dr Maciej Czeremski, dr Paweł Socha
METODOLOGIA BADAC
HUMANISTYCZNYCH
METODOLOGIA BADAC
HUMANISTYCZNYCH
Program kursu I/57, rok akademicki 2009/2010, semestr letni, 2 ECTS
UWAGA: CZ
ŚĆ A REALIZUJE DR M. CZEREMSKI, CZ
ŚĆ B REALIZUJE DR P. SOCHA
CZ
ŚĆ A
CZ
ŚĆ A
1. STRUKTURA NAUKI (I  POJ
CIA)
a. Terminy, pojęcia i definicje
b. Kłopoty z nieostrością terminów
c. Relacje między terminami i różnica ogólności pojęć
d. Struktura definicji i ich rodzaje
e. Główne błędy definiowania
f. Poprawność definicji a jej przydatność w formułowaniu twierdzeń
Literatura: (1) A. Grobler, Metodologia nauk, Znak, Kraków 2006, s. 1449-151. (2) S. Nowak, Metodologia badań społecznych,
PWN, Warszawa 2007, s. 124-152.
2. STRUKTURA NAUKI (II  TEORIE)
a. Teorie jako system twierdzeń
b. Zasady konstruowania teorii
c. Zróżnicowanie zasięgu teorii
d. Możliwość redukowania teorii potwierdzania
e. Modele
f. Problem kryteriów oceny teorii
Literatura: (1) S. Nowak, Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 2007, s. 394-447 Ch. Frankfort-Nachmias i D.
Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych, Poznań 2001, s. 51-61.
3. STRUKTURA REWOLUCJI NAUKOWYCH
a. Koncepcja wiedzy zastanej i warunki przyrostu wiedzy K. Poppera
b. Metodologia naukowych programów badawczych I. Lakatosa jako próba rozwiązania problemu
falsyfikacjonizmu
c. Teza o niewspółmierności teorii T. Kuhna
Literatura: (1) T. Kuhn, Struktura rewolucji naukowych, wiele wydań, rozdz. 6-10.
4. INTERPRETACJA HUMANISTYCZNA
a. Metodologia nauki a specyfika badań humanistycznych
b. Znaki i czynności racjonalne jako przedmiot badania
c. Obecność czynnika humanistycznego w badaniach religii
d. Założenia interpretacji humanistycznej
Literatura: J. Kmita, Wykłady z logiki i metodologii nauk. Dla studentów wydziałów humanistycznych, Warszawa 1976, s. 23-33 i
198-219.
5. METODY BADAWCZE HISTORII I FENOMENOLOGII
a. Specyfika metod badawczych historii
b. Główne metody badań historycznych
c. Religia jako przedmiot badań historii
d. Metody fenomenologiczno-hermeneutyczne w religioznawstwie
e. Różnice i komplementarność metod historycznych i fenomenologiczno-hermeneutycznych
Literatura: (1) J. Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1968, s. 24-34 i 209-247 ( Przedmiot metodologii historii i
 Charakter poznania historycznego ); (2) M. Eliade, Traktat o historii religii, Warszawa 2009, s. 11-42
( Wprowadzenie: Struktura i morfologia sacrum ).
6. INTERPRETACJE REDUKCJONISTYCZNE NA PRZYKA
ADZIE SEMIOTYKI
a. Językoznawstwo a semiotyka
b. Semiotyka kultury i semiotyka religii
c. Znak w ujęciu semiotycznym
d. Strukturalizm
e. Językoznawstwo kognitywne
f. Interpretacja a wyjaśnianie przyczynowe
Literatura: (1) F. de Saussure, Kurs językoznawstwa ogólnego, Warszawa 2002, s. 89-102, 135-152; (2) U. Eco, Teoria
semiotyki, Kraków 2009, s. 3-33.
dr Maciej Czeremski, dr Paweł M. Socha
METODOLOGIA BADAC
HUMANISTYCZNYCH
METODOLOGIA BADAC
HUMANISTYCZNYCH
PROGRAM KURSU I/57, ROK AKAD. 2009/2010, SEMESTR LETNI, 2 ECTS
PROGRAM KURSU I/57, ROK AKAD. 2009/2010, SEMESTR LETNI, 2 ECTS
*********************************************************************************************************************************
*********************************************************************************************************************************
7. GRANICE TEORII ICH WZAJEMNE RELACJE W PRAKTYCE RELIGIOZNAWCZEJ
a. Teorie a metody
b. Opis i klasyfikacja form religii
c. Od partykularnych form do religii jako zjawiska uniwersalnego
d. Wyjaśnianie przyczynowe religii
e. Historia, fenomenologia i semiotyka  teza o komplementarności
Literatura: (1) B. Uspienski, Historia i semiotyka, Gdański 1998, s. 19-51 ( Historia i semiotyka. Percepcja czasu jako problem
semiotyczny ); (2) P. Ricoeur, Język, tekst, interpretacja. Wybór pism, Warszawa 1989, s. 123-155 ( Metafora i
symbol ) .
