdować się przynajmniej 1,5 2-metrowa wolna przestrzeń, umo\
liwiajÄ…ca stopniowe
wzbijanie się pszczół w powietrze z mostków wylotowych i wygodne siadanie na nich
w drodze powrotnej. Ule nale\
y rozstawić w rzędach o odległości ok. 4 m, aby zmniejszyć
ryzyko błądzenia pszczół i wypoziomować.
Dobrze wyposa\
one pasieczysko powinno posiadać: poidło, topiarkę słoneczną do wosku
oraz wagę pasieczną. Poidło i topiarkę słoneczną umieszcza się w miejscu dostępnym dla całej
pasieki, zacisznym i dobrze nagrzewanym przez słońce. Poidło musi być stale czynne,
począwszy od pierwszego wiosennego oblotu pszczół, oraz zapewniać pszczołom czystą,
najlepiej bie\
ącą wodę. Topiarkę słoneczną uruchamia się z chwilą rozpoczęcia budowy
plastrów, by mieć mo\
liwość przetapiania ka\
dego, najmniejszego nawet skrawka wyłamanego
suszu woskowego czy matecznika. Niezbędnym sprzętem w dobrze prowadzonej pasiece jest
waga pasieczna ustawiona wraz z ulem kontrolnym pod szerokim daszkiem lub specjalnÄ…,
przewiewną obudową, która nie zmienia zbytnio mikroklimatu wokół ula.
Wielkość pracowni pszczelarskiej uzale\
niona jest od wielkości i typu pasieki oraz
mo\
liwości pszczelarza. Dobrze zaplanowana pracownia powinna mieć wydzielone oddzielne
pomieszczenia przeznaczone do:
- przechowywania i dezynfekcji ramek z woszczynÄ…,
- zbijania i drutowania ramek, wprawiania węzy i okresowych prac remontowych,
- wirowania miodu i okresowego przechowywania wypełnionych miodem zestawów
ramek,
- przechowywania zapasowych uli, daszków i nadstawek, rojnic i transportówek,
- prac zwiÄ…zanych z wychowem matek pszczelich.
Małe pasieki 10 20 pniowe posiadają zwykle jednoizbowe pomieszczenia, w których
wydzielone sektory spełniają podstawowe funkcje. W du\
ych pasiekach 60 i więcej pniowych
niezbędne pomieszczenia powinny być szczelne co uniemo\
liwia przenikanie przez
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
nieszczelności pszczół do wnętrza. Dobre warunki pracy zapewni doprowadzenie do
pracowni wody i energii elektrycznej.
Gospodarka wędrowna z uwagi na ciągłe przemieszczanie się całej pasieki z po\
ytku na
po\
ytek wymaga dostosowania pracowni do wymogów tego typu gospodarowania.
Zazwyczaj ka\
da pasieka wędrowna posiada stałe miejsce postoju zimowego, w którym
znajdują się stałe budowle pasieczne.
Sprzęt pszczelarski
W zale\
ności od potrzeb i wykonywanych aktualnie prac w pasiece, sprzęt mo\
na
podzielić na kilka grup.
W gospodarce pasiecznej wyró\
nia się sprzęt przeznaczony do:
1. PrzeglÄ…du pni:
- siatka ochronna na twarz,
- dłuto pasieczne,
- podkurzacz,
- szczotka do zmiatania pszczół,
- pojemnik na wodÄ™.
2. Wtapiania węzy:
- dziurkarka,
- szablon do dziurkowania ramek,
- drut do węzy,
- wtapiacz elektryczny do węzy.
3. Miodobrania:
- miodarka,
- stół do odsklepiania plastrów,
- nó\
lub widelec do odsklepiania plastrów,
- cedzidło do miodu,
- odstojnik do miodu,
- naczynia lub beczki na miód,
- transportówka na plastry lub wolne korpusy,
- automatyczna linia do odwirowywania plastrów.
4. Zbierania i osadzania roi:
- rojnica transportówka,
- rozpylacz do wody,
- pomost do osadzania roi,
- karmienia pszczół,
- podkarmiaczki,
- kocioł do sporządzania syropu,
- wiadra lub pojemniki na syrop,
- lejek.
5. Topienia wosku:
- topiarka słoneczna lub elektryczna,
- odstojnik do wosku.
6. Wychowu i wymiany matek:
- izolatory z kraty odgrodowej,
- Å‚y\
eczka do przekładania larw,
- koreczki i miseczki matecznikowe,
- ramki hodowlane,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
- klateczki do poddawania matek,
- pałeczka do wyrobu miseczek matecznikowych,
- Å‚az
nia wodna do topienia wosku,
- przybory do znakowania matek,
- uliki weselne,
- inkubator,
- izolatory.
7. Zabiegów dezynfekcyjnych:
- palnik gazowy,
- kocioł do dezynfekcji sprzętu drewnianego w roztworze sody kaustycznej,
- ubranie i sprzęt ochronny.
8. Gospodarki wędrownej:
- środek transportu,
- pasy spinajÄ…ce,
- urządzenie do załadunku i rozładunku rodzin pszczelich.
9. Dodatkowego wyposa\
enia pasieki:
- kraty odgrodowe, przegonki,
- ule zapasowe,
- ramki,
- prawidło do zbijania ramek,
