DOKTRYNY I FENOMENY PSYCHOLOGII  FAKULTET  DOKTOR MICHAA
CHRUSZCZEWSKI
Warszawa, 1.10.2012
ZAJ
CIA ORGANIZACYJNE
Dyżury: wtorki 12  14 p. 324 środy 15.45  17.45 (może); [e-mail]
Warunki zaliczenia:
�� Można nie być 2 razy (powyżej  obniżenie oceny, powyżej 5  niezaliczenie)  można przyjść do
innej grupy w razie nieobecności (środy i poniedziałki o 16)
�� Aktywność w czasie zajęć
�� Sprawdzian na podstawie literatury (na stronie przedmiotu)
�� Test + wypowiedz
pisemna
I połowa semestru: doktryny i szkoły psychologiczne (w ujęciu historycznym i współczesnym):
�� Psychoanaliza (to co jest nieświadome a co jest motorem życia psychicznego  seksualność, agresja i
wpływ dzieciństwa)
�� Behawioryzm (warunkowanie klasyczne  eksperymenty Pawłowa, psychologia bez psychiki)
�� Personalna (humanistyczno-egzystencjalna)
�� Poznawcza (różnic indywidualnych: zakłada istnienie stałych czynników psychologicznych 
inteligencja, depresyjność, cechy przywódcze, koncepcja cechy psychicznej. Inne ujęcie na proces 
raczej sposób myślenia niż wynik)
II połowa semestru: fenomeny  zjawiska i zagadnienie które mogą być ciekawe:
�� Mechanizmy obronne  sposoby myślenia mające utrzymać nas w poczuciu dobrego samopoczucia
�� Inteligencja a twórczość
�� Autorytaryzm i dogmatyzm (osobowościowy i społeczny)
�� Norma i psychopatologia
�� Tożsamość kulturowa (indywidualność w różnych kręgach kulturowych)
Sprawdzian
�� Forma mieszana: kilka pytań testowych; pytania umiarkowanego zakresu (wąsko-średni);
�� Poprawiać można każdy stopień  przechodzi ocena lepsza;
�� Podstawa: literatura podana w programie;
1 | S t r o n a
BLOK I: DOKTRYNY
Warszawa, 8.10.2012
1. PSYCHOANALIZA
Konspekt: Psychoanaliza jako światopogląd. Rozważania wstępne; historia psychoanalizy.
Psychoanalityczne aksjomaty. Struktura i dynamika osobowości. Rozwój psychoseksualny. Adler i  wielki
pęd ku górze . Niektóre pomysły Junga. Neopsychoanaliza: Karen Horney, Erich Fromm. Teorie relacji z
obiektem.
Zygmunt Freud
�� Psychoanaliza: dział psychologii osobowości i psychoterapii
�� Freud miał ambicję stworzenia teorii rozwoju psychologicznego
�� Trzy z
ródła psychoanalizy:
�� Wkład mistrza
�� Doświadczenie z pracy z pacjentkami
�� Psychoanaliza siebie samego
�� Póz
niej moda: w kulturze, sztuce, popkulturze itp.
��  psychoanalityków nie różni zdanie ale raczej kościoły i wyznania
(dogmatyczno-sekciarski wymiar środowisk psychoanalitycznych)
�� Na początku był to ruch bardzo podejrzany, obrazoburczy dla ówczesnych mieszczan
(nieświadomość przesłanek ludzkich działań, które najczęściej są seksualne, seksualność dziecka,
zaburzenia seksualne powodują zaburzenia psychiczne w póz
niejszym życiu itp.)
�� Kwestionowanie racjonalizmu (najważniejsza jest nieświadomość, w niej kryją się z
ródła
problemów)
�� Seksualność u niemowląt (kazirodcze popędy)
Po 1900 roku  dojrzałe ujęcie psychoanalizy przez Freuda, następuje rozłam:
�� Adler (psychologia indywidualna)
�� Jung (psychologia analityczna)
�� Obozy wiedeńskie, londyńskie itp.
Do II wojny światowej psychoanaliza rozwijała się poza uniwersytetami (w kołach naukowych). Po wojnie
wkracza na uczelnie.
Freud:
�� 30 tomów publikacji
�� Chciałby być pisarzem, w latach 30 dostał nagrodę literacką Goethego (bardzo chciał dostać Nobla,
był nominowany kilkanaście razy ale nigdy nie dostał)
Popędy:
�� Teza: istnienie popędów (dynamicznych sił) o z
ródłach biologicznych, które dynamizują nasze
istnienie (energia życiowa, Eros, popęd konstruktywny, twórczy, nie chodzi o same czynności
seksualne, tylko energię psychiczną)
�� Po I wojnie światowej, Freud dodał Tanatosa  popęd śmierci, destrukcji, agresji, zniszczenia.
�� Popęd domaga się zaspokojenia, najlepiej bezpośrednio (obiekt popędu  może to być człowiek,
wyobrażenie, przedmiot, reprezentacja umysłowa)
�� Pośrednie zaspokojenie  przyssanie się do wyobrażenia, reprezentacji umysłowej (np. fantazje
ssania piersi u niemowląt  jeśli nie może cały czas ssać)
�� Niezaspokojenie popędu wywołuje dyskomfort psychiczny
2 | S t r o n a
Sfery ludzkiej psychiki:
�� Świadoma  czubek góry lodowej: to wszystko, z czego zdajemy sobie sprawę
�� Nieświadoma  najważniejsze: nie zdajemy sobie sprawy, treści wyparte w celach defensywnych,
psychika się broni (szafa wypartych trupów  ale te trupy żyją i dają o sobie znać)
�� Przedświadoma: zdajemy sobie z tego sprawę, jeśli o tym pomyślimy (w tzw. półcieniu np. co
jadłem dziś na śniadanie albo jakie spodnie nosiłem we wtorek)
Model umysłu:
�� Id   to sfera osobowości całkowicie nieświadoma, zwierzęca, gnieżdżą się tam popędy
(głównie seksualne), energia życiowa, istota energii psychicznej
�� Ego   ja warstwa świadoma (częściowo), z którą identyfikujemy się, ego jest pośrednikiem
między id a superego
�� Superego   nadja sumienie, zakazy, rygory moralne, wyrzuty sumienia, wzorce
�� Popędy chcą być zaspokojone, id się zgadza, ego pertraktuje, superego zabrania  napięcie i
całkowita antynomia, ego mediuje między młotem a kowadłem (śmiertelni wrogowie), jest
ograniczone rzeczywistością  nie wszystko jest możliwe do zrealizowania
�� Zasady kierownicze: Id  przyjemność, ego  realizm, superego  doskonałość
Koncepcja rozwoju psychofizycznego
FAZA ORALNA 1,5  2 rok FAZA ANALNA 2  3 rok FAZA FALLICZNA 3  6 rok
Istnieją tylko popędy, nie ma ego Dziecko uczy się stopniowo Autoerotyzm u dzieci (możliwość
i superego, jest tylko wrodzone wpływu na rzeczywistość (płacze masturbacji), popęd kieruje się w
ID, proces pierwotny (popędy,  ktoś przytula itp.), pojawia się stronę genitaliów; dziecko czuje,
halucynacje, fantazje)  ssanie, myślenie racjonalne, proces że to tylko namiastka, chce
gryzienie, ciamkanie, wtórny, zaczyna tworzyć się ego  uprawiać seks z rodzicem płci
zainteresowanie piersiami intelekt, przewidywanie, realizm; przeciwnej i czuje wrogość
robienie kupy, zainteresowanie rodzica tej samej płci (który
kupą, czynnościami wydalania, zagraża).
trening czystości
Osobowość oralna: bierna, Osobowość analna: upór, Osobowość narcystyczna 
receptywna, tylko by jadła i piła i zaciętość, skąpstwo  chce masturbuje się.
brała narkotyki; kumulować odchody,
zatrzymywać dla siebie.
Jeśli dziecko jest zaniedbywane w Jeśli dziecko jest chwalone za Rozwija się kompleks Edypa i
tej fazie, to może zostać robienie kupy to będzie Elektry (opis poniżej)
alkoholikiem (picie), bogaczem produktywno  twórcza: artyści,
(chce się nachapać); występuje malarze, literaci. Będzie uważało
agresja oralna (ironia, obrażanie kupę za swoje pierwsze dzieło
kogoś)
Kompleks Edypa i Elektry  prawda uniwersalna i powszechna  bez względu na epokę i miejsce 
największe odkrycie wg. Freuda. Dziewczynka to chłopiec wybrakowany  okaleczony  syn boi się (lęk
kastracyjny), że ojciec pozbawi go członka. Dziewczynka odczuwa, że została wykastrowana i że wszystko
już skończone  nie przeżywa lęku kastracyjnego. Dużo silniejsza motywacja do działania w życiu występuje
u chłopców  bo mają oni więcej do stracenia.
3 | S t r o n a
Wyjście z sytuacji: identyfikacja syna z ojcem i córki z matką. Identyfikacja pozwala rozładować napięcie
poprzez pośrednictwo w osobie ojca w seksie z matką. Powstaje superego  zbiór wartości i zasad
moralnych, które pochodzą od ojca. Sumienie jest silniejsze u mężczyzn niż u kobiet. Im silniejsze jest id,
tym silniejsze jest superego (kobiety przedłużają gatunek a mężczyz
ni cywilizację). Mężczyzna potrzebuje
do rozładowania dużego pola działalności: poprzez sublimację realizuje on popęd w gospodarce,
społeczeństwie, muzyce, polityce, pisząc szczegółowe notatki itd.;
Błędy trzeciej fazy:
�� Tak duży lęk kastracyjny, że nie następuje identyfikacja z ojcem
�� Ojciec zniewieściały, brak ojca, element dziadka, itd.
�� Efekty:
�� Słabsze superego = problemy w życiu póz
niejszym
�� Ego jest słabsze, duża część energii psychicznej jest zatrzymana na etapie fantazji
nierozwiązanych problemów (matka, ojciec, lęk itp.). w ten sposób duża część energii jest
związana, mamy pulę energii psychicznej  część jest zafiksowana na starych problemach,
mamy mało wolnej energii psychicznej  jeśli nam brakuje energii psychicznej, sięgamy po
rezerwy naruszając stary bałagan  wybudzanie się demonów przeszłość.
�� Zaburzenia psychiczne (głównie nerwicowe, lekkie, bo póz
na faza)
�� Faza latencji > 6 lat  chwila oddechu po bardzo energożernej fazie fallicznej  nic się nie dzieje,
dochodzenie do siebie po straszliwych przejściach poprzedniej fazy
�� Faza genitalna: póz
niejszy okres dojrzewania płciowego, do końca życia  zbieramy owoce życia od
0 do 6 lat. Będziemy zdolni do  miłości i pracy . Pracując zaspokajamy swój popęd seksualny, miłość
u Freuda = małżeńska, heteroseksualna, monogamiczna
�� Podsumowanie faz: oralna  > analna  > falliczna  > latencji  > genitalna
Psychoanaliza jako metoda terapeutyczna:
�� Problemy o których mówi pacjentka są tylko odbiciem, kalką prawdziwego problemu  prawdziwy
problem jest zepchnięty do nieświadomości i chroniony energią  potrzebna jest interpretacje snu,
pomyłek językowych, irracjonalnych zachowań
�� Trzeba przemodelować osobowość (trwa to czasu: lat 6  12; 5 razy w tygodniu, 3 godziny), polega
na analizie tego, co nieświadome, na dotarcie do wypartych treści.
�� Trzeba choremu uświadomić prawdę, rzeczywistą genezę jego problemu (nie można tego robić od
razu, trzeba wprowadzać powoli aby pacjent przyjął to nie tylko deklaratywne ale i emocjonalnie)
�� Hipoteza przeniesienia: pacjent zaczyna myśleć o terapeucie jako o swoim ojcu, matce, odczuwa
intensywne emocje do psychoterapeuty,
�� Rodzaj świeckiej spowiedzi
�� W swoim czasie było to bardzo popularne
Warszawa, 15.10.2012
Rozwój psychoanalizy
Popularność psychoanalizy wśród psychoterapeutów:
�� na początku brak odzewu, Freud był znany jako  neurolog bez pacjentów
�� póz
niej duży rozkwit ze względu na:
�� przeniesienie się do prywatnych gabinetów, gdzie można było dużo zarobić (wyjście ze
szpitali, mniej  medyczne podejście)
�� wcześniej psychiatrami byli lekarze w szpitalach dla obłąkanych
�� psychoterapia weszła do szerszej nauki dzięki hipnozie
4 | S t r o n a
�� gdy psychiatrzy wyszli ze szpitali zaczęli walczyć z neurologami (którzy wcześniej mogli leczyć
w gabinetach), licencje dawane psychiatriom (choć to neurolodzy stworzyli podstawy
psychoanalizy)
�� dopiero w latach 60 złamano monopol na psychoanalizę, lata 70 końcówka popularności
�� psychoanaliza była tworzona głównie przez Żydów, klientkami były kobiety żydowskiego
pochodzenia (Austria, Węgry), awans społeczny dużej liczby żydów (66% lekarzy w Wiedniu to
Żydzi), gwałtowne zmiany tej grupy: nowe trendy, zmiany religijne, emancypacja Żydówek).
Filosemityzm (dla Freuda lepsi byli żydowscy pacjenci)
�� rozwój psychoanalizy w Ameryce po przyjez
dzie Freuda (oni go uwielbiali, on nimi gardził)
�� w latach 50., prezes towarzystwa psychoanalitycznej chciał stworzyć bazę danych aby wykazać
skuteczność psychoanalizy (powołano tajną komisję badającą skutki psychoanalizy, podsumowanie:
pomiar i analiza była powierzchowna, więc raport trzeba trzymać w tajemnicy). Jednak prezes
naciskał, oddano pomiary do IBM, zaginęły dane, po 10 latach odnaleziono fragmenty z których
wynikał pozytywny wpływ  kolejna legenda dookoła podejrzanej metody&
�� sam Freud nie uważał, żeby psychoanaliza była skuteczna, w korespondencji z właścicielem
luksusowej kliniki uzdrowiskowej przyznał, że nie bardzo to działa (choć dobre i to, co jest).
