Konstrukcje Metalowe  Laboratorium
________________________________________________________________________________
1. POA

CZENIA ŚRUBOWE
1.1 ASORTYMENT I WA
AŚCIWOŚCI A

CZNIKÓW
�� Średnice śrub: M10, M12, M16, M20, M24, M27, M30
�� Klasy właściwości mechanicznych śrub:
3.6, 4.6, 4.8, 5.6, 5.8, 6.6, 8.8, 10.9, 12.9
śruby wysokiej wytrzymałości
10.9
- 0.01 Rm
- 0.1% Re/Rm
�� Surowce:
- stal niskowęglowa
- stal średniowęglowa
- stal niskostopowa (klasy 8.8 i 10.9)
�� Sposób produkcji
- obróbka plastyczna na zimno lub gorąco
- obróbka plastyczno-wiórowa
- ulepszanie cieplne (hartowanie + odpuszczanie)
śrub wysokiej wytrzymałości
________________________________________________________________________________
-1-
Temat 3: Połączenia śrubowe.
Konstrukcje Metalowe  Laboratorium
________________________________________________________________________________
�� Klasy właściwości mechanicznych nakrętek:
4, 5, 8, 10, 12.
�� Śruby od klasy 4.8 i 5.6 oraz nakrętki klasy wyższej niż 4 powinny być cechowane.
�� Jakość wykonania śrub i nakrętek.
W zależności od dokładności wymiarowej i geometrycznej oraz chropowatości powierzchni
rozróżnia się trzy klasy wykonania śrub:
- klasa dokładna A
- klasa średniodokładna B
- klasa zgrubna C
�� W połączeniach zwykłych zaleca się stosować śruby o klasach własności mechanicznych 4.8
i 5.6 średniodokładne (B) lub zgrubne (C):
d Ł� 20 mm ��� kl. 4.8
d > 20 mm ��� kl. 5.6
W połączeniach, gdzie używa się śrub wysokiej wytrzymałości należy stosować śruby o jakości
wykonania B (średniodokładne).
�� Podkładki
klinowe
zgrubne dokładne
�� Oznaczenia na rysunku
________________________________________________________________________________
-2-
Temat 3: Połączenia śrubowe.
Konstrukcje Metalowe  Laboratorium
________________________________________________________________________________
1.2 KATEGORIE POA

CZEC
ŚRUBOWYCH
KATEGORIA  A  POA
ACZENIA ŚRUBOWE ZWYKA
E
�� Połączenie zakładkowe  kierunek działania siły jest prostopadły do osi łączników.
�� Siła przenoszona jest przez ścinanie trzpienia i jego docisk do ścianki otworu.
�� W celu łatwego włożenia śruby do otworu średnica otworu większa od średnicy śruby:
dla dŁ�14 mm do=d+1 mm
dla 16Ł�dŁ�24 mm do=d+2 mm
dla 27Ł�dŁ�44 mm do=d+3 mm.
�� Otwory mogą być przebijane lub wiercone. Przy przebijaniu następuje umocnienie i
zmniejszenie ciągliwości materiału wzdłuż ścianki otworu dlatego może być stosowane może
być tylko grubości blach gŁ�25 mm.
�� Nakrętki winny być zakładane tak, aby oznakowanie klasy było widoczne.
�� Podkładki klinowe należy stosować, gdy powierzchnia części łączonych jest odchylona więcej
niż 3�� od płaszczyzny prostopadłej do osi śruby.
�� Dokręcanie śrub: części łączone powinny być dociągnięte aż do dobrego przylegania.
Dopuszcza się pozostawienie szczelin do 2 mm, jeśli docisk części nie jest wymagany w
projekcie. Śruby powinny być dokręcane do  pierwszego oporu sukcesywnie od każdego
złącza wielośrubowego. Za  pierwszy opór należy uważać dokręcenie siłą jednej ręki zwykłym
kluczem.
________________________________________________________________________________
-3-
Temat 3: Połączenia śrubowe.
Konstrukcje Metalowe  Laboratorium
________________________________________________________________________________
DA
UGOŚCI ZACISKOWE ŚRUB W POA

CZENIACH ZWYKA
YCH
Klasa
własności
4.8 5.6 10.9
mechanicz-
nych śrub
Oznaczenie
M12 M16 M20 M24 M30 M20 M24 M27
śrub
Liczba
2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1
podkładek
Długość śrub
Przedziały długości zaciskowych śrub, mm
l, mm
40
5�� 7.5 7.5��10
45
10��12.5 12.5��15
50
15��17.5 17.5��20 6�� 9 9��12
55
20��22.5 22.5��25 12��14 14��17
60
17��19 19��22 6��10 10��14 10��16
65
22��24 24��27 14��15 15��19
70
27��29 29��32 19��20 20��24 8��12 12��16 16��20 20��26 12��18
75
32��34 34��37 24��25 25��29 16��17 17��21
80
37��38 39��42 29��30 30��36 21��22 22��28 9��14 26��30 30��36 18��22 22��28 15��20
90
36��40 40��46 28��32 32��38 14��19 19��24 36��40 40��46 28��32 32��38 20��25 25��30
100
46��50 50��56 38��42 42��48 24��29 29��34 46��50 50��56 38��42 42��48 30��35 35��40
110
56��60 60��66 48��52 52��58 34��39 39��44 56��60 60��66 48��52 52��58 40��45 45��50
120
66��70 70��74 58��62 62��66 44��49 49��54 66��70 70��74 58��62 62��66 50��55 55��60
130
66��70 54��58 74��78 66��72 60��64
140
58��63 63��68 72��76 76��80 64��69 69��74
150
74��79 79��84
160
________________________________________________________________________________
-4-
Temat 3: Połączenia śrubowe.
Konstrukcje Metalowe  Laboratorium
________________________________________________________________________________
KATEGORIA  C  POA