- wózek pasieczny,
- palnik spirytusowy,
- wialnia do pyłku,
- apteczka podręczna,
- termometr.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czym winien się charakteryzować dobry materiał na ul?
2. Jakie są stałe i niezmienne wymiary w ulu?
3. Czym charakteryzuje siÄ™ nowoczesny ul?
4. Jakie cechy posiada dobry ul?
5. W jaki sposób obliczyć maksymalną pojemność ula?
6. Jak oblicza siÄ™ maksymalne czerwienie matki?
7. Jak oblicza się zasobność bazy po\
ytkowej?
8. Ile wynosi roczne spo\
ycie miodu i pyłku przez rodzinę pszczelą?
9. W jakim celu prowadzimy ul kontrolny?
10. Jakie jest zapotrzebowanie na pokarm rodziny pszczelej w kwietniu, maju, czerwcu, lipcu
i w sierpniu?
11. Czym powinno charakteryzować się pasieczysko pod względem jego wyposa\
enia?
12. Do jakich celów wykorzystywana jest pracownia pszczelarska?
13. Czym powinna charakteryzować się dobrze zaplanowana pracownia pszczelarska?
14. W jaki podstawowy i niezbędny sprzęt pszczelarski powinna być wyposa\
ona pasieka?
15. Jaki sprzęt potrzebny jest przy miodobraniu?
16. Jaki sprzęt wykorzystujemy przy wytopie wosku?
17. Jaki sprzęt potrzebny jest przy karmieniu pszczół?
18. Jakim sprzętem posługujemy się przy wychowie matek pszczelich?
19. W jaki sposób ustawiamy ule na pasieczysku?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznawanie rodzajów i typów uli.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć zaprezentowane typy uli,
2) oznaczyć typ ramki,
3) zmierzyć zewnętrzny wymiar ramki gniazdowej i nadstawkowej,
4) obliczyć powierzchnię plastra gniazdowego i nadstawkowego,
5) obliczyć ogólną powierzchnię plastrów w ulu,
6) obliczyć przeciętną pojemność ula zimą,
7) wpisać wyniki obliczeń do tabelki,
8) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Zewnętrzne
Powierzchnia Przeciętna pojemność
wymiary ramki
plastra [dm2] ula zimÄ…
[mm]
Nazwa Typ
i typ ula ramki
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- ró\
ne typy i rodzaje uli,
- miara stolarska,
- ramki poszczególnych typów uli.
Ćwiczenie 2
Rozpoznawanie narzędzi i sprzętu pasiecznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) obejrzeć zaprezentowany sprzęt pasieczny,
2) obejrzeć zdjęcia ilustrujące sprzęt pasieczny,
3) opracować krótki opis sprzętu i jego przeznaczenia,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
2
2
[dm ]
plastrów
gniazdowej
plastrów w ulu [dm ]
gniazdowego
Ogólna powierzchnia
powierzchnia
nadstawkowej
nadstawkowej
liczba plastrów
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- sprzęt pasieczny,
- zdjęcia ilustrujące sprzęt pasieczny.
Ćwiczenie 3
Projektowanie i urzÄ…dzanie pasieczyska.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć miejsce na urządzenie pasieczyska,
2) zwrócić uwagę na oddalenie od drogi uczęszczanej przez ludzi,
3) zwrócić uwagę na zadrzewienie,
4) wykonać szkic pasieczyska na którym nale\
y określić:
 miejsce na poidło,
 miejsce na topiarkę słoneczną,
 miejsce pracowni pasiecznej,
 rozstawienie uli,
 miejsce ula kontrolnego-wagowego.
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- teren na pasieczysko,
- miara geodezyjna,
- linijka,
- ołówek.
Ćwiczenie 4
Obliczanie zasobności bazy po\
ytkowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić zasobność bazy po\
ytkowej w promieniu 2 km od wskazanej pasieki,
2) obliczyć ogólne zasoby bazy po\
ytkowej w sezonie,
3) obliczyć zasobność bazy po\
ytkowej w przeliczeniu na 1 ha,
4) wypełnić poni\
szÄ… tabelÄ™.
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Część
zasobów
Zasoby bazy
Wydajność zebrana
Wydajność po\
ytkowej w
Roślina miodowa przez
miodowa kolejnych
po\
ytkowa z kolejnych pszczoły
z 1 ha [kg] porach sezonu
roślin [kg] (ok. 55%
[kg]
całkowitej
wydajności)
1.
2.
3.
4.
5.
1.
2.
3.
4.
5.
1.
2.
3.
4.
5.
Ogółem zasoby bazy po\
ytkowej w sezonie  kg
Zasoby w przeliczeniu na 1 ha powierzchni  kg
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- kalendarz kwitnienia roślin,
- tabela z wydajnością miodową roślin w kg z 1 ha,
- kalkulator.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określać cechy dobrego ula?
1
1