Właściciel kliniki zamknął ją po paru latach, gdy jego brata, który latami leczył się psychoterapią,
wyleczył się po paru miesiącach farmakologicznie)
�� podwładni Freuda byli uzależnieni ekonomicznie od niego (Freud miał wizytówki bardzo bogatych
pacjentek, które rozdawał lepszym uczniom)
�� Freud w latach 30 był prześladowany w hitlerowskich Niemczech, został wykupiony olbrzymią
ilością złota przez księżną duńską Marii Bonaparte; przy wyjez
dzie z Niemiec miał podpisać
oświadczenie, że był dobrze traktowany przez gestapo. Pod podpisem dopisał  z całego serca
polegam usługi gestapo każdemu
�� Freud został spalony i pochowany w 2500 letniej wazie greckiej
Statystyki skuteczności psychoanalizy:
�� Przy stosowaniu psychoterapii: u 70% pacjentów stan poprawia się; u 10% pogarsza się
�� Bez stosowania psychoterapii: u 30% pacjentów stan poprawi się, u 5% pogarsza
Alfred Adler
�� z
ródła popędów szukał w popędzie agresji, mocy, pędu ku górze, za co został
wykluczony ze środowiska psychoanalityków
�� rozwój poglądów: od popędu agresji, przez wolę mocy do popędu rozwoju
 wielki pęd ku górze, dążenie do wyższości ma być rekompensatą za
małostkowość, słabość (jestem słaby, więc chce być kulturystą/jestem głupi
więc chce być magistrem, np. Sukcesy militarno-polityczne Napoleona były
rekompensatą bardzo małego wzrosty; Hitleryzm był efektem impotencji
seksualnej Hitlera)
�� ostatecznym z
ródłem aktywności jest dążenie do doskonałości ukazującej się w prospołecznej
postawie, bezinteresownej służbie innym (tzw.  zainteresowanie społeczne , współczucie, pomoc)
�� człowiek jest kowalem swojego losu (wbrew determinizmowi i pesymizmowi Freuda)
5 | S t r o n a
Carl Gustav Jung
�� największy formatem spośród psychoanalityków, najbardziej oczytany, z
najszerszymi zainteresowaniami (czary, magia, historia, astrologia, socjologia,
kultura, religia, alchemia)
�� jako młody psychiatria (1900), oddany zupełnie nauce Freuda, po 7 latach
spotkali się (rozmawiali przy pierwszym spotkaniu przez 13 godzin bez
przerwy), Jung napisał potem do Freuda  że będzie następcą tronu
�� Jung zostaje prezesem związku psychoanalitycznego, po 3 latach rozłam, Jung
zarzucał Freudowi panseksualizm (całe życie psychiczne sprowadzone do
seksualności); występuje z towarzystwa, zakłada własne towarzystwo
Poglądy w skrócie
�� Energia psychiczna bierze się z popędów (libido), z
ródła w metabolizmie, nie w seksualności
�� Ego (świadoma osobowość, tożsamość)
�� Nieświadomość osobowa (u Freuda Id)
�� Nieświadomość zbiorowa (skrót krytycznego doświadczenia, uniwersalne idee o wielkiej
emocjonalnej sile) jest ważniejsza niż nieświadomość osobowa, z niej wynikają postawy
archetypiczne):
ż� Persona (role społeczne, maska, ja publiczne)
ż� Cień (prymitywne, zwierzęce popędy naszej natury, grzech pierworodny)
ż� Anima (kobiecy aspekt męskości, pozwalający zrozumieć kobiety)
ż� Animus (męski aspekt kobiecości, pozwalający zrozumieć mężczyzn)
�� Ego przesuwa się w kierunku jaz
ni, gdy osiągamy harmonie i pełnię (gdy różne tendencje się
zrównają: popędy ekstrawertyczne z introwertycznymi, uczucia z intelektem, emocje z wrażeniami);
�� Indywiduacja  dążenie do jaz
ni, zjednoczenie pozornych przeciwności (trudne ze względu na
dominację pewnych zdolności psychologicznych)
�� Czwórpodział osobowości człowieka (przechył w jakąś stronę powoduje zróżnicowanie wśród ludzi)
�� Myślenie
�� Uczucia
�� Wrażenia
�� Intuicja
�� Jedna dominuje, druga jest pomocnicza, trzecia jest wyparta, czwarta jest pomocnicą wypartej.
Karen Horney
�� Uważała się za kontynuatorkę myśli Freuda, z lekkimi poprawkami (sama
uważała, że nic nie wniosła nowego, choć z czasem okazało się, że dość mocno
zmodyfikowała myśl Freuda dodając zupełnie nowatorskie rozwiązania)
Różnice:
�� Popędy są siłą specyficzną dla neurotyków (nie wszyscy ludzie je mają), wynikają
z nierozwiązanych wewnętrznych konfliktów.
�� Teoria Nerwic, z
ródło:
6 | S t r o n a
�� Klasyczna psychoanaliza: z
ródło to kompleks Edypa/Elektry, faza III,
�� Horney: z
ródło to lęk podstawowy, złe stosunki rodzinne (fałszywa życzliwość, przemoc,
stronniczość w sporach rodzinnych), lęk podstawowy to poczucie bezradności, osamotnienia
w świecie który jest wrogi (złe stosunki rodzinne muszą mieć systematyczną strukturę, nie
wystarczy jednorazowe doświadczenie, musi być pewna ciągłość i powtarzalność)
�� Warunkiem zdrowia psychicznego jest wychowanie we właściwej rodzinie: żadnego zakłamania,
negatywnych, długotrwałych emocji
�� Neurotyczna potrzeba (jest nienasycona, nie do zaspokojenia) bierze się z utrwalonych,
negatywnych stosunków rodzinnych, bywają kompulsywne, mogą zdominować naszą osobowość,
nieliczące się z realiami, bardzo silna reakcja na frustracje
�� Neurotyczne potrzeby biorą się z wypartego lęku i wrogości z dzieciństwa:
�� bezradności - dziecko musi wypierać wrogość, gdyż potrzebuje rodziców
�� strachu - musi wypierać wrogość, gdyż boi się kary za okazywanie wrogości
�� miłości - dziecko wypiera wrogość, gdyż chce trzymać się złudnych namiastek miłości
dawanej przez rodziców
�� poczucia winy - dziecko wypiera wrogość, gdyż gdyby ją okazywało - byłoby złym,
niekochanym dzieckiem
�� Różne potrzeby neurotyczne (choć muszą one być zabarwione kompulsywnością,
niezaspokojeniem; są naturalne ale mogą stać się neurotyczne)
�� Potrzeba uznania i uczucia
�� Potrzeba zależności (kogoś, kto wez
mie nas w ręce i zaopiekuje się naszym życiem)
�� Potrzeba ograniczania zakresu życiowego (skoro tyle nas boli, to musimy wycofać się z życia)
�� Potrzeba władzy nad innymi (skoro się boję, to niech inni też się boją)
�� Potrzeba wykorzystania innych (emocjonalnie, finansowo)
�� Potrzeba prestiżu
�� Potrzeba samouwielbienia
�� Perfekcjonistyczne ambicje
�� Samowystarczalność i niezależność
�� Potrzeba doskonałości, niezmienności, niedosiężności
�� Ich fragmentaryczne zaspokojenie pozwala zachować podstawowy lęk w ryzach
�� Można je pogrupować na:
�� Potrzeby  do ludzi
�� Potrzeby  od ludzi
�� Przeciw ludziom
�� Człowiek znerwicowany przeżywa silniej pewne sprzeczności kulturowe, szersze, nierozwiązany
konflikt silniej objawia się w neurotycznej osobowości
�� Neurotyk nie jest wstanie rozwiązać swojego problemu racjonalnie, nie może rozwiązać swoich
problemów normalnie, szuka nadprzyrodzonych rozwiązań (ludzie z problemami psychicznymi
szukają rozwiązań w magii, ezoterii, astrologii)
7 | S t r o n a
Struktura tych potrzeb jest neurotyczna gdyż są:
POSTAWA POTRZEBA
�� KOMPULSYWNE  zaspokajanie ich jest przymusem
miłości
�� NIENASYCONE  niemożliwe jest ich zaspokojenie,
akceptacji
Postawa  DO
gdyż u ich podstaw leży niezaspokojona potrzeba
zależności
bezpieczeństwa
uległości
�� SZTYWNE  reakcja która zaspokaja tę potrzebę jest
niezależności
taka sama
izolacji
Postawa  OD
�� WEWN
TRZNIE SPRZECZNE  istnieje konflikt
samowystarczalności
między potrzebami dominującymi, a tymi wypartymi
doskonałości
�� ZABURZONA JEST ICH HIERARCHIA  z uwagi na to,
władzy
że wyparte popędy są niezaspokajane  nasilają się
dominacji
Postawa  PRZECIW
Z uwagi na taką ich strukturę występuje konflikt pomiędzy
uznania
postawami, który trzeba jakoś rozwiązać:
rywalizacji
�� Potrzeby sprzeczne z dominującą-utrwaloną zwiększają lęk, istnieje zatem konieczność ich wyparcia
�� Istnieją sprzeczne przekonania, uczucia, które występują w izolacji i nie stanowią sprzeczności
�� Uczucia są kontrolowane  nie można uświadomić sobie uczuć sprzecznych z własną postawą
�� Wszystko co nie pasuje do idealnego obrazu JA ulega projekcji
�� Postawa, która jest dominująca ulega gloryfikacji  a to z uwagi na:
�� konieczność uzyskania spójności
�� silny napór wypartych postaw przeciwnych
Zaczyna zatem działać mechanizm idealizacji własnej postawy, własnego JA. Pojawia się tutaj egocentryzm i
JA  idealne. Tutaj nastąpić musi rozłam z rzeczywistością. Im bardziej wyidealizowany jest obraz tym
mniejszy ma związek z rzeczywistością.
Takie wyidealizowany obraz JA jest mało stabilny, z jednej strony osoba widzi siebie jako wielką, lepszą od
innych, a z drugiej strony brak jej pewności siebie. Antycypuje zatem dwie rzeczy:
1. antycypacja odrzucenia przez ludzi
2. antycypacja zawalenia się obrazu własnego JA
Te dwa elementy zasilają lęk wtórny. Lęk ten jest powodem objawów wegetatywnych i z tym lękiem
pacjenci trafiają do lekarza. W koncepcji Karen Horney mamy do czynienia z dwoma rodzajami lęku:
1. Lęk pierwotny
2. Lęk wtórny
Nowatorskie i obrazoburcze (dla Freuda) tezy:
�� Idea kobiecego masochizmu; Freud: masochizm jest elementem nieodzownym w kobiecej
osobowości, wiąże się z menstruacją [cierpienie] i aktem seksualny, który ma charakter przemocy;
kobieta jest  bita, szturmowana członkiem. Masturbacja kobiety też ma charakter masochistyczny
 wydaje się kobiecie, że ma ona członek (łechtaczkę), masturbuje się, potem się tego wstydzi,
łechtaczka jest mała, nie ma członka, smuteczek. Horney uznała, że  pragnienie członka jest
bardziej symboliczne: chodzi o społeczną, ekonomiczną równość (emancypacja kobiet)
�� Idea zazdrości o macicę i zazdrości o piersi (wtórna). Mężczyzna zajmuje się działalnością
gospodarczą, ekonomiczną, artystyczną, naukową itp. dlatego, że zazdrości kobiecie możliwości
biologicznej prokreacji. Mężczyz
ni wyparli to tak głęboko, że ciężko im to uświadomić;). Stąd
poniżenie kobiety w społeczeństwie, jej niski status. Mężczyzna sam odkrywa, że ma niewielki
członek (prawdopodobnie w dzieciństwie, masturbując się) i stąd u niego kult sprawności
seksualnej, obsesja seksualna
8 | S t r o n a
Kompleks Edypa i Elektry:
�� Nie od początku była tak popularna u Freuda, wcześniej była  koncepcja uwodzenia . Dzieci
pierwszą relację seksualną nawiązują z rodzicami (są wykorzystywani seksualnie  10% - 15%
chłopców i 25% dziewczynek)
�� Spektakularna zmiana w poglądach Freuda była związana z załamaniem nerwowym Freuda (który
spostrzegł, że koncepcja uwodzenia doprowadzi do zupełnego odrzucenia jego koncepcji przez
kulturę i cywilizację; do takiego samego wyparcia, jak większość treści psychicznych)
Warszawa, 22.10.2012
Teorie relacji z obiektem  self i object
�� Obiektem może być matka, relacja to stosunek, więz

�� Początki lat  40, szkoła brytyjsko-francusko-amerykańska: niejednorodna szkoła
�� Faza preedypalna  kluczowe są pierwsze trzy lata (najistotniejsze), skrajne stanowisko: ludzi można
podzielić na tych o dobrym początku i złym
�� Podmiot, ja, self, ego ma relacje z obiektem, matką,  zaspokajaczem popędu
�� Zaburzenia więzi z matką prowadzą do zaburzeń tożsamości co wiąże się z zaburzeniami
psychicznymi (relacja  > tożsamość  > psychika)
�� Podmiot (dziecko) dąży do matki (dobre stosunki). Relacje z dzieciństwa są wzorcem wszystkich
innych relacji (to jakie relacje mieliśmy z matką, decyduje jakie relacje będziemy mieli z innymi)
�� Różnice:
�� Główny motor to nie popędy, tylko dążenie do obiektu (matki)
�� Osobowość to self, ja a nie id, ego, superego
�� Inne fazy niż oralna, analna i falliczna
�� Wyzwalanie się z pierwotnej jedności z obiektem to rozwój trudny, konflikt między pełną
zależnością a wolnością  tendencje separacyjne i jednoczące
�� W psychoterapii najważniejsze są trzy pierwsze lata relacji z matką; analiza przeniesień (została do
dziś): wszelkie reakcje mentalne i emocjonalne zostają odniesione do psychoanalityka, który staje
się matką lub kimś, kto matkę zastępował
�� Podstawowy mechanizm to nie wyparcie i opór tylko przeniesienie. Nasze problemy z relacją
przenosimy na otoczenie  na innych ludzi
Margaret Sch�nberger Mahler  model stadiów rozwojowych:
1. Stadium autystyczne (1 miesiąc) niemowlak jest całkowicie odizolowany od
otoczenia, procesy wewnętrzne, dąży do równowagi wewnętrznej 
biologicznej, fizjologicznej. Niespołeczny, nie odróżnia swoich zachowań od
matki (prymitywna, halucynacyjna izolacja) nie ma nic poza nami, nie
odbieramy rzeczywistości, nie ma żadnej więzi emocjonalnej z nikim.
