opowiadania borowskiego2 Nieznany

"Po�żegnanie z Mari�ą"

Obraz �życia w okupowanej Warszawie w œwietle opowiadania "Po�żegnanie z Mari�ą"

Relacja o powszednim warszawskim dniu pod okupacj�ą

- akcja opowiadania rozgrywa siê w Warszawie pod okupacj�ą, kiedy narrator - Tadeusz by�ł jeszcze na wolnoœci, przed dostaniem siê do obozu i pracowa�ł w przedsiêbiorstwie handluj�ącym materia�łami budowlanymi przy ul. Skaryszewskiej (Borowski, bêd�ąc jeszcze na wolnoœci, pracowa�łjako magazynier w fn -mie budowlanej na Pradze, studiowa�ł polonistykê w tajnym Uniwersytecie Warszawskim i pracowa�ł nad pierwszym tomikiem swoich wierszy),

- utwór obrazuje wydarzenia, które tocz�ą siê w ci�ągujednego dnia, od zmierzchu pierwszego do zmierzchu drugiego dnia w lutym 1943 roku w Warszawie na Pradze, przy ulicy Skaryszewskiej w pobli�żu Dworca Wschodniego,

- elementem wi�ą�ż�ącym ten utwór z opowiadaniami obozowymi jest posta�Ś narratora; we wszystkich opowiadaniach obozowych narratoremjest Tadeusz,

- Borowski w opowiadaniu "Po�żegnanie z Mari�ą" nie ukazuje walki z okupantem, ruchu oporu, konspiracji lecz walkê ludzi o pnetrwanie, ich pogo�ą za zarobkiem w celu zdobycia �żywnoœci, opa�łu i ubrania,

-w utworze s�ą sceny z uroczystoœci weselnej, funkcjonowania przedsiêbiorstwa zajmuj�ącego siê handlem materia�łami budowlanymi i z rzeczywistoœci okupacyjnej - �łapanek, grozy,

- w ma�łym pokoiku za kantorem przedsiêbiorstwa odbywa siê uroczystoœ�Ś weselna pary muzyków (Zofii Neugebauer i Jerzego Kreutza); goœcie weselni to wykszta�łcona m�łodzie�ż inteligencka, któr�ą okupacja zmusi�ła do pracy fizycznej,

- przed bramê przedsiêbiorstwa zaje�żd�ża furmanka z "dobytkiem" starej �Żydówki-doktorowej, której uda�ło siê wydosta�Ś z getta, ale która nie doczekawszy siê, maj�ącej tak�że uciec córki, wraca dobrowolnie z powrotem do swoich, mimo i�ż tam czeka j�ą œmier�Ś,

- Maria rozwozi bimber produkowany w mieszkaniu Jana, kierownika firmy,

- w przedsiêbiorstwie handluj�ącym materia�łami budowlanymi kradn�ą wszyscy,

- w pobliskiej szkole przetrzymywani s�ą ludzie z �łapanek ulicznych, których hitlerowcy zamierzaj�ą wywieŸ�Ś w g�ł�ąb Niemiec na roboty, ale pilnuj�ący ich gestapowcy za odpowiedni�ą op�łat�ą wypuszczaj�ą "wykupionych" na wolnoœ�Ś pod os�łon�ą nocy,

- Tadeusz niepokoi siê o Mariê, która nie wraca, a na mieœcie trwa przez ca�ły dzie�ą �łapanka,

- za ogrodzeniem prz.edsiêbiorstwa przeje�żd�żaj�ą ciê�żarówki wype�łnione ludŸmi z ulicznych �łapanek; bezradny narrator - Tadeusz patrzy na ukochan�ą odje�żd�żaj�ąc�ą do obozu zag�łady (narzeczona Borowskiego, Maria Rundo, prze�ży�ła wojnê i obóz i po powrocie do kraju zosta�łajego �żon�ą).

