Pytania z zeszłych lat
� Liczba ludności na świecie wynosiła na początku XXI wieku około:
�� ponad 6,0 mln
� Produkcja zbóż na świecie wynosi obecnie około:
�� 2,0 mld ton
� Termin  Zielona Rewolucja oznacza:
�� rozpowszechnienie w produkcji wysokoplennych odmian pszenicy (i poprawa jakości
nasion)
� Do płynnego funkcjonowania handlu zbożem niezbędne są zapasy wynoszące w stosunku do
rocznego zapotrzebowania:
�� 17-18%
� Jedna piąta populacji dysponuje następującym procentem światowego dochodu
�� ponad 80
� Największe niedobory w skali świata dotyczą:
�� witaminy A, żelaza oraz jodu
� Niedożywienie na świecie szacowane jest około (!!!)
�� 1,2 mld osób
� Roczne tempo przyrostu ludności świata wynosi obecnie (w %) około:
�� 1,2
� Negatywne aspekty pomocy żywnościowej to:
�� wszystkie odpowiedzi są właściwe (obniżanie poziomu cen rolnych, zmniejszanie
priorytetu rolnictwa w rozdziale środków i fluktuacja północy)
� Niedożywienie występujące w krajach rozwiniętych szacowane jest na około:
�� 34 mln
� Strony www do klikania na banki żywności
�� wyklinajzywnosc.pl
�� bankizywnosci.pl
� Ile procent powierzchni ziemi stanowią grunty orne
�� 11,7%
� Co to są pustynie jedzeniowe
�� tereny z ograniczonym dostępem do sklepów z żywnością
� Jaki kraj będzie miał najwięcej mieszkaoców w 2050 r.
�� Indie  1,5 mld
� Street Food
żywnośd i napoje przygotowywane i/lub spożywane na ulicach, do natychmiastowej
konsumpcji lub póz
niej, bez żadnego przetwarzania lub przygotowania (2,5 mld ludzi
dziennie żywi się w tym sektorze)
� Agflacja to
�� inflacja spowodowana wzrostem cen produktów żywnościowych
PYTANIA OTWARTE
Determinanty sposobu odżywiania się człowieka
Bodz
ce
Energetyczne Socjalne Symboliczne
hedonistyczne
Nacisk ze strony:
�� rodziców
�� wzrokowe
�� głód
�� rodziny
�� nagroda
�� smakowe
�� sytośd
�� klasy
�� węchowe
społecznej
Sposób
odżywiania
Tendencje i perspektywy demograficzne w skali świata
�� Liczebnośd:
 2010: 6,9 mld
 prognoza na 2050: 9,3 mld
 wzrost głównie w krajach o niskim poziomie rozwoju gospodarczego
 najbardziej zaludnione paostwa: Chiny (1,3 mld), Indie (1,14), UE (0,5), USA (0,3)
 Europa  zmniejszenie liczby ludności (o 15% do 2050)
�� Dochody i ubóstwo
 1/5 populacji z ponad 80% dochodów (Kielich Haoby)
�� Przeciętna długośd życia:
 świat: 67,5 lat
 kraje rozwinięte 79 lat, rozwijające się 58 lat
 starzenie się ludności świata (dwukrotny przyrost osób po 60 r.ż. do 2050)
�� Urbanizacja
 wzrost ludności w miastach (2030: 90% wzrost ludności miejskiej w krajach
rozwijających się)
 20 najludniejszych miast to: 10 miast Azji (Szanghaj  1-wsze miejsce, Bombaj); 3
Afryka, 3 Ameryka Płd., 2 Ameryka Płn., 2 Europa
Główne regiony produkcji żywności na świecie
I. Produkty strefy umiarkowanej
 Pszenica i mąka pszenna, zboża pastewne, mięso i zwierzęta żywe, produkty mleczne i
jaja, słód i ziemniaki, chmiel, jabłka, wino i piwo
II. Produkty konkurencyjne strefy umiarkowanej i tropikalnej
 Cukier, nasiona roślin strączkowych, tłuszcze i oleje, makuchy, mączki poekstrakcyjne,
ryż, tytoo, owoce cytrusowe, strączkowe, pomidory, winogrona, rodzynki
III. Produkty strefy tropikalnej
 Kawa, herbata, kakao, banany