2. Stadium symbiotyczne (2 miesiąc) diualunity: dziecko jest narcystyczne,
niemowlę jest w symbiotycznej relacji z matką, nie ma rozdzielenia na
podmiot i obiekt (niemowlę nie rozróżnia swoich myśli od otoczenia). Omnipotentna fuzja  dziecko
jest w stanie psychotycznym  zlewa swoją wizję z matką  pełnia, bycie całością.  Ja-obiekt może
być dobry (pełny brzuszek lub mama dobra) i  ja-obiekt zły (jak mam gorączkę lub mama jest zła)
3. Stadium separacyjno-indywiduacyjna (6 miesiąc  2,5 rok) procesy rozziewu między self a
obiektem. Budzi się lęk przed oddzieleniem i samotnością  ale proces jest konieczny. Separacja to
oddzielania, indywidualizacja to dostrzeżenie własnych pragnień różnych od matki (budują się
osobne reprezentacje ja i obiektu)
9 | S t r o n a
a. I faza różnicowania (6  9 miesiąc) jestem nietożsamy z matką  pierwsze odczucie
indywidualności, pojawia się lęk separacyjny
b. II faza praktykowania (9  16 miesiąc)  niemowlę rozwija się ruchowo i umysłowo, jest
mobilne, przyzwyczaja się do fizycznej separacji od matki  może odraczkować, podpełznąć
c. III faza ponownego zbliżania się (16  2 lata) jawny konflikt między jednią a rozdziałem 
dziecko rozróżnia już obiekt od self. Obraz matki jest jednobiegunowy ale zmienny (matka
albo dobra albo zła  tzn. obiekt dobry, obiekt zły) i tak samo self (jest dodatni  szczęśliwe,
ujemne  boli brzuszek). Silne lęki, z
le reaguje na rozstania, na koniec powinno opanować
lęk przed separacją i zwiększenie się oddzielenia. Neutralizacja podziału obiektu na dobry i
zły (dwa aspekty jednego obiektu)  zintegrowane obrazy obiektu i self
d. IV faza konsolidacji (2 rok  2,5) procesy z fazy III dochodzą do końca  obiekt +/- jest jeden,
self jest jedno (wcześniej albo całkowicie niedobra albo całkowicie dobra). Następuje
separacja! Poczucie stałości obiektu (fizyczna obecność nie jest konieczna). Świadomość
więzi jest ważna i zastępuje brak fizycznego kontaktu.
3. BEHAWIORYZM  BODy
CE I REAKCJE
Konspekt: Behawioryzm. Założenia, psychoterapia,  mit kary. Psychologia bez psychiki: radykalnie
zinterpretowany empiryzm. Bodz
ce i reakcje  o tym, że nawyki konstytuują osobowość. Nerwicy każdy
może się nauczyć i oduczyć, bo nie ma choroby poza objawem. Nagrody i kary, warunki skutecznego
karania. Projekt inżynierii społecznej.
�� Lata  20: początek ruchu, są dwie szkoły:
�� Warunkowanie klasyczne, reaktywne  Iwan Pawłow  psy były karmione,
włączony był brzęczyk (i tak kilkakrotnie), potem sam brzęczyk zdzwonił i
psy się śliniły. Nie nauczymy psa nowych sztuczek tylko wywołujemy
innymi bodz
cami znane skutki: S (stimulus) >>> R (response). Reakcje się
nie zmieniają, zmieniają się bodz
ce. Pawłow nie był psychologiem i za
takiego się nie uważał (badał tylko psy)
�� Warunkowanie sprawcze (instrumentalne) Burrhus Skinner (Jerzy
Konorski ze Stefanem Millerem tak naprawdę odkryli warunkowanie
sprawcze (1928), przed wojną Konorski współpracował z Pawłowem) 
warunkowanie polegające na uczeniu się pewnych zachowań na podstawie
skutków. Najpierw trzeba wykonać reakcję sprawczą (dzieją się
konsekwencje) i reakcja wskakuje wyżej w hierarchii  dowolna reakcja
którą organizm może wykonać, może zostać nauczona. Mamy inną
kolejność  w klasycznej to bodziec jest najpierw; w sprawczej pewne
zachowanie jest dostępne ale dopiero z biegiem czasu okazuje się, że jest to zachowanie
pożądane (np. pies zamknięty w skrzynce z dz
wignią  najpierw się szarpie i drapie, gdy
nagle niechcący naciska dz
wignię, otwiera się skrzynka  najpierw jest reakcja potem
bodziec wzmacniający  pies następnym razem szybciej naciśnie dz
wignię! R (reakcja) >> SR
(bodziec wzmacniający). Obecność czynnika wzmacniające ma również wpływ na reakcję!
�� Badania nad zwierzętami (psy, koty, gołębie) jednak odnoszono wyniki do ludzi: czy można leczyć
pewne choroby (np. fobie) przy pomocy terapii behawioralnej: być może nie ma żadnego jądra z
którego wynikają tajemnicze lęki i psychozy, tylko kiedyś, dawno (na tyle dawno, że nie pamiętamy
10 | S t r o n a
tego) powiązaliśmy jakiś bodziec z reakcją (ktoś robił komuś krzywdę i szczekał przy okazji pies 
psofobia itp., ale też pozytywnie: generał cieszy się na dz
więk hymnu, bo kojarzy mu się to z
otrzymywaniem orderów)
�� Również warunkowania sprawcze mają konsekwencje w społeczeństwie (nagrody i kary)
�� Założenia behawiorystów i metodologia:
�� Poznanie prawdy pozwoli nam tylko ścisłość, naukowość, eksperyment, przyczyny i skutki,
aparat statystyczny, nacisk na pomiar, obiektywność procedur, skupienie na powierzchni, na
tym co widoczne (wnętrze jest nieobiektywne, niepomierne, nie nadaje się do obiektywnych
badań), badać można tylko bodz
ce i reakcje. Negacja ważności życia psychicznego dla
poznania naukowego.
�� John Watson: jeśli da mi się kilka dzieci to mogę z nich uczynić każdego: przestępcę,
geniusza, muzyka, malarza, bankiera, dobrego studenta itp.
�� Optymistyczny wniosek: wszystkiego można się nauczyć i oduczyć. Można przebudowywać
społeczeństwa, lepszy świat. Lęki przed behawioralnymi technikami ukazywała się w
sztukach lat 20 (np. społeczeństwo faszystowskie sterowane bezlitośnie przez grupkę
specjalistów)
�� Skinner wymyślił rakietę z gołębiem (aby gołąb sterował rakietą dzióbiąc w krążek  można
wyuczyć gołębia schematu sterowania rakietą za pomocą dziobnięć i mieć sterowane rakiety
 pentagon nie podjął tematu;)
�� Eksperymentalizm  podstawowa metoda badawcza
�� Antypsychiczność  niechęć do życia wewnętrznego, znaczenie mają bodz
ce i zachowania,
wnętrze jest nieobiektywne (metafora życia psychicznego jako czarnej skrzynki)
�� Stąd polaryzacja tendencji do uprawiania psychologii freudyści vs. behawioryzm. Choć
behawioryzm nie był tak zamknięty  eksperymenty na ludziach, badania różnych grup i
środowisk. Stosowanie w terapii przynosiło przy niektórych zachowaniach dobre rezultaty
�� Watson byłby wybitnym psychologiem ale miał romans z asystentką, żona odkryła jego listy
miłosne, zaniosła do władz uczelni i wyrzucono go
�� Filozofia to szukanie czarnego kota w czarnym pokoju, psychoanaliza to szukanie czarnego
kota w czarnym pokoju gdzie kota nie ma itd&
�� Najmniej radykalny behawioryzm wprowadzał czynnik pośredniczących między bodz
cem i
reakcją (zmienne pośredniczące  trochę badali czarną skrzynkę)
Warszawa, 29.10.2012
Generalizacja:
�� Reagowanie organizmu na bodz
ce podobne do warunkowego (pies ślini się nie tylko na brzęczyk o
danej częstotliwości ale też na inne dz
więki podobne w barwie i wysokości)
�� Jeśli chcemy uwrażliwić psa na poszczególną barwę dz
więku (różnicowanie) to dajemy psu jedzenie
przy określonej barwie dz
więku, a przy innych dz
więkach nie dajemy jedzenia i np. kopiemy prądem
Wygaszanie:
�� Zanik reakcji: jeśli będziemy odpowiednio poddawali zwierzę bodz
cem warunkowym ale bez
jedzenia, w pewnym czasie reakcja zaniknie
�� Spontaniczne odnowienie: oduczony organizm może nagle przywrócić reakcję na bodziec
11 | S t r o n a
Eksperyment
Nic Podanie bodz
ca warunkowego B1 i wytworzenie
reakcji R
Podanie równoczesne bodz
ca B1 i bodz
ca B2, Dodanie do bodz
ca B1 bodz
ca B2 i wywołanie
powtarzanie stymulacji do pojawienia się reakcji. W rekcji
ostatnim etapie wybrano tylko jeden bodziec B1 i
wywoływał taki sam efekt
Pytanie: czy zwierzęca będą reagować jednakowo na każdy z bodz
ców
Zarówno bodziec B1 wywoływał reakcję R, jak i bodziec Bodziec B1 wywoływał reakcję R; bodziec B2 nie
B2 wywoływał reakcję R  niezależenie od siebie wywoływał żadnej reakcji
Wniosek: Nie wystarczy styczność w czasie (nie jest to warunek konieczny) ale potrzebny jest jeszcze
związek (bodziec musi zapowiadać reakcję)
Warunkowanie sprawcze:
�� Nerwica eksperymentalna: gdy zmusza się zwierzę do bardzo subtelnych różnicowań o zupełnie
różnych konsekwencjach (np. koło i elipsa  świni pokazuje się koła i elipsy i daję się jedzenie lub nie
 potem pokazuje się coraz mniej odbiegającą elipsę od koła  zwierzęta o dziwo potrafią wciąż
odróżniać zjawiska, które nie występują w ich naturalnym środowisku. Jednak gdy różnice robiły się
coraz mniejsze zwierzęta dostawały ataku: 300 funtowa maciora rzuciła się na psychologa i go
pogryzła, zwierzęta wyły, piszczały, sikały, odczuwały silny dyskomfort). Wybór między dwoma,
mało różniącymi rzeczami o radykalnie różnych konsekwencjach wywoływał stany lękowe.
�� Przy takich eksperymentach na ludziach trzeba brać pod uwagę koncepcję wzmocnień ( Poza
wolnością i godnością )
Historia o małym Albercie, białym szczurze i doktorze Watsonie:
�� Albert był małym niemowlęciem bawiącym się
różnymi rzeczami, nie bał się niczego
�� Badacze chcieli sprawdzić, czy da się warunkowo
wywoływać stany lękowe
�� Gdy Albert sięgał po zabawkę białego szczura,
naukowcy walili w głośny gong
�� Za pierwszym razem Albert się zdziwił
�� Przy drugim gongu Albert się popłakał
�� Po tygodniu dziecko uciekało raczkując od białego
szczura
�� Potem nastąpiła generalizacja: Albert bał się wszystkiego co białe i włochate (np. brody Mikołaja)
�� Mama zabrała Alberta ze szpitala i dr. Watson nie zdążył cofnąć odruchu u dziecka (choć tak
naprawdę wcale nie próbował cofnąć jego odruchu)
�� Jest to jedna ze smutnych historii w psychologii (1920 r.)
Weselsza historia:
�� Dziecko miało zaburzenia rozwojowe (podobne do schizofrenii), psychotyczne zachowania o
podłoży neurotycznym; miał też słabe zdrowie, miał zaćmę w wieku 3 lat, był operowany i musiał
nosić przez pewien czas okulary (bo inaczej straciłby wzrok)
�� Ponieważ był lękliwy i mało inteligentny, nie udało mu się wytłumaczyć, że powinien nosić okulary
�� Najpierw psychologowie dawali dziecku coś co lubił (słodycze) i w tym czasie używali klekotki
�� Po jakimś czasie udało się warunkowanie z klekotką (dziecko się śliniło na dz
więk klekotki)
12 | S t r o n a
�� Drugi etap: wnieśli do pokoju oprawki okularów, gdy dziecko zbliżało się do okularów, klekotali.
Dziecko chętnie zbliżało się coraz bliżej okularów.
�� Póz
niej klekotano jak dziecko brało okulary do ręki
�� Póz
niej klekotano gdy dziecko wkładało okulary na nos
�� Póz
niej dokładano coraz większe szkła korekcyjne
�� Zastosowano warunkowanie sprawcze  tzn. nie karmiono dziecka gdy wkładało okulary, tylko
przekazano bodziec na klekotanie
�� Ze schizofrenii nikt go nie wyleczył (smutniejszy element)
Karanie
�� Z udziałem zwierząt badania z reguły były dość okrutne i pełne przemocy
�� Skinner: jeśli można zastąpić karanie zachowań niepożądanych nagradzaniem (wzmacnianiem)
zachowań pożądanych to należy to właśnie zrobić. Jednak niekiedy nie mamy czasu na wzmacnianie
(zachowania są bardzo niepożądane, szkodzi otoczeniu lub samemu podmiotowi, np. dziecko wali
głową w ścianę lub obgryza palce do kości)
�� I zasada: lepiej nagradzać niż karać
�� II jeśli nie da się nie karać, to należy przestrzegać pewnych zasad:
ż� Bodziec musi być przykry
ż� Nie może być silny, bo kara bardzo mocna i okrutna może nauczyć nie tego co trzeba
(np. lęku do eksperymentatora, daje przekaz, że jesteśmy agresywni)
ż� Kara nie powinna tworzyć długiego uczucia dyskomfortu  powinna być krótka i
nieprzyjemna (bo może uczyć chęci odwetu, nienawiści, lęku do psychologa)
ż� Musi być odpowiednia w czasie (tuż po, albo w trakcie niepożądanego zachowania)
ż� Kara powinna być powtarzana i konsekwentna (nieuchronność kary)
ż� Nie powinno być możliwości uniknięcia tej kary, schowania się, odwołania się,
ucieczki do babci itp.
ż� Nie powinniśmy tworzyć żadnych hierarchii (za większe zło, mocniej karzemy)
ż� Ważna jest sytuacja  zachowanie w określonej sytuacji
Terapia Behawioralna
1. Co jest w istocie problemem, na co się pacjent uskarża? Czy powstaje jakaś regularność (sytuacja,
okoliczności)  czy coś w środowisku pacjenta wzmacnia nieprawidłowe zachowania?
2. Czemu te zachowania służą? Lub czemu kiedyś służyły?
3. Cel terapii: zmniejszenie się siły objawów w określonym czasie
Fobie:
�� irracjonalne, bardzo silne reakcje lękowe związane z pewnymi obiektami lub okolicznościami
�� prawdopodobnie ma tło ewolucyjne (pewnych obiektów bardziej się boimy niż innych: np. pająków
bardziej niż krów, węży bardziej niż żółwi)
Przeciwarunkowanie
Dać Albertowi coś co lubi (smaczną papkę owocową) i pokazać w polu widzenia kawałek szczura np.
wystający zza pudła nos. Jeśli Albert nie płacze to stopniowo wysuwamy coraz więcej szczura  aż do
sytuacji gdy Albert głaska szczura i je papkę. W przeciwnym wypadku bierzemy mniejsze szczury i mniejszy
ich kawałek wysuwamy itd. Uwaga: reakcja jest odwrotna: tzn. dla Alberta szczur nie jest neutralny  pod
koniec eksperymentu Albert lubi białe szczury
13 | S t r o n a
Desensytyzacja  Odwrażliwianie Systematyczne (Wolter, lata 50)
�� w pierwszej części badany jest wprowadzany w stan rozluz
nienia mięśni  miła relaksacja
mięśniowa.
