1/26
KURS DWULETNI  CHEMIA
KOMPENDIUM MATURALNE 00
Redaktor: p. Prof. Anna Stolarczyk
Edytor: zespół edytorów
Kompendium to zawiera najważniejsze pojęcia, których rozumienie jest niezbędne dla
efektywnego uczestnictwa w zajęciach na Kursie Sikory.
TEMAT: BUDOWA ATOMÓW I CZ
STECZEK
ATOM
Atom jest najmniejszą częścią pierwiastka, zachowującą jego właściwości. Składa się z jądra oraz
elektronów znajdujących się w przestrzeni wokółjądrowej.
CHARAKTERYSTYKA CZ
STEK, Z KTORYCH ZBUDOWANE S
ATOMY
Atom zbudowany jest z:
1. jądra złożonego z:
" protonów  są to cząstki elementarne o masie , czyli około 1,0073 u, i
jednostkowym Å‚adunku dodatnim
" neutronów  są to cząstki elementarne o masie , czyli około 1,0087 u,
elektrycznie obojętne
2. chmury elektronowej złożonej z elektronów e-  są to cząstki elementarne o masie 1836 razy
mniejszej od masy protonu, równej , czyli około 0,00055 u, będące nośnikami
jednostkowego Å‚adunku ujemnego
J
DRO ATOMOWE
JÄ…dro atomowe opisuje siÄ™ za pomocÄ… liczb jÄ…drowych:
" atomowej Z  która określa liczbę protonów (p+) w jądrze
" masowej A  która określa sumę protonów i neutronów (n0) w jądrze
Protony i neutrony nazywa siÄ™ nukleonami.
Atom o określonej liczbie protonów i neutronów w jądrze (lub zbiór atomów identycznych pod
względem liczby Z i liczby A) nazywa się nuklidem i najczęściej zapisuje w następujący sposób:
.
Masa atomowa jest to liczba określająca, ile razy masa danego atomu jest większa od atomowej
jednostki masy µ (µ = 1,66 " 10 27kg). Masa atomowa zależy przede wszystkim od liczby
nukleonów.
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
2/26
PIERWIASTEK CHEMICZNY
Pierwiastek chemiczny jest zbiorem atomów o tej samej liczbie atomowej Z.
Izotopy są to atomy danego pierwiastka różniące się liczbą neutronów w jądrze, np.: i
Atomy izotopów różnią się masą.
MASA ATOMOWA PIERWIASKTKA
Masa atomowa pierwiastka (mat)  jest średnią ważoną mas atomowych wszystkich naturalnych
izotopów danego pierwiastka .
mn  masa atomowa izotopu n
xn%  zawartość procentowa danego izotopu (wyrażona w % masowych)
ENERGIA WI
ZANIA
Wielkością charakteryzującą stabilność jąder atomowych jest energia wiązania jądra. Im wyższa
energia tym wyższa trwałość jądra atomowego.
Trwałe jądra mają pierwiastki, w których:
1.
gdzie:
Ln  liczba neutronów
Lp  liczba protonów
2. Liczba masowa A < 209
W innych przypadkach jądra ulegają samorzutnym rozpadom, wśrod ktorych wyróżnia się:
1. Przemianę ą: polega ona na emisji cząstek ą (jąder helu ), składających się z dwóch
protonów i dwóch neutronów. W wyniku przemiany powstaje nowy pierwiastek o liczbie atomowej
mniejszej o 2 i liczbie masowej mniejszej o 4:
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
 3/26
2. PrzemianÄ™ ²-: polega ona na emisji czÄ…stek ²-, czyli elektronów, pochodzÄ…cych z rozpadu
neutronów w jądrze atomowym:
W wyniku tej przemiany tworzą się atomy pierwiastków o takiej samej liczbie masowej oraz liczbie
atomowej o 1 większej od liczby atomowej pierwiastka wyjściowego:
3. Przemiana ²+  polega na emisji z jÄ…dra atomowego elektronu dodatniego (pozytonu)
powstałego w wyniku rozpadu protonu na neutron, pozyton i neutrino
W wyniku emisji pozytonu następuje zmniejszenie liczby atomowej o 1 przy zachowaniu tej samej
wartości liczby masowej nuklidu.
