AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA
IM. STANISA
AWA STASZICA W KRAKOWIE
Choroby zawodowe - wykaz
i krótki opis każdej z nich oraz
dołączenie ustaw i innych aktów
prawnych
Wprowadzenie
Za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, o ile
została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w
środowisku pracy lub wywołał ją sposób wykonywania pracy.
Zagadnienia prawne związane z chorobami zawodowymi reguluje kilka aktów prawnych,
najważniejsze to:
" Kodeks Pracy,
" Ustawa z 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych,
" Rozporządzenie Rady Ministrów z 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych,
szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia,
rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w
tych sprawach.
Świadczenia dla chorych na choroby zawodowe
Z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługują różne świadczenia. Jest to
zagadnienie obszerne i wymaga odrębnego omówienia, dlatego tutaj zostanie ono tylko
zasygnalizowane.
1. Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, którego niezdolność do pracy
spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, od pierwszego
dnia niezdolności do pracy.
2. Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu
zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja
lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy.
3. Zasiłek wyrównawczy przysługuje ubezpieczonemu będącemu pracownikiem,
którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego
uszczerbku na zdrowiu.
4. Jednorazowe odszkodowanie przysługuje ubezpieczonemu, który doznał stałego lub
długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.
5. Jednorazowe odszkodowanie przysługuje członkom rodziny zmarłego
ubezpieczonego lub rencisty.
6. Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się
niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.
7. Renta szkoleniowa przysługuje ubezpieczonemu, w stosunku do którego orzeczono
celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w
dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą
zawodową.
8. Renta rodzinna przysługuje członkom rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty
uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.
Wykaz chorób zawodowych
1. Zatrucia ostre albo przewlekłe lub ich następstwa wywołane przez substancje
chemiczne wymienione w wykazie
2. Gorączka metaliczna
3. Pylice płuc (m.in. krzemowa, górników kopalń węgla, spawaczy, azbestowa i inne)
4. Choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu (wymienione w wykazie)
5. Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli (w pewnych warunkach)
6. Astma oskrzelowa
7. Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych (postać ostra i
podostra, postać przewlekła)
8. Ostre uogólnione reakcje alergiczne
9. Byssinoza
10. Beryloza
11. Choroby płuc wywołane pyłem metali twardych
12. Alergiczny nieżyt nosa
13. Zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym
14. Przedziurawienie przegrody nosa wywołane substancjami o działaniu żrącym lub
drażniącym
15. Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym,
trwającym co najmniej 15 lat (wymienione w wykazie)
16. Choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego (wymienione w
wykazie)
17. Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w
środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi (wymienione w wykazie)
18. Choroby skóry (wymienione w wykazie)
19. Przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy
(wymienione w wykazie)
20. Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem
wykonywania pracy (wymienione w wykazie)
21. Obustronny trwały ubytek słuchu typu ślimakowego spowodowany hałasem (w
pewnych warunkach)
22. Zespół wibracyjny (w przypadkach wymienionych w wykazie)
23. Choroby wywołane pracą w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego
(wymienione w wykazie)
24. Choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich temperatur otoczenia
(wymienione w wykazie)
25. Choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fizycznymi, chemicznymi lub
biologicznymi (wymienione w wykazie)
26. Choroby zakaz
ne lub pasożytnicze albo ich następstwa (wymienione w wykazie)
1.Zatrucia ostre albo przewlekłe lub ich następstwa wywołane
przez substancje chemiczne wymienione w wykazie
Zatrucia ostre albo przewlekłe lub następstwa wywołane następujące substancje chemiczne:
w przypadku zatruć ostrych -w przypadku zatruć przewlekłych -nie określa się (Tlenek
węgla) pracownicy kotłowni (Ołów) pracownicy wytwórni akumulatorów, zbiornic złomu,
wykonujący prace remontowe w hutach cynku (Rtęć) kopalnictwo rud i ich przetwarzanie,
destylacja rtęci, produkcja lamp rtęciowych, przemysł chemiczny (Mangan) pracownicy
zatrudnieni przy transporcie, przetwórstwie, kopalnictwie rud manganu. Pracownicy hut
szkła, przemysłu ceramicznego, oraz zatrudnieni przy produkcji farb, lakierów, nawozów
sztucznych
Np. zatrucie tlenkiem węgla
Zatrucie tlenkiem węgla - (popularnie nazywane zaczadzeniem) jest najczęściej spotykanym
zatruciem gazowym. Stanowi 75% wszystkich zatruć samobójczych i od 32% (w Szwajcarii)
do 55% (w Austrii) zatruć przypadkowych. Jest najczęstszą przyczyną śmiertelnych zatruć w
wielu krajach.
Objawami zatrucia przewlekłego są:
" osłabienie pamięci
" upośledzenie psychiczne
" utrata łaknienia
" utrata czucia w palcach
" senność w dzień i bezsenność w nocy
" zaburzenia krążenia, zmiany w morfologii krwi
" objawy parkinsonizmu: drżenia mięśni, maskowaty wyraz twarzy
" "chód pingwini" - ostrożne poruszanie się z szeroko rozstawionymi nogami
" szaroziemiste zabarwienie skóry.
Objawy zatrucia tlenkiem węgla zależnie od stężenia objętościowego w powietrzu:
stężenie objętościowe CO w objawy zatrucia
powietrzu
100-200 ppm (0,01% - 0,02%) lekki ból głowy przy ekspozycji przez 2-3 godziny
400 ppm (0,04%) silny ból głowy zaczynający się ok. 1 godzinę po
wdychaniu tego stężenia;
800 ppm (0,08%) zawroty głowy, wymioty i konwulsje po 45 minutach
wdychania; po dwóch godzinach trwała śpiączka
1 600 ppm (0,16%) silny ból głowy, wymioty, konwulsje po 20 minutach; zgon
po dwóch godzinach
3 200 ppm (0,32%) intensywny ból głowy i wymioty po 5-10 minutach; zgon
po 30 minutach;
6 400 ppm (0,64%) ból głowy i wymioty po 1-2 minutach; zgon w niecałe 20
minut;
12 800 ppm (1.28%) utrata przytomności po 2-3 wdechach; śmierć po 3
minutach
Leczenie:
" przerwanie kontaktu osoby zatrutej z tlenkiem węgla
" tlenoterapia konwencjonalna i w komorze hiperbarycznej
" transfuzja krwi
" zapobieganie obrzękowi mózgu
" leczenie kwasicy metabolicznej
" leczenie hipertermii
" ogólne leczenie objawowe (np. zapobieganie zapaleniu płuc, odleżynom itp.)
U zatrutych osób uratowanych przed śmiercią często występują odległe powikłania ze strony
ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, obserwuje się obniżenie ilorazu inteligencji,
zaburzenia pamięci, zanik mowy, uszkodzenie wzroku i węchu.
2.Gorączka metaliczna
Gorączka metaliczna - (gorączka odlewników)  ostry efekt toksyczny oddziaływania par
cynku powstających podczas wytapiania, odlewania cynku i jego stopów oraz spawania lub
cięcia stopów cynku oraz w trakcie nakładania powłok galwanicznych.
Choroba zaczyna się objawami podrażnienia górnych dróg oddechowych, bólami głowy,
mięśni i stawów, uczuciem rozbicia i osłabienia. Następnie pojawia się wysoka gorączka i
leukocytoza, bóle w klatce piersiowej, dreszcze, poty. Objawy ustępują samoistnie w ciągu
24-48 h.
U ludzi narażenie na długotrwałe działanie pyłu cynkowego i tlenku cynku powoduje
podrażnienie dróg oddechowych, zaburzenia funkcjonowania przewodu pokarmowego oraz
niedokrwistość. Ponadto stwierdza się bezsenność, upośledzenie pamięci, zaburzenia słuchu i
nadmierną potliwość.