�� Następnie badany styka się z bodz
cem wywołującym napady lęku
�� Tworzymy hierarchię stanów lękowych:
�� Wąż owijający się dookoła szyi i syczący do ucha to stan najmniej pożądany
�� Owijający się dookoła nogi nie jest taki zły
�� Pełzający po podłodze jeszcze mniej zły
�� Cieniutki, mały wężyk pełza sobie po parapecie
�� Wąż  zabawka dla dzieci
�� Na pierwszej sesji w stanie relaksacji pacjent wyobraża sobie najmniej straszną sytuację i
sprawdzamy czy się nie napina  jeśli jest spokojny, to ok, na następnej sesji idziemy o stopień
wyżej w hierarchii. Jeśli się denerwuje  szukamy mniej stresującej sytuacji
�� Dawkujemy stopniowo to, co wywołuje lęk:
�� W wyobrażeniu
�� + relaksacja mięśniowa
Zatapianie  Implozja (dość radykalna terapia, nie wszędzie da się przeprowadzić)
�� Konfrontacja z największym lękiem w warunkach bezpieczeństwa ale nie wprost
�� Sadzamy pacjenta i mówimy mu żeby sobie wyobraził najgorszą sytuację
�� Zamykamy klaustrofobika w małej szafie, lub wrzucamy do piwnicy pełnych węży osobę która boi
się węży
�� Lęk kaskadowo rośnie do ogromnych rozmiarów, przez 1  1,5 godziny lęk utrzymuje się na bardzo
wysokim poziomie, a potem przychodzi zobojętnienie
Terapia Awersyjna:
�� Ma prowadzić do zniechęcenia do pewnych zachowań. Np. autystyczne dziecko wali głową w ścianę
 można wtedy uderzyć to dziecko albo polać zimną wodą  takie coś działa. Gdy nie ma kontaktu z
dzieckiem werbalnego to można stosować skutecznie terapię awersyjną
�� Awersyjna terapia alkoholików lub pedofilów. Np. mieszanie alkoholu z jakimiś tabletkami
wywołującymi wymioty, lub pokazywanie zdjęć rozebranych dzieci połączone z rażeniem prądem.
�� Rzadko to działało  np. kojarzyło się alkoholikom że u psychologa nie warto pić ale w barze to co
innego.
Ekonomia Żetonowa:
�� Wywoływanie pożądanych zachowań:
�� Określamy pewne zachowania, które są pozytywne (np. anorektyczka ma zjeść łyżkę zupy;
młodociany przestępca ma posłać łóżko po sobie)
�� Każdemu zachowaniu przypisujemy jakąś ilość punktów
�� Możemy stworzyć też katalog zachowań niekorzystnych (wtedy punktu ujemne)
�� Tworzymy nagrodę pożądaną przez pacjenta
�� Za pewną ilość punktów pacjent dostaje nagrodę
�� W ten sposób udawało się leczyć socjopatów, osoby wykluczone ze społeczeństw, resocjalizacja
14 | S t r o n a
Warszawa, 5.11.2012
Mechanizm Modelowania:
�� Modelowanie: polega na obserwacji zachowań  modela i badaniu
konsekwencji jego zachowań
�� Albert Bandura  twórca pojęcia  dzieci patrzyły jak dorosły bije lalkę, potem
puszczało się je wolno do zabawek, dzieci które widziały bicie lalki częściej też ją
biły (nauka przez obserwację)  dorosły nie był nagradzany za bicie lalki  samo
obserwowanie zachowania powodowało naśladowanie go przez dzieci
( modele )
�� Bycie biernym obserwatorem agresji może zwiększać tendencje do reagowania agresywnego
�� Stosuje się tę metodę do uczenia zachowań społecznych, prezentując pożądane zachowanie (można
jeszcze wzmacniać pozytywnie mówiąc np.  o tak jest dobrze )
�� Leczenie ludzi nieśmiałych
�� Dodawanie różnych innych form behawioralnych których brakuje komuś w repertuarze
�� Wyjątkowość metody: ani model ani prezenter nie są nagradzani lub karani, nie ma wzmocnień
3. PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNO  EGZYSTENCJALNA
Konspekt: Wizja humanistyczno-egzystencjalna. Spojrzenie na schizofrenię. Egzystencjalizm i
fenomenologia w kontekście humanistycznego optymizmu. Główne idee psychologii humanistycznej. Tako
rzecze Rogers: autentyczność, empatia, bezwarunkowa akceptacja. Osobowość schizoidalna i
schizofreniczna według R. D. Lainga. Psychoterapia.
�� Lata 50/60, kierunek póz
niejszy chronologicznie, zaczął wygasać w latach 80
�� Opozycja do behawioryzmu i psychoanalizy, zarzuty:
�� Psychoanaliza: pesymizm, psychologiczny determinizm, kultura jako z
ródłem cierpień,
człowiek jest miotany popędami, musi stosować mechanizmy obronne, nie da się zmienić
samemu (chyba że psychoterapeuta i to po wielu latach)
�� Behawioryzm: przyrodniczy redukcjonizm, bazowanie na bodz
cach i reakcjach, bezosobowe,
odczłowieczone podejście, schemat myślenia scjentystyczny nie wystarcza do rozwiązania
większości problemów człowieka
�� Trzy słowa zdrowia psychicznego: autentyczność, akceptacja, empatia.
Cechy charakterystyczne PHE:
�� Człowiek może rozwijać się w sposób wolny i twórczy, miejsce na samorealizację, szansa na
przełamywanie własnych barier, autentyczność człowieka;
�� Problemy człowieka wynikają z przeciętności, z ograniczeń jakie niesie konformizm, z modelu życia
jaki dyktują zachodnie społeczeństwa; rozwiązaniem jest odważenie się na wolność
�� Powrót do tego, od czego odwrócili się behawioryści: ważne jest to, jacy chcemy być, życie
wewnętrzne, co jest naszym ideałem
�� Terapia: poznanie czyjegoś wewnętrza, emocjonalne podejście, to co jest zrodzone z ludzkiego
doświadczenia jest ważne, to co jest mierzalne może być pomocne, ale nie konieczne
�� Terapia niedyrektywna, dążenie do zrozumienia, akceptacja osoby, raczej wsparcie niż nakazy
�� Klient a nie pacjent: człowiek przychodzący do psychologa nie jest pacjentem, a psycholog nie jest
lekarzem  zawieszenie hierarchii  lekarz nie jest wszystkowiedzącym uzdrowicielem pacjenta,
odejście od stosunków niepełnoprawnych podmiotów (podległy, nieświadomy pacjent i lekarz 
medium)
15 | S t r o n a
�� PHE czerpie z różnych nurtów filozoficznych:
�� Każdy człowiek jest dobry
�� Ludzie mają tendencję do rozwijania się
�� Wolność wyboru, wolność istnienia (egzystencjalizm)
�� Bycie-w-świecie (fenomenologia) najbardziej prawdziwe jest to, jak człowiek sam odbiera
swój proces istnienia (fenomen)
�� Zainteresowanie wewnętrznym światem istnienia
�� Człowiek jest czymś więcej niż sumą swoich części przy dowolnie analitycznym podejściu
(psychoanaliza, behawioryzm)
�� Człowiek istnieje w środowisku ludzkim  tylko to co związane z człowiekiem ma sens dla jego
wyjaśnienia (teorie oderwane od człowieczeństwa, od emocji, nie mają dużego zastosowania)
�� Człowiek jest świadomy, subiektywny, ma poczucie tożsamości, odrębności; to nam gwarantuje
ciągłość tożsamości
�� Nieświadomość czy przedświadomość to różne płaszczyzny świadomości
�� Człowiek działa świadomie, w sposób wolny, ma możliwość dokonania wyboru, przez to jak się
określa wpływa na swoje życie
�� Człowiek działa celowo, posiada intencjonalność, nie jest to tylko działanie reaktywne wzbudzane
przez jakieś bodz
ce
�� Życie nie ma żadnego sensu poza tym jaki sami sobie stworzymy
Metody:
�� Dystans między klientem a psychologiem nie jest pożądany, ważniejszy jest człowiek niż
metodologia badawcza (stąd dane statystyczne są mało istotne)
�� Wiedza podlega ciągłym zmianom i społecznym negocjacjom, więc nie ma najwyższej formy
rozwoju, trudno mówić o postępie wiedzy, nieskończoność mikroświatów
�� Autentyzm: istnienie człowieka pozostające w harmonii z nim samym i z innymi istotami i z
wyobrażeniem świata; brak rozwarstwienia na poznający podmiot i poznawany przedmiot; człowiek
powinien odczuwać siebie jako jedność  nie ma rozdziału na ciało i umysł; w umyśle nie powinno
być rozbieżności między doświadczeniem a reprezentacją tego doświadczenia (taki rozziew który
staje się tendencją staje się również chorobą)
NEGATYW STAN POŚREDNI CEL
Alienacja, poczucie uwięzienia w Dążenie do samorealizacji i Ekstatyczne, mistyczne
sobie samym, poczucie autentyczności. Zdrowie psychiczne doświadczenia są świadectwem
egzystencjalnej winy, trudności w to naturalny rozwój naszej osoby na to, że jesteśmy na
nawiązywaniu kontaktów z (samorealizacja i samoaktualizacja), zawansowanej drodze do celu
innymi, problemy spontaniczność  jest bardzo cenna samorealizacji i autentyczności
tożsamościowe, samotność, (sny, zabawy, marzenia, sztuka, życie (zacieranie się granic między
izolacja, szklany kosz  alienacja seksualne itp.) Człowiek ma jakąś nami a otoczeniem,
może skończyć się próbami naturę dobrą, emocje dobre są zniekształcenie czasu i
samobójczymi. Społeczeństwa mocniejsze niż negatywne, nacisk na przestrzeni). Taki pogląd wiązał
zachodnie stają się emocjonalność w kontakcie, niechęć się trochę z ówczesną modą na
zunifirmowalizowane, do metod naukowych buddyzm, religie zen, na
ujednolicone, sztywne reguły, fascynacje religiami wschodu
przepisy,
16 | S t r o n a
Carl Rogers
�� Człowiek jest dobry z natury  człowiek rodzi się z tendencją do samorealizacji,
człowiek wie z natury co jest dla niego dobre (niekoniecznie świadomie, ma
wewnętrzny, hipotetyczny ośrodek wartościowania  wyznacznikiem
subiektywnym jest poczucie satysfakcji)
�� Reprezentowanie w umyśle elementarnych doświadczeń, stanów
wewnętrznych organizmu  powstaje obraz  Ja , struktura podmiotu, obraz
ten rozwija się wraz z obrazem podmiotu  organizmalny ośrodek
wartościowania; pojawia się druga tendencja, wynikająca z obrazu  Ja . Obie tendencje powinny
być w miarę zbieżne; jeśli obraz nas samych będzie zafałszowany, niespójny z wartościowaniem
organizmalnym, tworzą się dwa systemy, dwa światy
�� Ważne jest traktowanie dzieci przez rodziców: potrzeba bycia dobrze ocenianym (skutkuje potem
dobrym ocenianiem samego siebie  np. jeśli ktoś ma depresję i uważa się za kogoś
bezwartościowego to pewnie jest skutkiem zaniedbania przez rodziców). Rodzice powinni
bezwarunkowo akceptować dziecko (co daje poczucie bezpieczeństwa, bycia kochanym, odwaga
bycia sobą), choć powinny krytykować pewne zachowania dziecka.
�� Jeśli dziecko nie czuje się kochane to wyszukuje różne sztuczki aby na miłość zasłużyć (dobre
zachowanie, ambicja i mnóstwo innych). Dziecko uwewnętrznia sobie pewne warunki (cudze) aby
zasłużyć sobie na miłość. Gdy dziecko dorośnie działa cały czas dla kogoś innego.
�� trzy warunki skutecznej pomocy psychologicznej i trzy cechy zdrowia psychicznego:
�� autentyczność (terapeuty)
�� bezwarunkowa akceptacja (terapeuty)
�� empatia  to nam daje zdolność do zrozumienia drugiego człowieka
�� w póz
niejszym okresie teorii Rogersa, koncepcja zaczęła oddalać się jeszcze bardziej od naukowej
koncepcji, w stronę czegoś w rodzaju świeckiej religii (np. celowość działania materii, rozwój od
form prymitywnych do wyższych, nieożywiona część materii ma tendencję do zmniejszania entropii;
już na poziomie materii jest do dążenie do doskonalszych form  tendencja formatywna)
Abraham Maslow:
�� Człowiek jest z natury dobry, chce i może się rozwijać (jest to wrodzone,
istnieją biologiczne tendencje do samorealizacji)
�� Natura człowieka dąży do ekspresji, natura ta jest słabsza u ludzi niż u zwierząt
i może ulec wykolejeniu (szczególnie sprzyjają temu konwencjonalne i
konformistyczne społeczności   nie tylko nie dają skrzydeł ale też powodują,
że cieszymy się, iż nie latamy  para-cytat z Leśmiana)
�� 2 rodzaje potrzeb (różnią się dynamiką i stopniem):
�� Potrzeby Podstawowe (  )  z reguły potrzeby niedoboru  przykre napięcie  z pewnego
stanu negatywnego przechodzimy do poziomu zera (np. pragnienie lub głód). Wspólne dla
wszystkich ludzi. Znosi motywację na jakiś czas
�� Potrzeby Wyższe ( + )  dążenie do wartości wyższych, im dalej na tej drodze, tym bardziej
nam się chce, napięcia generowane przez te potrzeby mają charakter pozytywny (potrzeby
estetyczne, poznania). Metapotrzeby, potrzeby wzrostu  silnie zindywidualizowane w
zależności od człowieka. Napędzają da capo al fine coraz bardziej takie potrzeby
17 | S t r o n a
�� ludzie motywowani potrzebami wyższego rzędu (B  being 1%) są wewnątrzsterowni, postrzegają
świat bardziej obiektywnie, są wstanie kształtować swoje
środowisko, są bardziej niezależni i bezinteresowni. Są
skupieni na problemie
�� ludzie motywowani potrzebami niższego rzędu (D 
defiction 99%) są skupieni na sobie, na zaspakajaniu
swoich potrzeb
�� aby zaspokoić potrzebę z poziomu wyżej, trzeba zaspokoić
potrzeby niższe; jednak zdarzają się sytuacje, gdy w
trudnych warunkach ludzie mieszali różne potrzeby,
poświęcali się, kochali w głodzie, niebezpieczeństwie itd.