2) obliczać maksymalną pojemność ula?
1
1

3) rozpoznać ule i sprzęt pasieczny?
1
1

4) określać sprzęt potrzebny do miodobrania?
1
1

5) charakteryzować ule kombinowane?
1
1

6) wymieniać specjalistyczny sprzęt pasieczny?
1
1

7) określać stałe i niezmienne wymiary w ulu?
1
1

8) wybrać miejsce na pasieczysko?
1
1

9) szacować zasobność bazy po\
ytkowej?
1
1

10) urządzać poidło dla pszczół?
1
1

11) ustawiać pnie na pasieczysku?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Pora
sezonu
Powierzchnia [ha]
lato
wiosna
lato
pó
z

ne
4.3. Nabywanie i przesiedlanie rodzin pszczelich
4.3.1 Materiał nauczania
Nabywanie pszczół
Zakładając pasiekę pszczoły mo\
na nabyć w postaci:
- rojów sztucznych, naturalnych lub pakietów,
- odkładów z matką lub rodzin przeło\
onych do własnych uli (pszczoły z plastrami),
- rodzin pszczelich (rodziny wraz z ulami),
- pasiek z całym wyposa\
eniem.
Kupując pszczoły nale\
y zwrócić uwagę przede wszystkim na ich zdrowotność. Dlatego
zakupu nale\
y dokonywać tylko w dobrze prowadzonej pasiece oraz w okolicy wolnej od
zaraz
liwych chorób pszczół i czerwiu. Przy zakupie rodzin pszczelich nale\
y zwrócić uwagę na:
- siłę rodziny tj. oszacowanie wielkości gniazda w stosunku do pory roku, liczbę plastrów
obsiadanych na czarno przez pszczoły, liczbę plastrów czerwiu. Rodziny silne łatwiej
utrzymujÄ… temperaturÄ™ gniazda, lepiej karmiÄ… i opiekujÄ… siÄ™ czerwiem,
- jakość plastrów. Zdrowe rodziny powinny zawierać jasne plastry, a w ulu nie powinno
być śladów po biegunce,
- jakość matki, najlepiej znakowane i nie starsze jak dwuletnie, bez śladów uszkodzeń.
Matki stare są bardziej podatne na choroby oraz słabiej czerwią,
- jakość czerwiu,
- du\
ą pracowitość,
- małą rojliwość (cechy dziedziczne, praca hodowlana),
- łagodność (cecha po\
ądana ze względu na ryzyko po\
Ä…dlenia, a co za tym idzie konflikty
z sÄ…siadami)
- zimotrwałość,
- witalność,
- plenność,
- odporność na choroby,
- wymiar ramek, najlepiej gdyby odpowiadał systemowi ula u\
ywanego w naszej pasiece.
Dokładna obserwacja czerwiu i pszczół dorosłych podczas przeglądów pozwoli
rozpoznawać stany chorobowe i eliminować anomalie. Niektóre cechy mogą być trudne do
oceny ze względu na porę sezonu np. wczesną wiosną trudno ocenić rojliwość, pracowitość
czy plenność, dlatego nale\
y przeprowadzić wywiad z pszczelarzem, od którego kupujemy
pszczoły. Warto dowiedzieć się o rasę i pochodzenie matek, pozwoli to zaplanować
ewentualnÄ… ich wymianÄ™.
Przesiedlanie rodzin
U\
ywany wcześniej ul, do którego mamy przesiedlić rodzinę, nale\
y poddać gruntownej
dezynfekcji oraz wyposa\
yć w komplet ramek z suszem lub węzą, zatwory, ocieplenie górne
i boczne oraz wkładkę wylotową. Przy dobrej organizacji pracy przeło\
enie gniazda mo\
na
wykonać szybciej ni\
przeglÄ…d rodziny. Ul z przesiedlanÄ… rodzinÄ… odstawia siÄ™ w bok na ok.
0,5 m i obraca o 90°, \
eby utrudnić wracającym z pola zbieraczkom odszukanie dawnego
wylotu, a na jego miejsce ustawia natychmiast nowy ul. Z odstawionej rodziny przenosi siÄ™
szybko plastry wraz z pszczołami nie zmieniając kolejności ich uło\
enia. Ewentualne
oczyszczanie beleczek powinno być wykonane w starym ulu. Ramki nie wymagające
oczyszczenia mo\
na przenosić po dwie. Gdy całe gniazdo znajdzie się w nowym ulu, trzeba