3. Pylica płuc
Pylica płuc  przewlekła choroba układu oddechowego, wywołana długotrwałym
wdychaniem pyłów. Charakteryzuje się występowaniem przewlekłego zapalenia oskrzeli i
postępowej rozedmy płuc, z czasem dochodzi do powstania serca płucnego i niewydolności
krążenia.
Dotyczy ona grupy osób narażonych na wdychanie różnych pyłów np. Pył węglowy
powoduje pylicę węglową. Długotrwałe narażenie organizmu prowadzi do zmiany w obrębie
tkanki płucnej, czego konsekwencją jest niewydolność oddechowa. Pylica jest zaliczana do
chorób zawodowych, mają z nią problemy np. górnicy
W zależności od zmian anatomopatologicznych podzielono pylice na kolagenowe i
niekolagenowe.
" Pylice kolagenowe wywołane są przez pył o działaniu zwłókniającym (krzemionka,
azbest) i charakteryzują się trwałym uszkodzeniem lub zniszczeniem struktury
pęcherzyków płucnych oraz włóknieniem typu kolagenowego.
" Pylice niekolagenowe są wywoływane przez pyły o słabym działaniu zwłókniającym
(tlenek cynku, siarczan baru) typu retikulinowego, bez zmian w strukturze
pęcherzyków płucnych.
Pylice kolagenowe:
" pylica krzemowa (silicosis) - powstająca w następstwie wdychania pyłu krzemionki
krystalicznej.
" pylica azbestowa (asbestosis) - charakteryzująca się śródmiąższowym włóknieniem
tkanki płucnej, często z odczynem opłucnowym
" pylica talkowa(talcosis) - cechująca się włóknieniem tkanki płucnej typu
śródmiąższowego a częściowo typu ogniskowego
" pylica aluminiowa (aluminosis) - zmiany w płucach spowodowane są wdychaniem
pyłu drobno sproszkowanego glinu lub dymów powstających przy prażeniu boksytów
Pylice wywołane pyłem mieszanym
" pylica górników kopalń węgla - choroba rozwija się w następstwie wdychania pyłu
kopalnianego, który jest mieszaniną pyłu węglowego, krzemionki, glinokrzemianów i
wielu innych składników w tym metali śladowych
" zespół Caplana - reumatoidalna postać pylicy o nieznanym mechanizmie powstania,
w jego rozwoju bierze się pod uwagę mechanizmy immunologiczne . W obrazie RTG
można zaobserwować okrągłe, zwykle mnogie zaciemnienia. Towarzyszą im dodatnie
odczyny serologiczne na obecność czynnika reumatoidalnego (RF), rzadziej objawy
reumatoidalnego zapalenia stawów. Przebieg choroby jest powolny, postępujący. Nie
ma specyficznego sposobu leczenia - obowiązuje leczenie objawowe, czyli leczenie
objawów przewlekłej obturacyjnej choroby płuc i reumatoidalnego zapalenia stawów.
Profilaktyką rozwoju zespołu Caplana jest unikanie narażenia na pyły u osób z
reumatoidalnym zapaleniem stawów.
" pylica spawaczy elektrycznych - rodzaj wdychanych dymów i gazów zależy od
rodzaju spawanego materiału i używanych elektrod. Najczęściej spawanie połączone
jest z emisją : tlenków Fe, Mn, Ti, N, CO i HF.
Pylice niekolagenowe - to choroby wywołane wdychaniem pyłów niezwłókniających np.
pyłu żelaza, cyny i siarczanu baru.
Objawy  trudności w oddychaniu, duszności, kaszel stan podgorączkowy, ból w klatce
piersiowej.
4.Choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu
Narażeni są na nie osoby zatrudnione w zakładach przetwórstwa azbestu, w budownictwie
przy usuwaniu wyrobów azbestowych, pracownicy remontowi stoczni Górnicy kopalń węgla,
osoby narażone w pracy na kadm, krzemionkę.
Choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu, czyli zmiany zwłóknieniowe
opłucnej  pod postacią odgraniczonych blaszek lub rozlanego zgrubienia opłucnej mogą
występować równocześnie lub niezależnie od zwłóknienia tkanki płucnej.
Zmiany opłucnowe powodowane azbestem wymienione zostały w wykazie chorób
zawodowych obowiązującym od 2002 r. W latach 2003-2007 ogółem odnotowano 321
przypadków zmian opłucnowych uznanych za chorobę zawodową. Stanowiły one w tym
okresie już 2,6% ogółu zawodowych chorób azbestozależnych.
Do chorób tych zaliczamy - rozległe zgrubienia opłucnej, rozległe blaszki opłucnej lub
osierdzia, wysięk opłucnowy.
Np. Wysięk opłucnowy
Zapalenie opłucnej jest zapaleniem błony opłucnowej otaczającej płuca. Zwykle powstaje na
skutek zapalenia płuc, ale może wystąpić w przypadku obecności skrzepliny w krążeniu
płucnym (zatorowości płucnej) lub samoistnie. Zapalenie opłucnej powoduje silny, ostry ból
w klatce piersiowej, który nasila się przy oddychaniu i kaszlu. Ból jest typowo ostry i zwykle
można dokładnie określić jego umiejscowienie w klatce piersiowej. Wysięk opłucnowy to
nagromadzenie płynu w przestrzeni pomiędzy błonami opłucnowymi. Może być rezultatem
zapalenia opłucnej pokrywającej obszar płuc objęty zapaleniem. Czasem rozwija się powoli i
jedynym objawem może być duszność - płyn zbiera się w takiej ilości, że uciska płuco leżące
pod nim.
5.Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli
Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli, które spowodowało upośledzenie sprawności płuc
z obniżeniem natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej (FEV1) poniżej 50 %
wartości należnej, wywołane narażeniem na pyły lub gazy drażniące, jeżeli w ostatnich 10
latach pracy zawodowej były przypadki stwierdzenia na stanowisku pracy przekroczeń
odpowiednich normatywów higienicznych
Osoby narażone to górnicy kopalń węgla, osoby narażone w pracy na kadm, krzemionkę.
Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli. Wykaz chorób zawodowych przewiduje
możliwość uznania przewlekłego zapalenia oskrzeli za chorobę zawodową po spełnieniu
określonych warunków, ponieważ etiologia choroby jest uwarunkowana różnymi
przyczynami, wśród których dominujące znaczenie ma palenie tytoniu. Narażenie musi być
długotrwałe, a stężenie czynników szkodliwych, w ostatnich 10 latach pracy powinno
przekraczać normatywy higieniczne. Stopień zaawansowania choroby musi być znaczny, a
upośledzenie sprawności wentylacyjnej płuc trwałe  przyjęto kryterium spirometryczne
(FEV1 poniżej 50% wartości należnej). W latach 1989-2007 odnotowano 73 przypadki
przewlekłego obturacyjnego zapalenia oskrzeli uznanego za chorobę zawodową
spowodowaną pyłem azbestowym.
6. Astma oskrzelowa
Astma oskrzelowa, dychawica oskrzelowa - przewlekła, zapalna choroba dróg oddechowych,
wywołująca nadreaktywność oskrzeli, która prowadzi do nawracających napadów duszności i
kaszlu, występujących szczególnie w nocy i nad ranem. U podłoża tych napadów leży
wydzielanie przez komórki układu oddechowego licznych mediatorów doprowadzających do
rozlanego, zmiennego ograniczenia przepływu powietrza w drogach oddechowych, które
często ustępuje samoistnie lub pod wpływem leczenia.