Warszawa, 12.11.2012
Ronald Laing
�� osobowość schizoidalna  sprzyjająca powstawaniu schizofrenii  osobowość
pomiędzy zdrową osobą a patologicznymi przypadkami schizofrenii
�� Laing trochę inaczej rozumiał taką osobowość niż dziś figuruje w rejestrze
chorób  1/100 schizofrenia; 20/100 schizoidalna  główna różnica jest
ilościowa
I etap procesu powstawania osobowości schizoidalnej
�� Wczesne dzieciństwo: brak poczucia ontologicznego bezpieczeństwo (czyli
poczucia, że istnieję, że jestem psychofizyczną całością, że jestem całością)
�� Zaburzenia powstają, gdy rodzice nie traktują dziecka jako istoty, zbyt duże przywiązanie do matki 
przyporządkowanie dziecku
�� Pseudopotwierdzenie tożsamości: brak poczucia ontologicznego bezpieczeństwa wynika z
zaburzonego systemu rodzinnego gdy dochodzi do pseudopotwierdzeń tożsamości  komunikaty
które świadomie lub nie, są nieszczere, zaprzeczają doświadczeniom dziecka, słowne bądz

niewerbalne, sprzeczne, paradoksalne, nieprawdziwe, np. dziecko opowiada historię  znalazłem
ślimaka, chciałem zanieść Marysi ale nie wiedziałem czy jej się spodoba rodzic odpowiada:  a bo ty
się lubisz babrać w jakiś śmieciach albo  a bo ty się wszystkiego boisz  tak powstaje system
zniekształconej percepcji dziecka (jeśli jest stale powtarzany). Dziecko zastanawia się co jest
bardziej prawdziwe  to co czuję, widzę, dostrzegam, czy to co mówi mama, tata  czy prawdziwe
jest to co widzę, czy to co jest narzucone?
�� Teoria systemu atrybucji rodzinnych  w rodzinie może być zapotrzebowanie na kogoś, kto będzie
spełniał patologiczne potrzeby rodziny (które mogą być obecne przed powstaniem dziecka)
�� Taką osobowość modeluje się w dziecku
II etap procesu powstawania osobowości schizoidalnej
�� Dziecko zastanawia się nad tym, co jest bardziej prawdziwe  to co myśli, czy to co mówi mu się, że
myśli, że widzi itp. to prowadzi do powstania lęków egzystencjalnych (słaba tożsamość):
�� Lęk przed pochłonięciem (strach przed wchłonięciem  niemożliwość bycia pokochanym,
boimy się, że ulegniemy pochłonięciu, nawet bycie zrozumianym może wiązać się z
poczuciem ulegania komuś)
�� Lęk przed zmiażdżeniem, lęk przed implozją (strach przed całym światem  świat może nas
zmiażdżyć, zdefragmentować, prywatna pustka pozwala zachować istnienie, strach przed
bogactwem świata)
18 | S t r o n a
�� Lęk przed petryfikacją i depersonalizacją (przed skamienieniem i odczłowieczeniem 
skutkuje płytkimi relacjami, jeśli my zdążymy kogoś zamienić w kamień inni nie zdążą nas
zamienić  boimy się, że ktoś zauważy, że jesteśmy niepełni, słabi, że inni mogą nas
skamienić)
�� Wszystkie te lęki dają przeżycie ale wzmacniają dystans między chorym a światem  treści naszej
świadomości stają się coraz bardziej oderwane od świata, coraz mniej informacji zwrotnych od
świata, poczucie głębokiej samotności, izolacji, poczucie winy, chory obwinia się, czuję się jak
zabójca samego siebie  sam winny jest swojej samotności
�� System fałszywego  ja (podział na ja prawdziwe i fałszywe jest tylko formalny, wewnętrzny  u
zdrowych ludzi mamy do czynienia po prostu z  ja ). Z  ja prawdziwym identyfikujemy siebie  jest
głęboko ukryte, to jest ta krucha strona, którą chronimy przed światem, ja fałszywe jest tworem
wytworzonym na potrzeby kontaktów ze światem  wypuszczamy na świat kukłę zastępczą, którą
mogą lżyć i przeklinać, i nas to nie boli, bo jesteśmy schowani gdzieś głęboko.  Ja fałszywe często
utożsamiane jest z ciałem, ja prawdziwe z duchem.
�� To powoduje brak kontaktu z własnym ciałem i światem; to chroni przed autentycznym kontaktem z
rzeczywistością.
��  Ja prawdziwie może wchodzić w kontakty z samym sobą  może się rozwarstwiać, tworzyć wiele
podsystemów, człowiek zaczyna słyszeć głosy, mieć widmowe kontakty, sprzeczne odczucia
pochodzące nie wiadomo skąd
�� Postępujące rozwarstwienia  ja prawdziwego prowadzi do schizofrenii:
�� Gdy działamy w wielkim rozdwojeniu może doprowadzić to nas pod ścianę  możemy
zdecydować, że jesteśmy sobą pomimo wszystko  wybieramy  ja prawdziwe, chcemy je
uzewnętrznić mimo wszystko  ponieważ wyobcowanie poszło bardzo daleko i nie ma
związku ze światem  wyzwolenie prawdziwego  ja prowadzi do kulawego funkcjonowania
 chorzy często uznają się, za kogoś wybitnego lub przeklętego  daje to dość spójny rodzaj
tożsamości ale zupełnie fantastyczny
�� Zabicie prawdziwego ja  prowadzi do zupełnie rozbitej osobowości, obraz pobojowiska,
trupów, rozkładu  nie ma żadnej spójności
�� W obu przypadkach mamy do czynienia z psychozą
Teorie Maslowa i Rogersa były teoriami ogólnymi  Laing stworzył teorię opisującą konkretną chorobę
Terapia (czasy antypsychiatrii  ruchu społecznego, który kwestionował skuteczność i moralną słuszność
psychiatrii, choć było to po rewolucji farmakologicznej  udawało się leczyć halucynacje; jednak warunki w
zakładach psychiatrycznych były koszmarne)
�� Stąd pomysł Leinga na stworzenie hosteli gdzie pacjenci żyli by cały czas z terapeutami, bez żadnych
konkretnych godzin pracy
�� Nieformalny kontakt, luz
ne współżycie pacjentów i terapeutów, swobodne rozmowy, sprawdzanie
szczerości intencji terapeutów, terapeuci wykazywali zainteresowanie, szczerze współczuli
pacjentom, pacjentom po jakimś czasie mijały halucynacje, otwierali się oni niekiedy na terapeutów
19 | S t r o n a
4. PSYCHOLOGIA RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH
Konpekt: Teoria cech czyli różnice indywidualne. Psychologia testów? Stałość kontra zmienność
zachowania. Koncepcja cechy i jej krytyka  opis czy wyjaśnienie? Co jest stosunkowo najbardziej stałe?
Inteligencja i temperament, a ściślej różnice między ludz
mi w zakresie inteligencji lub temperamentu
(ranga na tle grupy odniesienia). Test ulubioną metodą teoretyków psychologii różnic indywidualnych;
kontrowersje wokół testów.
�� od czasów I wojny światowej, do lat 50
�� psychologia różnic indywidualna = psychologia cech, koncepcja cech psychologicznych
�� pionierzy: II poł. XX wieku:
�� psychologia organizacji pracy, doradztwo, diagnostyka kliniczna
�� ujmowanie człowiek pod względem stałych cech wewnętrznych (krzywa Gaussa),
inteligencja temperament, zdolności osobowe, natężenia symptomów psychicznych
�� opis statystyczny cech, nie tłumaczy skąd te cechy się biorą
�� odchylenie bada się w stosunku do średniej
�� cecha jest stała wewnątrzosobowo ale międzyosobniczo (interindywidualnie) jest
zróżnicowana
�� trzy główne problemy cech
�� geneza
�� struktura
�� funkcje adaptacyjne
Warszawa, 19.11.2012
Robert Tryon, 1940
�� eksperyment: przepuszczanie szczurów przez labirynt,
Tryon wybierał szczury najszybsze i wybierał najwolniejsze i
mnożył je osobno  po 17 pokoleniach najszybszy z wolnej
gruby był wolniejszy z najwolniejszego z szybkich
20 | S t r o n a
Cooper i Zubek
hodowla szczurów szybkich i wolnych (nazywali je tępymi i bystrymi), podzielili hodowlę na trzy podgrupy
(w zależności od środowiska):
Szybkie Szczury Powolne Szczury Środowisko:
Bez zmian Szczury przyspieszyły 1 wzbogacone, zabawki stymulujące  klocki
Bez zmian Bez zmian 2 normalne
Szczury zwolniły Bez zmian 3 zubożone  środki do utrzymania szczura przy życiu
Osobowość  cechy (podejście na gruncie różnic indywidualnych)
�� analiza czynnikowa  metoda służąca redukcji danych (np. tworzymy kwestionariusz w którym
chcemy uwzględnić wszystkie przejawy ludzkich cech osobowości; tworzymy dużą pulę zadań,
pytań, twierdzeń itp. analiza statystyczno-czynnikowa pozwoli stworzyć nam pewne podgrupy,
konglomeraty, których może być znacząco mniej niż pytań, zadań itp. np. z 300 pytań powstanie
nam 5 grup  musi być wystarczający rozkład statystyczny aby takie podgrupy stworzyć)  miara
redukcji mnogości zmiennych wejściowych w stosunku do zmiennych wyjściowych (pod warunkiem
skorelowania grup z odpowiedziami)
�� po zastosowaniu analizy czynnikowe do badań osobowości psychologowie doszli do modelu 3 lub 5
czynnikowego. W Europie 3 (autor: Eysenck) a 5 czynnikowego USA (Costa i McCrae  Big Five). Po
śmierci Eysencka zwyciężyła teoria 5 czynników
Hans Eysenck  PEN
�� Psychotyczność
�� Ekstrawercja
�� Neurotyczność
Paul Costy i Robert McCrae  OCEAN / NEOAC
�� Neurotyczność
�� Ekstrawersja
�� Otwartość na doświadczenie
�� Ugodowość
�� Sumienność
Osobowość  Temperament
�� zwykle używa się wymiennie; jeśli nie, to Neurotyczność i Ekstrawersja to Temperament (względnie
uwarunkowana biologicznie, obecne u ludzi i u zwierząt od wczesnego dzieciństwa;
prawdopodobnie dotyczące sposobu zachowania; formalne właściwości a nie treściowe np.
szybkość reakcji). A osobowość zwykle jest nadbudową nad temperamentem.
�� Tam gdzie miesza się te pojęcia, często stosuje się termin osobowość też do zwierząt (tak jak
temperament) choć chrześcijańscy psychologowie rezerwują ten termin tylko dla człowieka
(personalizm)
�� W te dwie cechy da się wpisać podział osobowości Hipokratesa i Galena (choć był też piąty czyli
idealny, złoty środek)
�� Według Eysencka trzeba dodać trzeci wymiar: psychotyczność, reprezentacja w trzech wymiarach
�� Costa i McCrae dodaliby otwartość na doświadczenie (intelektualne)  gotowość na krytyczną
refleksję, na dyskusje ekonomii, otwartość na rozwój, na poznawanie, na doświadczanie nowości
21 | S t r o n a
�� Ugodowość:
�� wysoka: ufność, przekonanie o dobrych intencjach innych, wrażliwość, ustępowanie.
�� niska: rywalizacja zamiast współpracy,
�� Sumienność: w stosunku do pracy: brak: spontaniczność, brak celów życiowych,
�� wysoka: rozwaga, planowanie, większa motywacja osiągnięć, wytrwałość, skrupulatność
�� niska: przeciwnie
�� i wszystko inne tak samo&
Inteligencja  czy zdolności umysłowe człowieka są powiązane czy niezależne?
�� Podejście czynników niezależnych: jeśli niezależne to możemy mierzyć różne rodzaje inteligencji
zupełnie osobno (podejście czynników równorzędnych  trzeba określić ile jest zdolności, nie można
na podstawie jednej zdolności decydować o wysokości zdolności innej)
�� Podejście czynników hierarchicznych  istnieje jakaś ogólna, podstawowa inteligencja (GI  General
Intelligence), ona dzieli się na różne specyficzne inteligencje
John Carroll  metaanaliza  zebrał cały materiał (100 tyś. przypadków osób badanych)  spróbował
nakreślić zależności między czynnikami  wyszło mu, że rzeczywistość bardziej odpowiada podejściu
czynników hierarchicznych . General Intelligence na I piętrze, 7  8 zdolności na II piętrze, i kilkadziesiąt na
III piętrze
Badania biologiczne: lata 60, w jakim stopniu czynniki biologiczne decydują o inteligencji?
�� Mówi się o ponad 50% wpływu czynników biologicznych na inteligencję
�� Przy badaniu małych dzieci czynnik biologicznych spada poniżej 50%, okazuje się, że czynnik
środowiskowy ma bardzo duże znaczenie (u starych ludzi w badaniach Eysencka wychodziło około
70  80% czynnika biologicznego)
�� Badania w USA: wśród murzynów wpływ środowiska ma większe znaczenie niż biologiczne
�� Wniosek: jeżeli założymy, że wszystkie osoby żyją w optimum środowiskowym możemy wtedy liczyć
wpływ czynnika genetycznego na inteligencję. Ale takie założenie jest bardzo wątpliwe  często
środowisko zaniża poziom (lub zawyża).
Testy psychometryczne i kwestionariusze
�� Psychometryczne  oparte na matematycznych i statystycznych podstawach, muszą spełniać kilka
kryteriów:
�� Trafność  autor testu musi wykazać, że jego metoda mierzy właśnie to, do czego została
stworzona i robi to w dobrym stopniu; można np. sprawdzić czy cecha u osoby o
domniemanej skłonności będzie wykazywana w testach  albo np. wzbudzić u osoby pewny
stan i sprawdzić, czy test go wykaże
�� Rzetelność (Dokładność)  dokładność pomiaru mierzy błąd statystyczny  jeśli ta sama
osoba ma różne wyniki pomimo tego, że nic się nie zmieniło, to smuteczek&
�� Obiektywność  ostateczne wyniki nie powinny zależeć od osoby oceniającej  te same
oceny kilku niezależnych specjalistów
�� Standaryzacja  warunki powinny być jednolite dla wszystkich ludzi  nie może być różnych
czynników w stosowaniu testów  każdy inny, wszyscy równi:/
�� Normalizacja  budujemy statystyczny układ odniesienia ukazujący jakie odpowiedzi
najczęściej padały, gdzie kto się znajdował na skali, co zdarzało się najrzadziej itp.
22 | S t r o n a
Warszawa, 26.11.2012
5. POZNAWCZE PODEJŚCIE DO OSOBOWOŚCI
Konspekt: Orientacja poznawcza czyli eksperymentalne badanie procesów psychicznych. Pojęcie procesów
poznawczych. Specyfika podejścia poznawczego  paradygmat i obszary badań. Obraz siebie, samowiedza,
samoocena, samoregulacja, mechanizmy kontroli aktywności.