IV. Surowce rolnicze  produkowane w różnych strefach klimatycznych
 Bawełna
 Inne włókna
 Kauczuk
 Wełna
V. Pozostałe produkty rolnicze, które stanowią około 25% światowych obrotów
6xU Bergera
1. Urozmaicenie
2. Umiarkowanie
3. Uregulowanie
4. Umiejętnośd przyrządzania potraw
5. Uprawianie (ruch)
6. Unikanie
7. (Uśmiechanie się  dodatkowe, siódme U)
Trzy filary polityki żywieniowej
1. Bezpieczeostwo żywnościowe
�� prawo każdego do zaspokojenia potrzeb żywieniowych
�� programy pomocy grupom zwiększonego ryzyka (np. PEAD)
2. Jakośd żywności
�� eliminacja zagrożenia związanego ze skażeniem żywności środkami chemicznymi i
biologicznymi (EFSA)
3. Żywienie
�� redukcja ryzyka chorób dietozależnych w populacji poprzez profilaktykę i edukację
żywieniową
Program PEAD  co to, jakie ma cele
PEAD  Europejski Program Pomocy Żywnościowej
�� jest to program pomocy żywnościowej dla najuboższych
�� jego podstawą są nadwyżki produkcyjne UE (zapasy interwencyjne)
�� koordynacją procesów rozdysponowania pozyskanej żywności zajmują się
akredytowane agencje paostwowe i organizacje społeczne (w Polsce: Federacja Polskich
Banków Żywności)
�� CEL: spadek obszarów niedożywienia oraz przeciwdziałanie marnotrawieniu żywności
Polityka wyżywienia ludności  najważniejsze dane
DEFINICJA polityki wyżywienia
�� zespół zasad, metod i środków, których celem jest osiągnięcie przez społeczeostwo
optymalnego, tj. możliwie najlepszego poziomu wyżywienia w danych warunkach
geograficznych i ekonomicznych
FILARY polityki wyżywienia:
1. Bezpieczeostwo żywnościowe (tutaj: PEAD)
2. Jakośd żywności (EFSA)
3. Żywienie
DEMOGRAFIA
Liczba ludności
2000 r: 6,1 mld (1,2  rozwinięte; 4,6 rozwijające się)
W dziesięcioleciu 1990-2000 liczba ludności powiększyła się o ok 1 mld
2010 r: 6,9 mld
Codziennie przybywa na świecie ponad dwierd miliona ludzi, w tempie 3 osoby co sekundę
2050: 9,3 mld
co wymaga wzrostu produkcji żywności o 70%
wzrost ludności w krajach o niskim poziomie rozwoju gospodarczego, w Europie nawet
zmniejszenie (Polska  o 15%)
Paostwa  liczba ludności w 2008 (mld):
1. Chiny  1,3
2. Indie  1,14
3. UE  0,5
4. USA  0,3
5. Indonezja
W 2050 r.: pierwsze będą Indie, potem Chiny
Kielich Haoby  80% dochodów należy do 1/5 ludności
Urbanizacja
2030: 93% wzrost ludności miejskiej występującej w krajach rozwijających się
Najludniejsze miasto świata: Szanghaj.
W pierwszej 20-tce jest 10 miast azjatyckich i tylko dwa europejskie
Długośd życia
świat: 67,5 lat
kraje rozwinięte: 79 lat
kraje rozwijające się: 58 lat
Starzenie się:
w 2000 jest 10% ludności w wieku pow. 60 lat (w Polsce: 6,6%)
w 2050  21% (w Polsce: 35,5%)
Ageism - negatywne, krzywdzące stereotypy prowadzące do dyskryminacji ze względu na podeszły
wiek
Ludnośd rolnicza 2006 na świecie  2,6 mld
NIEDOŻYWIENIE I UBÓSTWO
Pomoc żywnościowa od paostwa tylko w przypadkach niemożności zaspokojenia potrzeb
wyżywienia z przyczyn niezależnych od człowieka
Światowy Szczyt Żywnościowy Rzym, 1996 (World Food Summit)
Zobowiązanie: do roku 2015 o połowę zredukowad liczbę głodujących
Milenijne Cele Rozwoju, szczyt ONZ, 2000 (Millenium Development Goals):
mają byd osiągnięte do 2015 r.