je ocieplić i zamknąć, a pozostałe pszczoły, które zostały na matach i ścianach, strząsnąć na
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
pomost przed wylotem. Pusty ul nale\
y zabrać i zabezpieczyć przed nalatywaniem przez
szczelne zamknięcie i odstawienie na dalszą odległość.
Trudniejsze i bardziej pracochłonne jest przenoszenie rodzin do uli innego typu. W celu
dla zmniejszenia nakładu pracy przenosi się tylko plastry z czerwiem, a najlepszą porą
przesiedlania jest wiosna, kiedy w ulu jest go jeszcze mało. Czasami konieczne jest wycinanie
fragmentów plastrów zajętych przez czerw i mocowanie w ramkach typu ula, do którego
przesiedlamy rodziny. Praca przy jednej rodzinie trwa dość długo, nale\
y ją wykonać
w ciepły i pogodny dzień. Nie nale\
y zmieniać typu uli pod koniec okresu wypacania wosku,
gdy\
pszczoły muszą zdą\
yć jeszcze przymocować przeło\
one plastry do ramek, naprawić ich
uszkodzenia, zabudować łączenia woszczyny oraz w tym samym jeszcze sezonie odbudować
kilka ramek węzy nowego typu.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jakiej formie mo\
na nabyć pszczoły?
2. Czym nale\
y kierować się przy zakupie pszczół?
3. W jaki sposób przesiedla się rodziny pszczele?
4. W jakim okresie mo\
na przesiedlać rodziny do innych typów uli?
5. Jak nale\
y postępować z czerwiem podczas przesiedlania rodzin pszczelich do innych
typów uli?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przesiedlanie rodzin do uli tego samego typu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować ul wyposa\
ając go w: zatwory, maty, wkładkę wylotową,
2) odstawić ul z przesiedlanÄ… rodzinÄ… na 0,5 m i obrócić o 90°,
3) ustawić nowy ul w miejsce odstawionego,
4) przenieść z odstawionej rodziny szybko plastry wraz z pszczołami nie zmieniając ich
kolejności,
5) ocieplić i zamknąć ul, a resztki pszczół, które zostały na matach i ścianach, strząsnąć na
pomost przed wylotem,
6) przygotować ul wyposa\
ając go w: zatwory, maty, wkładkę wylotową, ramki woszczyny
i ewentualnie ramki z węzą,
7) zaprezentować wyniki.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 rodziny pszczele,
 puste ule tego samego typu jak ule z osadzonymi rodzinami,
 plastry,
 ramki z węzą.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Ćwiczenie 2
Przesiedlanie rodzin pszczelich do uli innego typu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować ul wyposa\
ając go w: zatwory, maty, wkładkę wylotową,
2) odstawić ul z przesiedlanÄ… rodzinÄ… na 0,5 m i obrócić o 90°,
3) ustawić nowy ul w miejsce odstawionego,
4) zmieść do pustego ula pszczoły z plastrów z czerwiem a plastry do rozmiarów ramki
nowego ula,
5) zabezpieczyć plaster z obu stron (najlepiej drutem pszczelarskim) przed wysuwaniem się
z ramki,
6) ocieplić i zamknąć ul, a resztki pszczół, które zostały na matach i ścianach, strząsnąć na
pomost przed wylotem,
7) narysować przycinanie plastrów z czerwiem,
8) zaprezentować wyniki.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 plansze i foliogramy przedstawiające przekładanie plastrów ró\
nych typów uli,
 rodziny pszczele,
 puste ule innego typu ni\
te z osadzonymi rodzinami,
 plastry,
 ramki z węzą.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) ocenić rodzinę pszczelą przed zakupem?
1
1