�� Połowa lat  50; 56 rok  przełomowa konferencja w MIT, gdzie padło parę postulatów, uznaje się za
początek poznawczego podejścia:
�� Krytyka podejście behawiorystów do uczenia się języka przez dzieci (przez warunkowanie) 
gdyby behawioryści mieli rację, uczylibyśmy się jednego języka do starości
�� Przetwarzanie danych przez człowieka: jesteśmy w stanie ująć tylko parę aspektów
rzeczywistości (pojemność pamięci roboczej: zazwyczaj od 5 do 9 porcji informacji)
�� Symulowanie procesów ludzkiego myślenia przy pomocy komputerów (badania nad sztuczną
inteligencją); badanie wiedzy, tworzenia pojąć, struktur myślenia
�� Rozpoznawanie codziennych przedmiotów przez ludzi (np. sprawdzanie jak szybko ludzie
rozpoznają ptaki i nie-ptaki  hipoteza, że wiedza człowieka jest przechowywana na zasadzie
prototypów: oceniamy egzemplarz ptaka przez pryzmat kategorii ptaka  nietypowe ptaki
wymagają dłuższego dopasowania egzemplarza do kategorii)
�� Podejście poznawcze to eksperymentalne badanie procesów psychicznych i przetwarzania
informacji (pamięć, uwaga, budowanie pojęć, decyzje percepcyjne), póz
niej rozszerzane na
rozumienie siebie i świata; modele świata, emocje, motywacje;
�� Umysł jako system złożony i aktywny; zestaw procedur: przyjmowania danych, segregowania,
układania w strukturze; konstruowanie poznawcze modeli własnej przeszłości, konstruowanie
siebie, swoich umysłowych reprezentacji;
�� Podstawowa metoda badawcza to eksperyment (przykład z tymi ptakami  mniej i bardziej
podobnymi do typowego ptaka)
�� Z podejścia poznawczego wyrosła kognitywistyka
�� W latach  70 złoty okres podejścia poznawczego
Teoria Greenwalda i Pratkanisa
�� Osobowość ( Ja ) to złożony, specyficzny dla jednostki centralny schemat
postaw; [rozbicie i wyjaśnienie definicji:]
�� Złożony, ponieważ ma wiele poziomów (aspektów) w liczbie 4:
ż� Ja rozlane: pierwotne ja, funkcjonowanie na poziomie
hedonistycznym, przyjemnościowy, zaspokojenie popędów;
gdy jest nam dobrze nie czujemy odrębności od świata;
podstawą oceny jest przyjemność
ż� Ja prywatne: indywidualistyczne, podstawą oceny są normy
wewnętrzne, indywidualne cele
ż� Ja publiczne: aprobata ze strony innych, działanie na forum,
ekspozycja społeczna, wywieranie wpływu, wrażenia
ż� Ja kolektywne: bardziej  my niż  ja ; działanie na rzecz
grupy, uwewnętrznienie celów grupy, współpraca; podstawą
samooceny jest to, jak bardzo mogę przyczynić się do
realizacji wspólnych celów grupy
23 | S t r o n a
�� Specyficzny dla jednostki: Ja jest specyficzne dla jednostki (każdy jest inny, ma inne ja),
różnice treściowe
�� Centralny schemat postaw: przetwarzanie danych aktywny sposób  pobieranie,
strukturalizowanie i archiwizowanie danych; przetwarzanie, aktualizowanie danych  stąd
schemat postaw; centralny ponieważ jest uprzywilejowany w naszym poznawaniu
Argumenty dla poparcia definicji:
�� Informacje które sami stworzymy będą łatwiej przypominane, niż te, które nam ktoś powie (jeśli są
powiązane z  Ja są dla nas istotniejsze; wiedza z obszaru  ja ma szybszy dostęp, większy priorytet)
�� Lepiej pamiętamy to, co nas dotyczy niż to co nas nie dotyczy
�� Lepiej pamiętamy informacje o zadaniach nieukończonych niż ukończonych (bo angażujemy w nie
nasze  ja )
�� Badanie: układanie zdań z nazwiskami  w jednej grupie były nazwiska znane osobom układającym,
a w drugiej grupie obce nazwiska; okazało się, że ludzie którzy układali zdania ze znanych sobie
nazwisk lepiej pamiętają rzeczowniki których używali do tworzenia zdań (bliżej się odnosiły do  ja )
[efekt ubocznego generowania przez  ja ]
BLOK II: FENOMENY
6. MECHANIZMY OBRONNE
Konspekt: Coś, co psychoanalizę przeżyło  mechanizmy obronne. Konflikt  lęk  obrona  samoocena.
Bogaty katalog sposobów na (samo)oszukiwanie, aby żyć w (szytej grubymi nićmi) iluzji bezpieczeństwa.
Klasyczna, psychoanalityczna, i współczesna, kognitywna, interpretacja mechanizmów obronnych.
Charakterystyka mechanizmów obronnych
�� Ludzie często ulegają złudzeniom poznawczym w przetwarzaniu danych na swój własny temat: pełni
to niekiedy funkcje obronne  pozwala utrzymywać się w dobrym nastroju, motywować, może
dawać nadzieję, chronić nas przed negatywnymi myślami; taki układ został nazwany  totalitarne
ego  gdyby historyk pisał historię jakiegoś państwa podobną do tej jaką my sami piszemy o sobie,
byłaby to historia pisana pod dyktando jakiegoś totalitarnego władcy; tak napisaną historię
charakteryzuje:
�� Egocentryzm  odnoszenie wielu spraw do  ja , nastawienie na potwierdzanie własnego ja
w procesach pamięciowych, w wydawaniu sądów
�� Konserwatyzm poznawczy  dopasowywanie danych do schematów a nie naszych struktur
do danych; manipulowanie danymi tak, by potwierdzać oczekiwania; przeobrażenie w
pamięci  błędne odtwarzanie historii, tak aby pasowało lepiej do naszej tezy; zapominanie
niewygodnych historii; przecenianie wspomnień, które są niedokładne
�� Przecenianie skuteczności własnego działania  identyfikacja ze zwycięzcami, a nie
przegranymi, pławienie się w cudzej chwale, nieprzyznawanie się do wyrządzania krzywdy
(np. Legia wygrała  kibic Legii mówi  wygraliśmy ; przegrała, kibic Legii mówi  przegrali )
�� Na takich zasad działają reklamy, które raczej przekonują nas, że kupując produkt staniemy się
wyjątkowi, a nie dołączymy do grupy wyjątkowych posiadaczy produktu;
�� Te schematy tworzą się w okresie dzieciństwa i mają głównie funkcję adaptacyjną  złudzenia
pozwalają nam mieć pozytywne nastawienie do świata; książka  Złudzenia które pozwalają żyć
24 | S t r o n a
�� 70% amerykanów uważa, że są inteligentniejsi niż przeciętna; Chińczycy około 50%, więc ok;
�� Mechanizmy obronne nasilają się w sytuacjach kryzysowych  osoby które zdały egzamin nie
interesują się wynikami innych ludzi, schematem oceniania itd. ponieważ już podtrzymały dobrą
opinię o samych sobie; osoby które nie zdały dowiadują się o ocenach innych, o kryteriach, o
systemie oceniania, żeby znalez
ć usprawiedliwienie.
Badanie  sukces ma wielu ojców
�� dwuosobowe grupki realizowały jakieś zadanie; potem oceniano ich pracę losowo  niektóre
dobrze, niektóre średnio a niektóre z
le:
�� Dobrze oceniono: każdy uważał swój wkład za większy
�� Średnio: każdy partner uważał, że jego wkład był ponadprzeciętny ale druga strona szkodziła
�� y
le oceniony: każdy uważał swój wkład za mały, nieznaczny
�� Podobnie w udanych małżeństwach, małżonkowie uznawali swój wkład za znaczący; gdy coś się
psuje, to wkład drugiego partnera jest większy
Inne mechanizmy
�� Zapominanie
�� Przypisywanie atrybucji zewnętrznej (jeśli nam się powiodło, przypisujemy sobie sukces, jeśli nam
się nie powiodło to zrzucam winę na czynniki niezależne, pogodę, swój chwilowy słaby stan itd.)
�� Tak samo w przypadku ocenianiu obcej grupy  jej sukcesy są zawdzięczane przypadkowi (trafiło się
ślepej kurze jajko); grupie której się nie udaje osiągnąć sukcesu jest winna sama sobie
�� Badanie z dyskusji pomiędzy stronnictwami  zapamiętujemy dużo więcej argumentów naszej
strony, argumenty przeciwników pamiętamy nieliczne i tylko te najgłupsze
�� Inny mechanizm obronny: rzucanie kłód pod własne nogi  jeśli spodziewamy się, że coś nam się nie
uda, przed wyzwaniem prowokujemy sytuację, która póz
niej może być wymówką (np. przed
egzaminem zarywamy noc i potem mówimy, że nie zdaliśmy, bo byliśmy niewyspani); wygrywamy
wtedy w obu wariantach: jak przegramy to mamy słuszną wymówkę, jak wygramy to w ogóle
jesteśmy najlepsi na świecie bo sobie poradziliśmy mimo przeszkód
�� Im bardziej jest ktoś przekonany o jakiejś swojej pozytywnej stronie, tym bardziej przecenia ją w
życiu codziennym (np. nauczyciel uważa, że jego przedmiot jest najważniejszy; od dziecka uważamy,
że rzeczy których nie umiemy są po prostu głupie)
�� Pławienie się w cudzej chwale: np. sąsiadka babci była w Watykanie i widziała papieża [opowiadamy
to wszystkim dookoła]
�� Porównywanie się do innych (porównywanie się do tych, którym jest gorzej niż nam; porównywanie
się do tych, którzy są do nas podobni i mają trochę lepiej)
�� Odchylenia od racjonalnej oceny szans (np. przy grach hazardowych)
Asymetria w ocenie zysków i strat
�� nadzieja na zysk potrafi bardzo zachwiać oceną prawdopodobieństwa;
�� inne emocjonalne podejście na zysk i stratę tej samej wartości
�� bardziej smucimy się ze zgubienia 20$ niż cieszymy się ze znalezienia 20$
�� jeśli 10$ przynosi nam szczęście 1 hedona (przyjmijmy to za miarę szczęścia), 2 hedony da nam aż
50$; 3 hedony 500$ - widzimy, że funkcja pieniędzy jest nieliniowa
�� I przeciwnie: jeśli zgubienie 10$ da nam 1 smuteczek, to 20$ da nam ponad 2 smuteczki
25 | S t r o n a
Warszawa, 3.12.2012
Alloy i Abramson: smutniejsi ale mądrzejsi
�� W badaniu brali udział studenci z depresją lub bez;
�� Zadanie: mamy nacisnąć guzik i lampka ma się zaświecić
�� Sytuacja A: naciśnięcie guzika dawało
75% szans na zapalenie,
nienaciśnięcie  nie zapalała się
(zmienna to obiektywna kontrola 
poczucie kontroli, 75% kontroli nad
rzeczywistością)
�� Sytuacja B: naciśnięcie daje 75% szans
na zapalenie; nienaciśnięcie daje 50%,
że się zapali (obiektywna kontrola na
poziomie 25%)
�� Sytuacja C: czy się wcisnęło czy nie,
75% lampka się świeci bez względu na
badanego (0 kontroli nad
otoczeniem)
�� Po badaniu pytano studentów o
ocenę kontroli nad otoczeniem
�� Wnioski: zniekształcenie występuje u osób niedepresyjnych, zwykłych; depresyjne osoby nie mają
zniekształceń, niedepresyjni się łudzą; wyjaśnienie autorek:  zdrowi bronią się przed
rzeczywistością; ktoś wpada w depresję pod wpływem prawdy
7: INTELIGENCJA I TWÓRCZOŚĆ
Konspekt: Inteligencja a twórczość. Być ponadprzeciętnie inteligentnym znaczy myśleć szybciej, więcej i
lepiej. Kryterium statystyczno-testowe a kryterium osiągnięć. Powszechny problem osiągnięć poniżej
możliwości. Znaczenie czynników pozaintelektualnych, a raczej skutecznego współdziałania wszystkich
czynników. Pojęcie twórczości i jego relacja do inteligencji. Postęp należy do ludzi inteligentnych i
twórczych ( widzieć jasno w zachwyceniu ).
�� Brak spójnej definicji inteligencji, cecha ukryta, latentna (nikt jej nie widział) ale stanowi kategorię
(być może zbiór) pewnych uwarunkowań różnicujących ludzi pod względem myślenia
�� Niektórzy teoretycy mówią, że inteligencji nie ma  mają na myśli to, że być może jest ona pojęciem
opisowym, zbiorczym, jest konstruktem socjo-kulturowym: np. nie wyodrębnia się wśród drwali
czegoś takiego jak  wyrębliwość albo  drwalowatość , proces wyrębu drew jest złożony, wiele
różnych czynników decyduje o skuteczności wyrębu drzewa;
�� Zwolennicy chowają się za prawidłowościami miedzy testami inteligencji, niektórzy twierdzą, że
inteligencja ma podbudowę biologiczną
Pomiary inteligencji
�� Różnice indywidualne (Chruszczewski)  nastawienie na proces
�� Rozwój inteligencji w rozwoju człowieka
�� Jak przebiegają procesy myślowe, jakie są strategie myślenia?
