Magazynowanie i magazyny w logistyce
1
ZAA

CZONE MATERIAA
Y S
WYA

CZNIE DLA CELÓW DYDAKTYKI.
TYLKO DLA GRUP, Z KTÓRYMI MAM WYKA
ADY
NIE WOLNO ICH POWIELAĆ ANI ROZPOWSZECHNIAĆ!!!
SKA
ADOWANIE (MAGAZYNOWANIE I MAGAZYNY)
1. Ogólna charakterystyka składowania.
Składy (magazyny) to ró\
norodne obiekty i miejsca umo\
liwiające
składowanie, m.in.:
" składowanie (\
elaza) na wolnym powietrzu, składowanie jednostek
ładunkowych (kontenery, nadwozia wymienne itp.) w terminalach,
" składowanie wyrobów gotowych w zakładach produkcyjnych,
" składowanie surowców, podzespołów i wyrobów gotowych
w trakcie transportu, w tym magazyny i place składowe w terminalach
przeładunkowych lub centrach logistycznych,
oraz równie\
wysoce specjalizowane obiekty, m.in.
" piwnice do przechowywania ziemniaków,
" elewatory zbo\
owe,
" elewatory kawowe,
" składy tytoniowe,
" obiekty chłodnicze,
" obiekty strategiczne.
Ka\
dy produkt wytworzony w sferze przemysłu, uprawy roślin czy
hodowli jest składowany przynajmniej jeden raz w trakcie swego cyklu
\
ycia (między powstaniem a konsumpcją).
Z ekonomicznego punktu widzenia składowanie odgrywa bardzo wa\
ną
rolę - tworzy u\
yteczność czasu dla surowców, wyrobów dla przemysłu i
wyrobów gotowych.
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
2
Składy cią\
ące do rynków zbytu pozwalają przedsiębiorstwu realizować
zamówienia klientów w krótszym (krótkim?) czasie.
Składowanie podwy\
sza tez u\
yteczność towarów przez poprzez poprawę
ich dostępności w czasie dla ewentualnych klientów.
Dzięki magazynom przedsiębiorstwa mogą czynić towary dostępne
klientom wtedy i tam, kiedy i gdzie będą ich potrzebowali.
Rola składów coraz bardziej rośnie, poniewa\
przedsiębiorstwa stosują
poziom obsługi klienta jako dynamiczne, tworzące wartość dodaną
narzędzie walki konkurencyjnej na rynku.
Zapotrzebowanie na składy wyznaczane jest przez
ilość i ró\
norodność towarów wymagających składowania
�! składowanie istnieje dzięki utrzymywaniu zapasów.
Zapasy mogą zostać podzielone na dwie podstawowe grupy:
- zapasy zaopatrzeniowe (surowce i materiały do produkcji),
- zapasy rynkowe (wyroby gotowe).
Powody utrzymywania obu typów zapasów są takie same. Równie\

przyczyny utrzymywania zapasów i składowania są w zasadzie takie same,
przede wszystkim
" mo\
liwości obni\
ki kosztów produkcji i transportu,
" koordynacja poda\
y i popytu,
" potrzeby produkcyjne,
" względy marketingowe.
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
3
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
4
2. Podstawowe funkcje (zadania) logistyczne składów
Podstawowe funkcje składów świadczone na rzecz u\
ytkowników:
" utrzymywanie zapasów,
" konsolidacja ładunków (łączenie ładunków, np. do całopojazdowego),
" dekonsolidacja ładunków,
" kompletacja (konfekcjonowanie, mixing) (łączenie ró\
nych produktów
w jeden ładunek, według zamówienia odbiorcy),
" cross-docking (przeładunki, np na rampie magazynu)
" obsługa klienta
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
5
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
6
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
7
Najbardziej oczywistym celem jest utrzymywanie zapasów, w celu
skoordynowania ró\
nic w popycie i poda\
y. Składy zapewniają ochronę
zapasów oraz często świadczą dodatkowe usługi: śledzenie stanu
zapasów (monitorowanie), wymianę zapasów, naprawy.
Układ magazynu odzwierciedla w swoisty sposób czas przechowywania
w nim towaru.
Obiekty do składowania długookresowego (do dojrzewania produktów
alkoholowych, do przechowywania produktów zapotrzebowanych
okresowo) mają postać stałych (i starych...), wielopoziomowych
struktur.
Gdy istnieje potrzeba szybkiej rotacji (większość artykułów spo\
ywczych),
składy są jednopoziomowe, projektowane do najefektywniejszego
świadczenia usług manipulacyjnych.
