WYKA
AD 9
Machiavelizm  skłonność i zdolność zamierzonego wpływu:
" Formy zamierzonego wpływu
" Jawne narzucenie własnej woli
" Nadmierna opiekuńczość
" Ingracjacje
" Manipulowanie w sposób niedostrzegany przez innych
Koncepcja R. Christiego (1970r.):
" Ludzie różnią się skłonnością i zdolnością wywierania wpływu na innych
" Warunkiem efektywnego wpływu jest określona wiedza na temat ludzi i na temat tego, jak
należy z nimi postępować
" Specyficzna wiedza o ludziach i postawa wobec nich  jest z
ródłem, podstawą skłonności
machiavelistycznych
Specyfika wiedzy o ludziach u machiavelistów:
" Negatywne przekonanie o ludziach: egoizm, materializm, zawiść, głupota
" Wskazania dotyczące manipulowania innymi
" Kwestionowanie zasad moralnych
Narzędzia do pomiaru machiavelizmu:
" Skale zawierające twierdzenia machiavelistyczne (Skala Mach IV  20 pozycji) lub także
niemachiavelistyczne (Mach V)
" Przykładowe pozycje skali:
Ludzie na ogół nie będą rzetelnie pracować gdy ktoś ich do tego nie zmusi
Każdy kto ufa drugiemu  naraża się na kłopoty
Nigdy nie mów o prawdziwych powodach swego postępowania, chyba że uznasz to
za korzystne dla siebie
Badanie trafności skali Mach (badanie Geis, Christie, Nelson, 1970r.):
" Pomiar Mach
" Występowanie w roli ucznia ( losowanie ); eksperymentator (rzekomo kolega osoby
badanej, który wylosował rolę nauczyciela) dostarcza informacje zwrotne o poziomie
wykonania zadania przez ucznia
" Dostarczenie wzoru manipulowania: podczas przerwy w badaniu osoba badana dowiaduje
się ( przypadkowo ), że  nauczyciel oszukał ją, podając słabszy wynik niż rzeczywiście
osiągnięty
" Występowanie w roli nauczyciela (kontroluje innych) przy rozwiązywaniu Testu Ukrytych
Figur, Witkina, instrukcja: możesz zachowywać się wobec ucznia wg własnego uznania,
zgodnie z Twoją wiedzą, kiedy i jak należy go chwalić lub ganić
Różnice między osobami o wysokim i niskim Mach  trafność:
" Wypełnianie kwestionariusza post-eksperymentalnego mierzącego:
Poziom zadowolenia z uczestniczenia w każdej z dwóch sytuacji (ucznia i nauczyciela)
Nastrój i uczucia przeżywane w obu rolach
" Całe badanie obserwowane jest przez jednostronną przesłonę
" Wyniki  osoby o wysokim poziomie machiavelizmu:
Znacznie częściej korzystały z możliwości manipulowania w sytuacji nauczyciela:
zniekształcały instrukcję, podawały zafałszowane wyniki, komentowały zachowanie
osób badanych, były bardziej pomysłowe w tym zakresie niż osoby z niskim Mach
Były bardziej zadowolone z pełnienia roli nauczyciela umożliwiającej manipulację
Wygłaszały więcej negatywnych komentarzy
Machiavelizm a sprawność działania (eksperymenty Geis):
" Badani, którym najpierw mierzono poziom Mach: uczestniczyły w grach zespołowych, w
których wkład poszczególnych osób do gry jest różny ale trudny do oceny, np. gra planszowa:
na planszy narysowana jest spiralna ścieżka, podzielona na pola od 1 do 149; uczestnicy mają
kostkę do rzucania plus pionki przesuwane na planszy; każdy z trzech uczestników dostaje 6
kart dobranych tak, że jeden dostaje najmocniejsze, drugi słabsze i trzeci najsłabsze
" Były dwa warunki gry: wieloznaczna sytuacja (brak wyraz
nych reguł) i z dobrze
wyartykułowanymi regułami
Machiavelizm a sprawność działania (osiąganie celów):
" Wygrywa ten kto pierwszy dociera do mety
" Każdy z graczy dwukrotnie rzuca kostką i przesuwa swój pionek o liczbę pól równą iloczynowi