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
4/26
Ćwiczenie maturalne 1 (1 pkt.)
Zidentyfikuj nuklidy ukryte pod symbolami X, Y, Z, T w przedstawionym ciÄ…gu przemian
promieniotwórczych oraz zapisz odpowiednie równania:
RozwiÄ…zanie
235 231 4
U Th + He
92 90 2
231 231 0
Th 91 Pa + e
90 -1
231 227 4
Pa 89 Ac + He
91 2
227 227 0
Ac 90 Th + e
89 -1
OKRES POA
OWICZNEGO ROZPADU
Miarą trwałości jądra atomowego jest okres polowicznego rozpadu czyli czas, po upływie
którego połowa początkowej liczby jąder atomowych N0, a tym samym połowa masy danego
izotopu promieniotworczego, ulega rozpadowi w wyniku przemiany jÄ…drowej.
Zmianę masy próbki izotopu po czasie t określa wzór:
Gdzie:
m  masa po czasie t
m0  masa poczÄ…tkowa
 liczba okresów połowicznego rozpadu
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
 5/26
Ćwiczenie maturalne 2 (3 pkt.)
Próbka pewnego materiału promieniotwórczego zawiera obecnie 40 g izotopu 60Co o okresie
półtrwania równym 5 lat. Oblicz, ile gramów tego izotopu rozpadnie się w ciągu najbliższych
15 lat.
RozwiÄ…zanie
I sposób:
1 pkt za poprawnÄ… metodÄ™ obliczenia.
1 pkt za poprawne wykonanie obliczeń kolejnych mas izotopu, który
uległ rozpadowi w kolejnych (trzech) okresach pięciu lat:
masa izotopu, która uległa rozpadowi w ciągu pierwszych pięciu lat:
masa izotopu, która uległa rozpadowi w ciągu kolejnych pięciu lat:
masa izotopu, która uległa rozpadowi w ciągu ostatnich pięciu lat:
1 pkt za zsumowanie obliczonych trzech mas: m = 20 g + 10 g + 5 g = 35 g
II sposób:
1 pkt za poprawną metodę obliczenia masy, która pozostała (nie uległa rozpadowi):
obliczenie pozostałej masy:
1 pkt za poprawny wynik liczbowy obliczenia masy, która pozostała: 5 gramów
1 pkt za poprawne obliczenie masy, która uległa rozpadowi:
lub za każdy inny poprawny sposób rozwiązania zdania  łącznie 3 pkt.
MATURZYSTO PAMI
TAJ!
Zwróć uwagę na opisane w kluczu sposoby rozwiązania zadania oraz na punkty przyznawane za
poszczególne etapy rozwiązań. W ten sposób są punktowane wszystkie zadania maturalne.
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
6/26
MECHANIKA KWANTOWA
PozajÄ…drowÄ… budowÄ™ atomu opisuje mechanika kwantowa.
POJ
CIA DOTYCZ
CE ELEKTRONÓW
Oto najważniejsze pojęcia, dotyczące elektronów:
" zasada nieoznaczoności Heisenberga  nie jest możliwe jednoczesne dokładne określenie
położenia i pędu elektronu, a jedynie prawdopodobieństwo jego przebywania w danym obszarze.
" orbital atomowy  najmniejszy obszar w przstrzeni wokółjądrowej, w którym
prawdopodobieństwo przebywania elektronu jest największe.
" równanie Schrödingera  równanie, ktorego rozwiÄ…zaniami sÄ… funkcje falowe, pozwalajÄ…ce
na opisanie orbitalu atomowego.
" liczby kwantowe  5 liczb określających stan kwantowy elektronu oraz cechy orbitalu
atomowego: wielkość, kształt, orientację przestrzenną
Nazwa liczby Symbol Liczba możliwych Możliwe Znaczenie liczby
kwantowej wartości wartości
Główna liczba n bez ograniczeń kolejne liczby kwantuje energię i decyduje
kwantowa naturalne 1, 2, 3, o rozmiarach orbitali
...