CZ
ŚĆ B
CZ
ŚĆ B
1. METODA NAUKOWA, DWA PARADYGMATY WIEDZY:
a. Podział nauk i miejsce religioznawstwa  nauka humanistyczna (historyczno-porównawcza), społeczna a może
nawet przyrodnicza?
b. Do jakich nauk należy psychologia i socjologia  humanistycznych, społecznych czy & przyrodniczych?
c. Opis a wyjaśnianie
d. Rozumienie a dowodzenie
e. Fenomenologia a empiria
f. Naturalizm i antynaturalizm
Literatura: (1) E. Paszkiewicz, Struktura teorii psychologicznych. Behawioryzm, psychoanaliza psychologia humanistyczna.
Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1983, rozdział 8: s. 227-241 (2) E. Mokrzycki, Pojęcie socjologii
humanistycznej wobec sytuacji w socjologii lat osiemdziesiątych. (w:) S. Nowak (red.), Wizje człowieka i
społeczeństwa w teoriach i badaniach naukowych. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984, s. 41-47.
(3) C. D. Batson i L. W. Ventis, W stronę społecznej psychologii religii. Nomos, Kwartalnik Religioznawczy, 1994,
5. s. 22-30 (paragraf 3: Uwagi na temat naukowego badania religijności).
Lektura uzupełniająca: (4) Z. Krasnodębski, Rozumienie ludzkiego zachowania. Rozważania o filozoficznych podstawach nauk
humanistycznych i społecznych. PIW, Warszawa 1986, Wstęp: s. 5-23 i Rozdział 1: s. 13-49.
2. PROBLEM PEWNOŚCI WIEDZY NAUKOWEJ. TWÓRCZOŚĆ METODY NAUKOWEJ
a. Dedukcja lub indukcja: czy jest możliwy kompromis?
b. Pojęcia teorii naukowej, dowodu, aksjomatu i hipotezy
c. Czy nauka jest wiarą? Wiara naukowca a intuicja
d. Problem naukowy i jego rozwiązywanie w świetle psychologii i socjologii twórczości
e. Cechy osobowości twórczej a cechy naukowca
Literatura: (1) S. Nowak, Metodologia badań społecznych. PWN, Warszawa 1985, Rozdział 1 (paragrafy 1, 2, i 3), s. 19-31. (2)
E. Nęcka, Psychologia twórczości. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001, Rozdział 6
(Indywidualne cechy twórców  fragment) i 7 (Społeczny kontekst twórczości  fragment), s. 121-137, 145-159. (3)
J. Kozielecki, Nauka i osobowość. Wiedza Powszechna, Warszawa 1979, Rozdział 3 (Osobliwości intelektu
badacza) i 4 (Luminarze i inni), s. 36-58. (4) D. G. Meyers, Intuicja  jej siła i słabość. MODERATOR, Wrocław
2004, Wprowadzenie, s. 13-28.
3. WYJAŚNIANIE W PSYCHOLOGII I SOCJOLOGII  ETAPY POST
POWANIA BADAWCZEGO
a. Teoria kontekstu odkrycia i kontekstu uzasadniania J. Kmity
b. Teoria J. Sucha, S. Nowaka i J. Brzezińskiego
c. Zmienne i ich operacjonalizacja (wskaz
niki)
Literatura: (1) J. Brzeziński, Metodologia badań psychologicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996, rozdz. 1,
 Struktura procesu badawczego w psychologii (fragment, paragrafy 1-4), s. 29-36. (2) J. Brzeziński, Metodologia
badań psychologicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996, Rozdział 1,  Struktura procesu
badawczego w psychologii (fragment, paragrafy 5-7), s. 37-47. (3) J. Brzeziński, Metodologia badań
psychologicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996, Rozdział 7,  Zmienne i ich operacjonalizacja
(fragment, paragrafy 1-7.2), s. 183-198.
Lektura uzupełniająca: (4) S. Nowak, Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 1985, Rozdział 3,  Definiowanie pojęć i
dobór wskaz
ników , s. 124-196. (5) J. Kmita, Szkice z teorii poznania naukowego, PWN, Warszawa 1976, Rozdział
 O dwóch rodzajach wyjaśniania , s. 35-66.