wyższej wartości wyrzuconych kostką x wartość karty, na którą w danej kolejce postawił
" Gracze mogli tworzyć koalicje  wtedy koalicja tworzyła jednostkę, w której tylko jeden z
graczy rzucał kostką dwa razy a wspólnie uzyskiwali liczbę punktów równą iloczynowi wyższej
z wyrzuconych wartości kart, które wyznaczali do gry w danej kolejce: koalicja mogła
zwiększyć zysk w stosunku do gry w pojedynkę
" Warunki tworzenia koalicji: wstępne ustalenie z jednym z dwóch (w grze były trzy osoby)
partnerów w jaki sposób zostanie podzielona nagroda (100 punktów) między koalicjantami,
gdy koalicja wygra
" Mogła być zawierana i zrywana w dowolnym momencie, również wtedy gdy jeden z graczy
wchodził w koalicję z innym partnerem
" Zwracano uwagę, że lepiej jest używać kart o wyższych wartościach przy wyższych
wskazaniach kostki (1x1) i (5x5)  lepiej niż (1x5) i (5x1)
" Wyniki: im wyższy machiavelizm gracza  tym wyższa wygrana: średnia zdobytych punktów
jest znacząco wyższa od średniej oczekiwanej  ale tylko w sytuacjach wieloznacznych
" Tylko osoby o wysokim Mach inaczej zachowywały się w sytuacji wieloznacznej niż
jednoznacznej
" Zawieranie koalicji było równie częste wśród osób o wysokim i niskim Mach ale były
zawierane i zrywane w różnych momentach; osoby o wysokim Mach zrywały je gdy były
najmniej wartościowe; również często odrzucały te koalicje, które nie poprawiłyby ich wyniku
Dlaczego machiaveliści czasem wygrywają: hipotezy interpretacyjne:
" Hipoteza motywacyjna: realizacja osobistego celu ma dla osób o wysokim Mach większe
znaczenie niż dla osób z niskim Mach. Wyższa motywacja powoduje różnice w mobilizacji i
stopniu gotowości do działania
" Hipoteza postaw emocjonalnych wobec innych: osoby o niskim Mach bardziej angażują się w
przebieg interakcji i bardziej respektują formy współdziałania; osoby o wysokim Mach
abstrahują od tych norm i nie przeżywają emocji związanych z naruszeniem dóbr innych;
koncentrują się na własnej wygranej
Konflikt między dążeniem do maksymalnego zysku a przestrzeganiem norm:
" Konflikt taki pogarsza funkcjonowanie osób o niskim Mach. Dlaczego nie przeszkadza
machiavelistom?
" Jak funkcjonują machiaveliści w sytuacji konfliktu: wierność przekonaniom vs zysk; dwa etapy
eksperymentu:
Pomiar postaw wobec kilku różnych spraw społecznych
Występowanie w roli kongresmenów rozpatrujących na posiedzeniu (w grupach 7
osobowych) sprawy wcześniej uznane za ważne (ustawa o powszechnym obowiązku
wojskowym i ograniczony dostęp do alkoholu) i nieważne
" Dodatkowe informacje o nagrodach płynących za przeprowadzenie na sesji określonej
ustawy a niedopuszczenie do innej:
Nagroda wysoka  50 tys. głosów
Nagroda średnia  30 tys. głosów
Nagroda niska  20 tys. głosów
" Ustawy nagradzane głosami wyborców były rozbieżne z postawami badanych  senatorów
" Którą z nagród są w stanie częściej zdobyć machiaveliści głosując niezgodnie z własnymi
postawami ale realizując swój interes
" W sytuacjach głosowania ustaw dotyczących spraw mało ważnych (neutralnych) osoby o
niskim Mach uzyskały trochę więcej wyborców niż osoby o wysokim Mach (ale różnice
statystycznie nieistotne)
" W sytuacjach angażujących emocje  wyraz
ny konflikt przy rozpatrywaniu spraw ważnych 
znacznie wyższe wyniki otrzymały osoby o wysokim Mach
" Głosowanie sprzeczne z własnym interesem jest znacznie rzadsze wśród osób o wysokim
Mach
Sukces w rozgrywce ważniejszy niż zgodność z przekonaniami?