Orbitalna liczba lzależy od głównej kolejne liczby kwantuje kręt (orbitalny
kwantowa liczby kwantowej i całkowite od 0 moment pędu) i decyduje
wynosi n do o kształcie orbitalu
n  1 włącznie
Magnetyczna m zależy od orbitalnej liczby całkowite kwantuje rzut krętu na
liczba kwantowa liczby kwantowej i od  l do +l z wyróżniony kierunek i
wynosi 2l + 1 zerem włącznie decyduje o orientacji
przestrzennej orbitalu
Spinowa liczba s jednakowa dla 1/2 kwantuje spin
kwantowa wszystkich
elektronów
Magnetyczna ms 2 +1/2 lub  1/2 kwantuje rzut spinu na
spinowa liczba wyróżniony kierunek
kwantowa
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
 7/26
KONFIGURACJA ELEKTRONOWA PIERWIASTKA
Konfiguracja elektronowa pierwiastka  przypisanie elektronów powłokom, podpowłokom i
poziomom orbitalnym.
Zasady zapełniania orbitali:
1. zakaz Pauliego: atom nie może mieć dwóch elektronów o takich samych wartościach
wszystkich czterech liczb kwantowych
2. zasada minimum energii  elektrony opisywane są w pierwszej kolejności przez orbitale o
najniższej energii: 1s,2s,3s,3p,4s,3d,4p,5s, itd.
3. reguła Hunda  w obrębie danej podpowloki liczba niesparowanych elektronów powinna być
jak największa; elektrony te mają jednakowy spin; elektrony sparowane tworzą się po wypełnieniu
pojedynczymi elektronami wszystkich poziomów orbitalnych podpowłoki
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
8/26
UKA
AD OKRESOWY PIERWIASTKÓW
Układ okresowy pierwiastków pozwala określić:
" budowÄ™ atomu i konfiguracjÄ™ elektronowÄ… pierwiastka
Oto zapis konfiguracji elektronów walencyjnych pierwiastków bloków energetycznych s, p,d, f:
" charakter chemiczny i aktywność pierwiastka.
Poniższy schemat ilustruje zmiany najważniejszych wlaściwości pierwiastkow na tle układu
okresowego
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
 9/26
" stopnie utltenienia, jakie może on przyjmować w związkach chemicznych
Zapamiętaj, że:
1. pierwiastki metaliczne przyjmujÄ… dodatnie stopnie utlenienia;
" pierwiaski bloku s przyjmują tylko jeden dodatni stopień utlenienia
" pierwiastki bloku d i metale należące do bloku p mogą występować na różnych dodatnich
stopniach utlenienia
2. pierwiastki niemetaliczne bloku p mogą przyjmować zarówno dodatnie stopnie utlenienia,
jak i przyjmować elektrony przekształcając się w aniony
MATURZYSTO PAMI
TAJ!
Wykonując zadania, zwróć uwagę na wszystkie polecenia, które dane zadanie zawiera. Za każde
można otrzymać 1 pkt.
Ćwiczenie maturalne 3 (2 pkt.)
Rubid jest pierwiastkiem o masie atomowej 85,47 u. W przyrodzie występuje on jako mieszanina
dwóch izotopów o liczbach masowych 85 i 87.
Zapisz konfigurację elektronową atomu rubidu na powłokach i podpowłokach oraz skrócony zapis
konfiguracji elektronowej z zastosowaniem gazu szlachetnego. Określ liczbę elektronów
walencyjnych.
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
10/26
RozwiÄ…zanie
Podanie konfiguracji elektronowej na
" powłokach: 37Rb K2L8M18N8O1
" podpowłokach: 1s22s22p63s23p63d104s24p65s1
(1 pkt)
Podanie skróconego zapisu konfiguracji elektronowej z zastosowaniem gazu szlachetnego: 37Rb
[Kr]5s1
Określenie liczby elektronów walencyjnych: 37Rb 5s1(1e walencyjny)
(1 pkt)
Ćwiczenie maturalne 4 (1 pkt.)
