ZADANIA PIEL
GNIARKI W OPIECE NAD CHORYM Z URAZEM CZASZKOWO-
MÓZGOWYM
Urazem głowy (w odróżnieniu od powierzchownych ran lub siniaków na głowie) nazywamy
silne uderzenie w głowę, które powoduje poważne uszkodzenie czaszki lub mózgu. Uraz
głowy może nastąpić w domu, w czasie uprawiania sportu, w ruchu ulicznym lub jako
wypadek w pracy, a także w wyniku rany postrzałowej lub napadu. Nawet bez zewnętrznych
oznak uszkodzenia zawsze istnieje ryzyko urazu wewnętrznego, takiego jak krwotok
mózgowy. Jeśli uderzenie w głowę powoduje utratę przytomności, poszkodowany wymaga
natychmiastowej pomocy lekarskiej.
. Urazy czaszkowo- mózgowe stanowią stosunkowo najczęstszą przyczynę zgonu w
wypadkach (głównie komunikacyjnych). Bardzo rozległe i ciężkie urazy są związane z
wysoką śmiertelnością (do 50% na miejscu wypadku, a około 40% w trakcie leczenia
szpitalnego).Mózg i rdzeń kręgowy stanowią ośrodkowy układ nerwowy, który kontroluje
pracę całego organizmu. Jest on doskonale chroniony przez czaszkę, kręgosłup i otoczkę
składającą się z trzech opon mózgowo- rdzeniowych. Jednak w wyniku urazu może dojść do
uszkodzenia nie tylko struktur chroniących, ale i samego mózgu poprzez przerwanie ciągłości
tkanek oraz działanie fali ciśnienia osiągającej wielkość 1,5-4,5 atmosfery. W wyniku
działania sił dochodzi do zniszczenia komórek nerwowych i połączeń między nimi,
uszkodzenia naczyń krwionośnych, powodujących krwawienie do różnych części mózgu.
Często obrażeniom głowy towarzyszy spożycie alkoholu. Należy pamiętać, że stan upojenia
alkoholowego może maskować zaburzenia świadomości, które są wynikiem urazu mózgu.
Urazy czaszkowo - mózgowe mogą mieć postać uszkodzenia zamkniętego, wtedy, gdy
ciągłość struktur chroniących mózg jest zachowana lub otwartego, gdy wskutek uszkodzenia
skóry, kości i opon dochodzi do bezpośredniej styczności tkanki mózgowej z otoczeniem
zewnętrznym.
Zamknięte uszkodzenia czaszkowo - mózgowe:
Stanowią częstszą postać urazów głowy. Przykładem jest wstrząśnienie mózgu, kiedy to siła
uderzenia powoduje jedynie zaburzenia czynności komórek nerwowych (w większości
wypadków całkowicie odwracalne) bez ich zniszczenia.
Objawy wstrząśnienia mózgu:
1. Krótkotrwała (minuty/sekundy) utrata przytomności i brak reakcji na wszelkie bodz
ce.
2. Bóle głowy, zawroty, nudności, czasami wymioty jako reakcja podrażnionej tkanki
mózgowej.
3. Niepamięć wsteczna- luka w pamięci obejmująca zdarzenia, jakie miały miejsce
bezpośrednio przed wypadkiem.
Wystąpienie choćby jednego z opisanych objawów wkrótce po urazie głowy wskazuje na
ewentualność wstrząśnienia mózgu. Wykluczyć jednak trzeba opisane poniżej inne
następstwa urazu, które w początkowym okresie przebiegać mogą bardzo podobnie. Gdy
energia urazu jest większa, dochodzi do stłuczenia tkanki mózgowej i wynaczynienia krwi z
uszkodzonych naczyń ze znacznie poważniejszymi, często nieodwracalnymi konsekwencjami
do śmierci mózgu włącznie. Neurony nie posiadają praktycznie zdolności dzielenia się,
ubytek tkanki nerwowej związany ze zniszczeniem komórek nerwowych w ognisku
stłuczenia jest nieodwracalny.
W wyniku urazu może dojść do uszkodzenia naczyń krwionośnych, najczęściej tych
biegnących między czaszką, a powierzchnią mózgu. Wynaczyniona krew nie ma drogi
odpływu i uciska coraz mocniej tkankę nerwową. Pacjent początkowo może nie zgłaszać
żadnych dolegliwości, po czym stopniowo traci przytomność w efekcie wzrostu ciśnienia
wewnątrzczaszkowego pod wpływem narastającego krwiaka.
Częstym następstwem urazu głowy jest złamanie podstawy czaszki. Typowym mechanizmem
jest uderzenie w przednią szybę samochodu nie przypiętego pasem bezpieczeństwa pasażera.
Ze względu na struktury zlokalizowane przy podstawie czaszki (naczynia, nerwy) i
niebezpieczeństwo infekcji jest to stan bardzo poważny. Jeśli u chorego po urazie głowy
doszło do wycieku z ucha krwi lub płynu mózgowo-rdzeniowego (wodnisty, bezbarwny) albo
pojawiły się krwiaki okularowe ( zlokalizowane wokół oczu) to istnieje bardzo silne
podejrzenie złamania podstawy czaszki. Stan ten wymaga diagnostyki i leczenia szpitalnego.
Należy jednak pamiętać, że istnieje prawdopodobieństwo nie wystąpienia żadnego z
wymienionych objawów.