" Interpretacja: machiaveliści mają zdolność do sytuacyjnego hierarchizowania celów; nie
ulegają emocjom; stąd czasem wygrywają z niemachiavelistami. Ich przewaga zależy od typu
sytuacji, jest wyższa w sytuacjach:
Face to face niż wtedy gdy partnerzy nie widzą siebie
Gdy są możliwości swobodnej improwizacji a brak dobrze określonych reguł działania
Gdy występują czynniki emocjonalne niezwiązane z głównym celem
Machiavelistyczna osobowość  przyczyna różnic w działaniu:
" Syndrom chłodu (the cool syndrom)
" Odporność na wpływy społeczne
" Przewaga orientacji poznawczej nad emocjonalną
" Nastawienie na kontrolowanie sytuacji
Syndrom miękkiego kontaktu (the soft touch):
" Podatność na wpływy społeczne
" Orientacja na partnera sytuacji
" Nastawienie na podporządkowanie się wymaganiom sytuacji
" Machiavelizm  to nie tylko syndrom przekonań ale struktura osobowości (M. Jarymowicz:
obraz świata, wartości, postawy wobec innych, nastawienie motywacyjne i odporność
emocjonalna)
Korelaty machiavelizmu  nowe ustalenia:
" Bardziej pozytywne postawy wobec piractwa cyfrowego (nielegalnego kopiowania lub
nagrywania oprogramowania, muzyki, filmów; Al.-Rafee, Cronan, 2006r.)
" Większa akceptacja każdego wpływu społecznego, także mówienia nieprawdy, zatajania
prawdy, manipulacji formą przekazu (Pilch, 2008r.)
" Wyrachowanie, skupianie się na wykorzystywaniu osób i sytuacji, nie dotrzymują niepisanych
umów
" Większa wrażliwość na niesprawiedliwość ocen  ale tylko gdy dotyczy to własnej
perspektywy (ja  ofiara). Dowody: silna korelacja między poziomem Mach a stopniem zgody
z twierdzeniami :  Jestem zły gdy inni otrzymują nagrody, na które ja zasługuję ,  Jestem zły
gdy jestem traktowany gorzej niż inni ,  Denerwuje mnie gdy muszę ciężko pracować na coś
co innym przychodzi łatwo (Schmitt i inni, 2005r.)
" Negatywna korelacja Mach ze zgodą na twierdzenie:  z
le się czuję gdy ja otrzymuję nagrody,
na które zasłużył ktoś inny
"  Wrażliwość etyczna machiavelisty nastawiona jest na własny zysk, gdy sam jest
pokrzywdzony
" Większa akceptacja etycznie wątpliwych zachowań w pracy; negatywne wartościowanie
pracy jako celu samego w sobie (Stephanski, 1999r.)
" Dopuszczalność zachowań polegających na czerpaniu dodatkowych zysków z pracy:
korzystanie z kopiarki, telefonu, faxu dla celów prywatnych; drogich hoteli czy alkoholu w
podróżach służbowych
" Nasilona chęć oszukiwania gdy rośnie wygrana w skutek oszustwa (Wirth, 2004r.)
Cechy psychologiczne i psychopatologiczne u machiavelisty:
" Silny motyw kontroli
" Brak empatii, chłód emocjonalny
" Brak przywiązania do podzielanych norm
" Odczuwanie zazdrości
" Wrogość, gotowość do ujawniania nieakceptowanych społecznie uczuć
" Potrzeba domknięcia poznawczego: poszukiwanie jasnej, jednoznacznej wiedzy, unikanie
wieloznaczności
" Przewaga (nad niemachiavelistami) w zakresie pamięci werbalnej (bo ignoruje bodz
ce
bezpośrednio nie związane z wykonywanym zadaniem)
" Autorytarna dominacja i autorytarny obraz świata
" Słaba inteligencja społeczna i aleksytymia
" Narcyzm
" Niska reaktywność i poszukiwanie stymulacji
Cechy osobowości  z pogranicza (borderline):
" Niezrównoważenie emocjonalne, nieadekwatne, niekontrolowane wybuchy złości
" Silne ale nietrwałe związki z innymi
" Silna agresja instrumentalna
" Dystans w kontaktach
Dwa podejścia do stereotypów: zbiorowe (kulturowe) i poznawcze:
" Stereotyp  uproszczona reprezentacja poznawcza,  obraz umysłowy w głowach (Lippmann,
1992r.)