Uszereguj poniższe atomy według:
a) wzratajÄ…cego promienia atomowego
b) malejącej elektroujemności
c) wzrastajÄ…cego charakteru metalicznego
d) malejÄ…cej energii jonizacji
Li, Be, N, Ne, Na
RozwiÄ…zanie
a) N, Be, Li, Ne, Na
b) Na, Li, Be, N
c) N, Be, Li, Na
d) Ne, N, Be, Li, Na.
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
 11/26
Ćwiczenie maturalne 5 (4 pkt.)
Atom pewnego pierwiastka E w stanie podstawowym, ma następującą konfigurację:
1s22s22p63s23p4
Uzupełnij poniższą tabelkę, dotyczącą tego pierwiastka:
Liczba elektronów Stopień utlenienia w Najwyższy stopień Konfiguracja
walencyjnych zwiÄ…zku z wodorem utlenienia w zwiÄ…zku z elektronowa prostego
tlenem jonu
RozwiÄ…zanie
Liczba elektronów Stopień utlenienia w Najwyższy stopień Konfiguracja
walencyjnych zwiÄ…zku z wodorem utlenienia w zwiÄ…zku z elektronowa prostego
tlenem jonu
6 -II VI
1s22s22p63s23p6
(po 1 pkt  za każde uzupełnienie)
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
12/26
WI
ZANIA CHEMICZNE
Zdolność atomu danego pierwiastka do przyjmowania elektronów nazywa się elektroujemnością
(EN) określa w skali liczbowej Paulinga ( od 0,7 do 4,0) .Jej wartość pozwala przewidzieć
właściwości pierwiastka, np. niska EN  metal o dużej aktywności wysoka EN  aktywny niemetal
Elektroujemności pierwiastków pozwalają także przewidzieć rodzaj wiązań, jakie mogą utworzyć w
wyniku reakcji chemicznej.
Wiązanie chemiczne  sposob oddziaływania między atomami tworzącymi cząsteczkę; atomy
tworzą cząsteczki, gdyż dążą do uzyskania stabilnej konfiguracji elektronowej: dubletowej lub
oktetowej.
Rodzaje wiązań chemicznych:
" jonowe  elektrostatyczne oddziaływanie między jonami dodatnimi i ujemnymi, powstałymi w
wyniku wzajemnej jonizacji atomów rózniących się znacznie elektroujemnością ("EN > 1,7, "EN
to różnica elektroujemności)
" kowalencyjne  oddziaływanie polegające na tworzeniu się między atomami wspólnych par
elektronowych.
" liczba wiązań kowalencyjnych, które może tworzyć dany atom, jest równa liczbie jego
niesparowanych elektronów
" wspólne pary tworzą elektrony o przeciwnie skierowanych spinach
" następuje nalożenie się orbitali walencyjnych i wytworzenie orbitali cząsteczkowych
( molekularnych):
" typu  gdy walencyjne orbitale atomowe nakladajÄ… siÄ™ liniowo
" typu  gdy walencyjne orbitale atomowe nakladajÄ… siÄ™ bocznie
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
 13/26
Wiązanie kowalencyjne jest niespolaryzowane, gdy wspólna para elekronowa jednakowo
oddziałuje z każdym z jąder atomowych cząsteczki np.w cząsteczkach homoatomowych typu H2,
O2 ("EN < 0,4).
Wiązanie kowalencyjne jest spolaryzowane, gdy wspólna para elektronowa jest przesunięta w
stronę pierwiastka o wyższej elektroujemności ("EN 0,4-1,7).
" koordynacyjne (donorowo  akceptorowe)  oddziaływanie polegające na uwspólnieniu par
elektronowych pochodzących od jednego z atomów-donora pary elektronowej , np w jonie NH4+
donorem pary elektronowej jest N ,akceptorem jon H+
" metaliczne  oddziaływnie między gazem elektronowym( poruszające się swobodnie elektrony
walencyjne), a kationami, które tworzą sieć krystaliczną metalu
" wiązanie wodorowe, ktore jest oddziaływaniem między odrębnymi czasteczkami ,np. wody,
etanolu, fluorowodoru lub fragmentami dużych czasteczek, np białek; atom wodoru o cząstkowym
ładunku dodatnim odziałuje z silnie elektroujemnym atomem mającym wolną parę
elektronową ,najczęściej są to atomy O, N, F
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
14/26
Ćwiczenie maturalne 6 (5 pkt.)