2) przygotować ul do przesiedlenia rodziny?
1
1

3) przesiedlać rodziny do uli tego samego typu pszczele?
1
1

4) przesiedlać rodziny pszczele do uli innych typów?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, wstawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedz
prawidłową.
4. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
5. Test zawiera 20 zadań, do ka\
dego pytania dołączone są 4 mo\
liwości odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawdziwa.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielanie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego kiedy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 40 minut.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Podra\
nienie pszczół mogą powodować
a) tylko ostre zapachy.
b) tylko nieodpowiednia odzie\
pszczelarza.
c) tylko nieodpowiednie zachowanie pszczelarza.
d) gniecenie pszczół, chaotyczna praca, ostre zapachy, dokonywanie przeglądów
w okresie bezpo\
ytkowym.
2. W przypadku u\
ądlenia przez pszczołę pierwszą czynnością, jaką nale\
y wykonać jest
a) usunięcie \
ądła z ciała.
b) wezwanie pomocy lekarskiej.
c) podanie osobie u\
Ä…dlonej wody z wapnem.
d) wyssanie jadu z rany.
3. W przypadku u\
ądlenia przez pszczołę osoby uczulonej na jad pszczeli nale\
y
a) podać jej coś do picia.
b) podać jej wodę z wapnem i zapewnić jak najszybszą pomoc lekarską.
c) tylko usunąć \
ądło z ciała.
d) nie usuwać \
ądła z ciała.
4. śądlenie przez pszczoły powinny unikać
a) tylko osoby chore na cukrzycÄ™.
b) tylko osoby chore na.
c) tylko kobiety w ciÄ…\
y.
d) osoby chore na: cukrzycÄ™, gruz
licÄ™ oraz kobiety w ciÄ…\
y.
5. Nawet pszczelarze powinni unikać \
Ä…dlenia w
a) nogi.
b) ręce.
c) głowę i szyję.
d) stopy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
6. Przeglądy połączone z całkowitym rozebraniem gniazda nazywamy
a) częściowymi.
b) głównymi.
c) całkowitymi.
d) dokładnymi.
7. Do wglÄ…du w gniazdo rodziny pszczelej mo\
e być ograniczone
a) poszerzanie gniazd.
b) kontrola nastroju rodziny.
c) kontrola stanu zapasów.
d) wszystkie wymienione.
8. Pasieka na rabunki jest szczególnie nara\
ona w okresie
a) wiosennym.
b) bezpo\
ytkowym w drugiej połowie sezonu.
c) letnim.
d) zimowli.
9. Powstawaniu rabunków sprzyja
a) pozostawianie na pasieczysku plastrów.
b) utrzymywanie przez dłu\
szy czas rodzin osieroconych i słabych.
c) brak po\
ytku.
d) wszystkie wymienione.
10. Ze względu na konstrukcję ule dzielimy na
a) le\
aki, kombinowane i stojaki.
b) tylko le\
aki i kombinowane.
c) tylko le\
aki i stojaki.
d) le\
aki, kombinowane i nadstawkowe.
11. W ulach stojakach rodniÄ™ od miodni oddziela
