Akademia Górniczo - Hutnicza w Krakowie
Wydział Górnictwa i Geoinżynierii
Ekonomiczne skutki
wypadków i chorób zawodowych
dr inż. Arkadiusz Kustra
Studia Podyplomowe w zakresie
Bezpieczeństwo i Higiena Pracy
Koszt wypadku ponoszony przez przedsiębiorstwo :
jest to teoretyczna wartość zwiększająca koszty
własne przedsiębiorstwa, o którą w związku z
zaistniałym wypadkiem zmniejsza się wielkość
zysku lub powiększa wysokość poniesionych strat
Systematyka kosztów wypadków przy
pracy zaproponowana
przez H.W. Heinrich:
Koszty bezpośrednie: koszty ponoszone tytułem
ubezpieczenia, ich wysokość zależy od wielkości płaconych składek.
Koszty pośrednie: koszty zwiększające koszty
przedsiębiorstwa ponad składki ubezpieczeniowe
Koszty pośrednie wypadków przy pracy
zaproponowane przez Heinricha (wyróżniono 11
kategorii kosztów) m.in.:
Koszt organizowania pierwszej pomocy
Koszt czasu straconego przez poszkodowanego
pracownika i pozostałych pracowników
zaangażowanych w sytuację ratunkową
Koszty opóz
nień w realizacji zadań i kontraktów
Koszty spowodowane uszkodzeniami i przestojem
maszyn
Systematyka kosztów wypadków przy pracy
zaproponowana przez
Radę do Spraw Zdrowia i Bezpieczeństwa
(Health and Safety Executive- HSE)
koszty ubezpieczone (ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej
oraz od wszelkiego rodzaju ryzyka)
Koszty nieubezpieczone (koszty zastępstwa, czas pracy w
nadgodzinach, koszty transportu poszkodowanego, koszty utraconej produkcji
itp.)
Koszty finansowe (koszty napraw w celu uzyskania pierwotnej
sprawności maszyn i urządzeń sprzed wypadku)
Koszty utrzymania gotowości do pracy (koszty wynagrodzeń,
koszty energii traktowane jako koszty niewykorzystywanego majątku)
Systematyka kosztów według metody szacowania
kosztów wypadków przy pracy opracowanej w CIOP:
Koszt czasu straconego;
Koszt pomocy medycznej i transportu;
Koszt nadgodzin;
Koszt zastępstw;
Koszt zakłóceń w produkcji;
Koszt strat materialnych;
Koszt napraw;
Koszt świadczeń;
Koszt inne;
Koszty wypadków przy pracy
Koszty wypadków urazowych Koszty wydarzeń wypadkowych
Kategorie kosztów wypadków
przy pracy
Obniżenie lub utrata zarobków
Koszty leczenia
Osoba poszkodowana i
jej rodzina
Koszty leków
Koszty rehabilitacji
Zasiłki
Odszkodowania Społeczeństwo
Renty
Koszt straconego czasu pracy
Płatności bieżące
Pracodawca
Utrata przychodów
z
ródło: prezentacja CIOP PIB
Straty majątku trwałego i obrotowego
Struktura społecznych kosztów wypadków przy pracy
(wg. podmiotów)
13%
11%
poszkodowany i jego
rodzina
przedsiębiorstwo
76%
społeczeństwo
z
ródło: prezentacja CIOP PIB
Koszty wypadków przy pracy ponoszone przez:
społeczeństwo w postaci kosztów ZUS i NFZ,
pracowników i ich rodziny  dodatkowe koszty leczenia ,
możliwość utraty prawa do wykonywania zawodu, trwałe
kalectwo, oszpecenie, wyłączenie z możliwości
normalnego życia,
pracodawców w postaci:
koszty straconego czasu pracy,
płatności bieżące,
straty w aktywach trwałych i obrotowych,
utrata dochodów,
uzyskany dochód (np. z tytułu odszkodowań).
Obliczając koszt straconego czasu pracy
należy uwzględnić czas:
stracony przez osobę poszkodowaną, zarówno w dniu
wypadku, jak i w dniach absencji,
stracony przez inne osoby (np. udzielające pierwszej pomocy
poszkodowanemu, towarzyszące poszkodowanemu w drodze
do lekarza lub domu),
czas związany z zastępowaniem poszkodowanego,
czas poświęcony na dochodzenie powypadkowe,
czas na planowanie i prowadzenie prac badawczo-
rozwojowych.
Wypadek może powodować powstanie wielu
bezpośrednich płatności bieżących związanych:
z kosztami wynajęcia maszyn,
zleceniem produkcji poza zakład,
naprawami wykonanymi poza zakładem,
kosztami transportu poszkodowanego i płatnej
pomocy medycznej poza zakładem pracy.
Straty w aktywach obrotowych i trwałych to:
koszty straconych wskutek wypadku surowców,
półwyrobów lub wyrobów gotowych,
straty w wyposażeniu (maszyny, narzędzia,
pojazdy).