Ustal rodzaj wiązań w każdym z następujących związków chemicznych:
ZwiÄ…zek Rodzaj ZwiÄ…zek Rodzaj
wiązań wiązań
Ca Br2 HI
I2 NaH
PH3 BaO
HBr H2 S
Al I3 HNO2
RozwiÄ…zanie
Związek Rodzaj wiązań Związek Rodzaj wiązań
CaBr2 jonowe HI kowalencyjne spolaryzowane w
stronÄ™ jodu
I2 kowalencyjne NaH jonowe
PH3 kowalencyjne BaO jonowe
HBr kowalencyjne spolaryzowane w stronÄ™ H2S kowalencyjne spolaryzowane w
bromu stronÄ™ siarki
AlI3 jonowe HNO2 kowalencyjne spolaryzowane w
stronÄ™ tlenu
Po 1 pkt za każde 2 poprawnie wpisane rodzaje wiązań.
MATURZYSTO PAMI
TAJ!
Pamiętaj o korzystaniu z tablicy elektroujemności w/g Paulinga
Pamiętaj, że sole mają budowę jonową niezależnie od różnicy elektroujemności pierwiastków, z
których są zbudowane
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
 15/26
ORBITALE ATOMOWE
Walencyjne orbitale atomowe niektórych pierwiastków są zhybrydyzowane . Orbitale różniące się
energią i kształtem (nierównocenne) przeksztalcają się w orbitale o tej samej energii i kształcie
(rownocenne) i w tym stanie oddziałują z innymi atomami tworząc cząsteczki.
Przykład hybrydyzacji typu sp (digonalna)
Najczęściej spotykane typy hybrydyzacji opisuje tabela.
HYBRYDYZACJA ORBITALI
Typ Nazwa Orientacja przestrzenna orbitali Kształt Charakterystyczny
hybrydyzacji hybrydyzacji przestrzenny kÄ…t
atomowych zhybrydyzowanych
hybryd
sp digonalna liniowy 180 °
trygonalna trójkÄ…tny 120 °
sp2
tetraedryczna tetraedryczny 109 ° 28'
sp3
(tetragonalna)
STRUKTURA PRZESTRZENNA CZ
STECZEK
Struktura przestrzenna cząsteczek zależy od wzajemnego ułożenia orbitali molekularnych
występujących w tych cząsteczkach.
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
16/26
Ćwiczenie maturalne 7 (1 pkt.)
Uzupełnij tabelę, a następnie wykonaj polecenia.
1. Uzupełnij tabelę.
Wzór Typ hybrydyzacji atomu Układ przestrzenny orbitali
czÄ…steczki centralnego hybrydyzowanych
CCl4
CS2
H2O
SO2
2. Narysuj wzory elektronowe podanych czÄ…steczek.
3. Wśród podanych cząsteczek wskaż niepolarne, w których występują wiązania kowalencyjne
polarne.
4. Wybierz z tabeli cząsteczki zdolne do tworzenia wiązań wodorowych i narysuj odpowiedni
dimer.
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
 17/26
RozwiÄ…zanie:
1.
Wzór Typ hybrydyzacji atomu Układ przestrzenny orbitali
czÄ…steczki centralnego hybrydyzowanych
CCl4 tetraedryczny
sp3
CS2 sp liniowy
H2O tetraedryczny
sp3
SO2 trygonalny
sp2
2.
3.
niepolarne: CCl4, CS2
4.
MATURZYSTO PAMI
TAJ!
Zwróć uwagę na wzory elektronowe przedstawione w kluczu. Tylko za pełny zapis wzoru
(uwzględniający także wolne pary elektronowe) otrzymuje się punkty.
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
18/26
TEMAT: KLASYFIKACJA ZWI
ZKÓW NIEORGANICZNYCH
WODORKI
Wodorki sÄ… to zwiÄ…zki metali i niemetali z wodorem.
Numer grup 1 2 13 14 15 16 17
Maksymalna
I II III IV III II I
wartościowość
Wzór ogólny wodorku
EH2 EH3 EH4 EH3 H2E
odpowiadajÄ…cy EH HE
wartościowości max.
