Antygona


 
Antygona







Bohaterowie i wydarzenia
1. Rozmowa Antygony z Ismen¹ o rozkazach Kreona.
2. Przedstawienie przez chór okolicznoœci bratobójczej walki.
3. Przybycie stra¿nika z wieœci¹ o pochówku Polinejkesa.
4. Pieœñ stoj¹ca chóru - pochwa³a rodzaju ludzkiego.
5. Pojmana Antygona przyznaje siê z dum¹ do swego czynu i odsuwa od siebie tak¿e pojman¹
Ismenê. Ostatecznie Kreon poleca zamkn¹æ siostrzenicê w grobowcu.
6. Pieœñ o kl¹twie ci¹¿¹cej na rodzie Labdakidów.
7. Rozmowa Aimona z ojcem.
8. Pieœñ chóru o potêdze mi³oœci.
9. ¯ale Antygony prowadzonej na œmieræ.
10. Straszna przepowiednia Tyrezjasza.
11. Zmiana decyzji w³adcy.
12. Pieœñ chóru wykonana na czeœæ Dionizosa.
13. Przybycie pos³añca z tragiczn¹ wiadomoœci¹ o œmierci Antygony i Aimona.
14. Œmieræ zrozpaczonej Eurydyki.
15. Kreon poznaje ogrom pope³nionego b³êdu.
 
Problem prawa i w³adzy
W „Antygonie” jest mowa o prawach stanowionych przez w³adcê pañstwa (Kreona)
i obyczajowo-religijnych, a dotycz¹cych obowi¹zków ¿ywych wobec zmar³ych. Decyzja Kreona jest sprzeczna z odwieczn¹ tradycj¹ i powoduje jego konflikt z Antygon¹ oraz jej stronnikami.
Racje Kreona:
- chcia³ ukaraæ przejaw zdrady ojczyzny, przestrzec przed podobnymi czynami w przysz³oœci,
- chcia³ inaczej potraktowaæ obroñcê - Eteoklesa i zdrajcê - Polinejkesa,
- kierowa³ siê trosk¹ o dobro pañstwa,
- jako w³adca mia³ prawo wydawaæ prawa obowi¹zuj¹ce obywateli.
Wydaj¹c swe decyzje, Kreon powinien szanowaæ prawa i zakorzenione od dawna tradycje obyczajowo-religijne.
Móg³ swój cel osi¹gn¹æ inaczej:
- ró¿nicuj¹c charakter pogrzebów dwóch braci,
- kazaæ pochowaæ Polinejkesa za murami miasta.
Jego b³êdy by³y wynikiem niedoœwiadczenia w sprawach w³adzy.
Racje Antygony:
- jednakowa mi³oœæ do obu braci,
- przestrzeganie praw obyczajowo-religijnych uto¿samianych z wol¹ bogów,
- obawa przed zemst¹ erynii,
- duma królewska bohaterki upominaj¹cej siê o czeœæ brata - królewicza,
- obrona godnoœci cz³owieka - brata.
 