Udzielanie pierwszej pomocy w urazach czaszkowo  mózgowych:
Ze względu na nasilający się ucisk dochodzi do przesunięcia się poszczególnych struktur
mózgu. Stanowi to przyczynę zaburzeń funkcjonowania różnych ośrodków, najczęściej (ze
względu na położenie) oddechowego. Dodatkowo osoby nieprzytomne, które nie mają
odruchów obronnych (kaszlu, odkrztuszania) narażone są na zachłyśnięcie lub zadławienie
wiotkim językiem, co może ich zabić. Najistotniejszą rzeczą w zakresie pierwszej pomocy
jest kontrola oddechu, a w razie konieczności udrożnienie dróg oddechowych i
przeprowadzenie sztucznego oddychania. Jeżeli pacjent jest nieprzytomny, ale oddycha
samodzielnie należy go ułożyć w pozycji bocznej ustalonej (uwaga na kręgosłup). Jeśli chory
jest przytomny i pozornie dobrze się czuje, nie należy bagatelizować incydentu i poddać
obserwacji ze względu na możliwość pojawienia się objawów w ciągu kilku godzin po urazie.
W przypadku otwartego uszkodzenia ranę na głowie przykrywa się suchym, jałowym
opatrunkiem, nie wolno usuwać ciał obcych. Nie wolno uciskać naruszonej okolicy czaszki
lub obnażonej tkanki mózgowej. Wypadniętego fragmentu mózgu nie wolno dotykać, ani
próbować wcisnąć do wnętrza czaszki. Każdą ranę głowy, która sprawia wrażenie, że nie jest
powierzchowna należy traktować jako otwarte uszkodzenie czaszki.
Zadania pielęgniarki w opiece nad pacjentem z urazem czaszkowo-mózgowym sprowadzają
się w zależności od stanu zdrowia i wymaganego leczenia. Jeżeli pacjent musi być poddany
zabiegowi operacyjnemu, należy go przygotować do zabiegu najczęściej w trybie nagłym. Po
zabiegu należy otoczyć chorego opieką pooperacyjną.
Czas przeznaczony na przygotowanie pacjenta do zabiegu operacyjnego zależy od stopnia
nasilenia zmian patologicznych. Niektóre choroby wymagają operacji w trybie nagłym lub
pilnym, inne zaś operacji planowej wykonanej po uprzednim dokładnym przygotowaniu
chorego. Przygotowanie pacjenta do operacji obejmuje dwa zasadnicze etapy:
Przedoperacyjną ocenę stanu pacjenta
Psychiczne i fizyczne przygotowanie do operacji.
W okresie przedoperacyjnym, pielęgniarka powinna:
Założyć dokumentację (historia choroby, karta gorączkowa, karta zleceń lekarskich, wpisanie
pacjenta do głównego rejestru chorych w szpitalu)
Sprawdzić dane personalne pacjenta i w razie potrzeby powiadomić rodzinę
Zająć się chorym oczekującym na zabieg operacyjny, zdobyć jego zaufanie i zaufanie jego
rodziny.
Należy poinformować pacjenta o przygotowaniach, jakie czekają go przed operacją
Ocenić stan pacjenta przed operacją i ustalić wstępną diagnozę pielęgniarską
Przygotować pacjenta do badań diagnostycznych, wykonać badania diagnostyczne.
Przygotować pole operacyjne (golenie, toaleta ciała, zmywanie pola operacyjnego środkami
antyseptycznymi, zabezpieczenie jałowym opatrunkiem).
Podjąć działania mające na celu profilaktykę przeciwzakrzepową (założenie pończoch
przeciwzakrzepowych, podanie leku przeciwzakrzepowego na zlecenie lekarza).
Przypomnieć pacjentowi (lub pomóc) o konieczności usunięcia biżuterii, metalowych spinek,
protez zębowych, szkieł kontaktowych, makijażu, lakieru do paznokci, zabezpieczeniu rzeczy
wartościowych. Przebrać pacjenta w bieliznę szpitalną
Wykonać premedykację przed rozpoczęciem się zabiegu operacyjnego (zgodnie z
zaleceniami
Odtransportować pacjenta na blok operacyjny wraz z niezbędną dokumentacją .
Przygotować kartę obserwacji i urządzenia potrzebne we wczesnym okresie pooperacyjnym
(z
ródło tlenu, ssak elektryczny, kardiomonitor).
Po zabiegu operacyjnym pacjenta umieszcza się w Sali Intensywnego Nadzoru. Stan zdrowia
oceniany jest wg. skali Glasgow, prowadzi się stały monitoring ciśnienia tętniczego krwi,
tętna, częstości i charakteru oddechów, temperatury ciała, obserwujemy też z
renice. Pacjenta
układamy z głową uniesioną o 30 stopni. Należy zapewnić choremu poczucie bezpieczeństwa,
wsparcia, kontakt z rodziną czy osobą duchowną. Postępowanie przeciwbólowe prowadzi się
na zlecenie lekarza.
Jeżeli leczenie chorego nie wymagało zabiegu operacyjnego najczęściej stosowany jest reżim
łóżkowy i obserwacja pacjenta.
Piśmiennictwo:
1.Adamczyk K.:Pielęgniarstwo neurologiczne. Wydawnictwo Czelej Sp.z.o.o ,Lublin 2000.
2. Medica Poland Sp. z o.o Copyright 2005 CMP. Uzyskano 2007-03-12 z sieci
www.http//serwisy.gazeta.pl/zdrowie/ 2,51178,,,.
3. Lorencowicz R.:Pielęgnowanie pacjentów z zaburzeniami w funkcjonowaniu układu
nerwowego.[W:]Podstawy pielęgniarstwa . Tom I.Ślusarska B.,Zarzycka D.,Zahradniczek K.
Lublin 2004,1,s.529-565.