Ćwiczenie maturalne 8 (8 pkt.)
Podaj wzory sumaryczne wodorków i określ charakter chemiczny każdego z nich.
Symbol Wzór Charakter Symbol Wzór Charakter
pierwiastka sumaryczny chemiczny pierwiastka sumaryczny chemiczny
wodorku wodorku wodorku wodorku
K Al
C Mg
P I
N S
RozwiÄ…zanie
Symbol Wzór Charakter Symbol Wzór Charakter
pierwiastka sumaryczny chemiczny pierwiastka sumaryczny chemiczny
wodorku wodorku wodorku wodorku
K KH Zasadowy Al AlH3 Zasadowy
CCH4 Obojętny Mg MgH2 Zasadowy
PPH3 Zasadowy I HI Kwasowy
NNH3 Zasadowy S H2S Kwasowy
1 pkt za każdy prawidłowo wypelniony rząd
MATURZYSTO PAMI
TAJ!
W zadaniu tym należy określić charakter chemiczny wodorków. Przypomnij sobie, jak podane
związki zachowują sie wobec wody, kwasów i zasad!
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
 19/26
TLENKI
Tlenki są połączeniami pierwiastka z tlenem. Ich skład zależy od wartościowości danego
pierwiastka.
Numer grup 1 2 13 14 15 16 17
Maksymalna
I II III IV V VI VII
wartościowość
Wzór ogólny tlenku
E2O E2O3 EO2 E2O5 EO3 E2O7
odpowiadajÄ…cy EO
wartościowości max.
PODZIAA
TLENKÓW
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
20/26
Ćwiczenie maturalne 9 (8 pkt.)
Podaj wzory sumaryczne tlenków, w których pierwiastek ma najwyższy stopień utlenienia i określ
charakter chemiczny każdego z nich.
Symbol pierwiastka Wzór sumaryczny tlenku Charakter chemiczny tlenku
K
C
P
N
S
Al
Mg
Cl
RozwiÄ…zanie
Symbol pierwiastka Wzór sumaryczny tlenku Charakter chemiczny tlenku
KK2O Zasadowy
CCO2 Kwasowy
PP2O5 Kwasowy
NN2O5 Kwasowy
SSO3 Kwasowy
Al Al2O3 Amfoteryczny
Mg MgO Zasadowy
Cl Cl2O7 Kwasowy
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
 21/26
WODOROTLENKI
Wodorotlenki są to związki nieorganiczne, w których wzorze wyróżnia się symbol metalu i grupę
wodorotlenową . Wzór ogólny wodorotlenków to:
Me(OH)n
n  liczba jednowartościowych grup OH równa wartościowości metalu
Wodorotlenki dzielimy ze względu na:
1. rozpuszczalność w wodzie
" dobrze rozpuszczalne w wodzie  wodorotlenki litowców
" trudno rozpuszczalne w wodzie  pozostale wodorotlenki
2. stopień dysocjacji:
" mocne zasady  wodorotlenki litowców i berylowców z wyjatkiem Be(OH)2, Mg(OH)2
" słabe zasady  pozostale wodorotlenki
3. charakter chemiczny:
" zasadowe  wodorotlenki litowców i berylowców z wyjatkiem Be(OH)2 oraz niektóre
wodorotlenki metali bloku d, np.Fe(OH)2, Cr(OH)2, Mn(OH)2. Wodorotlenki zasadowe reagujÄ… z
kwasami, a nie reagujÄ… z zasadami.
" amfoteryczne  wodorotlenki reagujÄ…ce z mocnymi kwasami i mocnymi zasadami np.:
Zn(OH)2 + 2HCl
ZnCl2 + 2H2O
Zn(OH)2 + 2NaOH
NaZnO2 + 2H2O
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
22/26
Ćwiczenie maturalne 10 (3 pkt.)
Zaproponuj trzy metody otrzymywania wodorotlenku potasu. Przedstaw schematyczne rysunki i
napisz równania reakcji chemicznych.
RozwiÄ…zanie
MATURZYSTO PAMI
TAJ!