Narażeni są laboranci, rzez
nicy, hodowcy drobiu, rolnicy, sadownicy jabłoni, technicy
spożywczy, przetwórcy miodu, pszczelarze, pracownicy leśni, pracownicy browarów,
piekarze, młynarze farmaceuci, pielęgniarki, farbiarze, barwiarze
Obecnie, biorąc pod uwagę nasilenie objawów i przebieg choroby, astmę oskrzelową dzieli
się na:
" sporadyczną
o objawy rzadziej niż 1 raz w tygodniu
o objawy nocne nie częściej niż 2 razy w miesiącu
o zaostrzenia są krótkotrwałe
" przewlekłą lekką
o objawy częściej niż 1 raz w tygodniu, ale rzadziej niż 1x dziennie
o objawy nocne częściej niż 2 razy w miesiącu
o zaostrzenia mogą zaburzać sen i utrudniać dzienną aktywność
" przewlekłą umiarkowaną
o objawy codziennie
o objawy nocne częściej niż raz w tygodniu
o zaostrzenia mogą zaburzać sen i utrudniać dzienną aktywność
" przewlekłą ciężką
o objawy codziennie
o częste zaostrzenia
o częste objawy nocne
o ograniczenie aktywności fizycznej.
Typowe objawy to:
" napady duszności spowodowane skurczem oskrzeli
" świszczący oddech
" kaszel.
7.Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków
płucnych
Narażeni: Rolnicy, hodowcy ptaków, zatrudnieni w szkółkach jez
dzieckich, hodowcy
orchidei, stolarze, zbieracze pierza, kuśnierze, produkujący mączkę rybną, hodowcy gołębi,
pracownicy laboratoriów, operatorzy maszyn, pracownicy słodowni, browarów, młynarze,
spawacze, pracujący przy metalach twardych, hutnicy
Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych - choroba zapalna wywoływana przez
wdychanie różnorodnych antygenów środowiskowych. Najczęstszymi czynnikami
etiologicznymi alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych są antygeny obecne w zgniłym
sianie (zarodniki termofilnych promieniowców) oraz białka zawarte w odchodach ptasich i
sierści zwierząt. Dwie najczęściej spotykane postacie alergicznego zapalenia pęcherzyków
płucnych to płuco farmera i płuco hodowcy ptaków. W badaniu histologicznym pojawiają się
nacieki z limfocytów CD8+ oraz piankowatych makrofagów w tkance śródmiąższowej,
oskrzelikach i pęcherzykach płucnych. Naciekom tym towarzyszą słabo uformowane
ziarniniaki oraz wielojądrzaste komórki olbrzymie rozrzucone w obrębie płuc, a także
okołooskrzelikowe włóknienie i skupiska tkanki limfoidalnej. Alergiczne zapalenie
pęcherzyków płucnych może przyjąć postać ostrą, podostrą lub przewlekłą. W ostrej postaci
choroby objawy pojawiają się po upływie 4-12 godzin od chwili ekspozycji na czynnik
sprawczy. Występują wówczas gorączka, dreszcze, duszność, kaszel oraz w badaniu
osłuchiwaniem trzeszczenia nad polami płucnymi. W badaniach laboratoryjnych stwierdza się
przemijającą leukocytozę. Poprawa stanu klinicznego następuje w ciągu 24-48 godzin, jeżeli
chory nie jest ponownie narażony na kontakt z alergenem. W przewlekłej postaci choroby
obserwuje się podstępne narastanie duszności. Towarzyszy temu najczęściej przewlekły
kaszel, utrata masy ciała oraz zmniejszona tolerancja wysiłku. Rozróżnienie postaci ostrej i
podostrej alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych często bywa trudne. Uważa się, że
ich wystąpienie zależy bardziej od przebiegu ekspozycji na alergen niż od rodzaju alergenu.
8.Ostre uogólnione reakcje alergiczne
Narażona Potencjalnie każda osoba uczulona mająca kontakt z alergenem.
Np. Alergia na lateks
W ciągu ostatnich kilkunastu lat znacznie zwiększyła się częstość występowania alergii na
lateks. Związane jest to z wręcz lawinowym wzrostem zużycia rękawic lateksowych
spowodowanym obawą przed rozprzestrzenianiem się AIDS i wirusowych zapaleń wątroby.
Obecnie wytwarza się w skali światowej około 6 milionów ton gumy (8).
Zwiększone zapotrzebowanie na wyroby z lateksu spowodowało wiele modyfikacji w
hodowli drzew kauczukowych oraz produkcji rękawic. Na rynku pojawiło się wiele gatunków
produktów gumowych, o wyższej zawartości białek, a więc o wyższym potencjale
alergenowym. Najbardziej narażeni na rozwój alergii na lateks są pracownicy służb
medycznych, zakładów przetwarzających lateks, a także pacjenci. Wśród personelu
medycznego pracownicy stomatologii stanowią ważna grupę ryzyka wystąpienia chorób
alergicznych skóry. Przyczynę upatruje się w nadwrażliwości na alergeny obecne w
środowisku pracy, do których należą: środki dezynfekcyjne, guma, metale i środki
zapachowe.
 W ciągu ostatnich lat w wielu krajach, w tym również w Polsce, notowano wzrost częstości
alergii na rękawice lateksowe. W Polsce po raz pierwszy problem złej tolerancji rękawic
gumowych zasygnalizowano w liście do redakcji Polskiego Tygodnika Lekarskiego w 1992
roku opisując 3 uczulonych chirurgów . Obecnie częstość alergii na lateks utrzymuje się w
granicach 1% populacji mieszkańców USA i Europy Zachodniej. Natomiast częstość uczuleń
na alergeny lateksu u pracowników służby zdrowia, waha się w krajach wysoko
uprzemysłowionych od 8,2-22%. W Polsce do roku 1994 nie spostrzegano praktycznie alergii
na lateks. Przyczyny pojawienia się kilkanaście lat temu uczuleń typu natychmiastowego na
lateks nie zostały do tej pory wyjaśnione. Obecnie występowanie alergii natychmiastowej na
lateks w Polsce szacuje się na 0-9%, a wśród osób z atopią na 3-9,4%. Natomiast brak jest
danych dotyczących występowania alergii na gumę w populacji ogólnej w Polsce.
Objawy alergii na lateks
Ustępują przeciętnie po godzinie, choć niekiedy czas ich utrzymania bywa znacznie
dłuższy, względnie krótszy. Po dłuższym stykaniu się z lateksem poszczególne wykwity
zlewają się w większe powierzchnie obrzękowe, a czasami powstaje obrzęk Quinckego, gdy
dochodzi do zajęcia tkanki podskórnej. Niekiedy występuje rzadka jednostka-protein contact
dermatitis. Klinicznie przypomina ona wyprysk, ale uczulenie ma charakter natychmiastowy.
Zmiany często wykraczają poza miejsce dotyku skóry przez rękawice lateksowe. Nierzadko
dochodzi do uogólnionego wysiewu bąbli. Czasami powstaje trudność zakwalifikowania tych
wykwitów do określonej odmiany pokrzywki, np. wówczas, kiedy po długim bezobjawowym
noszeniu rękawic powstają na twarzy bąble, którym towarzyszy osłabienie.
Często z pokrzywką kontaktową współistnieje napadowe kichanie, objawy kataralne i/lub
objawy zapalenia spojówek. W piśmiennictwie opisano dramatyczny przebieg uczulenia na
lateks przebiegającego ze wstrząsem anafilaktycznym oraz spadkiem ciśnienia tętniczego
krwi u lekarki, która ze względu na dobro pacjenta nie mogła przerwać wykonywanego
zabiegu.
9. Byssinoza
Narażeni pracownicy przemysłu włókienniczego narażeni na pył bawełny, lnu, konopi.
Byssinoza jest reakcją skurczową dróg oddechowych na endogenną histaminę, wyzwalaną z
mastocytów pod wpływem niedostatecznie zidentyfikowanego czynnika zawartego w pyle
bawełny, lnu i konopi. Charakterystycznym objawem jest uczucie ściskania i ciasnoty w
klatce piersiowej. Objawy drugiego stopnia, którym towarzyszy trwałe upośledzenie
sprawności z powodu zmniejszonej tolerancji wysiłku lub zmniejszonej sprawności
wentylacyjnej płuc.
10. Beryloza
Narażone osoby zatrudnione w przemyśle lotniczym samochodowym, nuklearnym mające
kontakt z berylem
Beryloza to choroba przewlekła dotycząca przede wszystkim płuc, spowodowana ekspozycją
na pył berylowy lub związków berylu. Klinicznie bardzo przypomina sarkoidozę.