Struktura stawek transportowych, szczególnie gdy jest silnie
zró\
nicowana w zale\
ności od wagi przesyłki, określa rolę składów
w konsolidacji ładunków.
Jeśli np. produkty pochodzą z wielu z
ródeł, to przedsiębiorstwo mo\
e
dokonać oszczędności w sferze kosztów transportu wysyłając je do składu,
konsolidując je, a następnie wysyłając jako jedną du\
ą przesyłkę do
ostatecznego odbiorcy.
Konsolidacja funkcji składu znajduje swe największe zastosowanie
w działalności zaopatrzeniowej przedsiębiorstwa.
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
8
Funkcja ta umo\
liwia stosowanie jednej
z najwa\
niejszych zasad logistycznych,
wysyłania mo\
liwie najdalej mo\
liwie największych ładunków.
Jednym z najpopularniejszych zastosowań składu jest dekonsolidacja
du\
ych partii wysyłanych towarów na mniejsze przesyłki zapotrzebowane
przez klientów.
Struktura stawek transportowych sprawia, \
e przewóz większych partii
ładunków mo\
e odbywać się w oparciu o znacznie korzystniejsze stawki
jednostkowe ani\
eli w przypadku przesyłek mniejszych.
Zatem dystrybucja towarów do klientów zamawiających mniejsze
ilości jest tańsza, jeśli w ich pobli\
u będzie znajdował się skład spełniający
funkcję dekonsolidacyjną.
Produkty mogą być w nim te\
przechowywane w formie zapasu przez
pewien czas w celu skoordynowania ich dostaw z popytem.
Podobny charakter ma wykorzystywanie składu w celu przeładunku
towarów, acz w tym przypadku nie występuje konieczność utrzymania ich
w formie zapasów. Skład (rolę taką mogą spełniać te\
terminale
przeładunkowe) słu\
y po prostu jako punkt docelowy du\
ych przesyłek
oraz punkt powstawania w ich miejsce przesyłek mniejszych.
Bardzo wyspecjalizowaną funkcją składu jest
konfekcjonowanie (ang. mixing), kompletacja.
Niektóre przedsiębiorstwa produkujące szeroką paletę wyrobów mogą
wykorzystywać do ich produkcji wiele zakładów produkcyjnych, z których
ka\
dy wytwarza tylko pewną część oferty przedsiębiorstwa.
Wielu klientów dokonuje zakupów pełnej gamy towarowej wytwarzanej
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
9
przez przedsiębiorstwo. W celu poprawy efektywności działań towary
mogą być wysyłane z poszczególnych zakładów produkcyjnych nie
bezpośrednio do klientów, lecz najpierw do składu.
W magazynie następuje zestawienie (kompletacja) wyrobów
nadchodzących z ró\
nych zakładów w przesyłki zgodnie z zamówieniami
klientów.
Dodatkowe koszty składowe mogą być w tym przypadku z nadwy\
ką
zrekompensowane przez ni\
sze koszty produkcji będące rezultatem
produkowania w ka\
dym zakładzie dłu\
szych serii mniejszej liczby
wyrobów.
Podobnie ma się rzecz, jeśli firma jest tylko firmą handlową o szerokiej
ofercie wyrobów.
3. Podstawowe decyzje logistyczne dotyczące składów (magazynów
jako obiektów)
Do podstawowych decyzji mened\
erskich dotyczących składów
(magazynów) nale\
ą decyzje dotyczące:
" formy własności,
" wielkości i liczby magazynów
" lokalizacji składów,
" wewnętrznej organizacji magazynów.
Jednym z najwa\
niejszych problemów stojących przed
przedsiębiorstwem jest podjęcie decyzji o u\
yciu składów prywatnych
lub publicznych, tj.. czy przedsiębiorstwo powinno zbudować lub
nabywać własny skład (składy)
czy te\
wynająć zapotrzebowaną powierzchnię składową w
składzie publicznym.
Oba rozwiązania mają zarówno zalety, jak i wady.
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
10
Przedsiębiorstwa rozwiązują zwykle ten problem poprzez rozpatrzenie
wpływu określonej decyzji na pełne koszty logistyczne (tzn. szukają
takiego rozwiązania, którego efektem będzie najni\
szy poziom tych
kosztów).
Rysunek (13) pokazuje(uproszczone) porównanie kosztów wariantów:
skład własny - skład publiczny.
ew. koszty stałe magazynu publicznego
Wariant składu publicznego obejmuje (prawie) wyłącznie koszty
zmienne.