Zajêcia, prze�życia i postawy moralne ludzi w latach okupacji

-�życie ludzi w okupowanej Warszawiejest trudne, chocia�ż zbli�żone do normalnego; jest w nim miejsce na uroczystoœci weselne, mi�łoœ�Ś, naukê, ksi�ą�żki, rozmowê o poezji, przygotowywanie zbioru w�łasnych wierszy, jak w przypadku Tadeusza, dla którego poezja stanowi mo�żliwoœ�Ś ucieczki od przykrej rzeczywistoœci okupacyjnej,

- g�łównym sensem �życia ludzi jest walka o biologiczne przetrwanie okresu okupacji; aby �ży�Ś handluj�ą wszystkim, czym tylko mo�żna - miêsem, wêdlinami, bimbrem, lepikiem, tonem, wapnem,

- handluj�ą wszyscy, od w�łaœciciela ukazanego w utworze przedsiêbiorstwa do narratora; Tadek handluje cementem i bimbrem, który Maria rozprowadza po mieœcie (wczeœniej sprzedawa�ł "na boku" ton i kredê); handluj�ąc nielegalnie, przygotowuje równoczeœnie swój debiut poetycki,

- handluj�ą nawet �Żydzi i Niemcy,

- interesy handlowe zatrzymuj�ą w getcie córkê i ziêcia doktorowej,

- Niemcy, dostawcy materia�łów budowlanych, handluj�ą cementem "na lewo", a �żandarmi pilnuj�ący uwiêzionych w szkole ludzi, handluj�ą nimi,jak zwyk�łym towarem; rodziny ofiar wykupuj�ą u nich za �łapówki swoich bliskich;

- na skutek pok�ątnego handlu, oszustwa, �łapówek, s�łowem nielegalego �życia gospodarczego, bogac�ą siê w�łaœciciele i kierownicy

firm, spekulanci wspó�łpracuj�ący z okupantem oraz niemieccy dostawcy.

Atmosfera lat okupacji:

- �życie jest nerwowe, tymczasowe, pozorne i sprowadza siê w zasadzie do pogoni za interesami

- zarobkiem, wy�żywieniem, ubraniem; wykrusza�ły siê wówczas i traci�ły znaczenie wartoœci wy�ższe,jak mi�łoœ�Ś, kultura, a utwierdza�ły siê bezwzglêdne, drapie�żne prawa walki o byt, najmocniej odczuwane s�ą �łapanki uliczne ludzi oraz groŸba wywózki do Niemiec jako niewolników, bezp�łatnej si�ły roboczej, istnieje zagro�żenie i terror, cho�Ś nieporównywalnie mniejszy ni�ż ten, który ukazuj�ą opowiadania obozowe pisarza; okupacja ukazana w tym opowiadaniu jest jakby wstêpem do rzeczywistoœci obozowej.

"Dzie�ą na Harmenzach"

T. Borowski jako ocalony, wptyw biografii pisarza na jego twórczoœ�Ś

T. Borowski nale�ży do generacji pisarzy nazwanych "pokoleniem Kolumbów"; urodzony w 1922 roku, dzieci�ąstwo i wczesn�ą m�łodoœ�Ś prze�ży�ł w Polsce niepodleg�łej; w czasie II wojny œwiatowej przeszed�ł przez piek�ło obozów koncentracyjnych, zosta�ł aresztowany w lutym 1943 roku i uwiêziony na Pawiaku, sk�ąd trafi�ł do obozu w Oœwiêcimiu (nr obozowy 119198),

- po kilku miesi�ącach pracy na Budach i na Harmenzach zachorowa�ł, przebywa�ł w szpitalu oœwiêcimskim i zosta�ł flegerem (sanitariuszem),

- poniewa�ż w pobli�żu za drutami przebywa�ła jego narzeczona Maria (Tuœka) Rundo, porzuci�ł szpital i wst�ąpi�ł do komanda dekarzy obozowych, aby móc siê z ni�ą widywa�Ś,