Narażenie na beryl ma miejsce przede wszystkim w przemyśle zbrojeniowym,
elektronicznym, maszynowym, zbrojeniowym, kosmetycznym, metalurgicznym. Uczulenie
na beryl dotyczy około 16% populacji. Nadwrażliwość na beryl jest typu komórkowego; beryl
indukuje proliferację limfocytów T CD4+, uwalnianie cytokin, rekrutację makrofagów i
tworzenie ziarniniaków.
Leczenie polega na długotrwałym podawaniu glikokortykosteroidów.
Objawy berylozy ostrej to: duszność wysiłkowa, napadowy kaszel, bóle w klatce piersiowej,
świsty i furczenia u podstawy płuc oraz nagły, znaczny spadek pojemności życiowej. Zejścia
śmiertelne obserwowano przeważnie w przypadkach z postacią piorunującą (ok. 10%). Osoby
z postacią lżejszą najczęściej powracały do zdrowia po 1 3 miesiącach. Oszacowano, że
przeciętnie u 17% pracowników z ostrą berylozą rozwija się beryloza przewlekła płuc (CBD).
11. Choroby płuc wywołane pyłem metali twardych
Narażone osoby zatrudnione przy produkcji narzędzi i wierteł widłowych narażone na
sproszkowany węglik wolframu i kobaltu.
Mianem choroby płuc wywołanej przez metale twarde określa się zmiany w układzie
oddechowym powstające pod wpływem wdychania mieszaniny sproszkowanego węglika
wolframu i kobaltu. Zmiany te w formie ostrej i podostrej przebiegają w postaci astmy i
zwłókniającego zapalenia pęcherzyków płucnych, a w formie przewlekłej w postaci rozlanego
i postępującego włóknienia śródmiąższowego.
Objawy:
Przy narażeniu na duże stężenie sproszkowanego kobaltu, w wyniku działania drażniącego,
występują zmiany zapalne błon śluzowych nosa, krtani i tchawicy, wyjątkowo  obrzęk płuc.
U chorych występują duszności, uczucie zmęczenia, spadek masy ciała, suchy kaszel.
12. Alergiczny nieżyt nosa
Narażeni młynarze, piekarze, pracownicy rolni, przemysłu włókienniczego, odzieżowego,
drzewnego, tytoniowego, młynarze, piekarze, weterynarze, hodowcy zwierząt i drobiu,
kuśnierze, garbarze, pszczelarze, w jedwabnictwie, pracownicy wytwórni perfum,
kosmetyków, pracownicy cukiernicy, ogrodnicy, rybacy, pracownicy przemysłu
chemicznego, personel aptek , służby zdrowia
Nieżyt nosa - pojęcie dotyczące objawów zapalenia błony śluzowej nosa (niekiedy także
zatok przynosowych).Do objawów należą: kichanie, "drapanie" w nosie i gardle, kaszel,
pieczenie spojówek, wyciek płynnej wydzieliny z nosa, zatkany nos, ogólne osłabienie, ból
głowy, stan podgorączkowy. Najczęstszą przyczyną wystąpienia kataru są zakażenia
wirusowe, szerzące się drogą kropelkową. Z tego względu należy unikać kontaktów z
chorymi, ograniczyć przebywanie w większych skupiskach ludzi w okresach nasilania
zachorowań (wiosna, jesień).
13.Zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym
Narażeni młynarze, piekarze, pracownicy rolni, przemysłu włókienniczego, odzieżowego,
drzewnego, tytoniowego, młynarze, piekarze, weterynarze, hodowcy zwierząt i drobiu,
kuśnierze, garbarze, pszczelarze, w jedwabnictwie, pracownicy wytwórni perfum,
kosmetyków, pracownicy cukiernicy, ogrodnicy, rybacy, pracownicy przemysłu
chemicznego, personel aptek , służby zdrowia
W języku medycznym zapalenie krtani nazywane jest ostrym nieżytowym zapaleniem krtani.
Najczęściej dolegliwość występuje w okresie letnim, gdyż wiele osób chcąc ochłodzić ciało
sięga wtedy po zimne napoje. Często także występuje po tzw.  nadwerężeniu głosu.
Zapalenie krtani może pojawić się zarówno u dorosłego człowieka, jak i u małego dziecka.
Jednak w zależności od wieku choroba ta przybiera różną postać, różne są objawy oraz jej
przebieg.
Jeśli nieżytowe zapalenie krtani wywołane jest wirusami, to towarzyszy mu wiele
dodatkowych objawów, są to na przykład chrypka i suchy kaszel, a także pieczenie lub
drapanie w gardle. Istnieje także odmiana zapalenia krtani występująca razem z zajęciem
błony śluzowej tchawicy, a objawem świadczącym o takiej formie choroby jest wzmożone
wydzielanie śluzu oraz zaleganie gęstej wydzieliny w krtani oraz tchawicy.
Leczenie zapalenia krtani u dorosłych polega na stosowaniu leków rozrzedzających
wydzielinę. Zalecane jest także przyjmowanie większej ilości płynów. Pomóc może również
odpowiednie nawilżenie pomieszczeń w okresie grzewczym. Występują jednak przypadki, w
których te zabiegi są niewystarczające, a chory zmuszony jest do hospitalizacji. Dzieje się tak
w sytuacji występowania bardzo nasilonej duszności.
14. Przedziurawienie przegrody nosa wywołane substancjami o
działaniu żrącym lub drażniącym
Narażeni (Narażenie na arsen) pracownicy zatrudnieni przy przeróbce rud zawierających
arsen, produkcji i stosowaniu środków owadobójczych, garbarze, szklarze, pracownicy
przemysłu farmaceutyczny.
15. Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane
nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat
Narażeni nauczyciele, śpiewacy, telefonistki
W Polsce wykaz chorób zawodowych narządu głosowego (Rozporządzenie Ministra Zdrowia
z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad
postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania, stwierdzania chorób
zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach, Dziennik Ustaw z dnia 19
sierpnia 2002.) obejmuje przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym
wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat.
Należą do nich:
1.Guzki śpiewacze twarde.
2.Wtórne zmiany przerostowe fałdów głosowych.
3.Niedowład mięśni przywodzących i napinających fałdy głosowe z niedomykalnością
fonacyjną i trwała
np. guzki śpiewacze twarde
Guzki fałdu głosowego potocznie nazywamy guzkami krzykaczy, guzkami śpiewaczymi. Są
to małe, okrągłe twory (zgrubienia fałdów głosowych). wielkości główki szpilki (osiągają do
2-3 mm średnicy), zlokalizowane na granicy 1/3 przedniej i środkowej wolnego brzegu fałdu.
Guzek może być pojedynczy, ale zwykle występuje drugi, położony symetrycznie.
W pierwszym stadium rozwoju są to guzki miękkie, które nieleczone ulegają stwardnieniu i
przechodzą w guzki twarde. Ustępują jednak pod wpływem zachowania milczenia przez kilka
dni, leczenia foniatrycznego oraz dzięki poprawie techniki posługiwania się głosem.
Guzki twarde to zbite twory, barwy białawej, jaśniejszej niż błona śluzowa fałdów. Ich
powstanie oprócz guzków miękkich poprzedzać mogą zwiastuny w postaci nitki śluzu
rozpościerającej się między fałdami głosowymi w miejscu typowym dla guzków głosowych.
Powstają często u nauczycieli, przede wszystkim dotyczą kobiet i związane są z emisją
wyższych dz
więków. Pojawienie się guzków głosowych zależy także od osobniczej zdolności
rogowacenia po urazie wysiłkowym nabłonka pokrywającego fałdy głosowe.
Guzki głosowe wpływają na wibracje fałdów głosowych; utrudniają ich zwarcie podczas
fonacji.