W miarę wzrostu wolumenu towarów przechodzących przez skład
przedsiębiorstwo musi wynajmować coraz większą przestrzeń składową.
Ta przestrzeń jest dostępna na bazie specyficznych opłat płaconych od
jednostki powierzchni lub pojemności (np. m2 lub m3).
Koszt składowania będzie więc w tym przypadku rósł proporcjonalnie
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
11
do ilości towarów przechowywanych w składzie. Funkcja kosztów ma
więc w tym przypadku przebieg liniowy.
Wariant oparty o skład własny musi z kolei wziąć pod uwagę tak\
e
koszty stałe, na które składają się m.in. podatek od własności
i amortyzacja.
Zmienne koszty eksploatacyjne takiego składu rosną zwykle wolniej
ni\
w przypadku składu publicznego, gdy\
nie zawierają takich elementów,
jak np. zysku czy kosztów marketingu.
W konsekwencji obie funkcje kosztów przecinają się w punkcie, w którym
koszty składowania są sobie równe. Generalnie mo\
na stwierdzić, i\

skład publiczny jest korzystniejszy przy mniejszych ilościach
towarów.
W miarę wzrostu wolumenu towarów korzystniejsze mo\
e być
zastosowanie składu własnego, ze względu na rozkładanie się kosztów
stałych na coraz większą masę towarowa.
Sytuacja przedstawiona na rysunku13 jest oczywiście du\
ym
uproszczeniem, szczególnie jeśli wez
mie się pod uwagę, \
e wiele
przedsiębiorstw produkcyjnych szeroką gamę towarów posiada systemy
dystrybucyjne obejmujące od pięciu do pięciuset składów.
Tym niemniej, przynajmniej z dwóch powodów to uproszczone podejście
mo\
e być akceptowalne tak\
e w sytuacjach bardziej zło\
onych.
10 - przedsiębiorstwa dodają składy do swego systemu co pewien czas
pojedynczo; poniewa\
zaś dotyczy to ro\
nych rynków i ró\
nych
uwarunkowań kosztowych, to wybór w ka\
dym przypadku mo\
e dotyczyć
składu prywatnego lub publicznego.
20 - nawet jeśli przedsiębiorstwo dodaje więcej ni\
jeden skład, to
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
12
uwarunkowania lokalizacyjne są często zupełnie odmienne i wymagają
od przedsiębiorstwa analizy ka\
dego składu w aspekcie
własnościowym.
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
13
Innym wa\
nym zadaniem mened\
era logistycznego jest określenie
wielkości i liczby składów w systemie logistycznym przedsiębiorstwa.
Są to decyzje wzajemnie od siebie uzale\
nione.
Z reguły wraz ze wzrostem liczby składów w systemie logistycznym
przedsiębiorstwa maleje ich średnia wielkość.
Wielkość składu jest determinowana przez wiele czynników.
Pytanie: jak mo\
e być mierzona ta wielkość?
W jednostkach powierzchni lub pojemności.
Większość składów ciągle jeszcze preferuje w swych działaniach
reklamowych i promocyjnych określanie swej wielkości przez podawanie
dostępnej powierzchni składowej (np. w m2).
Mierzenie wielkości składów przez podawanie ich powierzchni ignoruje
niestety zdolność nowoczesnych składów do składowania pionowego.
Znacznie bardziej realistycznym miernikiem wielkości składu jest jego
kubatura, gdy\
uwzględnia ona więcej przestrzeni u\
ytkowej dostępnej w
składzie.
Do najwa\
niejszych czynników mających wpływ na wielkość składu
mo\
na zaliczyć:
poziom obsługi klienta,
wielkość obsługiwanego rynku (rynków),
liczbę sprzedawanych na rynku produktów,
wielkość produktu (produktów),
system transportu i przeładunków wewnątrz składu,
współczynnik przepustowości,
czas cyklu produkcji,
korzyści skali,
rozplanowanie składu,
wymagania przejść,
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
14
strefę biur w składzie,
rodzaj u\
ywanych stojaków i regałów,
poziom i typ popytu.
Jeśli rośnie poziom obsługi klienta, wymaga on zwykle więcej
przestrzeni składowej w celu zapewnienia mo\
liwości składowania
większych ilości zapasów.
Jeśli rośnie wielkość i liczba rynków obsługiwanych przez skład,
wymaga to z reguły dodatkowej przestrzeni składowej.
Gdy przedsiębiorstwo oferuje większą liczbę produktów, bądz
ich
zestawów, szczególnie jeśli są one zró\
nicowane, potrzebuje ono
większych składów w celu utrzymania przynajmniej minimalnych zapasów
wszystkich produktów.