26 | S t r o n a
Iloraz inteligencji (historycznie)
�� Iloraz to relikt historii  od 50 lat nikt niczego przez nic nie dzieli; kiedyś zauważono, że wyniki
wzrastają wraz z wiekiem  to samo zadanie zrobione przez 8 latka a 12 latka miało zupełnie inną
wymowę; zatem nie liczył się tylko wynik ale również wiek; dlatego wprowadzono:
�� iloraz inteligencji = (wiek umysłowy/wiek życia); wiek umysłowy ustalano na podstawie
rozwiązanych zadań przez badanych  sprawdzano różnych typów trudności zadań  określenie
średniej liczby zadań jakie ludzie są wstanie rozwiązywać w swojej kategorii wiekowej (zadania dla:
5 latków, 6 latków, 7 latków, itd& ); za każde zadanie dostawało się np. 2 miesiące wieku
umysłowego; (wiek umysłowy/wiek życia)*100
�� Póz
niej się okazało, że im ludzie starsi tym głupsi, więc za granicę uznano wiek życia 15 lat  dalej
już inteligencja nie wzrastała;
Odchylenie standardowe
�� Przyjęto, że IQ=100+15z (IQ  dlaczego
iloraz? Nie wiadomo || 100  to jest
średnia  zaczynamy od średniej;
średnia jest z umowy 100; 15 pkt  to
też zostało przyjęte arbitralnie; z  to
jest odchylenie od średniej człowieka;
�� W tej interpretacji iloraz inteligencji to
jest nasze odchylenie od średniej
statystycznej; inni mieli różne inne
skale (np. 16, 24, 15) są to różne
warianty
�� (USA) Inteligencja ma 10% wpływ na osiągnięcie sukcesu w życiu, 60% znaczenie w edukacji;
�� Inteligencja ma największy wpływ na oceny w podstawówce, mniejszy w liceum, najmniejszy na
studiach! Inteligencja ma niewielki związek z otwartością na doświadczenie (na poziomie 0,33)
Twórczość a inteligencja
�� rzadkość i trafność; oryginalność i skuteczność; podejście nowatorskie i użyteczne
�� twórczość jest kategorią wartościującą  zmienia się pogląd na twórczość
�� czym innym jest cecha osobowości a czym innym myślenia (inteligencja ma większe znaczenie jako
cecha umysłu; twórczości jako cecha osobowości)
�� czym innym jest twórczość jako wewnętrzna cecha osobowości a czym
innym twórczość w życiu, we wcielaniu projektów i uznanie (my
będziemy się zajmować tym pierwszym aspektem  psychologicznym);
w jednostkowym ujęciu twórczość znajduje się na przecięciu inteligencji
i osobowości
�� twórczość traktujemy demokratycznie, nie ograniczamy do zamkniętej
grupy (np. artystów, naukowców)
�� zdolność wytworzenia dywergencyjnego  myślenie rozbieżne, (w inteligencji jest konwergencyjne,
zbieżne, jedno rozwiązanie); problem może być w stylu  1, 3, 5, 7&  a może być zaplanowanie
działalności firmy, przedsiębiorstwa, programu studiów
27 | S t r o n a
Inne cechy składowe
�� otwartość na nowe doświadczenia (model 5 dominujących cech), psychotyczność (model 3 cech)
�� korelacja między inteligencją a twórczością jest około 0,4 (jak rośnie inteligencja to w przypadku 0,4
rośnie też twórczość); powyżej 120 IQ nie ma żadnej korelacji między inteligencją a twórczością
�� twórcze osoby cierpią częściej na różne zaburzenia psychiczne, im wybitniejsza twórczość tym
silniejsze zagrożenie chorobą psychiczną, najbardziej narażeni są literaci i artyści;
�� tendencje maniakalne związane są z twórczym podejściem; z pośród wszystkich zaburzeń to
zaburzenia dwubiegunowe najczęściej łączy się z twórczością; im wybitniejsza twórczość tym
silniejsza korelacja
Warszawa, 10.12.2012
8. OSOBOWOŚĆ AUTORYTARNA
Konspekt:  Ja autorytarne. Klasyczna (T. W. Adorno) i współczesna (B. Altemeyer) koncepcja osobowości
autorytarnej. Pojęcia zbliżone: sadomasochizm (według E. Fromma), dogmatyzm (M. Rokeach) i
 dyrektywność (J. J. Ray). Syndrom polskiego autorytaryzmu i jego związki z polityką.
�� Geneza: poszukiwanie osobowościowych z
ródeł pochodzenia faszyzmu (lata  40)
�� Fromm i Adorno
Erich Fromm:
�� Znany psychoanalityk, autor pierwszej historycznie koncepcji  charakteru
sadomasochistycznego : dwie sprzeczne tendencje:
�� Do poniżania, niszczenia, wykorzystywania, szydzenia itp.
�� Do płaszczenia się, ulegania, gardzenia sobą
�� Wiara w sens hierarchii: taka postawa jest ucieczką od wolności (inne:
destrukcja, niszczycielstwo, konformizm mechaniczny); uciekamy przed
wolnością bo życie w wolności jest trudne: samemu musimy decydować o
wszystkim (upadek monarchii a potem Kościoła  brak autorytetu i wsparcia; poczucie próżni,
osamotnienia; niezdolność do samostanowienia, słabe ego nie radzi sobie z wolnością)
�� Stąd ludzie uciekają w ścisłe systemy władzy opartej na sile, które zastępują życie wolne; w latach
 30 tendencje faszystowskie nasiliły się w Niemczech i Fromm musiał ze swoją ekipą uciekać
�� Fromm stworzył koncepcję charakteru autorytarnego, po emigracji, wraz z amerykańskimi
badaczami kontynuował badania
�� Akcent na rozdarcie wewnętrzne: z jednej strony oprawca potrzebuje ofiary  bez ofiary czuje się
słaby, zagrożony itd.; pomieszanie poczucia wyższości i niższości równocześnie; tendencje
niewolnicze (całkowita zależność, brak prawa do samostanowienia, będzie tak, jak ktoś zarządzi,
ucieczka od wolności, wyboru); ofiara jest zależna od kata, a kat od ofiary
Skala F (od faszyzm): kwestionariusz, który miał badać syndrom cech, które wskazują na uleganie
faszyzmowi (mierzą tendencje autorytarne): 9 rysów definicyjnych
1. Konwencjonalizm, konserwatyzm, drobnomieszczaństwo
2. Podporządkowanie bezkrytyczne autorytetom
3. Tendencje do agresji (zwłaszcza wobec osób łamiących konwencję, nie przestrzegających naszych
reguł i nieuznających naszego autorytetu)  nastawienie inkwizytorskie
4. Niechęć do wnikania we własne stany psychiczne (antyintracepcja)  czyn jest ważny, działanie
5. Przesądy i zabobon, sztywność myślenia;
28 | S t r o n a
6. Wiara w siłę i bycie twardym; pogarda dla ślimaków, mięczaków, wielkie ryby pożerają małe itd.
7. Destruktywność i cynizm  człowiek człowiekowi wilkiem, jeśli oszczędzimy jeńców to potem się na
nas odegrają; ludzkość jest nikczemną hołotą i trzeba trzymać ją krótko  folgowanie ludziom
doprowadza do buntu, do zagrożenia dla nas
8. Projekcja własnych uczuć negatywnych (człowiek jest zły i podejrzliwy i dlatego uznaje, że wszędzie
dookoła są wrogowie, zdrajcy i podstępni ludzie)
9. Nadmierne i osobliwe zaabsorbowanie sprawami seksualnymi  szczególna waga przypisywana
seksualności  z jednej strony konwencje wiktoriańskie rodem z XIX wieku  rygoryzm, potępienie
seksu przedmałżeńskiego; a z drugiej strony lęk przed swobodą seksualną  rozpasanie seksualne
skutkuje upadkiem imperiów (Rzymskiego, Greckiego itd.); stąd seksualność trzeba kontrolować
przy pomocy zakazów i niewielkiej ilości zachowań dozwolonych;
�� Krytyka kryteriów:
�� Niektóre mają większe znaczenie a inne mniejsze
�� Niektóre są nietypowe i wątpliwe (magia, czary, zabobon)
Adorno i Fromm  według nich takie tendencje biorą się z dzieciństwa  rodzice
surowi, bezuczuciowi, podporządkowujący sobie dzieci (pruska dyscyplina); to
wywołuje u dzieci lęk, nienawiść, utajoną złość; ten lęk jest podstawą do
osobowości autorytarnej; osobom autorytarnym łatwiej akceptować przywódców
odnoszących się do siły, porządku, hierarchii, tępiących;
Niektóre tendencje lepiej pasują do osobowości autorytarnej; inne pytanie: czy to
osobowość profaszystowska czy prototalitarna? Patrz: Lenin i Stalin;
Milton Rokeach
�� Uniezależnienie pojęcia  osobowości autorytarnej od treści politycznych; nowy termin:
 dogmatyczna osobowość  wychodzimy poza klasyczne teorie politycznego radykalizmu
(prawicowego) na szersze koncepcje niezależne od poglądów; liczy się sposób wyznawania
poglądów a nie ich treść  mamy pełne zaufanie do naszych autorytetów i koncentrujemy się na
obozie przeciwnym  na przywódcy obozu wrogiego (przeceniamy ich znaczenie); oceniamy
wszystkich ludzi przez pryzmat ich poglądów  zgodności lub nie z naszymi poglądami (prawda lub
fałsz); silna niechęć do obcych przekonań; duża niechęć do apostatów  tych, co odeszli;
wyolbrzymianie różnic, zacieranie podobieństw;
�� y
ródło pochodzi z lęku ze złego wychowania (jak wyżej)
�� Zaleta koncepcji: oderwanie się od politycznej opcji (radykalnej prawicy)
Badania opinii publicznej: ta sama osoba może być popierana przez osoby autorytarnej; we wczesnych
latach  80 Wałęsa nie był popierany przez osoby o autorytarnych poglądach; w latach  90 osoby o
dogmatycznych poglądach popierały Wałęsę gdy ten sięgnął zdecydowanie po władzę;
Altemeyer: koncepcja prawicowego autorytaryzmu:
�� Uległość wobec władzy
�� Konwencjonalizm
�� Autorytarna agresja (bezinteresowna chęć szkodzenia innym, szczególnie tym, którzy nie
zgadzają się z naszymi poglądami)
Ray: dyrektywność  agresywna dominacja (nieagresywna dominacja  asertywność)
29 | S t r o n a
Badania:
�� Im wyższe wykształcenie tym niższy autorytaryzm; brak otwartości na doświadczenia
�� Z jednej strony tendencje osobowościowe a z drugiej pewna sytuacja społeczna  klimat epoki,
okresu, tendencji politycznych w państwie;
Coulter
�� U.K. tuż po II wojnie badania, lata  50; z udziałem długoletnich członków partii faszystowskiej i
komunistycznej; obie te partie działały nielegalnie;
�� Pani Coulter zapisała się do sekretnych partii faszystowskiej i komunistycznej i była aktywną
działaczką obu tych partii, sprzedawała gazetki partyjne, roznosiła ulotki, chodziła na zebrania,
agitowała.
�� Potem napisała artykuł; podobieństwa:
�� Poziom agresji i nienawiść, sztywność przekonań, ogromne zaangażowanie uczucie; krytyka
odbierana jako zdrada, niska tolerancja niezgodności poznawczej;
�� Dogmatyzm większy był u faszystów; a tendencja do dominowania nad ludz
mi była większa
u komunistów; prawica agresja otwarta (w mordę lać!); lewica mniej otwarta agresja
�� Wszyscy jesteśmy dogmatykami! Hej! Do przodu bracia faszyści!
Warszawa, 17.12.2012
9. NORMA ZDROWIA PSYCHICZNEGO W KONCEPCJACH PSYCHOLOGICZNYCH
Konspekt: Norma i psychopatologia czyli kwestie nie tylko naukowe. Problem zdrowia psychicznego.
Stosunek do chorych psychicznie z perspektywy historycznej. Co wystarczy zrobić, żeby zostać uznanym za
osobnika patologicznego? Norma jako etyczne stanowisko władzy, norma jako typowość, norma jako brak
objawów, norma jako indywidualny ideał; wreszcie morał: norma w sensie absolutnym jest fikcją (niekiedy
szkodliwą). Mimo wszystko niektórzy ludzie są chorzy, więc jak to jest?
Deformacje:
�� Mówimy raczej o zaburzeniach, symptomach niż o gotowej chorobie syndrom objawów łączy się z
jakimś upośledzeniem, ograniczeniem jakiejś sfery życia (zakłócenie funkcjonowania
indywidualnego)
Zmiana koncepcji choroby psychicznej
�� Istnienie choroby psychicznej jest mitem a szpitale psychiatryczne są formą represji elementu
szkodliwego dla społeczeństwa i jego ideologii
Zmiana pojęcia normy psychologicznej
�� Można traktować normę dogmatycznie, jako wynik pewnej umowy społecznej, natury człowieka etc
�� Można traktować normę statystycznie  brać odchylenia od przeciętnego człowieka
�� Można też traktować normę w sposób pozytywny  norma prowadzi do rozwoju, pozytywnych
emocji; albo negatywny  norma to brak objawów, brak nerwicy, brak schizofrenii
Stosunek do ludzi zaburzonych psychicznie:
�� Kiedyś tolerancja do zaburzonych była większa  tylko ci z najcięższymi stanami byli uznawani za
obłąkanych
Zniekształcenia i błędy w ocenie tego, kto jest chory:
�� Specjaliści jeśli się mylą, to częściej uznają zdrowego za chorego niż odwrotnie
�� Uprzedzenia względem chorób (zaburzeń) psychicznych  mit o genetycznym dziedziczeniu chorób
psychicznych (jeśli oboje rodziców jest chorych na schizofrenię to dziecko ma 37% szansy na tą
chorobę)
�� Większy wpływ autorytetu niż objawów  jeśli przedstawi się pacjenta z wcześniejszą diagnozą
jakiegoś autorytetu, to psycholog temu ulega
30 | S t r o n a
Eksperyment I
�� Psychologowie kliniczni słuchali nagrania rozmowy z pacjentem  połowa dostała informację, że
osoba robi wrażenie psychotyka a naprawdę jest neurotykiem (wszystko było udawane  rozmowa
była normalna, nic nie wskazywało na chorobę) na koniec psychologowie wypowiadali się na temat
zdrowia psychicznego pacjenta:
�� Grupa bez sugestii: nikt nie wziął pacjenta za psychotyka, ew. niewielkie zaburzenia
�� Grupa z sugestią: 28% psychologów wzięło pacjenta za osobę chorą; 68% psychiatrów
wzięło pacjenta za chorego (psychiatrzy ulegają wpływowi autorytetu dużo silniej)
Eksperyment II
�� Dwie grupy psychoterapeutów i psychiatrów słuchało sfabrykowanej rozmowy:
�� Połowie osób powiedziano że to rozmowa o pracę
�� Połowie osób, że to wywiad kliniczny
�� Po nagraniu specjaliści wypowiadali się na temat pacjenta:
�� Osoby, które myślały że to wywiad kliniczny dużo niżej oceniały kompetencje społeczne i
emocjonalne interlokutora;
Eksperyment III
�� Badanie Rosenhana: 8 osób (bardzo różnych: od artysty do gosposi) starało
się dostać do 12 szpitalu psychiatrycznych w 5 stanach; dzwonili na izbę
przyjęć i mówili  słyszę (wydaje mi się, że słyszę) niewyraz
ne głosy które
prawdopodobnie mówią  pusty, głuchy, próżny ; wszyscy zostali zaproszeni
na izbę przyjęć, zachowywali się naturalnie, mówili, że wtedy gdy dzwonili
słyszeli te głosy ale teraz już nie słyszą;
�� U wszystkich rozpoznano schizofrenię (najcięższe schorzenie z katalogu 
czym chata bogata tym rada), poza jedna osobą która dostała psychozę
maniakalno-depresyjną (ale to w szpitalu prywatnym) to kolejna zależność 
szpitale prywatne wydają lżejsze diagnozy psychiczne;
�� Od tygodnia do 2 miesięcy osoby spędziły w szpitalu, nikogo nie wypuszczono jako zdrowego,
chwilowo choroba przebiega bez zaburzeń ale na pewno wrócą do szpitala;  ktokolwiek wyjdzie z
lasu będzie zbawiony/nie wyjdziesz ;
�� Osoby były bite, średni kontakt chorego psychicznie z lekarzem wynosił 7 minut na dobę (w szpitalu
prywatnym 40 minut) co ciekawe część chorych przebywających w szpitalu rozpoznawało
ochotników jako zdrowych ludzi i mówiło  ty nie jesteś chory, jesteś dziennikarzem, robisz jakąś
pracę o szpitalach psychiatrycznych
�� Gdy wszyscy badani zostali wypuszczeni, zadzwonili do niektórych szpitali i powiedzieli, że prowadzą
takie badanie i że szpitale mogą się spodziewać napływu pseudo-chorych  oczywiście okazało się,
że po tych telefonach dostępność do szpitali była dużo trudniejsza;
�� Po opublikowaniu badań wybuch skandal  próbowano złamać karierę naukową Rosenhana, choć
brakowało zarzutów merytorycznych; jeden z typów odpisał tak  załóżmy że wypiję po kryjomu 0,5l
krwi, pójdę do szpitala i wymiotuję  wtedy prawdopodobnie zdiagnozują u mnie pęknięcie
wrzodu
31 | S t r o n a
Rosenhana i Seligmana definicja zaburzenia
�� 7 czynników psychopatologii
�� Raczej heurystyczne i niewyraz
ne niż algorytm postępowania
�� Cierpienie (mało kto z zaburzeniami nie cierpi)
�� Trudności w przystosowaniu
�� Dziwaczność, nieracjonalność (śliskie pojęcia)
�� Nieprzewidywalność i utrata kontroli
�� Wyrazistość i niekonwencjonalność
�� Dyskomfort obserwatora (jeżeli jest nam z
le z kimś to ta osoba może być zaburzona)
�� Naruszanie ideałów i podstawowych norm moralnych
Od relatywizmu nie można uciec  sama koncepcja zaburzeń psychicznych tworzy się na tle standardów
kulturowych; kultura rzutuje na formy zaburzeń psychicznych; niektóre zaburzenia powstawały tylko w
pewnych społecznościach (indukowanie psychoz na całe wsie  wilczy obłęd)
Inne czynniki:
�� Powodzenie społeczne
�� Role płciowe
�� Status społeczny
�� Wykształcenie
�� Przynależność klasowa
Problem: czy te czynniki sprzyjają stawianiu pewnych diagnoz czy powstawaniu pewnych zaburzeń? Na
pewno grupy uciskane, mniejszości narodowe, biedne itd. np. schizofrenia: 70% zdiagnozowano wśród
klasy niższej; 20% w klasie średniej, 10% w wyższej;
Warszawa, 7.1.2013
10. KULTUROWE PODEJŚCIE DO OSOBOWOŚCI
Konspekt: Tożsamość kulturowa:  ja niezależne kontra  ja współzależne. Kulturowe podejście do
problematyki osobowości. Pojęcie  ja , w formie i treści, wytworem socjokulturowym. Odmienne w
stosunku do myśli  zachodniej konceptualizacje  ja . Podstawowe rozróżnienie:  ja niezależne i  ja
współzależne. Emocjonalne, poznawcze i motywacyjne skutki tego rozróżnienia.