" Funkcjonują w umyśle jednostki; procesy poznawcze wyjaśniają ich powstawanie, trwanie,
elastyczność
" Stanowią integralną część struktury społecznej, wspólną dla ludzi należących do danej
kultury; są społecznie podzielane (Boster, 1991r., Farr i Moscovici, 1984r.); jeden z aspektów
zbiorowej wiedzy członków zbiorowości
Stereotypy jako podzielane reprezentacje społeczne:
" Nacisk na społeczne przekazywanie stereotypów (z osoby na osobę i z pokolenia na
pokolenie); ich społeczny kontekst i społeczne skutki stereotypizacji
" Nacisk na treść i konsensus (w podejściu indywidualnym ten ostatni jest bagatelizowany,
trudno znalez
ć taką cechę  element stereotypu  który jest uznawany za centralny przez
ponad połowę badanych)
" Zmiana stereotypów  efekt zmian instytucjonalnych, roli przywódców i działań
edukacyjnych, sytuacji grupy (np. stereotyp Polaka zmienił się po naszym wejściu do UE)
" Słabość tego podejścia  brak jednolitej perspektywy teoretycznej w kwestii determinacji
stereotypów; próby takie podjął Henri Tajfel (1981r.); funkcją stereotypów na poziomie
zbiorowym jest służenie grupom, na poziomie indywidualnym  systematyzacja i
upraszczanie informacji dostępnych jednostce, ochrona jej systemu wartości
Funkcje stereotypów:
" Funkcje epistemologiczne  związane z dążeniem do poznawania, rozumienia, dokonywania
przewidywań na temat innych (Heider, 1958r., Kelley, 1978r., Kruglanski, 1989r.); służą
dokonywaniu ocen indukcyjnych, jak i dedukcyjnych
" Wykorzystujemy wiedzę o przynależności osób do kategorii społecznej po to aby na
podstawie tej wiedzy wykorzystać stereotyp dla określenia dyspozycji nowych osób ( ona jest
lesbijką&  ,  on jest Niemcem&  )
" Reprezentacje stereotypowe mają wartość informacyjną jeżeli maksymalizują metakontrast
(Turner, 1987r.): zwiększają różnice międzygrupowe oraz zmniejszają zróżnicowanie
wewnątrzgrupowe w ramach każdej z grup
" Stereotypy służą uzyskiwaniu większej wyrazistości zdarzeń społecznych, nadają strukturę
tam, gdzie jej nie ma: uzupełniają informację (zwłaszcza w sytuacjach trudnych, tragedia w
Kamieniu Pomorskim)
" Upraszczanie komunikacji: oszczędność słów (etykietki językowe) i obfitość ukrytych znaczeń,
wartościowań
" Potrzeba upraszczania i porządkowania informacji nasila się w sytuacjach kryzysu (wojny,
recesja gospodarcza, klęski żywiołowe): w tych sytuacjach przywódcy mogą wykorzystać
stereotyp wroga aby zredukować niejasność, stłumić opór (wobec zmian) czy zapewnić
określone zachowania (np. USA po ataku na WTC)
" Pozwalają usprawiedliwiać status quo (nierówności społeczne, prześladowania, ataki),
Pettigrew, 1979r.
Funkcje stereotypów związane z samooceną:
" Potrzeba dobrego zdania o sobie  na poziomie indywidualnym i grupowym  jest niezbędna
dla dobrego funkcjonowania (Solomon, Greenberg, Pyszczyński, 1991r., Tesser, 1988r.,
Cialdini, 1987r.)
" Chwilowe zagrożenie poczucia własnej wartości skłania do silniejszych reakcji
stereotypowych (Brown i inni, 1988r.); osoby o chronicznej zaniżonej samoocenie  czasem
silniej stereo typizują (słabe dowody empiryczne)
Stereotypy a samoocena grupy:
" Samoocena grupy jest ściśle związana ze spostrzeganym statusem danej grupy w
społeczeństwie; w związku z tym: tendencja do tworzenia i posługiwania się stereotypami
powinna być silniejsza w grupach o niskim statusie, szczególnie w grupach mniejszościowych
" Badania wskazują, iż hipoteza ta czasem jest potwierdzana: grupy mniejszościowe silniej
sterotypizują, czasem odwrotnie: bardziej stereotypizują i silniejsze uprzedzenia mają grupy o
wysokim statusie. Ważniejsze jest chwilowe zaburzenie samooceny grupowej (liczba linczów
związana ze stereotypem rasowym zwiększała się w sytuacjach lokalnych zagrożeń
ekonomicznych); Hovland 1940r.