W przedstawionym konflikcie nie ma zwyciêzcy, co dowodzi, ¿e ¿adna ze stron nie mia³a racji absolutnych.
Wnioski koñcowe.
1. Antygona mia³a racje moralne, jednak jako obywatelka post¹pi³a niew³aœciwie lekcewa¿¹c
ustanowione przez w³adcê prawo pañstwowe. Autor sugeruje, ¿e ka¿dy cz³owiek winien
przestrzegaæ praw reguluj¹cych ¿ycie w pañstwie, gdy¿ inaczej zapanowa³by chaos.
2. Kreon kierowa³ siê trosk¹ o losy pañstwa, chcia³ swoj¹ decyzj¹ przeciwdzia³aæ os³abianiu
jego potêgi przez ludzi szkodz¹cych mu, rozgraniczaæ zas³ugi dla ojczyzny i czyny
wymierzone przeciwko niej.
Jako m³ody i niedoœwiadczony w³adca nie uwzglêdni³ istniej¹cych i przestrzeganych praw obyczajowo-religijnych, z którymi jego rozkaz pozostawa³ w sprzecznoœci. Móg³ osi¹gn¹æ swój cel inaczej, zachowuj¹c autorytet w³asny i nie powoduj¹c konfliktu z otoczeniem.
Sofokles zwraca³ siê w swoim dramacie zarówno do rz¹dz¹cych jak i rz¹dzonych. Pierwszych poucza³, ¿eby wydawali prawa przemyœlane, m¹dre, zgodne z panuj¹cymi tradycjami, aby nie powodowaæ konfliktów w spo³eczeñstwie. W³adcy stanowi¹cy prawo nie mog¹ mieæ na wzglêdzie interesów osobistych ani budowaæ swego autorytetu zbyt surowym prawem. Dlatego Kreon, choæ mia³ szlachetne intencje, za pope³nine b³êdy poniós³ karê, trac¹c swych najbli¿szych.
3. Obywatele winni przestrzegaæ obowi¹zuj¹cych praw pañstwowych, a swe zastrze¿enia zg³aszaæ w ustalony sposób. Nie wolno jednak postêpowaæ samowolnie w ramach obowi¹zuj¹cego porz¹dku prawnego.
Konflikt miêdzy Antygon¹ i Kreonem oraz wynikaj¹ce zeñ wnioski dla wspó³czesnego odbiorcy.
Pod³o¿em „Antygony” Sofoklesa jest mit o Edypie, nieszczêœliwym królu Teb, który po przybyciu z Koryntu zabi³ swego ojca, nie wiedz¹c nic o swoim pochodzeniu. Nastêpnie po uwolnieniu pañstwa od strasznego Sfinksa otrzyma³ za ¿onê w³asn¹ matkê. Kiedy wszystko siê wyjaœni³o, kobieta powiesi³a siê, gdy¿ nie mog³a dalej ¿yæ w takiej hañbie, natomiast Edyp z rozpaczy wyk³u³ sobie oczy i wkrótce umar³ pozostawiaj¹c czworo dzieci: Eteoklesa, Polinejkesa oraz córki Ismenê i Antygonê.
Dwaj bracia postanowili rz¹dziæ Tebami na zmianê, ale po roku w³adania pañstwem Eteokles nie chcia³ ust¹piæ z tronu. Wygnany Polinejkes najecha³ w nied³ugim czasie na swoj¹ ojczyznê z ogromn¹ armi¹. Niestety w krwawej, bratobójczej walce polegli obydwaj bliŸniacy, a rz¹dy nad Tebami obj¹³ Kreon.
W tym w³aœnie momencie zaczyna siê konflikt miêdzy królem i jego siostrzenic¹. Kreon chc¹c na przysz³oœæ zapobiec podobnym zajœciom, rozkaza³ pochowaæ bohaterskiego obroñcê ojczyzny z nale¿nymi mu chonorami, natomiast Polinejkesa uwa¿anego za zdrajcê, wyrzuciæ psom i drapie¿nym ptakom. Rozkaz ten wzbudzi³ w Antygonie oburzenie i wielk¹ nienawiœæ do króla. Wbrew wszelkim zakazom postanowi³a uczciæ brata pogrzebem, a tym samym z³ama³a stanowione przez Kreona prawa. Na rozkaz króla pojmano „zdrajczyniê”, jednak ona nawet nie próbowa³a wyprzeæ siê swojego czynu. Dowodzi³a, ¿e prawa ustanowione przez bogów s¹ nienaruszalne i niepodwa¿alne przez