Hazel Rose Markus i Shinobu Kitayama
�� Ja niezależne (Europa) i ja współzależne (południe i wschód)
�� To nie jedyne  ja ; to tylko różnice między kręgiem zachodnim a wschodnim (można budować
dalsze, szczegółowsze kategorie podziału)
�� W zależności od kręgu kulturowego, pojawiają się różnice w postrzeganiu świata społecznego
(zach.: wyodrębniony podmiot wśród innych [rywalizujących] podmiotów)
�� W odmienny sposób postrzegamy siebie i w odmienny sposób odnosimy się do siebie  stąd
badania nad społecznościami mogą w różnych kręgach dawać zupełnie inne wyniki  potrzeba
zrewidowania twierdzeń psychologicznych i zrelatywizowania ich do kręgów kulturowych
Ja niezależne
�� Jednostka autonomiczna, integralna, wyodrębniona pośród innych, jest jednością, wyodrębnienie
poznawcze i emocjonalne (popłuczyny po teorii relacji z obiektem); konstytuuje mnie to, czym
różnie się od innych (Hegel, Sartre)
�� Ja jest niezależne od warunków, wpływów, otoczenia, dążę do ekspansji, do rozwijania ja,
samorealizacja, sens nadaję sam z siebie
32 | S t r o n a
Ja współzależne
�� Współzależność w obrębie grupy (rodzina, praca, klan); wymiana przysług i dobroczynności 
antycypowanie potrzeb innych i spełnianie ich przed zasygnalizowaniem potrzeby; Ja bez innych nie
ma znaczenia [analogia: volvox  toczek  glon]
�� Z poczucia przynależności bierzemy poczucie bezpieczeństwa, spokoju;
�� Kontekst wspólnego działania, cechy indywidualne są podporządkowane ogółowi (autoekspresja,
autokreacja, stawianie na swoim itd. uchodzi za niedojrzałość, za dziecinność, za nieporozumienie)
�� Wartość ma zdolność do bezkonfliktowego układania sobie stosunków z ludz
mi
�� Skromność, pokora, wycofanie się, okazywanie szacunku, antycypowanie potrzeb, wychodzenie
naprzeciw (dotyczy to tylko grupy własnej  przeświadczenie, że inni mają dobre intencje; nie
dotyczy turystów, wrogów, obcych)
�� Niektóre wschodnie koncepcje piekła polegają na izolacji  piekło to samotność, odosobnienie
�� W USA i Europie dzieci są uczone znoszenia samotności, w Chinach dzieci są uczone bania się
samotności
Przykłady:
�� Ja niezależne  wobec gości możemy starać się być bardzo uprzejmi, nie kłócić się przy nich itd.
�� Ja współzależne  bardzo staramy się o relacje w rodzinie, na gości można nakrzyczeć i ich obrażać
Konsekwencje rozróżnienia niezależne-współzależne
�� Nielogiczna konkluzja ja-niezależnego: ja bardziej różnię się od innych niż inni ode mnie;
�� Nielogiczna konkluzja ja-współzależnego: ja mniej różnię się od innych, niż inni ode mnie;
�� Ludzie z kręgu współzależnego rzadziej sądy na swój własny temat zapisują w sposób ogólny,
abstrakcyjny [46%] (np. ja jestem mądry, pracowity/leniwy, skrupulatny); częściej ludzie z kręgu
współzależnego ujmują cechy w kontekście (jestem leniwy w domu, umiem dobrze programować w
pracy) [i tylko 20% opisuje się w sposób abstrakcyjnych]
�� Amerykanie częściej korzystają z atrybucji dyspozycyjnych (40%), w Indiach rzadziej (20%)
�� Ankieta: co by było, gdyby rząd wprowadził jakiś absurdalny przepis?
�� Amerykanie: wymyślali co by się stało, opowiadali historie, itd.
�� Chińczycy: mówili, że to nie możliwe, że rząd by tego nie zrobił itd. jak się ich przymuszało do
odpowiedzi to robiło im się przykro, mówili, że takie myślenie jest im obce i że nie chcą
odpowiadać
�� Inne badanie: przedstawiano historyjkę jak należy wychowywać dzieci  z historyjki wynikał
wniosek, który raz był zgodny ze wzorcem kulturowym badanych a raz nie. Chińczycy, gdy
przedstawiało im się historyjkę niezgodną z ich wzorcem, poproszeni o podanie logicznej konkluzji
zaznaczali wniosek, który był zgodny z ich kulturą (ale nie był logiczną konkluzję)
Różnice kulturowe w przeżywaniu emocji
�� Niektóre emocje są premiowane w kulturach, niektóre mniej
�� Współzależne: wstyd, współczucie, współpraca, życzliwość,
�� Niezależne: duma, ekspresja, emocje skierowane na ego
�� Kultura niezależna silniej przeżywa emocje, dłużej, z konsekwencjami somatycznymi;
�� Japończycy na pytanie co zrobić z przykrymi emocjami odpowiadali, żeby nic nie robić, nie myśleć o
nich i się nie przejmować; amerykanie wynajdywali mnóstwo sposobów radzenia sobie z takimi
emocjami (choć badano głównie emocje egocentryczne)
33 | S t r o n a
�� Badanie nad niemowlakami (<1rok) z Ameryki (federalne) i Japonii (imperialne);
�� Mama wyrażała emocje (złość, radość, strach), nagrywano je; kiedy dziecko pełzło do
atrakcyjnej zabawki, puszczano jedną z trzech emocji;
�� różnica między niemowlakami dotyczyła tylko gniewu (federalne zamierały na 18 sek.;
imperialne zamierały na 48 sek.)
�� To się zgadza z koncepcją współzależności i niezależności;
�� Przesunięcie akcentów: w kręgach niezależnych  rzadko chwali, często krytykuje; w kręgach
współzależnych  często chwali, rzadko krytykuje (jak już to w cztery oczy lub listownie)
�� współzależność: kontrolowanie emocji i nie uleganie im, niezależność: ekspresja i emocjonalność
�� Zawaliłem pracę: jednostki współzależne za zawalony test obarczałyby siebie, tłumaczyłyby, że są
głupie lub leniwe;
�� Amerykanie oceniają się (intelektualnie, sportowo, emocjonalnie) powyżej 70% od średniej;
Japończycy celują w 50%
�� Historyjka: córka przyprowadza do domu mężczyznę z innego kręgu kulturowego (inny kolor skóry,
czy coś w tym stylu); ojciec myśli: nigdy nie pozwolę im na małżeństwo, ale mówi że się zgadza;
trzeba ocenić decyzję ojca:
�� USA: 2% najlepsze co ojciec mógł zrobić; 48% najgorsze co mógł zrobić
�� Japonia 44% najlepsze co mógł zrobić; 7% najgorsze co mógł zrobić
To co nam się może wydawać jako konflikt międzyludzki w
kulturze niezależnej, może być oceniane jako konflikt wewnętrzny
w kulturze współzależnej.
- KONIEC -
34 | S t r o n a
- SPIS TREŚCI-
ZAJ
CIA ORGANIZACYJNE.................................................................................................. 1
BLOK I: DOKTRYNY ............................................................................................................ 2
1. PSYCHOANALIZA ........................................................................................................... 2
Konspekt ........................................................................................................................................................ 2
Zygmunt Freud ............................................................................................................................................... 2
Rozwój psychoanalizy .................................................................................................................................... 4
Alfred Adler .................................................................................................................................................... 5
Carl Gustav Jung ............................................................................................................................................. 6
Karen Horney ................................................................................................................................................. 6
Teorie relacji z obiektem  self i object ......................................................................................................... 9
Margaret Sch�nberger Mahler ...................................................................................................................... 9
3. BEHAWIORYZM  BODy
CE I REAKCJE .........................................................................10
Konspekt ...................................................................................................................................................... 10
Karanie ......................................................................................................................................................... 13
Terapia Behawioralna .................................................................................................................................. 13
Przeciwarunkowanie .................................................................................................................................... 13
Desensytyzacja  Odwrażliwianie Systematyczne ....................................................................................... 14
Zatapianie  Implozja ................................................................................................................................... 14
Terapia Awersyjna........................................................................................................................................ 14
Ekonomia Żetonowa .................................................................................................................................... 14
Mechanizm Modelowania ........................................................................................................................... 15
3. PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNO  EGZYSTENCJALNA ..................................................15
Konspekt ...................................................................................................................................................... 15
Carl Rogers ................................................................................................................................................... 17
Abraham Maslow ......................................................................................................................................... 17
Ronald Laing ................................................................................................................................................. 18
4. PSYCHOLOGIA RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH ...................................................................20
Konpekt ........................................................................................................................................................ 20
Robert Tryon ................................................................................................................................................ 20
Cooper i Zubek ............................................................................................................................................. 21
Osobowość  cechy ...................................................................................................................................... 21
Hans Eysenck  PEN ..................................................................................................................................... 21
Paul Costy i Robert McCrae  OCEAN / NEOAC ........................................................................................... 21
Osobowość  Temperament ........................................................................................................................ 21
Inteligencja ................................................................................................................................................... 22
John Carroll .................................................................................................................................................. 22
Testy psychometryczne i kwestionariusze................................................................................................... 22
5. POZNAWCZE PODEJŚCIE DO OSOBOWOŚCI ..................................................................23
Konspekt ...................................................................................................................................................... 23
Teoria Greenwalda i Pratkanisa ................................................................................................................... 23
BLOK II: FENOMENY .........................................................................................................24
6. MECHANIZMY OBRONNE .............................................................................................24
Konspekt ...................................................................................................................................................... 24
Charakterystyka mechanizmów obronnych ................................................................................................ 24
35 | S t r o n a
Badanie  sukces ma wielu ojców ............................................................................................................... 25
Inne mechanizmy ......................................................................................................................................... 25
Asymetria w ocenie zysków i strat ............................................................................................................... 25
Alloy i Abramson: smutniejsi ale mądrzejsi ................................................................................................. 26
7: INTELIGENCJA I TWÓRCZOŚĆ ........................................................................................26
Konspekt ...................................................................................................................................................... 26
Pomiary inteligencji ..................................................................................................................................... 26
Iloraz inteligencji .......................................................................................................................................... 27
Odchylenie standardowe ............................................................................................................................. 27
Twórczość a inteligencja .............................................................................................................................. 27
Inne cechy składowe .................................................................................................................................... 28
8. OSOBOWOŚĆ AUTORYTARNA ......................................................................................28
Erich Fromm ................................................................................................................................................. 28
Skala F .......................................................................................................................................................... 28
Adorno i Fromm ........................................................................................................................................... 29
Milton Rokeach ............................................................................................................................................ 29
Altemeyer..................................................................................................................................................... 29
Ray ................................................................................................................................................................ 29
Coulter.......................................................................................................................................................... 30
9. NORMA ZDROWIA PSYCHICZNEGO W KONCEPCJACH PSYCHOLOGICZNYCH ..................30
Konspekt ...................................................................................................................................................... 30
Deformacje................................................................................................................................................... 30
Zmiana koncepcji choroby psychicznej ........................................................................................................ 30
Zmiana pojęcia normy psychologicznej ....................................................................................................... 30
Eksperyment I .............................................................................................................................................. 31
Eksperyment II ............................................................................................................................................. 31
Eksperyment III ............................................................................................................................................ 31
Rosenhana i Seligmana definicja zaburzenia ............................................................................................... 32
10. KULTUROWE PODEJŚCIE DO OSOBOWOŚCI ................................................................32
Konspekt ...................................................................................................................................................... 32
Hazel Rose Markus i Shinobu Kitayama ....................................................................................................... 32
Ja niezależne ................................................................................................................................................ 32
Ja współzależne ............................................................................................................................................ 33
Konsekwencje rozróżnienia niezależne-współzależne ................................................................................ 33
Różnice kulturowe w przeżywaniu emocji ................................................................................................... 33
36 | S t r o n a