Objawy:
" chuchające nastawienie głosu, szmer (głos jest pomieszany ze szmerem powietrza,
które nie zostało zamienione na falę drgającą);
" głos jest ochrypły, chrypka nasila się pod dłuższym mówieniu i ma tendencję do
nawrotów;
" trudności w utrzymaniu wysokości tonu i oddychaniu - głos drży, intonacja jest
nieczysta;
" skrócenie czasu fonacji,
" dwugłos,
" uczucie zalegania wydzieliny, zawadzania w krtani,
" bezgłos.
16. Choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego
Narażeni Lekarze radiolodzy, chirurdzy wykonujący zabiegi pod kontrola aparatury
rentgenowskiej, lekarze prowadzący radioterapię, lekarze aplikujący rad, technicy
elektroradiologii, średni personel medyczny zatrudniony w oddziałach onkologicznych,
personel pomocniczy zatrudniony w gabinetach rtg, oddziałach onkologicznych, personel
pracowni tomografii komputerowej, pracownicy odsługujący defektoskopy przemysłowe,
pracownicy pracowni izotopowych, pracownicy ośrodków nuklearnych i zakładów medycyny
nuklearnej, górnicy kopalń węgla narażeni na radon, personel zatrudniony przy naprawie i
konserwacji aparatury rentgenowskiej
Dzieli się na:
1) ostra choroba popromienna uogólniona po napromieniowaniu całego ciała lub
przeważającej jego części
2) ostra choroba popromienna o charakterze zmian zapalnych lub zapalno-martwiczych
skóry i tkanki podskórnej
3) przewlekłe popromienne zapalenie skóry
4) przewlekłe uszkodzenie szpiku kostnego
5) zaćma popromienna10 lat
6) nowotwory złośliwe z prawdopodobieństwem indywidualnie, po oszacowaniu ryzyka
indukcji przekraczającym 10%
Uszkodzenia popromienne ze względu na rodzaj ich następstw dzielimy na uszkodzenia
somatyczne tzn. wpływające na procesy odpowiedzialne za utrzymanie organizmu przy życiu
oraz genetyczne tzn. naruszające zdolność organizmu do prawidłowego przekazywania cech
potomstwu.
Typowym skutkiem poważnych uszkodzeń somatycznych jest choroba popromienna.
Składają się na nią między innymi mdłości, bóle i zawroty głowy, ogólne osłabienie
organizmu, zmiany we krwi, biegunki, niedokrwistość, obniżenie odporności i wypadanie
włosów. W zależności od stopnia uszkodzeń choroba popromienna może zakończyć się
śmiercią lub przejść w fazę przewlekłą ze stopniowym wyniszczeniem organizmu.
Promieniowanie jonizujące może powodować uszkodzenia genetyczne polegające na zmianie
struktury chromosomów wchodzących w skład komórek rozrodczych. Ich następstwem są
mutacje, w efekcie których wśród napromieniowanych roślin lub zwierząt mogą pojawiać się
mutanty, tzn. osobniki różniące się szeregiem cech od organizmów macierzystych. Na
szczęście organizmy wykazują w pewnych granicach zdolność do naprawiania niepożądanych
zmian.
Innym następstwem ekspozycji żywego organizmu na napromieniowanie jest powstawanie
nowotworów. Częstym schorzeniem osób narażonych na duże dawki promieniowania jest
białaczka, czyli nowotwór krwi. Bardzo niebezpiecznym izotopem promieniotwórczym jest
tutaj stront  90, który ma możliwości wbudowywania się w tkankę kostną i dlatego może być
przyczyną białaczki lub innych nowotworów. Do organizmu ludzkiego może się dostać wraz
z mlekiem krów, które wypasały się na pastwiskach skażonych pyłem promieniotwórczym.
Podobnie zachowuje się cez  137, który wbudowuje się w mięśnie zamiast sodu i potasu.
Rakotwórczość promieniowania jonizującego nie różni się zasadniczo od rakotwórczości
czynników chemicznych, w obu przypadkach podział komórki w wyniku ekspozycji
zasadniczo przyczynia się do powstania raka. Jest to szczególnie prawdziwe w odniesieniu do
raka tarczycy i raka piersi. U dzieci poniżej 10 roku życia tarczyca jest organem o największej
podatności na rakotwórcze działanie promieniowania jonizującego. Można stwierdzić, że czas
przebywania izotopu promieniotwórczego w organizmie zależy od okresu jego połowicznego
zaniku jak i od sposobu związania go w danym organizmie, oraz od indywidualnych cech
skażonego i jego wieku.
Innym skutkiem promieniowania jest choroba oczu  katarakta, która nie leczona powoduje
zanik widzenia.
17.Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania
czynników występujących w środowisku pracy, uznanych za
rakotwórcze u ludzi
Dzielą się na:
1) rak płuca, rak oskrzela
2) międzybłoniak opłucnej albo otrzewnej
3) nowotwór układu krwiotwórczego
4) nowotwór skóry
5) nowotwór pęcherza moczowego
6) naczyniako-mięsak wątroby
7) inne nowotwory
Narażeni:Pracownicy narażeni na kancerogeny m.in. chrom, arsen, nikiel, azbest, WWA,
beryl, kadm, sadzę, wolna krystaliczną krzemionkę i wiele innych. Pracownicy koksowni,
zakładach przetwórstwa azbestu, galwanizerzy, drukarze, garncarze, fotograficy, jubilerzy
Np. rak płuca
Rak płuca (inna, niekiedy stosowana nazwa rak oskrzela) - najczęstszy nowotwór złośliwy,
na który umiera rocznie na całym świecie 1,3 mln osób. Jest jednym z najgorzej rokujących
nowotworów. Stanowi najczęstszą przyczynę zgonów z powodu raka u mężczyzn i jest na 2.
miejscu pod tym względem u kobiet. Obecny stan wiedzy wskazuje na to, że największy
wpływ na ryzyko zachorowania na raka płuca ma długoterminowe narażenie na wdychane
karcynogeny, a zwłaszcza dym tytoniowy. Wydaje się, że w rzadkich przypadkach
zachorowań na raka płuca u osób, które nigdy nie paliły do zachorowania dochodzi
najczęściej przez połączenie czynników genetycznych oraz ekspozycji na bierne palenie. Poza
tym radon oraz zanieczyszczenie powietrza także mają wpływ na powstawanie raka płuca.
Głównymi objawami choroby przy rozpoznaniu są: kaszel, duszność, ból w klatce piersiowej
i krwioplucie. Podstawą rozpoznania jest ocena histopatologiczna wycinków guza pobranych,
na przykład, podczas bronchoskopii. Leczenie i rokowanie zależy od typu histologicznego
raka oraz stopnia klinicznego zaawansowania i ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W leczeniu
stosuje się przede wszystkim metody operacyjne (wybrane postacie raka płuc), radioterapię i
chemioterapię- co składa się na systemowe leczenie nowotworów. Efekty leczenia raka płuca
są niezadowalające i najważniejsze znaczenie w zmniejszeniu śmiertelności z jego powodu
ma zwalczanie nałogu palenia tytoniu i innych zagrożeń środowiskowych, w tym reżimu BHP
np. podczas utylizacji azbestu
18. Choroby skóry
Dzielą się na:
1) alergiczne kontaktowe zapalenie skóry
2) kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia
3) trądzik olejowy, smarowy lub chlorowy o rozległym charakterze
4) drożdżakowe zapalenie skóry rąk u osób pracujących w warunkach sprzyjających
rozwojowi drożdżaków chorobotwórczych
5) grzybice skóry u osób stykających się z materiałem biologicznym pochodzącym od
zwierząt
6) pokrzywka kontaktowa
7) toksyczne zapalenie skóry z przebarwieniem wywołane przez smary lub oleje
8) liszaj płaski kontaktowy wywołany odczynnikami stosowanymi w fotografii barwnej
9) fotodermatozy zawodowe
10) rozległe szpecące odbarwienia lub przebarwienia skóry albo inkrustacja skóry
cząstkami ciał obcych
Narażeni galwanizerzy, drukarze, garncarze, fotograficy, jubilerzy, garbarze, lakiernicy,
murarze.
np. alergiczne kontaktowe zapalenie skóry
wytrysk kontaktowy inaczej kontaktowe zapalenie skóry - występująca często postać
wyprysku będąca skutkiem bezpośredniego kontaktu z alergenem, na który osoba wytworzyła
uprzednio nadwrażliwość. Klinicznie wyróżniono dwie postacie choroby: wyprysk ostry oraz
wyprysk przewlekły.