Straty w obiektach
Utrata dochodów to:
kary umowne do zapłacenia kontrahentom,
przerwy w produkcji,
obniżenie wydajności i jakości produkcji.
Uzyskanym dochodem :
mogą być przychody z tytułu
uszkodzonych, zniszczonych lub
ukradzionych składników majątku
przedsiębiorstwa, które były objęte
ubezpieczeniem
Model matematyczny obliczenia kosztów wypadków ogółem
Kogółem=Kbezpośrednie+Kpośrednie-Odwypłacone
Trójkąt relacji zdarzeń wypadkowych według Heinricha
Zdarzenia powodujące ciężkie urazy lub absencję
1
Zdarzenia powodujące lekkie urazy
29
Zdarzenia nie powodujące urazu
300
z
ródło: według prezentacji PIP
Udział poszczególnych składników kosztów
w kosztach ogółem
czas stracony w dniu wypadku - 0,25 %,
czas absencji poszkodowanego - 1,53 %,
czas na dochodzenie powypadkowe - 5,12 %,
czas na działania profilaktyczne - 1,52 %,
inne koszty czasu straconego - 0,51 %,
pomoc medyczna - 0,24 %,
zastępstwa - 6,04 %,
zakłócenia w produkcji - 32,54 %,
straty materialne - 11,47 %,
naprawy - 0,64 %,
odszkodowania - 20,37 %,
inne koszty - 19,77 %.
Koszt wypadku w aspekcie wielkości zatrudnienia
Analizy kosztów 330 wypadków, sporządzona według wielkości zatrudnienia
w zakładzie, wskazuje na ścisły związek pomiędzy wysokością kosztów a wielkością
zatrudnienia w zakładzie. Wypadki w większych zakładach wiążą się z większymi
kosztami. Wynika to stąd, że w dużych zakładach wyższe są koszty zakłóceń produkcji
oraz napraw w związku ze stosowaniem bardziej złożonych technologii i droższego
wyposażenia technicznego.
Wyliczono średni koszt wypadku, który wynosi:
" ok. 12 tys. zł. w zakładzie zatrudniającym do 5 pracowników,
" ok. 19 tys. zł. w zakładzie zatrudniającym 6  20 pracowników,
" ok. 29 tys. zł. w zakładzie zatrudniającym 21  100 pracowników,
" ok. 49 tys. zł. w zakładzie zatrudniającym 101  250 pracowników,
" ok. 63,5 tys. zł. w zakładzie zatrudniającym powyżej 250 pracowników.
y
ródło: dane CIOP
Ogólny podział kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy
y
ródło: Norma PN-N-18004:2001
Koszty prewencji związanej z realizacją wymagań
prawnych obejmują :
zatrudnienie służby bhp lub obsługi w zakresie bhp przez
specjalistów zewnętrznych,
monitorowania bhp,
zakup środków ochrony indywidualnej i zbiorowej, zakupu i
pranie ubrań roboczych,
zakup środków czystości, audytów,
badania lekarskie,
szkolenia w zakresie bhp, pomiarów warunków środowiska
pracy,
organizację i utrzymanie służb ratowniczych,
promocję i informacji
koszt zmian w organizacji produkcji.
Koszty wdrażania i utrzymania
zarządzania BHP w przedsiębiorstwie
Analizując koszty wdrażania systemu zarządzania bhp, należy
uwzględnić koszty: przeglądu wstępnego, szkoleń
dotyczących wdrażania systemu, informowania o wdrażaniu
systemu, opracowania dokumentacji i planowania w systemie,
audytów zewnętrznych i certyfikacji oraz koszty konsultacji
zewnętrznych i wewnętrznych.
Wydatki na utrzymanie systemu zarządzania bhp obejmują
koszty: administracyjne, szkoleń związanych z utrzymaniem i
doskonaleniem systemu, informowania o zagadnieniach
związanych z utrzymaniem systemu, monitorowania
warunków pracy, realizacji planów ogólnych i szczegółowych
bhp, audytowania, zarządzania dokumentacją oraz przeglądu
wykonywanego przez najwyższe kierownictwo
Aspekt makroekonomiczny
kosztów wypadków i chorób zawodowych
Koszty wynikające z nieodpowiednich warunków pracy można oceniać
przede wszystkim przez pryzmat takich świadczeń wypłacanych przez
Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), jak:
renty z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, jednorazowe
odszkodowania, zasiłki chorobowe,
świadczenia rehabilitacyjne i inne.
Świadczenia te wypłacane są z funduszu wypadkowego ZUS.