CZENIA ZAKA
ADKOWE CIERNE
�� Połączenie zakładkowe  kierunek działania siły jest prostopadły do osi łączników.
�� Siła przenoszona jest przez tarcie pomiędzy elementami łączonymi. Potrzebne tarcie uzyskuje
się przez sprężenie (b. mocne zakręcenie) śrub wysokiej wytrzymałości. Powierzchnie
przylegania są odpowiednio przygotowywane.
�� Średnica otworów, technika ich wykonywania i sposób zakładania nakrętek  jak dla połączeń
zwykłych.
�� Podkładki dokładne należy zakładać stroną sfazowaną od strony łba i nakrętki.
�� Dokręcanie śrub: dokręcenie śrub powinno zapewnić odpowiednią wartość siły sprężenia, którą
określa wzór: So =� 0.7R A , gdzie A - pole powierzchni czynnego przekroju czynnego śruby.
m s s
Wielkość siły sprężenia powinna być podana w projekcie.
Przy zakręcaniu należy gwint i podkładkę pod częścią dokręcaną smarować pastą molibdenową
lub smarem grafitowym.
Dokręcenie śrub w połączeniach sprężanych należy wykonywać sukcesywnie od środka
każdego złącza wielośrubowego, powtarzając całą procedurę aż do uzyskania równomiernego
napięcia śrub.
________________________________________________________________________________
-5-
Temat 3: Połączenia śrubowe.
Konstrukcje Metalowe  Laboratorium
________________________________________________________________________________
�� Dokręcanie śrub może być wykonane jedną z następujących metod:
a) kontrolowanego momentu dokręcenia  moment potrzebny do osiągnięcia w śrubie siły
sprężającej powinien być przyjęty wg zaleceń producenta lub określany doświadczalnie. Dla
śrub nieocynkowanych, fabrycznie nowych z gwintem zwykłym walcowanym można stosować
momenty dokręcenia odpowiednio do sposobu smarowania wg tablicy:
Średnica Śruby klasy 10.9 Śruby klasy 8.8
gwintu
Siła Moment dokręcenia 1) Siła Moment dokręcenia 1)
śruby
sprężenia So Mo (Nm) sprężenia So Mo (Nm)
(kN) Lekkie Pasta MoS2 (kN) Lekkie Pasta MoS2
oliwienie 2) oliwienie 2)
M12 60 130 110 47 100 85
M16 110 320 260 88 250 210
M20 172 620 510 137 500 410
M24 247 1070 900 198 880 720
M27 321 1560 1300 257 1250 1050
M30 393 2120 1750 314 1700 1400
1) Przy sprężaniu siłą 0.5 S0 moment dokręcenia 0.5 Mo
2) Również przy smarze grafitowym.
b) Metoda kontrolowanego obrotu nakrętki  wstępne dokręcenie do  pierwszego oporu ,
następnie przekręcenie nakrętki o pewien kąt (120 do 240��) zależnie od grubości złącza.
c) Metoda kombinowana  połączenie a) i b)
d) Metoda bezpośrednich wskaz
ników napięcia  zastosowanie specjalnych podkładek
sygnalizujących osiągnięcie siły sprężenia.
�� Powierzchnia styku w połączeniach ciernych.
Klasyfikację powierzchni ciernych zależnie od współczynnika tarcia m� podano w tablicy:
Klasa Najmniejszy
Sposób obróbki powierzchni
powierzchni
współczynnik tarcia m�
ciernych
- śrutowanie lub piaskowanie bez śladów rdzy lub
wżerów
- śrutowanie lub piaskowanie i metalizowanie
A 0.50 natryskowe aluminium
- śrutowanie lub piaskowanie i metalizowanie
natryskowe produktem cynkowym
- śrutowanie lub piaskowanie i malowanie farbą
B 0.40 krzemianową alkaliczno-cynkową o grubości od
50 m�m do 80 m�m
C 0.30 - oczyszczanie szczotką drucianą lub opalanie bez
śladów rdzy
D 0.20 - bez obróbki
Powłoki ochronne nakładać bezpośrednio po oczyszczeniu powierzchni
________________________________________________________________________________
-6-
Temat 3: Połączenia śrubowe.
Konstrukcje Metalowe  Laboratorium
________________________________________________________________________________
POA

CZENIA DOCZOA
OWE  SPR
ŻONE LUB NIESPR
ŻANE
�� Oś śruby jest usytuowana równolegle do kierunku działania siły.
�� Najczęściej połączenia są sprężane  wprowadzenie naciągu śruby powoduje jej rozciąganie a
równocześnie powstanie docisku w płaszczyznach styku blach między sobą.
Siła zewnętrzna, przyłożona do blach czołowych nie wywołuje przyrostu naprężeń w śrubie
dopóki jej wartość nie przekroczy wartości siły sprężającej.
________________________________________________________________________________
-7-
Temat 3: Połączenia śrubowe.
Konstrukcje Metalowe  Laboratorium
________________________________________________________________________________
1.3 A

CZNIKI DO BLACH CIENKICH (t< 3mm)
________________________________________________________________________________
-8-
Temat 3: Połączenia śrubowe.