Pierwotnym wykwitem jest grudka wysiękowa oraz pęcherzyk. Ogniska wyprysku
kontaktowego nie są wyraz
nie odgraniczone od otoczenia. Często towarzyszy im świąd.
Zmiany ustępują bez pozostawienia śladu. W przypadku znacznego nasilenia i
predysponowanych okolic (narządy płciowe, skóra okolicy oczodołów) może towarzyszyć im
obrzęk. Najczęstszymi czynnikami wywołującymi kontaktowe alergiczne zapalenie skóry są:
chrom (zapałki, farby i barwniki, cement, beton), nikiel, kobalt (ozdoby, elementy ubioru, np.
guziki), formaldehyd, terpentyna, guma i kosmetyki.
19. Przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem
wykonywania pracy
Dzielą się na:
1. przewlekłe zapalenie ścięgna i jego pochewki
2. przewlekłe zapalenie kaletki maziowej
3. przewlekłe uszkodzenie łąkotki
4. przewlekłe uszkodzenie torebki stawowej
5. przewlekłe zapalenie okołostawowe barku
6. przewlekłe zapalenie nadkłykcia kości ramiennej
7. zmęczeniowe złamanie kości
8. martwica kości nadgarstka
Narażeni pracownicy ciężko pracujący fizycznie, przesuwający ciężary, podnoszący ciężkie
przedmioty, tokarze, masażyści, malarze, stomatolodzy, kowale, kamieniarze, stenotypistki,
górnicy pracujący na niskich pokładach, posadzkarze, blacharze
Np. przewlekłe uszkodzenie łąkotki
U górników zatrudnionych na stanowiskach , na których podczas wykonywania pracy
występuje duże przeciążenie stawów kolanowych lub wymagane jest przyjmowanie
wymuszonej pozycji dochodzi bardzo często do zwyrodnienia łąkątek i chrząstki stawowej.
Uszkodzenia łąkatek bez zmian w chrząstce częściej obserwuje się u górników, którzy w
trakcie trwania dniówki roboczej wykazywali dużą mobilność i nie poddawani byli dużym
obciążeniom.
Objawy: uporczywy ból, zwykle na wysokości szpary stawowej, obrzęk, wysięk, uczucie
przeskakiwania, 50-60% występuje zablokowanie stawu.
20. Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego
wywołane sposobem wykonywania pracy
dzielą się na:
1. zespół cieśni w obrębie nadgarstka
2. zespół rowka nerwu łokciowego
Narażeni szlifierze szkła kryształowego, dmuchacze szkła w wytwórniach termometrów,
pracownicy rolni, pracownicy układający parkiety, stolarze, stomatolodzy, introligatorzy
np. zespół rowka nerwu łokciowego
Zespół rowka nerwu łokciowego występuje zazwyczaj u mężczyzn i dotyczy ręki
dominującej. Choroba objawia się zaburzeniami czucia - początkowo nadwrażliwość, póz
niej
zaś osłabienie czucia przyśrodkowej powierzchni przedramienia i palców IV i V, które na
długo wyprzedzają narastające osłabienie siły mięśni. Uszkodzenie ruchowe dotyczy
większości mięśni wewnętrznych ręki. Z czasem ich osłabienie doprowadza do przeprostu
palców w stawach śródręczno-palcowych oraz niemożności rozstawienia palców II-V.
Leczenie zachowawcze można stosować przy neuropatiach pourazowych, ale zazwyczaj
efekty są krótkotrwałe. Wybór leczenia operacyjnego zależy od miejsca i rodzaju ucisku
nerwu łokciowego. Zazwyczaj wystarcza wycięcie dachu kanału. Przy dużej koślawości
łokcia i przy zaburzeniach kostnych w wyniku zmian zwyrodnieniowych lub pourazowych
wykonuje się przednie przemieszczenie (transpozycja) pnia nerwu łokciowego. Zabieg
operacyjny wykonuje się w znieczuleniu przewodowym, rzadziej ogólnym. Hospitalizacja
trwa 1 dzień.
21. Obustronny trwały ubytek słuchu typu ślimakowego
spowodowany hałasem
Obustronny trwały ubytek słuchu typu ślimakowego spowodowany hałasem, wyrażony
podwyższeniem progu słuchu o wielkości co najmniej 45 dB w uchu lepiej słyszącym,
obliczony jako średnia arytmetyczna dla częstotliwości audiometrycznych 1,2 i 3 kHz
Pracownicy narażeni na ponadnormatywny poziom hałasu (m.in. w przemyśle: ciężkim,
maszynowym, lekkim, budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych, przemyśle
chemicznym, osoby obsługujące młoty pneumatyczne.
Skutki oddziaływania hałasu na organizm ludzki mogą być:
" słuchowe
" pozasłuchowe
Ubytek słuchu
" W wyniku długotrwałej, wieloletniej ekspozycji na hałas, o równoważnym poziomie
dz
więku A powyżej 80 dB, zazwyczaj dochodzi do nieodwracalnego podwyższenia
progu słyszenia tzw. trwałych ubytków słuchu.
" Trwały ubytek słuchu może być również efektem jednorazowej ekspozycji na hałas,
jeśli jego szczytowy poziom ciśnienia akustycznego przekroczy wartość 130 - 140 dB.
Jeśli średni, trwały ubytek słuchu wynosi co najmniej 30 dB przy częstotliwości 1000,
2000, 4000 Hz, po stronie ucha lepszego i po uwzględnieniu fizjologicznego ubytku
związanego z wiekiem, to wówczas stanowi kryterium rozpoznania i orzeczenia
zawodowego uszkodzenia słuchu.
" Zawodowe uszkodzenie słuchu od wielu lat jest na pierwszym miejscu (pod względem
liczebności rejestrowanych przypadków) na liście chorób zawodowych w Polsce.
Stanowi ono około 1/3 wszystkich rejestrowanych przypadków chorób zawodowych
w kraju i co roku rejestruje się około 3000 nowych przypadków.
Pozasłuchowe skutki oddziaływania hałasu
Pozasłuchowe skutki oddziaływania hałasu na organizm ludzki polegają na działaniu hałasu
jako stresora, prowadząc do zaburzeń funkcjonowania układu oddechowego, krążenia,
pokarmowego i innych narządów. Hałas oddziałuje również negatywnie na układ nerwowy.
Ponadto hałas obniża zrozumiałość mowy oraz percepcję ostrzegawczych sygnałów
dz
więkowych. Maskowanie mowy oraz sygnałów ostrzegawczych nie tylko utrudnia
porozumiewanie się, ale przed wszystkim zwiększa ryzyko wypadków w hałaśliwym
środowisku pracy.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami podanymi w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń
czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 79, poz. 513) oraz
zgodnie z wymaganiami normy PN-N-01307:1994 hałas w środowisku pracy jest oceniany
na podstawie wartości następujących wielkości:
" poziomu ekspozycji na hałas odniesionego do 8 godzinnego dnia pracy (lub
odpowiadającej mu ekspozycji dziennej) lub poziomu ekspozycji na hałas odniesionej
do tygodnia pracy (lub odpowiadającej mu ekspozycji tygodniowej),
" maksymalnego poziomu dz
więku A,
" szczytowego poziomu dz
więku C.