a) przegonka.
b) pozioma krata odgrodowa.
c) pionowa krata odgrodowa.
d) przegroda.
12. Kubatura uli stojaków zwiększana jest w
a) w poziomie.
b) tylko w pionie.
c) wiosną do wypełnienia gniazda w poziomie, a potem tylko w pionie.
d) w pionie a potem w poziomie.
13. Kubatura gniazda powinna zapewnić miejsce na
a) maksymalne czerwienia matki.
b) \
elazny zapas pokarmu węglowodanowego.
c) zapas pyłku.
d) wszystkie wymienione.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
14. W nowoczesnym ulu rozbieralnym wyró\
nia siÄ™
a) daszek, powałkę, korpus nadstawowy  magazynowy, korpus gniazdowy, dennicę
i stojak.
b) korpus nadstawowy  magazynowy, korpus gniazdowy i dennicÄ™.
c) korpus gniazdowy, dennicÄ™ i stojak.
d) daszek, powałkę, korpus nadstawowy  magazynowy.
15. Odległość między beleczkami bocznymi ramek a ścianami ula powinna wynosić
a) 10 mm.
b) 15 mm.
c) 7,5 mm.
d) 20 mm.
16. Odległość pomiędzy środkowymi liniami ramek gniazdowych powinna wynosić
a) 37,5 mm.
b) 15 mm.
c) 7,5 mm.
d) 20 mm.
17. Do pasiek wędrownych polecane są ule
a) le\
aki.
b) kombinowane.
c) stojaki.
d) le\
aki i kombinowane.
18. Do sprzętu do przeglądania rodzin pszczelich zaliczamy
a) siatkę ochronną na twarz, dłuto pasieczne, podkurzacz, szczotkę do zmiatania pszczół.
b) dłuto pasieczne, podkurzacz, wirówkę.
c) dłuto pasieczne, podkurzacz, rojołapkę.
d) podkurzacz, szczotkę do zmiatania pszczół, nó\
do odsklepiania plastrów.
19. Kupując pszczoły nale\
y zwrócić uwagę przede wszystkim na
a) ich zdrowotność.
b) wielkość \
elaznego zapasu.
c) tylko na siłę.
d) obecność czerwiu.
20. Przy zakupie siłę rodzin określa się na podstawie
a) intensywności lotów.
b) tylko liczby plastrów obsiadanych przez pszczoły na czarno.
c) tylko liczby plastrów z czerwiem.
d) liczby plastrów obsiadanych przez pszczoły na czarno i liczby plastrów z czerwiem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Zakładanie pasieki
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
6. LITERATURA
1. Bornus L. (red.): Encyklopedia Pszczelarska. PWRiL, Warszawa 1989
2. Hodowla pszczół (praca zbiorowa). PWRiL, Warszawa 1996
3. Janiszewski M.: Ule i sprzęt pasieczny. PWRiL, Warszawa 1966
4. Makowicz J.: Pasieka wędrowna. PWRiL, Warszawa 1983
5. Marcinkowski J.: Jak prawidłowo prowadzić pasiekę.  Sądecki Bartnik , Nowy Sącz 1997
6. Ostrowska W.: Gospodarka pasieczna, Wyd. V. SÄ…decki Bartnik, Nowy SÄ…cz 1998
7. Pałach S.: Kodeks dobrej praktyki produkcyjnej w pszczelarstwie. PZP, Warszawa 2005
8. Prabucki J. (red): Pszczelnictwo. Albatros, Szczecin 1998
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34