Zwiększają się generalnie wymagania wobec przestrzeni składowej,
jeśli przechowywane produkty są du\
e, rośnie masa produktów
przepływająca przez skład, długi jest cykl produkcji, u\
ywane są ręczne
metody przemieszczania i przeładunków wewnątrz składu, w składzie
wykonane są czynności biurowe, sprzeda\
czy zarządzanie informacją,
zaś popyt jest zmienny lub nieprzewidywalny.
Podstawą podjęcia decyzji o liczbie składów w systemie logistycznym
przedsiębiorstwa musi być przeanalizowanie współzale\
ności kosztów,
na które ma wpływ ta decyzja.
@@@@@@@@@@@@@@
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
15
łączne
Rysunek (14) pokazuje wpływ zmiany liczby składów w systemie
logistycznym na cząstkowe koszty logistyczne - koszty transportu,
utrzymania zapasów,  utraconych mo\
liwości sprzeda\
y
i utrzymywania/wynajmowania składów.
W miarę wzrostu liczby składów zmniejszają się koszty transportu
i koszty  utraconych mo\
liwości sprzeda\
y ,
a rosną koszty utrzymania zapasów oraz utrzymania/wynajmu
składów.
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
16
Konsolidacja przesyłek w partie całopojazdowe (całowagonowe lub
całosamochodowe) pozwala obni\
yć koszty transportu.
W sferze logistyki dystrybucji zwiększająca się liczba składów pozwala
lokalizować składy bli\
ej rynków zbytu i klientów, redukując w ten
sposób odległości przewozu i koszty transportu.
Koszty składowania rosną, poniewa\
globalna przestrzeń składowa
zawsze zwiększa się wraz z większą liczbą składów.
Np. przedsiębiorstwo dysponujące jednym składem o powierzchni
50 tys.m2 nie będzie w stanie funkcjonować przy tej samej wielkości
obrotów dysponując dwoma obiektami składowymi po 25 tys.m2 ka\
dy.
Obsługa składu, biura, łazienki, stołówki i inne pomieszczenia wymagają
pewnej, prawie zawsze stałej przestrzeni. Równie\
przejścia stanowią
w małych składach większa część ich przestrzeni.
Przedsiębiorstwo zwiększające liczbę swych składów utrzymuje większe
zapasy globalne, rosną równie\
koszty zapasów. Większe ilości zapasów
wymagają większej przestrzeni składowej. Zwiększenie zapasów jest
niezbędne, poniewa\
trudności związane z określeniem popytu mogą
zmusić przedsiębiorstwo dysponujące dwoma lub więcej składami do
utrzymania zbyt wysokiego poziomu niektórych, trudniej sprzedających się
towarów, zwiększająca się z reguły paleta towarów wymaga ponadto
większej przestrzeni, nawet przy tej samej wielkości sprzeda\
y.
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
17
Rysunek (14) wskazuje jednocześnie, \
e początkowo w miarę wzrostu
liczby składów zmniejszają się globalne koszty logistyczne.
Koszty te zaczynają jednak rosnąć od momentu, gdy rosnące koszty
utrzymania zapasów i składowania nie są ju\
rekompensowane przez
ni\
sze koszty transportu i  utraconych mo\
liwości sprzeda\
y .
Krzywa kosztów globalnych i korzystna ekonomicznie liczba składów
kształtują się oczywiście ró\
nie dla ka\
dego przedsiębiorstwa.
Przedsiębiorstwa zwiększają często liczbę swych składów w celu
poprawy poziomu obsługi klienta, obni\
enia kosztów transportu
i zapewnienia mo\
liwości składowania zwiększających się ilości
produktów.
O dziwo, zmniejszenie liczby składów w systemie staje się często
preferowanym sposobem realizacji tych samych potrzeb, bo koszty
budowy i eksploatacji magazynów są du\
e.
W przeciwieństwie, poprzez redukcję liczby składów przedsiębiorstwo
mo\
e wyeliminować te z obiektów, które powodują nieproduktywne
koszty.
Kombinacja mniejszej liczby składów z niezawodnym systemem
transportowym mo\
e poprawić poziom obsługi klienta i obni\
yć koszty
transportu poprzez mo\
liwości konsolidacji.
Przy mniejszej liczbie składów oraz przemieszczaniu większych ilości
produktów przedsiębiorstwo musi zwiększyć przepustowość składu lub
współczynnik obrotu zapasami (skrócić czas przechowywania zapasów).