- w sierpniu 1944 roku zosta�ł wys�łany do Dautmergen pod Stuttgardem, a nastêpnie do Dachau-Allach, gdzie przebywa�ł do kwietnia 1945 roku, tj. do chwili wyzwolenia obozu przez armiê ameryka�ąsk�ą; póŸniej przebywa�ł w obozie dipisów (przesiedle�ąców) w Monachium,

- do Warszawy powróci�ł w czerwcu 1946 roku, tj. po trzech latach i trzech miesi�ącach od chwili aresztowania,

- Borowski nale�ży do tej nielicznej grupy "pokolenia Kolumbów", którzy ocaleli; prze�ży�ł wojnê i obóz, nie zgin�ą�ł jak wielu jego rówieœników, ale nie wiadomo, czy jego samobójcza œmier�Ś (w 1951 r.) nie jest konsekwencj�ą prze�ży�Ś obozowych i nadszarpniêtej w zwi�ązku z nimi równowagi psychicznej.

T. Borowski jako kronikarz "epoki pieców"

-okres panowania faszyzmu w Europie zosta�ł nazwany "epok�ą pieców" lub "czasami pogardy"; druga nazwa pochodzi od tytu�łu powieœci Andre'a Malraux

-obozy koncentracyjne powsta�ły najpierw w Niemczech (g�łównie dla przeciwników Hitlera), a nastêpnie po 1939 roku (w miarê podbijania i okupowania coraz to nowych krajów) na ziemiach polskich, ze wzglêdu na du�ż�ą u nas liczbê ludnoœci pochodzenia �żydowskiego przeznaczon�ą przez Hitlera do zag�łady oraz ze wzglêdu na dobre po�ł�ączenia kolejowe z Europ�ą Zachodni�ą i Po�łudniow�ą; najokrutniejsze obozy - to Oœwiêcim, Majdanek, Gross-Rosen,

-zadaniem obozów koncentracyjnych, zgodnie z ide�ą rasizmu i za�ło�żeniami polityki pa�ąstwa faszystowskiego, by�ło masowe wyniszczenie najpierw ludnoœci �żydowskiej, a póŸniej Polaków, Rosjan, Jugos�łowian, Czechów, S�łowaków, Cyganów i Murzynów,

-oprócz obozów istnia�ły równie�ż specjalne oœrodki, w których likwidowano ludzi natychmiast po przywiezieniu (w Treblince, Che�łmie, Sobiborze, Be�ł�żcu, Toruniu, GnieŸnie, Zamoœciu itd.),

-ludzie w obozach, jeœli przy "wybiórkach" (selekcji najs�łabszych do gazu) uniknêli komory gazowej, ginêli z g�łodu, zimna, chorób i tortur; spoœród oko�ło osiemnastu milionów uwiêzionych w czasie wojny osób hitlerowcy zamordowali oko�łojedenaœcie milionów,

-Borowski by�ł jednym z wielu kronikarzy obozów koncentracyjnych, ale odmiennym od innych; inaczej ni�ż np. Na�łkowska okreœli�ł swoje zdumienie, inaczej ni�ż inni ukaza�ł tragediê obozów koncentracyjnych; prze�życie obozu koncentracyjnego znaczy�ło dla niego zupe�łnie coœ innego ni�ż dla twórców literatury martyrologicznej,

-dopiero Borowski ods�łoni�ł obóz i stworzy�łjedn�ą z najbardziej wstrz�ąsaj�ących wizji cz�łowieka zlagrowanego, zniszczonego przez system; nikt takjak on nie potrafi�ł odda�Ś prawdy o nieludzkich warunkach i strasznych pne�życiach ludzi w obozach hitlerowskich i nikt tak precyzyjnie nie potrafi�ł ukaza�Ś metod i skutków upodlenia cz�łowieka,

-Borowski zobrazowa�ł obóz koncentracyjny od wewn�ątrz, jego organizacjê, hierarchiê obozow�ą i prawa,jakie w nim rz�ądz�ą oraz ukaza�ł wp�ływ obozu na psychikê i kodeks etyczny cz�łowieka,

-autor ukazuje w opowiadaniach zachowanie, czyny i s�łowa wiêŸniów, ale nie wnika w ich psychikê i nie odtwarza ich prze�ży�Ś wewnêtrznych zgodnie z metod�ą behawiorystyczn�ą podpatrzon�ą u pisarzy ameryka�ąskich, g�łównie Hemingway'a.