rozkazy królewskie, a pochowanie królewskiego potomka i brata zarazem by³o jej œwiêtym obowi¹zkiem. Jednak argumenty przytaczane przez Antygonê nie przekona³y Kreona, który kieruj¹c siê dobrem pañstwa postanowi³, nie zwa¿aj¹c na konsekwencje, ukaraæ jawny przejaw buntu i skazaæ nieszczêsn¹ kobietê na pewn¹ œmieræ. Oczywiœcie Kreon nie móg³ wiedzieæ, jak tragiczne nastêpstwa bêdzie mia³a jego decyzja. Œmieræ Antygony poci¹gnê³a za sob¹ samobójstwa dwóch najbli¿szych Kreonowi osób: Ajmona, który zasztyletowa³ siê u stóp ukochanej oraz Eurydyki nie mog¹cej znieœæ utraty syna.
Tragedia Sofoklesa zmusza wspó³czesnego czytelnika do pewnych refleksji. Poucza przede wszystkim, aby nie postêpowaæ pochopnie, gdy¿ mo¿e to mieæ straszne konsekwencje.
W przypadku Kreona trafniejsz¹ decyzj¹ by³oby pochowanie Polinejkesa poza murami miasta. Rozró¿ni³oby to charakter œmierci obydwu braci, a tak¿e ocali³o od œmierci trzy osoby.
Antygona mo¿e niew¹tpliwie stanowiæ przyk³ad s³usznego uporu i zaanga¿owania
w sprawach dotycz¹cych wiary, z któr¹ zwi¹zane jest ¿ycie codzienne. Nale¿y stanowczo d¹¿yæ do osi¹gniêcia celu, ale powinno siê tak¿e braæ pod uwagê panuj¹ce powszechnie prawa
i postêpowaæ wed³ug ustalonych regu³.
. Na czym polega konflikt tragiczny. Wyjaœnij na przyk³adzie „Antygony"
- jest to sytuacja w jakiej autor stawia postaæ/cie utworu, w której osoba ta musi wybieraæ miêdzy dwiema równorzêdnymi racjami, z których, w tragedii, obie prowadz¹ do domyœlnej katastrofy, jednoczeœnie nie ma mo¿liwoœci odsuniêcia decyzji na póŸniej;
- w „Antygonie" zaprezentowany jest konflikt miêdzy prawem boskim (nakazem chowania zmar³ych) a prawem pañstwowym (Kreon zabroni³ pochowaæ Polinejkesa, bo jest on zdrajc¹ ojczyzny); Sofokles wykazuj¹c swoje zdanie co do w³adzy absolutnej, powoduje, ¿e Antygona wybiera prawo boskie jako nadrzêdne nad prawem ziemskim i skazuje siê ona tym samym na œmieræ (to ju¿ nie jest zgodne z prawem boskim), poza tym kieruje siê mi³oœci¹ do brata;
- Kreon kieruje siê prawem równym dla wszystkich: dla tego skazuje Polinejkesa; o swoim b³êdzie orientuje siê dopiero, gdy jest ju¿ za póŸno;
- Ka¿dy zosta³ jakoœ ukarany za swoje winy: kar¹ dla Antygony jest œmieræ, ale ostatecznie zwyciê¿a ona ideologicznie; kar¹ dla Kreona jest samobójstwo Antygony i jego syna; Polinejkes odpokutowa³ swoje przez niepochowanie;
 
Uniwersalny wymiar sporu o powinnoœci cz³owieka wobec Boga,
pañstwa i jednostek na podstawie „Antygony"
- spór miêdzy jednostk¹-obywatelem (Antygon¹) i pañstwem (Kreonem) jest ponadczasowy i mo¿e zdarzyæ siê w ka¿dym pañstwie i w ka¿dym czasie; w „Antygonie" pokazano konflikt racji boskich i ziemskich oraz uczuciowych i rozumowych;
- jest to spór o powinnoœæ cz³owieka wobec prawa boskiego (które wa¿noœæ sw¹ zachowuje przez ca³¹ wiecznoœæ), jakim jest koniecznoœæ pochowania cz³owieka po œmierci, a nakazem podporz¹dkowania siê w³adzy, która w³aœciwie trwa tyle, ile dana osoba rz¹dzi, czyli nieporównanie krócej;








Antyk , Sofokles



Index