Zwróć uwagę, że przedstawione w zadaniu sposoby otrzymywania KOH
dotyczą tylko wodorotlenkow litowców i berylowców ( z wyjątkiem berylu)
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
 23/26
Ćwiczenie maturalne 11 (1 pkt.)
Zaprojektuj doświadczenie za pomocą którego wykażesz amfoteryczny charakter Al(OH)3.
Podaj
" schemat rysunku
" przewidywane obserwacje
" równania reakcji w formie jonowej
" wnioski
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
24/26
RozwiÄ…zanie
" schemat rysunku:
" przewidywane obserwacje: biały osad znika
" wnioski: w obu probówkach zaszły reakcje
" równania reakcji:
MATURZYSTO PAMI
TAJ!
Twoj opis doświadczenia powinien być zgodny z kluczem, musi zawierać wypunktowane
elementy!
KWASY
Kwasy są to związki nieorganiczne zbudowane z wodoru i reszty kwasowej R. Wzor ogólny:
HnR
Kwasy dzielimy ze wzgledu na:
1. budowÄ™ reszty kwasowej
" tlenowe
" beztlenowe
2. liczbę atomów wodoru odszczepiających się w postaci kationu
" jednoprotonowe, np.HBr
" wieloprotonowe, np. H2 SO4
3. stopień dysocjacji:
" mocne : HI, HCl, HBr, HClO4 , H2SO4, HNO3
" slabe: pozostałe
" właściwości utleniające:
" utleniające: H2 SO4 stęż, HNO3 stęż., HNO3 rozc.
" nieutleniające  pozostałe
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
 25/26
Ćwiczenie maturalne 12 (3 pkt.)
Podaj wzory i nazwy tlenków, które są bezwodnikami rzeczywistymi lub teoretycznymi
następujących kwasów:
Kwas Tlenek kwasowy (nazwa) Tlenek kwasowy (wzór sumaryczny)
Kwas siarkowy (IV)
Kwas fosforowy (V)
Kwas krzemowy
Kwas chromowy (VI)
Kwas azotowy (III)
RozwiÄ…zanie
Kwas Tlenek kwasowy (nazwa) Tlenek kwasowy (wzór sumaryczny)
Kwas siarkowy(IV) Tlenek siarki(IV) SO2
Kwas fosforowy(V) Tlenek fosforu(V) P4O10
Kwas krzemowy Tlenek krzemu ( IV) SiO2
Kwas chromowy (VI) Tlenek chromu(VI) CrO3
Kwas azotowy (III) Tlenek azotu (III) N2O3
Za 5 dobrych odpowiedzi  3 punkty
Za 4 dobrych odpowiedzi  2 punkty
Za 3 dobre odpowiedzi  1 punkt
Za 0-2 dobre odpowiedzi  0 punktów
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl
26/26
SOLE
Sole to zwiÄ…zki o wzorze ogolnym
Mer Rm oraz (NH4)rR, w ktorym:
Me  metal
r  liczba kationow metalu lub NH4+
R  reszta kwasowa
m  liczba reszt kwasowych
Sole dzielimy na:
1. obojętne np. NaBr  bromek sodu
2. wodorosole np. KHSO4 wodorosiarczan VI potasu
3. hydroksosole np. Al(OH)2Cl chlorek diwodorotlenek glinu
Ćwiczenie maturalne 13 (6 pkt.)
Ułóż sześć równań chemicznych otrzymywania soli dobierając substraty spośród następujących
związków:
Al2O3, Rb2O, Cu, KOH, HNO3.
RozwiÄ…zanie
1. Al2O3 + 6HNO3 2Al(NO3)3 + 3H2O
2. Al2O3 + 2KOH 2KAlO2 + H2O
3. Rb2O + 2HNO3 2RbNO3 + H2O
4. Cu + 4HNO3st. Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O
5. 3Cu + 8HNO3rozc. 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O
6. KOH + HNO3 KNO3 + H2O
(po 1 pkt za każde prawidłowe równanie reakcji)
MATURZYSTO PAMI
TAJ!
znajomość metod otrzymywania soli,
prawidłowy zapis równań reakcji i ich stechiometrię.
KM9DCH000 ROK XIV
www.kurssikory.pl