Geneza opowiada�ą obozowych

Na genezê opowiada�ą z�ło�ży�ły siê:

-pobyt pisarza w obozach koncentracyjnych,

-chê�Ś stworzenia œwiadectwa prawdy o rzeczywistoœci obozowej;

sam Borowski mówi:

"�Żywi powinni da�Ś pe�łne œwiadectwo prawdzie",

jego opowiadania obozowe s�ą ostrym rozrachunkiem pisarza z w�łasn�ą okupacyjn�ą biograii�ą,

-> chê�Ś ukazania:

- funkcjonowania hitlerowskiego obozu zag�łady, okrutnej, potwornej machiny zbrodni oraz nieludzkich warunków i strasznych prze�ży�Ś ludzi,

- skutków oddzia�ływania obozu na psychikê cz�łowieka, jego upodlenia, degradacji moralnej, gwa�łcenia jego cz�łowiecze�ąstwa; najwiêksz�ą tragedi�ą lagrów wed�ług Borowskiego by�ło gwa�łcenie cz�łowiecze�ąstwa oiiar, zmuszanie ich za cenê �życia do uleg�łoœci, szczucie brata na brata.

Relacja o jednym dniu pracy na Harmenzach

Po�żywienie centralnym tematem rozmów miêdzy wigŸniami

- narrator - Tadek pracuje w gospodarstwie Harmenzy przy torach kolejowych, dokrêcaj�ąc z�ł�ączenia szyn i pe�łni funkcjê vorarbeitera (pomocnika kapo); jest wiêc podrzêdnym prominentem,

- opowiadanie zaczyna siê od rozmowy o po�żywieniu i g�łodzie; po�żywienie jest tematem rozmów wiêŸniów, treœci�ą marze�ą, celem ich d�ą�że�ą i ca�łej aktywnoœci �życiowej,

- narrator równie�ż prze�ży�ł g�łód, ale teraz go nie zna, dostaje z domu obfite paczki,je du�żo i dobrze; wyjœcie z baraków obozowych przynosi mu posmak "wolnoœci"; zachwyca siê krajobrazem, cieszy dobrym samopoczuciem, nawet praca idzie mu lekko,

- Vorarbeiterom nale�ż�ą siê z urzêdu dwie pe�łne miski zupy z kartoflami i miêsem, wygrzebanym z dna kot�ła; narrator, maj�ąc �żywnoœ�Ś z paczek, ofiarowuje w tym dniu przydzielone mu z urzêdu dwie miski zupy - Beckerowi i Andrzejowi, w zamian zajab�łka,

- niektórzy wiêŸniowie otrzymuj�ą dolewkê zupy; narrator mówi: "Dolewkê dostaje lepiej pracuj�ący, silniejszy, zdrowszy. Chory, os�łabiony, wysch�ły cz�łowiek nie ma prawa do drugiej miski wody z pokrzyw�ą. Nie wolno marnowa�Ś pokarmu dla ludzi, którzy nied�ługo pójd�ą do komina",

- w wizji Borowskiego g�łód w oboziejestjednym z g�łównych doœwiadcze�ą �życia obozowego; ludzie poddani próbie g�łodu, zrywaj�ą ze sob�ą wszelkie wiêzi; g�łód obok nadziei prze�życia sprawia, �że walcz�ą oni miêdzy sob�ą ojedzenie potrzebne do �życia, przestaj�ą sobie pomaga�Ś, wspó�łczu�Ś i poczuwa�Ś siê do solidarnoœci, "G�łód jest wtedy prawdziwy, gdy cz�łowiek patrzy na drugiego cz�łowieka jako na obiekt do zjedzenia",