Należy jednak podkreślić, iż niektóre świadczenia mające związek z pracą
nie są objęte ustawą o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych i dlatego ich koszty, mimo że są pokrywane
przez ZUS, nie są wyszczególniane.
koszty zasiłków pogrzebowych
kosztów rehabilitacji leczniczej finansowanej przez ZUS w ramach tzw.
prewencji rentowej
Aspekt mikroekonomiczny
kosztów wypadków
i chorób zawodowych
Koszt składki na ubezpieczenie
wypadkowe
stanowi podstawowy składnik
kosztów bhp w przedsiębiorstwie. Dzięki tej
składce pracujący mają zapewnione ze strony
ZUS świadczenia pieniężne i wybrane
świadczenia rzeczowe w razie zaistnienia
wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.
Stopa składki (liczona od podstawy wymiaru)
Od 1 stycznia 2008 r.
Ubezpieczenie Ubezpieczenie Ubezpieczenie
Ubezpieczenie rentowe
Emerytalne Chorobowe Wypadkowe
6%
19,52% 2,45% od 0,67% do 3,60%
Pracownik Pracodawca Pracownik Pracodawca Pracownik Pracodawca
9,76% 9,76% 1,50% 4,50% 2,45% od 0,67% do 3,60%
Kategorie Stopy procentowe
Lp. Kod PKD*
Grupy działalności
ryzyka składki (%)
1 Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo A 7 2,00
2 Rybactwo B 10 2,80
3 Górnictwo surowców energetycznych CA 13 3,60
4 Górnictwo surowców innych niż energetyczne CB 12 3,33
5 Produkcja artykułów spożywczych; napojów i wyrobów tytoniowych DA 6 1,73
6 Produkcja wyrobów włókienniczych i odzieży DB 4 1,20
7 Produkcja skór wyprawionych i wyrobów ze skór wyprawionych DC 4 1,20
8 Produkcja drewna i wyrobów z drewna DD 11 3,06
Produkcja masy włóknistej, papieru oraz wyrobów z papieru; działalność
9 DE 4 1,20
publikacyjna i poligraficzna
Wytwarzanie koksu, produktów rafinacji ropy naftowej i paliw
10 DF 6 1,73
jądrowych
11 Produkcja wyrobów chemicznych DG 8 2,26
12 Produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych DH 7 2,00
13 Produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych DI 8 2,26
14 Produkcja metali i wyrobów z metali DJ 9 2,53
15 Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana DK 8 2,26
16 Produkcja urządzeń elektrycznych i optycznych DL 4 1,20
17 Produkcja sprzętu transportowego DM 8 2,26
18 Produkcja, gdzie indziej niesklasyfikowana DN 7 2,00
19 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę E 6 1,73
20 Budownictwo F 7 2,00
Koszty BHP w świetle
rachunkowości finansowej
Koszty ubezpieczenia wypadkowego stanowią
koszty operacyjne a w ujęciu rodzajowym są
świadczeniami na rzecz pracowników
Koszty profilaktyki BHP są również kosztami
operacyjnymi w grupie rodzajowej pozostałe
Koszty wypadków stanowią straty nadzwyczajne z
kolei wartość odzyskana z tytułu wypłaty
odszkodowania do wielkości polisy stanowią zyski
nadzwyczjne
Koszty BHP nie stanowiące kosztów
uzyskania przychodów
Koszty i korzyści  dla kogo?
Zapobieganie wypadkom przy pracy, urazom i chorobom nie tylko ogranicza koszty,
ale także przyczynia się do poprawy funkcjonowania przedsiębiorstwa jako całości. Bezpieczne i
higieniczne warunki pracy mogą pozytywnie wpływać na działalność przedsiębiorstwa w
różnoraki sposób, np.:
" zdrowi pracownicy są bardziej produktywni i mogą przyczynić się do wzrostu jakości
produkcji,
" mniej wypadków przy pracy i chorób zawodowych oznacza mniej zwolnień chorobowych, co z
kolei przyczynia się do ograniczenia przestojów w produkcji oraz do obniżenia jej kosztów,
" wyposażenie i środowisko pracy dostosowane do potrzeb procesu produkcyjnego i utrzymane
w należytym stanie przyczyniają się do wzrostu produktywności, poprawy jakości pracy oraz
ograniczenia zagrożeń dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników,
" ograniczenie liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych oznacza mniej strat oraz
mniejsze ryzyko pociągnięcia firmy do odpowiedzialności,
" podniesienie wiarygodności zakładu.
Nowa strategia UE - zmniejszenie o 25 % liczby
wypadków przy pracy do 2012 roku.
21 lutego 2008 roku Komisja Europejska przyjęła nową,
pięcioletnią strategię na rzecz bezpieczeństwa i higieny
pracy. W ramach przyjętej strategii liczbę wypadków i
chorób zawodowych należy zmniejszyć w całej UE o
jedną czwartą. Strategia ta nawiązuje do zmniejszenia o
17 % liczby wypadków śmiertelnych od 2002 -2004 r. oraz
do zmniejszenia o 20 % liczby wypadków powodujących
przynajmniej trzydniową nieobecność w pracy