22. Zespół wibracyjny
Dzieli się na:
1. postać naczyniowo-nerwowa
2. postać kostno-stawowa
3. postać mieszana: naczyniowo-nerwowa i kostno-stawowa
Narażone osoby obsługujące urządzenia będące z
ródłem drgań mechanicznych: środki
transportu drogowego, wodnego, kolejowego; maszyny drogowe, budowlane, rolnicze. Osoby
pracujące w bezpośrednim otoczeniu sprężarek, krosien tkackich. Pracownicy odsługujący
narzędzia wibrujące: szlifierki, wiertarki, młotki, młoty, ubijaki, kosiarki.
Zespół wibracyjny jest wynikiem oddziaływania na organizm człowieka drgań
mechanicznych emitowanych przez narzędzia podczas pracy. W medycynie wyodrębnia się
dwie postacie kliniczne tej choroby: zespół wywołany ogólnym działaniem drgań
mechanicznych (kiedy niekorzystne bodz
ce oddziałują na cały organizm) oraz wywołany
miejscowym działaniem drgań mechanicznych (kiedy energia przekazywana jest na ręce
przez narzędzie pracy). My przyjrzymy się temu drugiemu przypadkowi, bo to on dotyczy
drwali.
Rozwój tej choroby zależy przede wszystkim od wielkości emisji drgań (częstotliwości)
działających na ciało człowieka oraz czasu narażenia. Nie bez znaczenia są także inne
czynniki, takie jak wiek, stan zdrowia operatora czy sposób wykonywania pracy.
Działanie wibracji powoduje początkowo ogólny stan pobudzenia, jednak w miarę upływu
czasu  poważne zmiany chorobowe. Pierwsze objawy pojawiają się dość szybko, jednak nie
są uciążliwe, dlatego często nie zwraca się na nie uwagi.
Najbardziej wrażliwy na drgania jest układ nerwowy i krwionośny. Wyróżnia się kilka postaci
zespołu wibracyjnego: naczyniowo-nerwową, która występuje najczęściej, kostno-stawową
oraz mieszaną, kiedy występują objawy wspólne.
Wczesne objawy zespołu wibracyjnego:
" nadmierne zmęczenie
" mrowienie, drętwienie palców lub bolesne pieczenie (mogą pojawiać się w nocy i
powodować zaburzenia snu)
" utrata sił w rękach (trudno utrzymać ciężkie przedmioty)
" brak czucia w palcach
" pogorszenie normalnego czucia temperatury
" zakłócenia koordynacji ruchów (trudności w zapinaniu guzików, wiązaniu butów itp.)
" rozdrażnienie
" czubki palców bledną pod wpływem wilgoci i zimna, następnie czerwienieją i pojawia się
ból, gdy palce wracają do normalnego stanu.
23. Choroby wywołane pracą w warunkach podwyższonego
ciśnienia atmosferycznego
Dzielą się na:
1) choroba dekompresyjna
2) u razy ciśnieniowe
3) następstwa oddychania mieszaninami gazowymi pod zwiększonym ciśnieniem
Narażeni nurkowie, osoby zatrudnione w głębokich sztolniach, groblach podziemnych,
kopalniach.
Np. choroba dekompresyjna
Choroba dekompresyjna - zespół objawów dotykających osobę wystawioną na zbyt szybko
zmniejszające się ciśnienie otoczenia.
Choroba dekompresyjna może wystąpić w sytuacjach, gdy:
" nurek zbyt szybko wynurzy się na powierzchnię bez zastosowania odpowiedniej
prędkości i przystanków dekompresyjnych;
" samolot po wystartowaniu dla bezpieczeństwa w kontrolowany sposób obniża w
środku ciśnienie (samolot jest szczelny);
" robotnik opuszcza keson lub kopalnię, do których wpompowano powietrze w celu
pozbycia się wody.
Następuje wówczas zmniejszanie ciśnienia otoczenia, co powoduje z kolei powstawanie
pęcherzyków gazu obojętnego (zazwyczaj azotu) w tkankach i płynach ustrojowych
organizmu.
Zgodnie z prawem Henry'ego, jeśli ciśnienie gazu nad lustrem płynu zostaje zmniejszone,
ilość gazu rozpuszczonego w płynie również ulega zmniejszeniu. To samo zjawisko
występuje przy otwieraniu butelki z gazowanym napojem, kiedy odkręcamy nakrętkę, słychać
ulatujący gaz i widać tworzące się pęcherzyki dwutlenku węgla. Powstają one w wyniku
nagłego zmniejszenia ciśnienia otoczenia panującego w butelce, do wartości ciśnienia
atmosferycznego.
Podobnie dzieje się z azotem (gazem obojętnym), który normalnie występuje w tkankach i
płynach ustrojowych organizmu w niegroz
nej postaci rozpuszczonej. Podczas szybkiego
zmniejszania ciśnienia, np. w przypadku rozszczelnienia kabiny lecącego samolotu, lub
podczas wynurzania w nurkowaniu, następuje uwalnianie gazu obojętnego rozpuszczonego w
organizmie. Jeśli cały proces przebiega zbyt szybko, gaz obojętny wytrąca się z krwi i tworzy
pęcherzyki, wywołując następujące objawy: marmurkowatość skóry, skrzypienie skóry, bóle
stawów, uszkodzenia układu nerwowego, paraliż lub śmierć. Póz
ne powikłania to zmiany
zwyrodnieniowe stawów i martwica kości.
24. Choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich
temperatur otoczenia
Dzielą się na:
1) udar cieplny albo jego następstwa
2) wyczerpanie cieplne albo jego następstwa
3) odmroziny
Narażeni (niskie temperatury) Rolnicy, pracownicy służby leśnej, geodeci, rybacy,
pracownicy chłodni (Wysokie temperatury) hutnicy, odlewnicy, górnicy, pracownicy
przemysłu metalowego, mineralnego, spożywczego, chemicznego, pracownicy
maszynowni okrętowych, robotnicy tropikalnych stref klimatycznych.
Np. udar cieplny albo jego następstwa
Udar cieplny to stan spowodowany zbyt intensywnym, nadmiernym działaniem wysokiej
temperatury na nasz organizm. Szczególnie narażoną grupę stanowią osoby w podeszłym
wieku, osoby zmęczone, wyczerpane, a także te które są pod wpływem leków mogących
zaburzyć proces termoregulacji. Należy pamiętać, że jednym z powikłań udaru może być
śpiączka, zaś w niektórych przypadkach może on stanowić zagrożenie dla życia.
Objawy
Udar cieplny to stan chorobowy, który charakteryzuje się utratą przytomności i gorączką
sięgającą od 41 do nawet 43 stopni Celsjusza. Istotnym symptomem jest również utrata
potliwości (wówczas następuje szybki wzrost gorączki). Inne objawy to:
- nudności
- wymioty
- bóle głowy i zaburzenia widzenia
- zaczerwieniona, gorąca skóra
- obniżone ciśnienie krwi
- obfite pocenie się na początku
- ogólne osłabienie
- utrata przytomności
- zaburzenia oddychania
25.Choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami
fizycznymi, chemicznymi biologicznymi
Dzielą się na:
1) alergiczne zapalenie spojówek
2) ostre zapalenie spojówek wywołane promieniowaniem nadfioletowym
3) epidemiczne wirusowe zapalenie spojówek lub rogówki
4) zwyrodnienie rogówki wywołane czynnikami drażniącymi
5) zaćma wywołana działaniem promieniowania podczerwonego lub długofalowego
nadfioletowego
6) centralne zmiany zwyrodnieniowe siatkówki i naczyniówki wywołane krótkofalowym
promieniowaniem podczerwonym lub promieniowaniem widzialnym z obszaru widma
niebieskiego
Pracownicy narażeni na beryl, kadm, wanad, nikiel, mangan cynę, kobalt, pary chlorków,
trójsiarczku fosforu, alkoholu metylowego i wiele innych czynników. (Mangan ) pracownicy
zatrudnieni przy transporcie, przetwórstwie, kopalnictwie rud manganu. Pracownicy hut
szkła, przemysłu ceramicznego, oraz zatrudnieni przy produkcji farb, lakierów, nawozów
sztucznych. Pracownicy zootechniczni i weterynarze narażeni na pałeczki Brucella..