Stereotypy jako uzyskiwanie aprobaty osób znaczących:
" Samoocenę można podwyższyć uzyskując aprobatę osób znaczących; posiadając i wyrażając
przyjęte kulturowo stereotypy innych grup, ludzie łatwiej pozyskują akceptację pozostałych
członków własnej grupy
" Ten, kto nie zna stereotypów własnej grupy  nie zna jej odczuć i myśli  może zostać uznany
za obcego
" Sterotypizacja występuje także w sytuacjach zagrożenia śmiercią  kontrastuje się wtedy
pozytywnie grupę własną i obcą (Pyszczynski i inni)
Funkcje stereotypów  podsumowanie:
" Przystosowawcza i epistemologiczna: orientacja w świecie, uproszczona mapa poznawcza,
pozwala przewidywać zachowania
" Ekonomizacja procesów poznawczych: szybsze przetwarzanie, wypełnianie luk
" Zapewnienie bezpieczeństwa (sobie i grupie): wiadomo komu można ufać a kogo należy się
bać
" Komunikacyjna
" Manipulacyjna
" Kanalizuje agresję
Indywidualne podejście do stereotypu:
" Stereotyp może istnieć w umyśle jednostki, niezależnie od tego czy jest on społecznie
podzielany; jest cechą formalną wiedzy jednostki na temat określonej grupy (Hamilton,
Stangor, Lanege, 1993r.)
" Wiedza stereotypowa jest:
Uproszczona
Nadmiernie uogólniona
Asocjacyjnie powiązana z reprezentacjami określonych cech ludzi
A
atwo dostępna poznawczo, co sprawia że nieświadomie tendencyjnie przetwarzamy
informacje o członkach danej kategorii
Indywidualne poznawcze podejście:
" To czy stereotyp posłuży do oceny jednostki zależy od:
Zakwalifikowania spostrzeganej osoby do danej kategorii
Zgodności cech stereotypizowanej jednostki z oczekiwaniami obserwatora,
dotyczącymi grupy, do której ona należy
Siły związku między stereotypem a etykietką kategorii
Poznawcze mechanizmy powstawania stereotypów:
" Kategoryzacja: ujmowanie innych w grupy, całości; powód: adaptacyjna wartość w sytuacjach
przeciążenie bodz
cowo-informacyjnego; zysk informacyjny   dodanie cech
charakteryzujących całą grupę (wspólnych) ale pomijanie różnic indywidualnych wewnątrz
kategorii; korzyści dla samooceny: pozytywne różnicowanie między grupą własną a obcymi
(Tajfel, Turner, 1979r.)
" Eksperyment Tajfela
Kategoryzacja:
" Osoby zaliczone do jednej grupy spostrzegane są jako bardziej podobne niż wtedy, gdy
uznawane są za przypadkowy zbiór ludzi; osoby zaliczone do różnych grup spostrzegane są
jako bardziej różne od siebie niż w wypadku potraktowania ich jako przypadkowego zbioru
ludzi
" Zjawisko upodobnienia w ramach jednej grupy i kontrastu międzygrupowego występuje przy
różnicowaniu między grupą własną a grupami obcymi; silny jest efekt ujednolicenia grupy
obcej (jednorodności)
Zjawisko solo (Taylor, 1981r.):
" Także oparte na wyrazistości osób  innych ,  obcych , spoza grupy, mniejszości; przecenianie
wpływu osoby innej (spoza grupy)  gdy występuje sama z inną grupą (np. jedna kobieta w
grupie mężczyzn)
Szerokość kategorii (Pettigrew, 1970r.):
" Ornitolodzy twierdzą, że średnia prędkość ptaka w locie wynosi 27km/h.
" Czy prędkość najszybszego ptaka wynosi:
40km/h
168km/h
117km/h
" Czy prędkość najwolniejszego ptaka w locie wynosi:
16km/h
3km/h
19km/h
Szerokość kategorii:
" Skłonność do używania wąskich kategorii poznawczych skorelowana jest z tendencją
stereotypowego spostrzegania grup i jednostek