Pierwszy cel priorytetowy dla społeczności międzynarodowej:
Ł� wyeliminowad skrajne ubóstwo i głód
2 zobowiązania:
�� zmniejszyd o połowę liczbę ludzi, których dochód nie przekracza 1$
�� zmniejszyd o połowę liczbę ludzi, którzy cierpią głód
1,2 mld osób niedożywionych (głodujących) na świecie
Niedożywieni w krajach rozwijających się: 19% i rośnie
UE?: 78 mln osób żyje w ubóstwie (= 21% populacji UE-15) lub jest zagrożonych ubóstwem
Mierniki ubóstwa
�� Minimum egzystencji
o 477 zł/ mies. - gospodarstwo 1 osobowe
o 351 zł/mies./osobę - gospodarstwa 2 i więcej
�� Minimum socjalne
o 800 zł/mies.  gospodarstwo 1-osobowe
o 650 zł/mies/osobę  gospodarstwa 2 i więcej
�� Relatywna linia ubóstwa
�� Subiektywna (lejdejska) stopa ubóstwa
Ludnośd utrzymująca się za mniej niż 1$ dziennie (%):
 Uganda  85
 Nigeria  70
 Madagaskar  65
 Niger  65
5 głównych obszarów podejmowania interwencji w sytuacji głodu i ubóstwa
�� Wyżywienie
�� Rolnictwo
�� Medycyna
�� Zdrowie publiczne
�� Higiena
PODAŻ ŻYWNOŚCI
Przeciętne światowe spożycie głównych produktów pochodzenia zwierzęcego i roślinnego
2003-2005 (kcal/os./dobę)
Mięso wołowe 39 Ryż 554
Baranina 10 Pszenica 536
Mięso wieprzowe 118 Kukurydza 137
Mięso drobiowe 48 Warzywa 88
Podroby 6 Cukier 196
Mleko 84 Ziemniaki 62
Ser 25 Kassava 49
Jaja 32 Olej sojowy 84
Tłuszcze zwierzęce 64 Olej palmowy 52
Miód 2 Olej rzepakowy 36
FAO 2005:
- Dorośli nadwaga  700 mln
- Dorośli otyłośd  300 mln
Koszt ekonomiczny otyłości i nadwagi = 2-7% wszystkich całkowitych kosztów ochrony zdrowia
1 kg wołowiny = 8 kg zbóż
GMO
Uprawy transgeniczne: 2004 81 mln ha
2006 100 mln ha
2015 200 mln ha
Zasięg: 22 kraje. Pierwsze 5 to: USA (60%), Argentyna, Kanada, Brazylia, Chiny
Produkty: soja (60%), kukurydza (14%), bawełna, rzepak
BEZPIECZEOSTWO ŻYWNOŚCIOWE
Bezpieczny poziom zapasów wg. FAO
- zboża 17-18% światowego zużycia
- pszenica 25%
- zboża paszowe 15%
DEFINICJA - Światowe bezpieczeostwo żywnościowe (2000):
= wszyscy ludzie w każdym czasie, w każdym sensie fizycznym i ekonomicznym mają dostęp do
odpowiedniej żywności:
�� pod względem odżywczym i jakości zdrowotnej
�� służącej zachowaniu zdrowia i aktywności
Szczyt milenijny ONZ 2000 r.  postanowienia:
�� redukcja do 2015 roku o połowę liczby mieszkaoców świata żyjących za równowartośd 1
dolara dziennie
�� 8 celów rozwojowych:
 obniżenie biedy i głodu
 powszechne szkolnictwo
 równouprawnienie kobiet
 obniżenie umieralności dzieci
 walka z HIV, malarią
 zrównoważony rozwój
 poprawa stanu zdrowia kobiet w ciąży
 zapewnienie globalnej współpracy na rzecz rozwoju
SKRÓTY I POJ
CIA
HDI (Human Development Index) = Wskaz
nik Rozwoju Społeczno-Ekonomicznego
�� syntetyczny miernik opisujący efekty w zakresie społeczno-ekonomicznego rozwoju
poszczególnych krajów
�� 4 podstawowe mierniki:
o przeciętne dalsze trwanie życia
o wskaz
nik solaryzacji dla wszystkich poziomów nauczania
o wskaz
nik umiejętności czytania ze zrozumieniem i pisania
o PKB per capita w USD liczony wg parytety nabywczego walut
�� Polska  HDI = 0,88 (wysokie)
�� Bardzo wysokie: Norwegia (0,97), Australia (0,97), Kanada
EAPN (European Anti-Poverty Network)  Europejska Sied Przeciwdziałania Ubóstwu
�� Wskaz
nik Giniego  polaryzacja dochodów (im wyższym, tym gorzej)  Polska 36
�� % liczby gospodarstw, których nie stad na zakup żywności zgodnie z potrzebami  Polska 24%
PEAD  Europejski Program Pomocy Żywnościowej
�� idea: bezpłatne przekazywanie żywności pochodzącej z rezerw EU przez akredytowane
organizacje charytatywne osobom najbardziej potrzebującym
�� założenie: nie jednorazowe, a systematyczne wsparcie dużej liczby osób potrzebujących
Last Minute Market
 odbieranie niesprzedanej żywności ze sklepów i gastronomii i przekazanie najbiedniejszym
 kompromis zadowalający każdą stronę (win-win)
DES (Dietary Energy Supply)  dobowa ilośd energii zawarta w pożywieniu 1 osoby.
DES = 1,5 PPM -> linia graniczna głodu człowieka (ok. 2200 kcal)
GHI (Global Hunger Index) - Globalny Indeks Głodu
Uwzględnia 3 komponenty:
1. Udział ludności niedożywionej (wg FAO)
2. Udział dzieci w wieku poniżej 5 lat z niedowagą (wg WHO)
3. Wskaz
nik umieralności dzieci w wieku poniżej 5 lat (wg UNICEF)
Biała Księga przyjęta 30maja 2007 przez parlament europejski. Strategia dla Europy w sprawie
zagadnieo zdrowotnych związanych z odżywianiem, nadwagą i otyłością.
Cele:
 Propagowanie zdrowia w starzejącej się Europie ( zdrowe starzenie się )
 Ochrona obywateli przed zagrożeniem dla zdrowia (pandemie, bioterroryzm, bezpieczeostwo
żywności i ochrona konsumenta)
 Wspieranie dynamicznych systemów zdrowotnych i nowych technologii (kwestie zdrowia
włączono do instrumentów skierowanych na poprawę wzrostu gospodarczego, w tym 7
programu ramowego).
Rada ds. Diety, Aktywności Fizycznej i Zdrowia:
 powołana zarządzeniem Ministerstwa Zdrowia
 działa na rzecz zwalczania nadwagi i otyłości
 wydała program edukacyjno-informacyjny Trzymaj Formę (skierowany do gimnazjalistów)
pracę rady koordynuje Główny Inspektor Sanitarny
Gospodarka żywnościowa: 7xS
Security
zapewnienie dostępności żywności dla realizacji co najmniej dostatecznego
wyżywienia ludności w różnych warunkach bytowania
Safety
przestrzeganie bezpieczeostwa zdrowotnego żywności
Sustainability
stosowanie zasad zrównoważonego rozwoju
Suitability
przestrzeganie zasad uczciwości i etyki zawodowej we wszystkich ogniwach
gospodarki żywnościowej
Servicing
rozwój różnych form żywienia poza domem
Schooling
promowanie rzetelnej wiedzy żywieniowo-zdrowotnej
Supporting
wspomaganie nauki i badao w zakresie problematyki gospodarki żywnościowej
od rolnictwa do konsumpcji