Np. alergiczne zapalenie spojówek
Występuje zwykle w skojarzeniu z katarem siennym u osób uczulonych na pyłki kwitnących
traw. Na uwagę zasługuje tu tzw. wiosenne zapalenie spojówek, występujące nawrotowo, w
porze wiosenno-letniej, częściej u chłopców i młodych mężczyzn. Pacjenci skarżą się na
światłowstręt, pieczenie, swędzenie oraz sklejanie powiek białą, lepką wydzieliną.
Leczenie przyczynowe powinno w tym przypadku polegać na odczulaniu. Miejscowo podaje
się w kroplach do oczu leki przeciwhistaminowe i zmniejszające przekrwienie.
Inne rodzaje alergicznego zapalenia (tzw. atopowe zapalenie spojówek) spotyka się w
przypadku uczulenia na leki podawane miejscowo w sposób przewlekły, mydła lub
kosmetyki, środki spożywcze czy opakowania z tworzyw sztucznych i metali. Atopowe
zapalenie spojówek charakteryzuje się silnym swędzeniem, przekrwieniem i obrzękiem
spojówek.
Leczenie polega na usunięciu czynnika alergizującego i przyjmowaniu doustnych leków
przeciwhistaminowych i przeciwzapalnych.
26. Choroby zakaz
ne lub pasożytnicze albo ich następstwa
Dzielą się na:
1) wirusowe zapalenie wątroby
2) borelioza
3) gruz
lica
4) bruceloza
5) pełzakowica
6) zimnica
7) inne choroby zakaz
ne lub pasożytnicze
Pracownicy narażeni na zakażenia WZW poprzez kontakt z zakażonym materiałem
biologicznym(pielęgniarki, pracownicy laboratoriów, lekarze, stomatolodzy i ich asystentki,
pracownicy prosektoriów, salowi, sanitariusze- wszyscy pracownicy służby zdrowia mający
kontakt z zakażonym materiałem biologicznym) Zoonozy: rolnicy, hodowcy bydła, trzody
chlewnej , drobiu, zwierząt futerkowych, leśnicy, pracownicy zakładów mięsnych,
weterynarze i technicy weterynaryjni. Pracownicy cukrowni, personel laboratoryjny. Zimnica
pracownicy powracający z pracy w strefie tropikalnej
Np. pełzakowica
Czerwonka amebowa (pełzakowica)- zespół chorobowy wywoływany przez pierwotniaka z
rodziny Entamoebidae - Entamoeba histolytica. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą
pokarmową, poprzez połknięcie cyst pierwotniaka wraz z pożywieniem. Jakkolwiek pasożyt
ten występuje na terenie całej kuli ziemskiej, szczególnie narażone na zakażenie są osoby
podróżujące do strefy tropikalnej oraz subtropikalnej. Nieleczona pełzakowica (szczególnie
ostra postać jelitowa) może skończyć się zgonem.
Najczęściej występujące postaci kliniczne pełzakowicy to:
Ostra pełzakowica jelitowa charakteryzująca się biegunką z dużą ilością śluzu oraz krwią w
kale, bólami brzucha, nudnościami, wzdęciami oraz podwyższoną temperaturą ciała. W
morfologii krwi stwierdza się leukocytozę.
Przewlekła pełzakowica jelitowa - zespół ten charakteryzują objawy przewlekłego
wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, nadwrażliwość jelit, niedokrwistość, stany
podgorączkowe oraz powiększenie i bolesność wątroby.
Pełzakowica pozajelitowa głównie pod postacią pełzakowego zapalenia lub ropnia wątroby.
Ustawy i inne akty prawne chorób zawodowych
Kodeks pracy - ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. (tekst jednolity: Dziennik Ustaw z 1998 r.
Nr 21, poz. 94, z póz
niejszymi zmianami);
- ustawa z dnia 30 paz
dziernika 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych (Dziennik Ustaw z 2002r., Nr 199, poz. 1673, z
póz
niejszymi zmianami);
- ustawa z dnia 30 paz
dziernika 2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób
zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach (Dziennik Ustaw z 2002 r., Nr
199, poz. 1674, z póz
niejszymi zmianami);
- rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób
zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia,
rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych
sprawach (Dziennik Ustaw z 2002 r., Nr 132, poz. 1115);
- rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w
sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu,
trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę
jednorazowego odszkodowania (Dziennik Ustaw z 2002 r., Nr 234, poz. 1974);
- ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst
jednolity: Dziennik Ustaw z 2000 r., Nr 98, poz. 1071, z póz
niejszymi zmianami);
- ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi
(Dziennik Ustaw z 2002 r., Nr 153, poz. 1270, z póz
niejszą zmianą).
Najważniejsze uregulowania prawne stosujące się do postępowania w sprawach chorób
zawodowych
1. Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Obwieszczenie
Ministra Zdrowia z dnia 4 maja 2006 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu
ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej
2. Ustawa z dnia 30 paz
dziernika 2002 o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych
3. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 maja 2007 r. w sprawie
określenia wysokości jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy
rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej oraz zasiłku chorobowego
4. Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 15 września 2003 r. w sprawie
postępowania w razie wypadku lub ujawnienia choroby, pozostających w związku z
pełnieniem czynnej służby wojskowej.
5. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w
sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i
ich skutków.
6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 sierpnia 2002 w sprawie sposobu
dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób
7. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 w sprawie wykazu chorób
zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia,
rozpoznawania i stwierdzenia chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w
tych sprawach.
8. Obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 lutego 2008 r. w
sprawie wysokości kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy
lub choroby zawodowej
9. Obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 marca 2006 r. w sprawie
wysokości kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub
choroby zawodowej
10. Obwieszczenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie
wysokości kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub
choroby zawodowej
11. Obwieszczenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 4 marca
2004r. w sprawie wysokości kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku
przy pracy lub choroby zawodowej
12. Obwieszczenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 13 marca
2003 w sprawie wysokości kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy
pracy lub choroby zawodowej
13. Obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 6 grudnia 1989 w sprawie
podwyższenia kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy i
chorób zawodowych
Podsumowanie
Za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, o ile
została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w
środowisku pracy lub wywołał ją sposób wykonywania pracy.
Przy ocenie czynnika szkodliwego uwzględnia się:
- rodzaj narażenia zawodowego
- stopień narażenia zawodowego
- czas narażenia zawodowego
- sposób wykonywania pracy
- bezpośredni kontakt z chorymi zakaz
nie lub z materiałem pochodzącym od
tych chorych
- czynniki powodujące choroby inwazyjne, uczuleniowe, nowotworowe
Każdy przypadek choroby zawodowej pracodawca jak również zakład służby zdrowia lub
lekarz, który poznał przypadek choroby zawodowej, zobowiązany jest zgłosić właściwemu
Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu i właściwemu inspektorowi pracy.
Zagadnienia prawne związane z chorobami zawodowymi reguluje kilka aktów prawnych,
najważniejsze to:
" Kodeks Pracy,
" Ustawa z 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych,
" Rozporządzenie Rady Ministrów z 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych,
szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia,
rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w
tych sprawach.
Bibliografia
1.  Kodeks Pracy  Tadeusz i Marlena Fijałkowscy  Wydawnictwo WGP Warszawa
2007
2.  Choroby zawodowe  Kazimierz Marek  Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Warszawa 2003
3.  Choroby zawodowe w Polsce. Statystyka i epidemiologia - N.Szeszenia-Dąbrowska
 Wydawnictwo IMP A
ódz
2007
4.  Choroby zawodowe w Polsce w 2007 r. - Neonilia Szeszeń-Dąbrowska  Instytut
Medycyny Pracy im. Prof. J.Nofera  A
ódz
2008
5. Internet