-g�łód to nie tylko brakjedzenia, który mo�że doprowadzi�Ś do œmierci g�łodowej, ale to si�ła potê�żniejsza od cz�łowieka, odjego moralnoœci i zasad; g�łód i nadzieja s�ą to wiêc dwa czynniki zamieniaj�ące zwyk�łych ludzi w ludzi zlagrowanych.

Przygody zlagrowanego cz�łowieka

-treœ�Ś opowiadania stanowi�ą przygody i prze�życia Tadeusza-vorarbeitera w dniu pracy na Harmenzach,

-narrator - vorarbeiter to doœwiadczony ju�ż lagrowiec, który pozna�ł obóz, potrafi siê ju�ż przystosowa�Ś do rz�ądz�ących nim praw i chce go przetrwa�Ś.

Nieustanne zagro�żenie œmierci�ą

-nieustanne zagro�żenie œmierci�ą, jedno z doœwiadcze�ą �życia obozowego, zosta�ło w tym opowiadaniu mocno podkreœlone przez Borowskiego; œmier�Ś grozi, np. za przekroczenie linii obozu, za opuszczenie stanowiska pracy, za gwizdanie Miêdzynarodówki, za kradzie�ż jedzenia drugiemu wiêŸniowi,

-przekroczenie linii obozu mo�że by�Ś traktowane jako próba ucieczki, dlatego wartownik ma prawo w tym wypadku strzela�Ś; post chce zwabi�Ś narratora obietnic�ą chleba dla �Żydów, ale ten, zorientowany w sytuacji, odmawia; mówi mu: "Nie wolno mi"; zajednego zabitego cz�łowieka post dostaje trzy dni urlopu i piê�Ś marek,

-�Żyd Becker powiesi�ł nawet w�łasnego syna za kradzie�ż chleba, w imiê zasady "karz z�łodzieja" nie oszczêdzi�ł nawet najbli�ższej dla siebie osoby,

-narrator nie wykorzysta�ł swoich praw wobec z�łodzieja, jakim okaza�ł siê Becker, zjadaj�ąc jego kaszê ofiarowan�ą mu przez Haneczkê; nie tylko nie zabi�ł go, ale jeszcze poczêstowa�ł kanapkami,

-wiêŸniowie s�ą wci�ą�ż bici i poni�żani; zwyk�ły lagrowiec nie ma prawa rozmawia�Ś zwyczajnie z niemieckim stra�żnikiem; Janek zostaje zbity po twarzy za to, �że zapomnia�ł, i�ż stra�żnik jest nadcz�łowiekiem i w czasie rozmowy z nim nie zdj�ą�ł czapki i nie opuœci�ł r�ąk.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
opowiadania borowskiego Nieznany
Okres wojny i okupacji w świetle opowiadań Borowskiego
Degradacja wartości i redukcja osobowości pod wpływem wojny wg opowiadań Borowskiego
psychika człowieka zlagrowanego (opowiadania t borowskiego) (2)
Literatura współczesna Wpływ systemu totalitarnego na świadomość człowieka na podstawie wybranyc
Co łączy a co dzieli opowiadania Borowskiego i Inny świat Grudzińskiego
Wstrząsająca wizja dwudziestowiecznego obozu kaźni w opowiadaniach Tadeusza Borowskiego
Co łączy a co dzieli obozowe opowiadania Tadeusza Borows~179
Tadeusz Borowski U nas w Auschw Nieznany
Problematyka etyczna i moralna w opowiadaniach Tadeusza Borowskiego
Tadeusz Borowski Prosze panstwa Nieznany

więcej podobnych podstron