Poprzez zwiększenie współczynnika obrotu zapasów przedsiębiorstwo
mo\
e obni\
yć koszty ich utrzymywania.
Problemy związane z decyzjami o lokalizacji składu są przedmiotem
dalszego wykładu.
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
18
Rozplanowanie i konstrukcja magazynu mogą mieć istotny wpływ na
produktywność i efektywność systemu logistycznego.
Dobre rozplanowanie składu mo\
e:
" zwiększyć wydajność,
" poprawić przepływ produktów,
" obni\
yć koszty,
" poprawić poziom obsługi klienta,
" zapewnić lepsze warunki pracy personelowi.
Optymalne rozplanowanie i konstrukcja składu dla przedsiębiorstwa
będzie zale\
na od składowanego towaru, zasobów finansowych
przedsiębiorstwa, otoczenia konkurencyjnego i potrzeb klientów.
Mened\
er logistyczny musi ponadto rozpatrzyć współzale\
ności między
kosztami siły roboczej,
kosztami urządzeń,
kosztami przestrzeni oraz
kosztami informacji.
Np. zakup dro\
szych lecz bardziej efektywnych urządzeń do
przemieszczenia i przeładunków towarów wewnątrz składów mo\
e mieć
wpływ na optymalną wielkość składu.
Zainstalowanie drogiego systemu przenośnikowego w celu obni\
enia
kosztów siły roboczej i podwy\
szenia wydajności mo\
e wpłynąć na
konfigurację składu.
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
19
Jest wa\
ne, aby firma przyjęła kilka zasad postępowania, które mogą
pozwolić opracować skuteczne i efektywne rozplanowanie składu.
Niezale\
nie od tego, jakie rozwiązanie wybierze w końcu dla siebie
przedsiębiorstwo, jest niezmiernie wa\
ne aby umo\
liwiało ono jak
najpełniejsze i najefektywniejsze wykorzystanie całej dostępnej
przestrzeni składu.
Do bardzo u\
ytecznych wskazówek pomagających osiągnąć taki cel
nale\
ą poni\
sze instrukcje opracowane w Bergen Brunswig Corporation:
o bardzo dokładnie muszą być skalkulowane wymagania co do
przestrzeni składowej dla wszystkich produktów,
o nale\
y wykorzystywać składy wielopoziomowe wszędzie tam, gdzie
jest to praktycznie mo\
liwe,
o bardzo wa\
ne są wymiary przejść, zbyt wąskie przejścia
ograniczają przepływ materiałów i efektywne wykorzystanie, zaś
przejścia zbyt szerokie po prostu marnotrawią przestrzeń,
o nale\
y wykorzystać górną przestrzeń składu do przemieszczania
towarów z jednego miejsca w inne,
o nale\
y u\
ywać antresole i półpiętra do odbierania zamówień i
wykonywania innych czynności składowych,
o nale\
y stosować normy wykorzystania przestrzeni do szacowania
wielkości aktualnie zapotrzebowanej przestrzeni, przestrzeni
wykorzystywanej oraz jako przewodnik w szacowaniu wymagań
ekspansji,
o normy mogą być wyra\
one jako stosunek wykorzystywanych m3 do
całości u\
ytkowej przestrzeni składowej, bądz
wykorzystywanej
powierzchni w m2 do całości powierzchni składu.
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
20
[Coyle]
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
21
[Coyle]
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
22
Wskaz
niki efektywności
podsystemu magazynowania
Obiekt  magazyn
Wskaz
niki ilościowe Wskaz
niki wartościowe
Liczba magazynów
Wskaz
niki bezwzględne Wskaz
niki względne
i powierzchnia
magazynowa
Koszty magazynowania na
Koszty magazynowania
Liczba magazynowych
jednostkę wartości
zapasów i ich pozycji
zapasów
Wartość zapasów
Liczba pracowników
Udział kosztów
magazynowych
zatrudnionych
magazynowania
w magazynie
w kosztach całkowitych
Koszty amortyzacji
Liczba operacji
Koszty magazynowania
magazynowych na
przypadające na operację
Koszty osobowe
pracownika magazynu
magazynu
Koszty magazynowania na
jednostkę powierzchni lub
Koszty zaanga\
owania
kubatury
kapitału
Udział kosztów
magazynowania w obrocie
. Wskaz
niki oceny efektywności podsystemu magazynowania
y
ródło: M. Nowicka-Skowron, Efektywność .systemów logistycznych, PWE, Warszawa 2000, s. 138.
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
23
Technologie składowania [wg. Z. Korzenia]
 Magazynowanie i magazyny w logistyce
24