4. TWORZENIE WIEDZY JAKO TWÓRCZE ROZWI
ZYWANIE PROBLEMU
a. Struktura procesu twórczego
b. Poznawcze i motywacyjne uwarunkowania twórczości
c. Trening twórczości
2
dr Maciej Czeremski, dr Paweł M. Socha
METODOLOGIA BADAC
HUMANISTYCZNYCH
METODOLOGIA BADAC
HUMANISTYCZNYCH
PROGRAM KURSU I/57, ROK AKAD. 2009/2010, SEMESTR LETNI, 2 ECTS
PROGRAM KURSU I/57, ROK AKAD. 2009/2010, SEMESTR LETNI, 2 ECTS
*********************************************************************************************************************************
*********************************************************************************************************************************
Literatura: (1) E. Nęcka, Psychologia twórczości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001, Rozdział 2,  Struktura
procesu twórczego , s. 35-52. (2) E. Nęcka, Psychologia twórczości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne,
Gdańsk 2001, Rozdział 3,  Poznawcze składniki procesu twórczego , s. 53-76. (3) E. Nęcka, Psychologia twórczości,
Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001, Rozdział 4,  Emocje i motywacje w twórczości , s. 77-96.
(4) E. Nęcka, Psychologia twórczości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001, Rozdział 9,
 Stosowana psychologia twórczości (fragment, paragrafy 9.2-9.4), s. 199-214.
5. PODEJŚCIE EMPIRYCZNE I: BADANIA JAKOŚCIOWE W PSYCHOLOGII I SOCJOLOGII
a. Badania jakościowe i studia indywidualne
b. Narzędzia gromadzenia danych z samoopisu: rozmowa, wywiad, dokumenty autobiograficzne i biograficzne
c. Narzędzia gromadzenia danych obserwacyjnych
d. Procedury analizy jakościowej
Literatura: (1) J. J. Shaughnessy, E. B. Zechmeister, J. S. Zechmeister, Metody badawcze w psychologii, Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2002, Rozdział 3,  Obserwacja , s. 101-141. (2) J. J. Shaughnessy, E. B.
Zechmeister, J. S. Zechmeister, Metody badawcze w psychologii, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk
2002, Rozdział 5,  Nieinwazyjne pomiary zachowania , s. 191-220. (3) J. J. Shaughnessy, E. B. Zechmeister, J. S.
Zechmeister, Metody badawcze w psychologii, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2002, Rozdział 9,
 Plany badań pojedynczych przypadków (fragment), s. 349-362.
Lektura uzupełniająca: (5) K. Stemplewska-Żakowicz,  Metoda wywiadu w psychologii , (w:) K. Stemplewska-Żakowicz, K.
Krejtz (red.), Wywiad psychologiczny. Wywiad jako postępowanie badawcze, Część 1, Pracownia Testów
Psychologicznych PTP, Warszawa 2005, s. 31-89.
6. PODEJŚCIE EMPIRYCZNE II: BADANIA ILOŚCIOWE NIEEKSPERYMENTALNE
a. Procedura korelacyjna
b. Procedura różnicowa i ex post facto
c. Opis i analiza statystyczna danych
Literatura: (1) J. J. Shaughnessy, E. B. Zechmeister, J. S. Zechmeister, Metody badawcze w psychologii, Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2002, Rozdział 4,  Badania korelacyjne , s. 143-189. (2) J. Brzeziński,
Metodologia badań psychologicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996, Rozdział 14,  Model ex post
facto (EPF) , s. 431-452. (3) G. Wieczorkowska, P. Kochański, M. Eljaszuk, Statystyka. Wprowadzenie do analizy
danych sondażowych i eksperymentalnych, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2005, Rozdział 4,
 Testowanie hipotez statystycznych. Rozkład statystyki , s. 117-158.
Lektura uzupełniająca: (4) G. Wieczorkowska, P. Kochański, M. Eljaszuk, Statystyka. Wprowadzenie do analizy danych
sondażowych i eksperymentalnych, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2005, Rozdział 5,  Test t
Studenta. Przedział ufności , s. 159-185. (5) G. Wieczorkowska, P. Kochański, M. Eljaszuk, Statystyka.
Wprowadzenie do analizy danych sondażowych i eksperymentalnych, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR,
Warszawa 2005, Rozdział 6,  Jednoczynnikowa analiza wariancji , s. 159-185.
7. PODEJŚCIE EMPIRYCZNE III: BADANIA ILOŚCIOWE QUASI-EKSPERYMENTALNE I EKSPERYMENTALNE
a. Kanony J. S. Milla
b. Plany eksperymentalne
c. Plany quasi-eksperymentalne
Literatura: (1) L. Zapolnik, Techniki wnioskowania: wnioskowanie indukcyjne i dedukcyjne (maszynopis dostępny na stronie
URL: www.aragorn.pb.bialystok.pl/~radev/ai/sosn/zapolnik.doc (2) J. Brzeziński, Metodologia badań
psychologicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996, Rozdział 12,  Model eksperymentalny (E)
(fragment, paragrafy 1-3), s. 282-313.
Lektura uzupełniająca: (4) J. J. Shaughnessy, E. B. Zechmeister, J. S. Zechmeister, Metody badawcze w psychologii, Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2002, Część III,  Metody eksperymentalne , Rozdziały 6, 7, 8, s. 223-346.
Zaliczenie kursu: obecność na zajęciach, aktywność, zaliczenie testu.
3